Post on 13-Feb-2019
Dezenvolvimentu Setór
Finanseiru iha Timór-Leste:
Atualizasaun
APREZENTA IHA DISKUSAUN JORNADAS ORSAMENTAIS DE 2019
MINISTÉRIO DAS FINANÇAS, 18 SETEMBRU 2018
BY ABRAAO DE VASCONSELOS, GOVERNOR
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
2
TÓPIKU IHA APREZENTASAUN
Situasaun Atuál
Inisiativa Atuál
Introdusaun
Estratéjia ba
Dezenvolvimentu
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
3
TL FINANCIAL SECTOR OVERVIEW
Fornesedór
Servisu
Finanseiru
Banku
Komersiál
MFI/ODTI
Credit
Union
Grupu de-
Poupansa
Setór
Seguradora
Others
(MTO/CEB)
1. Setór bankária nu’udar maiór setór iha
sistema finanseira Timor-Leste nian – ho
totál ativu mais-de 96%.
2. Ajenda prinsipál ida ba Banku Sentrál
mak oinsá atu integra sistema husi
instituisaun finanseira sira ne’ebé
relevante.
3. Banku Sentrál foin konsede
autorizasaun ba Telemor Fintech atu
fornese servisu e-Wallet no
transférensia.
BCTL nu’udar
Autoridade
Reguladór
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
4
NÍVEL DEZENVOLVIMENTU ATUÁL
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
►Nível de-asesu ne’ebé konsidera aas
tebes iha rejiaun Ázia-Pásifiku –
númeru kontinua aumenta.
►To’o iha Juñu 2018 nú populasaun
adultu ne’ebé asesu atinje 399,877
ka 67% (banku) kompara ho periódu
hanesan iha 2008 ne’ebé iha de’it
75,276 ka 13% pop adultu.
►Signifika iha inskrisaun mais-de
32,000 depozitante pur-anu durante
tinan sanulu ikús.
Fonte: Relatóriu Inkluzaun Finanseira 2016
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
5
PONTU DE-ASESU NO KOBERTURA HUSI SETÓR FINANSEIRU
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
― Polítika sobre distribuisaun pontu
de-asesu ba servisu finanseiru
― La eziste interkonexaun entre
setór sira iha sistema finanseira
― Instituisaun ida-idak kontrola ninia
rede de-distribuisaun.
Fonte: Relatóriu Inkluzaun Finanseira 2016
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
6
LIMITASAUN IHA ÁREA KOBERTURA
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
Bank branches are available in the main city of each
municipality. The 5km radius is shown in the map in dark
green, it covers only 6.5% of the territory, and 30% of the
population*
Fonte: Relatóriu Inkluzaun Finanseira 2016 (*) Census 2010: 29.6% of total population live in urban areas
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
7
FUNSAUN INTERMEDIÁRIU SETÓR BANKÁRIA
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
177 191 183 227
583
725
917
990 30.3%
26.3%
19.9%
23.0%
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
30.0%
35.0%
-
200
400
600
800
1,000
1,200
Dec-14 Dec-15 Dec-16 Dec-17
Mil
lio
ns
Total Kreditu Total Depozitu LDR
► Total ativu sistema bankária to’o iha Junu 2018 atinje $1.2 billaun.
► Taxa aprovasaun de-kréditu iha tinan tolu ikus, average 90%. Iha tinan 2017, purezemplu, total
aplikasaun ho montante hamutuk + $121M no banku aprova $114M. Nivel prokura ne'ebé kuaze
hanesan kuandu kompara ho tinan anteriór sira pelumenus to’o 2015.
► Nota katak iha tinan 3 ikus banku hahu estende durasaun de-kréditu ba médiu-longu prazu.
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
8
OPERASAUN TRANSFERÉNSIA CROSS-BORDER
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
► Transférensia mai Timór-Leste, e.g. iha tinan 2017, maioria maihusi Europa mais-de 70%
($37 M) tuir mak Austrália 4% ($2.5 M).
► Transferénsia ba rai-estranjeiru maioria ba Indonézia (mais-de 75% - $97M) tuir mak
China 17% ($22M).
$26.84 $34.23
$41.46 $51.81
$80.11
$89.53
$108.72
$128.61
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
9
KEY MILESTONES
► Planu Diretór kontein estratéjia dezenvolvimentu setór finanseiru iha área oioin inklui oinsá dezenvolve sistema pagamentu nasionál.
► Implementasaun Estratéjia Nasionál ba Sistema Pagamentu atinje kuaze 90%.
► Implementasaun programa edukasaun finanseira agora estende no kobre munisípiu hotu inklui RAEOA.
► Planu Estratéjia ba Inkluzaun Finanseira estabelese meta prinsipál lubuk ida oinsá atu lori servisu finanseira besik ba populasaun sira iha área rurál
2014
2015
2016
2017 Estratejia Nasional ba Inkluzaun Finanseira
Estratejia Nasional ba Edukasaun Finanseira
Estratejia Nasional ba Sistema Pagamentu
Financial Sector Master Plan
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
10
Master Plan for Financial Sector
Development in
Timor-Leste
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
11
INTRODUCTION Planu Dezenvolvimentu Setór
Finanseiru Timór-Leste ida
ne’ebé prósperu
ho sistema
finanseira ida
dezenvolvidu no
reziliente ne’ebé
lori benefísiu
servisu finanseiru
sira ba Timoroan
hotu
• Promove Intermediasaun Finanseira
• Moderniza Sistema Pagamentu Nasionál
• Abranje produtu finanseiru sira
• Konstrui konfiansa públika no
partisipasaun iha sistema finanseiru
• Hasa’e kapasidade no dezenvolve
talentu sira
• Preenxe lakuna atual iha oferta de-
kapital longu prazu
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
12
OBJETIVU NO KOMPROMISU SIRA NPS
FL FI & CP
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
13
IMPLEMENTASAUN INISIATIVA SIRA BA DEZENVOLVIMENTU SISTEMA FINANSEIRU
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
► Implementasaun Sistema R-TiMOR no rede P24
► Implementasaun Programa Treinamentu sobre Kontabilidade Baziku ba
Empreza Mikro, Pekena no Mediu sira – serbisu hamutuk ho IADE no CCITL.
► Implementa Programa Literasia Finanseira – serbisu hamutuk ho Ministeriu
Edukasaun
► Implementa Sistema Garantia de-kréditu.
► Implementa programa sira atu reforsa merkadu de-kréditu iha Timor-Leste
liuhusi melloramentu Sistema Rejistu de-kréditu, Rejistu Kolateral no
Plataforma online ba aplikasaun Sistema Garantia de-kréditu.
► Revizaun ba enkuadramentu legal sobre protesaun ba konsumedor no market
conduct.
DEZENVOLVIMENTU SETÓR FINANSEIRU IHA TIMÓR-LESTE
14
ESKEMA OPERASAUN REDE P24
INTRODUSAUN SITUASAUN ATUÁL ESTRATÉJIA DEZENVOLVIMENTU INISIATIVA ATUÁL
Mobile Card
Obrigado