24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it...

6
103. PONTIfiCAL DE SAINT-AMAND. XIIe SIÈCLE, MILIEU OU 28 MOITIÉ Paris; Bibliothèque nationale, ms. lat., 953. Fol. 1. En écriture moderne. Anciennes cotes:. D 12. -Codex Telleriano-Remen. sis, 272. - Reg. 3872. 2 .• - D'une autre main; ... Liber ecclesiae Sancti Amandi in Pabula. - D 12 .• -" Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum tuum ...• Fol. 1 VO à 35. Bénédictions pontificales (Cent quinze). - l vo. Il Incipiunt bene- dictiones episcopales ante perceptionem eucharistie super populum dicende. -, vo. 1 n die Natalis ... - 8. Feria II II in capite ieiunii. - l1 vO. In die sancto Paschc. -17. In dic sancto Pentecostes. - 18. De sancta Trinitate. - 18 VO. Dom. 1 post oct. Penl. - 23. Dom. XXIII. - Dom. Vante Natale Domini. - 24 \-0. Benedictio cotidiana. - 25. Incipit de festivitatibus sanctorum. - 25 VO - ln conversione s. Pauli apost. - 30 VO. In nal. s. Andree. (Aucun saint local). -31. Plurimorum apos- tolorum. - 35. In dedicatione. - ln anniversario dedicationis.• Fol. 35 VO. « In Purificatione sancte Marie. Bentdic.tJo c.alldda",m... •- 36 vo « Feria III! in capite ieiunü. Orationn super ... •- 37 VO. 11 Benedictio palmarwn .• - J8 vo. 11 Ordo oonsecrationis olei fcria V in cena Domini.-39. Exor. cismus olei pro infumis... - ,p. Sermo de constcratione cllrismatis . Magnum divine bonitatis indicium est, {rattes mei, 0 vos sacerdotes Dommi et celeri clerici... - 46 - ...pervenire concedat lhesus Christus... Qui... - 48 ,,-O. Exorcismus olei cathecuminorum. - 49 VO. Ad consignandos christianos.• _-.. __ T. Il.

Transcript of 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it...

Page 1: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

l ,-O. « Incipit officium consecrationis altaris...• - 2. litanies « ...omnes sanctimartires , s. Martine; 5. Nicolae ; 5. Germane ; 5. Bened.icte; omnes sancti confes­sores... - 8 \,0. No/ani/um ut quod cirea i'ld14siOfl~m rtliquiarum diversi ritHS obser.t'a ni,,,. ;Vam qUIdam episeopi. eas hic. illc/udunt; a/ii. t'Ua post c.ompleta,n c.o1l.Sura­tioMm, ct ame missam ibide",. c.debramlam... - 17 \.0. Ordo recondendi et recludendireliquias sub altari... - 19 \.0. Sequitur officium misse in consecratione altaris... _23 vo. De altaris portatilis consecratione. - 24. Adc.otlSecrandl"" altare porhltiJe. prepa.randa slmt que Plo/aPlt"r s"pra ante c.o1l.SecratiOflem altari.s {ixi, exc.eptis rdiq141ïs et orna­m~ntlS ad para,Id,,,,,, el t'l:stiendrHfs aUare /ixmn nuessariis...•

Je ne saurais dire à quel pontifical ces fragments ont appartenu; les litaniessont trop peu explicites pour permettre une identification. L'écriture et la décorationparaissent désigner le xve siècle.

Parchemin. - 24 Il à 2 col. -348 sur 245 mill. -Quelques initiales feuillées sur fond d'or. _- Petites initiales vennillon et azur alternativement. - Quelques initiales noîres relevées dejaune. - Quelques pièces de chant notées sur quatre lignes rouges.

Demi-reliure maroquin rouge au chiffre de Louis-Philippe; tître:« Pontificale.• (Maréchal deNoailles. 40.)

PARIS. - SATIO:-\I\LE .'

