3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
-
Upload
gustavo-paz -
Category
Documents
-
view
223 -
download
0
Transcript of 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
![Page 1: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/1.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 1/69
1
STADO DO MARANHÃO
PR F ITURA MUNICIPAL D BURITI
S CR TARIA MUNICIPAL D DUCAÇÃO – S M D
CADERNO DE FORMAÇÃO
ANOS FINAIS DO ENSINO
FUNDAMENTAL
![Page 2: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/2.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 2/69
2
RAFAEL MESQUITA BRASIL
Prefeito Municipal
JOSÉ ROMILDO DE QUEIROZ ATAÍDE JUNIOR
Secretário Municipal de Educação
EQUIPE DE ORGANIZAÇÃO
Damiao da Silva Soares
Edinete Gonçalves Rodrigues
Jaelsa Ferreira dos Santos Sousa
Marcia Regina Marques da osta
EQUIPE TÉCNICA DE INFORMÁTICA
Jorge de Moraes osta
Jos! Magno "opes da Silva #liveira
"auriel de Freitas Freire
Sirle$ ardoso de França
![Page 3: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/3.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 3/69
3
OBJETIVOS GERAIS DO COMPONENTE CURRICULAR LÍNGUA PORTUGUESA
NA EDUCAÇÃO BÁSICA
6º ANO/EFPRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
LILP6FOA163 Relata !al"e#te ! $!#te%&! &e #!t'$'a( )e'$*la&a( e" +!#a'(,
e)'(ta(, tele)'(-!, a&'!, I#te#et, e.e$'ta#&! a $a/a$'&a&e &e (ele$'!#a e e(*"'0
LILP6FOA16 C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( /*l'$'t4'!( &')e(!(, $!#('&ea#&!! 5#e! 7a#*#$'!, $la(('8'$a&! et$09 e ! (*/!te 7 +!#al, e)'(ta, TV, /a#8let!,
!*t&!!, 8!l&e et$090
PRÁTICAS ARTÍSTICO:LITERÁRIAS
LILP6FOA16; Relata !al"e#te ! e#e&! &e !a( l'te4'a( "e#!( e.te#(a(, $!"!
$!#t!(, le#&a(, 8a*la(, "'t!(, e$!#(t't*'#&! $!ee#te"e#te a (e<*e#$'a #aat')a0
LILP6FOA166 I&e#t'8'$a !( ele"e#t!( <*e $!"/=e" a( #aat')a( l'te4'a(, ta'(
$!"! te"/!, e(/a>!, $!#(t*>-! &!( /e(!#a5e#(, 8!$! #aat')!, #a le't*a &e
te.t!( &a l'teat*a +*)e#'l, a8'$a#a e '#&?5e#a(0
LILP6FOA166 P!&*2' te.t!( #aat')!( $!e(!( e $!ee#te(, !(e)a#&! a
(e<*e#$'a &a( a>=e(, a $!#(t*>-! &e /e(!#a5e#( e *t'l'2a#&! e$*(!( )ea'(
e@!* "*lt'"!&a'(0
LILP6FOA16 C'a e e$'ta /!e"a( &e 8!"a( $!"/!('$'!#a'( )a'a&a(,
/e$ee#&! e8e't!( &e (e#t'&! /!&*2'&!( /! e$*(!( (e"#t'$!( e (!#!!(0
LILP6FOA16 C!"/ee#&e, le#&! ('le#$'!(a"e#te e &e "!&! "!al'2a&!, /!e"a(
&e 8!"a( $!"/!('$'!#a'( )a'a&a(, a/ee#&e#&! e8e't!( &e (e#t'&! /!&*2'&!( /!
e$*(!( (e"#t'$!(, (!#!!( e )'(*a'(0
LILP6FOA16 I&e#t'8'$a e a#al'(a &'4l!5!( <*e !( te.t!( l'te4'!( #aat')!( e
/!t'$!( e(taele$e" $!" !*t!( te.t!(, (!et*&! #! #?)el te"4t'$!0
LILP6FOA1 P!&*2' /!e"a( &e 5#e!( )a'a&!(, $!"! a'$a'(, (!#et!(,
<*a&a(, $!&el, e./l!a#&! a (!#!'&a&e e !( e8e't!( &e (e#t'&! 5ea&!(0
![Page 4: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/4.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 4/69
4
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
LILP6FOA11 I&e#t'8'$a a( '#8!"a>=e( <*e $!#(t't*e" ! l'&e #a le't*a &e #!t'$'a(
e e/!ta5e#( '"/e((a(, tele)'(')a(, &'5'ta'( 7! <*e, <*e", !#&e, <*a#&!, $!"!, /!
<*e90
LILP6FOA1H Pla#e+a a 8ala, e" '#tea>=e( <*e e.'5e" &e8e(a &e /!#t!( &e )'(ta,
"!'l'2a#&! a $a/a$'&a&e &e $!#(t*' a5*"e#t!( e" ('t*a>=e( <*e &e"a#&a"
at't*&e e(/!#(')a0
LILP6FOA13 I&e#t'8'$a a( '&e'a( &e8e#&'&a( !* e8*ta&a( /! '#tel!$*t!e( e"
5#e!( &')e(!( !a'( e e($'t!( $!"! $ata &e le't!, /!(ta5e#( e $!"e#t4'!( <*e
$'$*la" e" e&e( (!$'a'( et$0
LILP6FOA1 Re(/!#&e, /! e($'t!, a /e5*#ta( !* e#<*ete( <*e e.'+a" *"/!('$'!#a"e#t! $'t'$!, "!'l'2a#&! a5*"e#t!( $!#('(te#te( e *t'l'2a#&! *"a
)a'e&a&e l'#5*?(t'$a a&e<*a&a a ('t*a>-! &e $!"*#'$a>-!0
LILP6FOA1; C!"/ee#&e te.t!( <*e e5*la" &'e't!( e &e)ee(, $!"! !
e5'"e#t! &a e($!la e $!"'#a&!( &e (ala &e a*la, a)al'a#&! a (*a /et'##$'a e
8*#$'!#al'&a&e0
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
LILP6FOA16 Pla#e+a e a/e(e#ta e./!('>=e( !a'( (!e te"4t'$a( &')e(a(, a
/at' &e 8!#te( &e e(t*&!( 8!#e$'&a( /el! /!8e((!, a&e<*a#&! a l'#5*a5e"
7e($!la( le.'$a'( e e(t*t*a'(9 a ('t*a>-! &e /!&*>-! e($!la0
LILP6FOA1 Sele$'!#a '#8!"a>=e( e" te.t!( &')e(!( #a( at')'&a&e( &e
/e(<*'(a, '&e#t'8'$a#&! te"a( e '&e'a( /'#$'/a'( e a/e(e#ta#&! e((a $!"/ee#(-!
(! a 8!"a &e a/!#ta"e#t!(0LILP6FOA1 A#al'(a e ela!a l'(ta( e taela(, /aa $!"/ee#&e e !5a#'2a
'#8!"a>=e( &e te.t!( e./!('t')!( e" at')'&a&e( &e e(t*&! e &e /e(<*'(a0
LILP6FOA1 Ela!a e#<*ete( (!e te"a( elat')!( a( &')e(a( 4ea( &!
$!#e$'"e#t! e &')*l5a !( e(*lta&!( (! a 8!"a &e l'(ta( e taela(0
PRÁTICAS CULTURAIS DAS TECNOLOGIAS DE INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
![Page 5: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/5.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 5/69
5
LILP6FOA1 M!'l'2a e$*(!( "*lt'"!&a'( #a e$e/>-! e #a /!&*>-! &e te.t!(
e" &'8ee#te( "?&'a( 7 +!#al 8ala&!, /!5a"a a&'!8#'$!, l!5 et$090
%& '(#)EF
PRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
LILPFOA11 Deate ! te"a &! $!#(*"! a /at' &e a#al'(e &e te.t!( /*l'$'t4'!(,
$!#('&ea#&! (e*( e$*(!( /e(*a(')!(0
LILPFOA1H C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( /*l'$'t4'!(, $!" 8!$! #! *(! &a
'"a5e" e (*a at'$*la>-! $!" te.t! )eal, !(e)a#&! $'t'$a"e#te !( !+et')!( &a
$!"*#'$a>-!0
PRÁTICAS ARTÍSTICO:LITERÁRIAS
LILPFOA13 Relata !al"e#te ! e#e&! &e !a( l'te4'a( "a'( e.te#(a(, $!"!