103. PONTIfiCAL DE SAINT-AMAND. XIIe SIÈCLE, MILIEU OU 28 MOITIÉ

Paris; Bibliothèque nationale, ms. lat., 953.

Fol. 1. En écriture moderne. Anciennes cotes:. D 12. -Codex Telleriano-Remen.sis, 272. - Reg. 3872. 2.• - D'une autre main; ... Liber ecclesiae Sancti Amandi inPabula. - D 12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollemsecrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum tuum...•

Fol. 1 VO à 35. Bénédictions pontificales (Cent quinze). - l vo. Il Incipiunt bene­dictiones episcopales ante perceptionem eucharistie super populum dicende. -, vo.1n die Natalis... - 8. Feria II II in capite ieiunii. - l 1 vO. In die sancto Paschc. -17.In dic sancto Pentecostes. - 18. De sancta Trinitate. - 18 VO. Dom. 1 post oct.Penl. - 23. Dom. XXIII. - Dom. Vante Natale Domini. - 24 \-0. Benedictiocotidiana. - 25. Incipit de festivitatibus sanctorum. - 25 VO - ln conversione s.Pauli apost. - 30 VO. In nal. s. Andree. (Aucun saint local). -31. Plurimorum apos­tolorum. - 35. In dedicatione. - ln anniversario dedicationis.•

Fol. 35 VO. « In Purificatione sancte Marie. Bentdic.tJo c.alldda",m... • - 36 vo« Feria III! in capite ieiunü. Orationn super ~nitentes ... • - 37 VO. 11 Benedictiopalmarwn.• - J8 vo. 11 Ordo oonsecrationis olei fcria V in cena Domini.-39. Exor.cismus olei pro infumis... - ,p. Sermo de constcratione cllrismatis . Magnum divinebonitatis indicium est, {rattes mei, 0 vos sacerdotes Dommi et celeri clerici...- 46 - ...pervenire concedat lhesus Christus... Qui... - 48 ,,-O. Exorcismus oleicathecuminorum. - 49 VO. Ad consignandos christianos.•

_-.. __ T. Il. •

Page 2: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

LES PONTIFICAUX MANUSCRITS.'Fol. 50 à 61. Ordinations. - 50.• Ad dericum faciendum... - SI. Ordo qualiter

Rome ordinationes fiunl. AIcluis priml, qtUlrtl, septlmi, deClml, sablxJtorum dIe ill XIIlectiollibus... DelMe arcllloiaCOllus ompus ordillalldos eOllvocet et preselltd episœpodiam: Postulat sancla mater Ecclesia catholica, venerande pater, ut hos presenteselectos nostros singulos in ordines aptos promoveas. Ttme legatur setfkrtlia SOJU:tj

Gregorii; Sicut qUÎ invitatus renUÎt... - SI vi) - .••hereticus promo,-etur. Inkrro­gdlio episœpi : Scis illos dignos esse ? - ResfHmsio arc/ndiacMU. Quantum humanafragilitas nosse siniL. - Interrogatio ep.scop, . Vide ut natura, scientia et moribustales per te introducantur... - Respo"SIO archidiaCMII - Quantum ad humanumspectat examen, natura,scientia et moribus... - TUlle dicat episc0fn4s ; AuxilianteDomino Deo et salvatore nostro lhesu Christo... eLigimus istos... Si quis autemhabet aliquid contra hos viros... - 5' - ...memor sit communionis sue... - p,,,",ollicum inkn'd/lum stnnalltur tapelia cora", aItari et fiat letallia ...•

Fol. 52 VO.• Ordinatio hostiarii. Vocati houiarij nominatjm, acuddtlt pu ordi~m

- 53 -ad bendîcendum. Ostiarjus, CI.'" ordjnall.r... traddt ei epjscopus cl4l'u eulesiedjcens: In nomine P. et F. et S. s. sic agite quasi rationem reddituri... - El tradateis arcnidiacollus hostîw,. dians : ln nomine P. et F. et S. s. per hoc hostium traditurvobis mînÎsterium ut sitÎs ianitores... - 53 VO. Ordinatio lectorum... - 54. Ordi­natio exorcistarum... - 54 vO. Ordinatio accolitorum....