#!)ela( e !"a#$e(, e$!#(t't*'#&! $!ee#te"e#te a (e<*#$'a #aat')a0
LILPFOA1 C!"/ee#&e ! /!$e((! &e($'t')! e" #aat')a( &e 5#e!(
&')e(!( &a l'teat*a +*)e#'l, $!#('&ea#&! a( e($!la( le.'$a'( 7(*(ta#t')!(,a&+et')!(, l!$*>=e( a&+et')a( et$09 e#)!l)'&a( #a $!#(t*>-! &e $e#a( e
/e(!#a5e#(0
LILPFOA1; P!&*2' te.t!( #aat')!(, &!"'#a#&! /!$e((!( &e e8ee#$'a-!
e(/!#(4)e'( /ela !5a#'2a>-! &! te.t!, /aa (e e8e' a! <*e +4 8!' &'t! e a!
ele"e#t! #!)! <*e (e '#t!&*20
LILPFOA16 C'a e e$'ta /!&*>=e( /!t'$a( //'a( &a $*lt*a !al K /!/*la e
+*)e#'l K $aa$te'2a&a( /! $a&e#$'a, 't"!( e '"a(, $!"! ! $!&el e ! a/0LILPFOA1 I&e#t'8'$a, #a le't*a &e /!e"a( e" 5#e!( )a'a&!( 7a'$a'(,
(!#et!(, <*a&a(, $!&el et$09, e$*(!( e./e((')!( /!/'$'a&!( /ela( '"a(,
al'tea>=e(, a((!##$'a(0
LILPFOA1 I&e#t'8'$a e a#al'(a, e" te.t!( l'te4'!( #aat')!( e /!t'$!(, a
!$!#$'a &a '#tete.t*al'&a&e "ate'al'2a&a e" e8ee#$'a(, al*(=e( e !*t!( t'/!(
&e et!"a&a(0
LILPFOA1 C'a /!e"a( &e 5#e!( )a'a&!( $!"! a'$a'(, (!#et!(, <*a&a(,
$!&el et$0, e./e'"e#ta#&! e$*(!( e./e((')!( <*e /!&*2a" e8e't!( (!#!!(,
(e"#t'$!( e )'(*a'(0
![Page 6: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/6.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 6/69
6
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
LILPFOA1 A#al'(a e $!"/aa a( e($!la( l'#5*?(t'$!:&'($*(')a(, $!"! a
$!#(t*>-! &e t?t*l!( e (*t?t*l!(, #a le't*a &e &'8ee#te( "at'a( +!#al?(t'$a(0
LILPFOA11 Pla#e+a '#te)e#>=e( !a'( &e $*#! a5*"e#tat')! e" ('t*a>=e(
&el'eat')a(, $!"! e($!la &e e/e(e#ta#te &e t*"a, ele'>-! &e ea/e(e#ta>-!
e" 5"'! e(t*&a#t'l, &e8'#'>-! &e e5a( &e (ala &e a*la, et$0, e.e$'ta#&! !
e(/e't! /el!( t*#!( &e 8ala0
LILPFOA1H Re$!#e$e !( /!#t!( &e )'(ta e !( a5*"e#t!( <*e !( (*(te#ta"
e" 5#e!( $!"! e#te)'(ta, &eate, at'5! &e !/'#'-!, &'($*(!( /!l?t'$!(, (e"-!el'5'!(!, $a5e et$0
LILPFOA13 P!&*2' 5#e!( te.t*a'( !/'#at')!(, $!"! e(e#a(, $!"e#t4'!( e
/!(ta5e#( /aa a( e&e( (!$'a'(, e)'&e#$'a#&!, /! "e'! &e !/ea&!e(
a5*"e#tat')!( e "!&al'2a&!e(, a !/'#'-! <*e (e <*e al$a#>a0
LILPFOA1 C!"/ee#&e te.t!( &a( e(8ea( /!l't'$a, +*?&'$a e e')'#&'$at'a,
$!"! aa'.!:a(('#a&!(, ! E(tat*t! &a C'a#>a e &! A&!le($e#te, a#al'(a#&! a
!5a#'2a>-! &! te.t! 7at'5!(, '#$'(!(, $a/?t*l!( et$09, !( e$*(!( "!8!(('#t4t'$!( ea (ele>-! &! )!$a*l4'!0
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
LILPFOA1; Pla#e+a e a/e(e#ta e./!('>=e( !a'( (!e te"4t'$a( &')e(a(,
a&e<*a#&! a l'#5*a5e" a ('t*a>-! e($!la0