Fol. 55 VO.• VocentM subdiaccm.i. Oblationes que veniunt in aHari panes proposi.tionis appellantur... Palle vero que sunt in substratorio... Ipsa aqua in baptisteriodebet mergi. - Ordinatio subdiaconorum. Subdiaccmi, cum ordina",ur... paunamde manu episcopi acâpia1lt vaoua,,. et calicem vacuum. De manu vero archidiaconiaccipiant urceolu,,. cum aql'dmanile et manutergium, dicen!., iIlis episcopo : Videtecuius ministerium vobis traditur ; et ideo si usque nunc fuistis tardi ... si usque nuncincesti, amodo casti. ldeo vos commoneo - 56 - ut ita vos exhibeatis ut Dea pla­cere possitis. Hic tradat lis episcop,1S patenam et calicem. Prelatio. Oremus Deum acDominum nostrum, fratres karissimi, ut super hos servos suos, quos ad subdiacQ­natus officium... - 56 v<'- ...Post nec, sjKgillalim acceda'lt ad episcopum subdjaconi,et i"duat eos sI.bdiaconali, qui iUud hab'.erjnt preparatllm et dicat : TaJan tunica etindumento iocunditatis et letitie induat te Dominus. _ Dehinc peNat iN tCl'a sin.gulis ",anipm,.m dians: Accipe manipulum sive mapulam, impie ministerium tuum;potens est enim Deus ut augeat tibi gratiam. - Pax tibi. Et euro spiritu tuo. _ Etsic recedant et stent in ordim SUD UStlIU d,.", eommulIicatJeriNt et missa finialur.•(Aucune mention de l'amict ni du livre des épitres.)

Fol. 56 vo.• Ordinatio diaconorum. Hic data collecta, epÏ$lola, tractu, voeentur di4­COIIt. CUm ordîll4niUl', soiNS eptsc0fn4s qui eOf benedtcit, manu,.. super CIIpi14 e.oru",

ponat... Pre/atio. Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem, ut super hosfamulos suos quos ad oflicium diaconatus...• (Ni dialogue préliminaire à la préfacede consécration, ni solution de continuité; aucune mention de la prière: AeâP.

Page 3: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

PARIS. - NATIONALE 43Siliritu". saNdN'" ad rohur... ) - 58. c Ad cOfIISummandum diilcoNii ofJicium, imfxmatft epiuofJus stdam, dicem: Aceipe stolam tuam; irnpleministerium tuum... -Stolalet.'e eorum cir",ndata, dd eis epj$€0pUS tutum et.'tlngelit dicens: Accipe PJtesta­tem legendi evangelium in ecclesia Dei... - S~uitur OTa1Îo. Oremus. Flectamusgenua. Exaudi, Domine, preces nostras, et super hos famulos tuos spiritum tuebenedictionis... - 58 vO. Alia. Domine sancte, spei, fidei, gratie... _ Post Jr«,illdual eos epi$€opus dalmalica.s, dicens sillgulis: Induat te Deus novum hominemqui secundum Deum creatus est... Pax tibi. Et c. s. t. 1

Fol. 59· • Ordinatio presbiterorum. Hic vocenl"r p,esbifui. P,esbilerj, cum Of'di­namur, episcopo betudiulIle et mantlm supe, capil4 eomm fenent.e, diam omnes pres.biten qtli p,"e"tu Sll"t manus suas i",cta mant'm episropi sllpueapil4 umnnteneant.Pre/atio: Oremus, dilectissimi, Deum Patrern omniPJtentern ut superhos famulossuos quos ad presbiterii munus e1egit... - 60. Hic ,efleetal o,a,iu," supe, Jrwnullmdextm," dicens : Accipe iugum Domini : iugum cnim cius suave est... - Hic ves1Îateum casl41a et dicat - 60 yO - Accipe vestem sacerdotaJem per quam caritas intel.ligitur et opus perfectum. ~ Benedictio. Deus sanctificationum omnium auctor... -61 - plero persolvant. PeT. - Explel4 omtione, incipiat episcoplls Veni creator,et accipiens ch,isma /acial de UJ crllcem super manus ambas presbite,omm itadicendo:Consecrare et sanctificare digneris, Domine Deus, Pater omnipotens, manus istas...- Hoc/acto, accipiat episcoplls panem et VÎnum in calice, et dd eis diceJ/s : Accipite ethabetote potestatern sacrificium offerre Dea... - Elevaia dextera, dei eis benedie.tionem: Benedictio Dei Patris omnipotentis et F. et S. s. super vos descendat utsitis benedlcti... - Pax vobis. Et c. s. 1. - Post hee ,eeeda/It et stent in o,dine S/W. »(Aucune mention du Credo, ni de la prière Aecipe Spi"'ltm~ sa/lelllm, q/lorum remi.seris peccata... ni de la promesse d'obéissance à l'évêque).

Fol. 61 vo.• Ordo ad dedicandam ecclesiam. b~ p,imis ellmt preparara iI~ eeclesiaqueque nt.eessa,ia... - 62. Exorcismus salis... » - 6-+ et 65. Les trois aspersionsextérieures de l'édifice. -65.• Tune in supulimina,i sig,,,,m crucis baculo imp'imensdical: Aperi, el ,elictis /01'IS ,diquiis, episeopus int,d ecclesiam die6ns: Pax huicdomui... 1- 65 VO. Litanies: ....s. Laurenti ; s. Vincenti; s. Dionisi c. s. t., s. Cyricec. s. t., omnes sancti martyres: s. Amande: s. Augustine; s. Martine: s. Nicholae;s. Benedicte: omnes sancti confessores... 1 - 66 et 66 vo. Le double alphabet. _66 VO à 6g va. Bénédiction de l'eau grégorienne. - 6g VO. Signes de croix tracés surl'autel: aspersions de l'autel. - 70. Les trois aspersions à l'intérieur de l'église.­70 à 72. Pril::res et préface·-72. Bénédiction du mortier: onctions de J'autel. -72 VO.Les douze croix. - 73 à 75· Encensements et prières. _ 75 vo et 76. Translation etdéposition des reliques. -?6 vo. La messe. -78. La pré.face. -78 VO à 82 VO. Canonde la messe. - 81 VO.• Exdamel diaconl4$ : Humiliate vos ad benedictionem. Bene­dicti., u. dedicati01fe ecciesie. (En marge et de la même é.poque c Sanctus Martialis,Lemoviensis (sit:) episcopus. composuit hanc benedictionem. 1)

Page 4: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

LES POl-"TIF1CAUX NA~USCRITS

Fol. 82 VO.• Benedictio ad linteamina et cetera omamenta que ad usum ecclesiepertinent. - 84. Benedictio corporalis. - 84 VO. ConsecratÎo patene. - Prefatioconsecrandi calicis. - 85· Benedictio zone. - Benedictio stole. - 85 va. Benedictiocasule. - Benedictio vestimentorunl sacerdotalium. - Incipit benedictio cimiterü._ 57 va. In anniyersario dedicationis [eccIesie). - 8g va. Reconciliatio violateecclesiesive sacri loci. - 92 va. Incipit reconciliatio penitentium. - çp. Oratio in sinodo. ­g6 va. Benedictio in fine sinodi. - 97. Ordo ad decanum "el prepositum canoni·corum faciendum. ClIm dua""s l-vll'reposi'"s aSU"SII tapitldi IIl~rit dutus, i"cipiatca"tor. Ant. Confirma hoc, Deus. - Ps. Exurgat Deus...•