LILPFOA16 I&e#t'8'$a !( e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( //'!( &a( (e<*e#$'a(&e($'t')a( e e./!('t')a(, e" 5e#e!(a &'&4t'$!:e./!('t')!(, $!"! )eete( &e
&'$'!#4'!(, te.t!( &e &')*l5a>-! $'e#t'8'$a, '#8!548'$! et$00
LILPFOA1 A#al'(a e ela!a taela( e 548'$!( /aa $!"/ee#&e e !5a#'2a
'#8!"a>=e( &e te.t!( e./!('t')!( e" at')'&a&e( &e e(t*&! e &e /e(<*'(a0
LILPFOA1 Ela!a !te'!( /aa e#te)'(ta( e e#<*ete( (!e te"a( e" e(t*&!,
'#$l*(')e &e !*ta( 4ea( &! $!#e$'"e#t!, e &')*l5a !( e(*lta&!( (! a 8!"a &e
548'$!( !* elat'!(0
![Page 7: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/7.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 7/69
7
PRÁTICAS CULTURAIS DAS TECNOLOGIAS DE INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
LILPFOA1 M!'l'2a e$*(!( "*lt'"!&a'( #a e$e/>-! e /!&*>-! &e te.t!(
/aa /lata8!"a( "*lt'"?&'a(, *t'l'2a#&! 8ea"e#ta( &e a$e((! a I#te#et0
*& '(#)EF
PRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
LILPFOAH Relata !al"e#te ! $!#te%&! &e e/!ta5e#( )e'$*la&a( /! "e'!(
&e $!"*#'$a>-! &')e(!( $!"! +!#al, e)'(ta, tele)'(-!, a&'! e I#te#et,&'8ee#$'a#&! '#8!"a>=e( /'#$'/a'( &e (e$*#&a'a(0
LILPFOAH1 C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( /*l'$'t4'!( "*lt'"!&a'(,
$!#('&ea#&! a( e(tat5'a( &e /e(*a(-! e a/el! a! $!#(*"! <*e e((e( te.t!(
"!'l'2a"0
PRÁTICAS ARTÍSTICO:LITERÁRIAS
LILPFOAHH Relata !al"e#te ! e#e&! &e te.t!( &a &a"at*5'a, e$!#(t't*'#&!
)eal"e#te a (e<*e#$'a #aat')a0
LILPFOAH3 A#al'(a te.t!( #aat')!( &a l'teat*a, $!"! e /e$a( teata'(,
$!"/ee#&e#&! a(/e$t!( ela$'!#a&!( a e($!la &e e$*(!( &e e(t'l! e
"*lt'"!&a'(0
LILPFOAH P!&*2' te.t!( #aat')!( $!e(!( e $!ee#te(, e"/e5a#&!
a&e<*a&a"e#te "a$a&!e( &e te"/!, te"/!( )ea'( e ele"e#t!( //'!( &a&e($'>-!0
LILPFOAH; C'a e e$'ta /!e"a( a*t!a'( $!#(t*?&!( a /at' &e te"4t'$a( &e
'#tee((e &!( +!)e#(, $!"! a"!, a"'2a&e, a)e#t*a(, &e(a8'!(, "*#&! )'t*al,
$!#8l't!( et$00
LILPFOAH6 Re$!#e$e, #! $!#+*#t! &a /!&*>-! /!t'$a &a l'teat*a
e#&ee>a&a a +!)e#( e ta"" &a l'teat*a a('le'a, /!e"a( <*e a/!#te" a
&'"e#(-! '"a5t'$a, #! *(! &e $!"/aa>=e(, "et48!a( e "et!#?"'a(, e /!&*2'
/!e"a( e./l!a#&! a $!#(t*>-! &e '"a5e#( /ela /ala)a0
![Page 8: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/8.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 8/69
8
LILPFOAH I&e#t'8'$a e a#al'(a, e" te.t!( l'te4'!( #aat')!( e /!t'$!(,
a(/e$t!( &a e(t*t*a $!"/!('$'!#al e &! e(t'l!0
LILPFOAH C'a /!e"a( &e 5e#e!(a )a'a&!(, e./l!a#&! a(/e$t!( ta'( $!"!