Fol. 99 va.• Examinatio episcopi ordinandi. Antiqua sanctorum patrum insti­tutio docet et precipit... _ - 100 à 102. Interrogatoire de l'élu. - 102 va. Litanies._ 103. Imposition de l'évangéliaire et des mains simultanément. _. 104. Onction dela tête pendant la préface de consécration. (AucWle mention du Ve"i cr~at01'.)­

lOS. Onction des mains. ~ 105 VO. Tradition de la crosse et de l'anneau, mais sansbénédiction préalable; pas de tradition de l'évangéliaire. -106.• Ttmc dd oSCldumpontifici et diaconiblls omniblls, et tenl1ls tlml archidiaC(mI4S deportd i" presbitenum,et dd Oscillum episcopis et prtsbittris. • (Aucune mention de la mitre ni des gants;aucune mention du Te Deum ni de l'intronisation.)

Fol. 107.• Incipit percunctatio sive electio episcoporum ac clericorum neenonpopulorum ad regem consecrandum sive benedicendum. Legattlr ab 14110 episcopcrt4mcoram omnibus ista ammonilio ad regml, dice"do: A vobis perdonari petimus utunicuique de nobis et ecclesiis nobis commissis... - 107 VO. RespOtuio regis ad epi­copos: Promitto vobis et perdono, quia unicuique de vobis et ecclesiis vobis com­missis... - T1I1lC incipia/ur Te Deum laudamus, et dllO episcop;. accipiant eltm permaI/liS, tt dedllcallt ante altare, tt ibi prosttrnat se dOlltc !inialllr. - Invocatio sllperTegella.: Te invocamus, Domine sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, ut hWlcfamulum tuum... - 108 VO. Consteratio. Omnipotens sem piterne Deus, creator acgubemator celi et terre... - IlO. Ungaltlr alto - II 1. Hic ddur a"ldllS... - III: VO.Hic actingatur ei gladi1Is - Hic coronttllr _ II2. Hic detllr â sceptrunJ... -112 VO. Hic detllr ei virga - 11+ Regis sla/.lS desig"alur : Sta et retine ammodo(=a modo] statum quem hucusque patema successione...• - IlS.• Et func deoscu­UlM denllli popl/lumqlfIJ, et dicat unl4Sqllisqllll : Vivat rex feliciter in sempiternum.Et post evangtlium, oUerat Tex ad manlllll archiepiscopi oblationmr el vi,lfjm;postta cctnm'Hlicdl.r ab archiepiscopo ccrpore d sa"guine Christi. _ Ordo ad reginambenedi~en~...• Cet ordo (fol. 107 à IlS) a été publié par MARttNE : De ant.EC:Z, fit., li~. II, cap. X, ordo V; Anvers, 1736, t. Il, 604-610, d'après le sacramen­taire de Saint-Vaast et de Corbie: Bibl. lIal., mS.la1. 12052 : rubriques et prièressont, à peu de chose près, identiques. _ 115 \00.• Benedictio ve.>.illi...•

. Fol.. 116.• ~~atio abbatis. Capitulum ex canone Theodori, Anglorum archie-­plSCOpl. ln ordutallone abbatis, episcopus debet missam c~/tbrare ~t eu,. betUliicere... -

Page 5: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

PARtS. - NAnONALF. 45

n6 VO [br/uroga/io] Vis sancte Tomacensi ecclesie et michi meisque suceessoribussubiectionem et obedientiam exhibere... ? [Resp.] Volo... - Benedicti(). - 117 VO

- Cunctorum bonorum institutor, qui per Moysen famuJum tuum... - Impositaei ",anll, dicat hane pre/a/ionem - n8 - Vere dignum... eteme Deus, respice, que­sumus, super hunc famuJum tuum quem in tui nominis vice custodem monachorumordinamus... - 120. Dd û regulam ditenS : Accipe regulam a sanctis patribus nobistraditam... - Tradal ri baculf4'" dite"s : Accipe bacuJum pastoralitatis quem pre­feras caterve tibi commisse... - 120 VO. Oralio pro adepla dignitat~ : Omnium,Domine, fons bonorurn iustorurnque provectuum munerator, tribue, quesumus,famulo tuo... Tune incipialurTe Deum Iaudamus, pofJl4loaeclamallte: Kyrie eleison ...-Missa pro abbate... 1 (Aucune mention de l'anneau).

Fol. 121 VO•• Ordinatio abbatisse... Post totum otfiâmll misse usqlle ad evangelium,.prosternat se eiecta ante al/are cum duab"s vel tribus de sororibu.s suis, fian/que ibile/anie et preces sl4pra scripte. Quiblls fitlilis, be/ledicat episcopus ùlc1inato capitediuns: Exaudi, Domine, preces nostras, et super hanc famuJam tuam spiritum tuebenedictionis... - 122. Elevata voce dicat: Per omnia secula secuJorum Veredignum ... eteme Deus. Adesto precibus nostris, adesto votis... - 123 - perve-nire mereatur. Per. - Post hec, episcopus det ci regutam dicens - 123 VO - Acciperegulam sancte conversationis simulque gratiam divine benedictionis... - p"adepta dig,~itale. Omnium, Domine, fons bonorum... 1

Fol. 123 VO.• Ordo ad benedicendas virgines. Primo disC1ltiat episcopl4S earmnelatem, scilicet si XXV all/lorU1II SUllt, et volzmtalem et virgitlitatis .propositflm.Postea. episcopo missam ceiebranle, anleqllam evallgelillllt tegatllr, parate sint, capitediscooperto, tmell/es acce1lS0S in maniblls cereos. Vocante all/eIIl eas episcopo et dicenle :Venite. Venite. Venite. Resp(mdeatlt dicmles: Et nunc sequimur. Et accedant, iterwndicent6 episcopo : Venite. Et sequimur. Et palliatim accedallf fertio dicmle episcopo :Venite. Et nunc sequimur. - 124.- Et propi1lS accedan/ al/ari. Deinde loqualflr cisepiscofms de virginitate. Finito sernwne, fn'ostemat se episcoplls ante al/are, et virgitlesretro illxla pues âus, et fiat lelania... - Post lela,ûalll, benedicat episcoplfS eam/llvestes: Deus qui vestimentum salutare et îndumentum eterne iocunditatis... - 124 VO.

Berudictio vdomm : Deus bonarum virtutum dator... - Bcnedictio vircinllm...Pre/alio: Per o. s. s... Vere dignum... eteme Deus, castorum corporum benignusinhabitator... - 125 VO. Tunc incipiat episcopllS resp. Veni. clecta. Quo fini/o, i",'/JO­n'H1tllr t..aamilUl, el sing,de antequam Sf4nlant vdamen dicun/ : Ancilla Christi sum ;ideo meostendo servilem personam. - Dica/ sing"lis episcopus : Accipe "clamen quocognoscaris mundum contempsisse... - Post a.ccept,,,n t.'Cft",., dicant singule virgitmlham; ant. Induit me Dominus ciclade. - Tuncepiscop," a'lIIlu1ll 1II,Uendo uniClliqlfl i"tribus digi/is dicat: Oesponso te Ihesu Christo, 6.1io summi Patris... - 126. Posteajxmat episcoplt$ bannllm m q'ûs presumat is/wi violare proposi/l"n. • (Aucune mentionde la couronne). -. Benedictio viduarum castitatem profitentium...•

Page 6: 24 Il à col. vo. - MusMedPabula.- D12.•-"Episcojms solemliter be1ledic.tlml5, prirlS dic.it seqlle"tem oratiollem secrete; Aperi, Domine, cor meum ad benedicendum nomcn sanctum

46 LES PONTIFICAUX MANUSCRlTS

Fol. 126. c Benedictio vasculi in quo eukaristia reponitur. - 126 vo. Benedictiocruc;,. - Benedictio inœnsi. - 127. Benedictio thimiamatis. - 127 vo. Benedictioanuli. - Benedictio sepulchri. - 128. Benedietio domus. - Benedictio ad que­cumque volueris. - Benedictio panïs. - 128 vo. Benedictio îgnis. - 8enedictiobarbe. - 129. Benedictio capsarum. - 129 vo. Ordo ad signum ecdesie benedicen­dum... - 133 vo. Ad tJijmum, sub I,.i_ in/usloKe aqIU sande imfKm4t et Mmen. ­134. Ordo baptisterii. Primum saurdos debd iJtquirere lIOmiJUI baptizandorum...(Le fol. 139 est d'une autre main: xve 5.). -138 vo. In vi&. Pasclte,ldania f1ri-adbeMttiundos /t:1f1tes VIl lffàinibus camanda ... - 140. Lehl1lla secunda quiflUllU ordi·nibus ca,wlUfa ... s. Kalixte; s. Sixte: s. Piate; s. Martine; s, Nicholae; s. Eleu­teri... - Terlia le/allia t,.ibw ordinibw cantlllUfa... - 140 vo... s. Nicbasi c. s. t ...s. Cyrice c. s. t., s. Amande; s. Ambrosi... s. Medarde; s. Eligi... - '4' - ... s. Iulitta;s. Margareta; s. Gertrudis...• - La fin manque.

Ce manuscrit est un pontifical de l'abbaye de Saint-Amand, au diocèse de Tournai.Le nom du diocèse nous est révélé par l'interrogatoire de l'abbé (fol. 116 vo); celuide l'abbaye par les litanies de la dédicace (fol. 65 VOl et surtout par celles du samedisaint (fol. 140 VO) où saint Amand vient en tête des confesseurs et où sont mentionnésles saints Nicaise, Cyrice et Julitte dont l'abbaye de Saint-Amand conservait lesreliques. Notre manuscrit provient d'ailleurs de cette abbaye comme l'indique lanote du fol. 1. Un ancien catalogue (Paris, Bibl. rlat., ms. lat. 18,0) le désigne ainsi:• Liber episcopalis qui et ordinarius dicitur. 1 Mais il ne date pas de la fin du XIve

siècle comme l'affinne le Cataloglle de 1744 (t. III, p. 76): tout au plus, peut-on luiassigner le milieu ou la seconde moitié du XIIe siècle.

Parchemin. - 144 ff. à longues lignes; incomplet à la fin. - 327 sur 207 mil. _ Aucuneminiature. - Quelques initiales d·orou d·argent fleuronnées sur fond vert et azur: fol. 1 VO,78 et 78 vO. - Petites initiales festonnées vennWon. vert et azur alternativement. -Fol. 138 "",140 à 144, notatÎon neumatique sur quatre lignes noires: nord de la France ou Belgique.

Demi-reliure basane rouge au chiffre royal ; dosomé. (Saint-Amand, 012. _ Le Tellier, 272.­

Reg. 3872. 2). - OELISLE (L.l, Le cabjlld des ".~"us"jls. t. II, p. 456.

104. PONTIFICAL D'ANGERS. XV. SltCLE

Paris : Bibliothèque nationale, ms. lat., 954-

Fol. .A. Note en écriture ~oderne; • De Lauson (maitre. des requêtes).»-1. AnClennes cotes du manuscnt : • Reg. 4213, a. a_ - Baluz. 245. 1

Fol. 1 et 1 vo. Table du ~~uscrit. - 2 à.7.Prières à réciter par l'évêque avantet. après la messe. - 2.• TnClplt ordo quomodo episcopus preparet se et induat admlSSam... 1-5 vo. c Incipit qualiter episcopus se devestit...•

Fol. 7 vo à ~6: Bénédictions épiscopales. - 7 vO•• Benedictio dominica prima deAdventu Domml. » - 10. c Benedictio in die ativita--] .. J • • ...

• 1.3 • no .. ",,&saM. • - 14 Y-.