'#tete.t*al'&a&e, e$*(!( l'#5*?(t'$!(, &e#te !*ta( /!((''l'&a&e(0
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
LILPFOAH I&e#t'8'$a a( &'8ee#te( )!2e( e" #!t'$'a( e e/!ta5e#(,
a/ee#&e#&! ! "!&! &e '#t!&*2':la( 7&'($*(! &'et!, '#&'et!90
LILPFOAH1 M!'l'2a &'8ee#te( t'/!( &e a5*"e#t!(, $!"! e./l'$a>-!,
e.e"/l'8'$a>-!, )!2 &e a*t!'&a&e, $!"/!)a>-! $'e#t'8'$a et$0, #a /at'$'/a>-! e"
&eate( (!e /!le"a( <*e &e"a#&a" *"a (!l*>-!0LILPFOAH11 A#al'(a e$*(!( /e(*a(')!(, $!"! a a"'5*'&a&e e a /!l'((e"'a,
e" a#%#$'!( /*l'$'t4'!(, a)al'a#&! $'t'$a"e#te a( e($!la( l'#5*?(t'$!:&'($*(')a(
e" 8*#>-! &a( $!#&'>=e( &e /!&*>-!0
LILPFOAH1H P!&*2' 5e#e!(a te.t*a'( a5*"e#tat')!(, $!"! at'5! &e !/'#'-!,
$ata &! le't!, $ata aeta, e&'t!'al, e"/e5a#&! &e 8!"a a&e<*a&a !/ea>=e( &e
e8ee#$'a-! te.t*al 7a#a8'$a e $ata8'$a9 e $!#e$t')!( #a at'$*la>-! e#te a(
/ate( &! te.t!0LILPFOAH13 C!"/ee#&e te.t!( &a( e(8ea( /!l't'$a, +*?&'$a e e')'#&'$at'a,
$!"! ! C&'5! &e &e8e(a &! $!#(*"'&!, a#al'(a#&! a (ele>-! &e )e!(, "!&!(
)ea'(, l!$*>=e( )ea'(, "!&al'2a&!e(, a&)'!( et$00
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
LILPFOAH1 Pla#e+a e a/e(e#ta e./!('>=e( !a'( (!e te"4t'$a( ela$'!#a&a(a <*e(t=e( (!$'a'(, /!/!#&! e#$a"'#a"e#t! /aa e((a( <*e(t=e(0
LILPFOAH1; Re$!#e$e a 'ea<*'2a>-! &e t/'$!( e" te.t!(
&'&at'$!e./!('t')!(, '&e#t'8'$a#&! a ela>-! e#te a( /ate(, e (*"a'2a a(
'#8!"a>=e( #a ela!a>-! &e e(*"!( e 8'$a"e#t!(0
LILPFOAH16 Ela!a taela( e 548'$!(, !5a#'2a#&! '#8!"a>=e( e" at')'&a&e(
&e e(t*&! e &e /e(<*'(a0
LILPFOAH1 Ela!a e(*"!( e 8'$a"e#t!( &e te.t!( &'&4t'$! : e./!('t')!( e"
e(t*&! #a( )a'a( 4ea( &! $!#e$'"e#t!, '&e#t'8'$a#&! '#8!"a>=e( /'#$'/a'( e
(e$*#&a'a( #a (?#te(e0
![Page 9: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/9.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 9/69
9
PRÁTICAS CULTURAIS DAS TECNOLOGIAS DA INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
LILPFOAH1 C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( "*lt'"!&a'(, $!"! )?&e!( &e
a#'"a>-!, /!5a"a( a&'!8#'$!( !* tele)'(')!(, at'$*la#&! &'8ee#te( "!&al'&a&e(
&e l'#5*a5e" #! *(! &a( te$#!l!5'a( &a '#8!"a>-!0
+& '(#)EF
PRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
LILPFOAH1 Deate te"4t'$a( elat')a( a! $!#(*"!, a /at' &a a#al'(e &e te.t!(
/*l'$'t4'!( e#&ee>a&!( a!( +!)e#(0
LILPFOAHH C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( /*l'$'t4'!( "*lt'"!&a'( $!" #8a(e
#!( e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( <*e !/ea" #a $!#(t*>-! &e (e#t'&!( &e((e(te.t!(0
PRÁTICAS ARTÍSTICO:LITERÁRIAS
LILPFOAHH1 Relata !al"e#te ! e#e&! &e /!&*>=e( $'#e"at!548'$a( e teata'(,
e$!#(t't*'#&! !( &')e(!( /la#!( e l'#5*a5e#( <*e $!#(t't*e" a (e<*#$'a
#aat')a0
LILPFOAHHH A#al'(a a( &'8ee#te( )!2e(, ! /!#t! &e )'(ta a /at' &! <*al *"a
'(t!'a e #aa&a e !( e8e't!( &e '!#'a e" 5#e!( l'te4'!( #aat')!(, $!"!$!#t!(, $#'$a(, #!)ela(, !"a#$e( et$00
LILPFOAHH3 P!&*2' te.t!( #aat')!( $!e(!( e $!ee#te(, *t'l'2a#&! 8!$!(
#aat')!( &')e(!(, $!#8!"e ! e8e't! <*e (e <*e /!&*2' a! $!#ta *"a '(t'a,
e($e)e *"a $#'$a et$0
LILPFOAHH Re$'a e e$'ta !* teatal'2a /!e"a( e($!l'&!(, &e te"4t'$a( e
e(t'l!( &')e('8'$a&!(, e" (aa*(, (e((=e( &e /!e('a(, 8e'a( $*lt*a'(, &e#te !*t!(0
LILPFOAHH; A#al'(a /!e"a( l'&!( e e($'t!(, $!#+*5a#&! !( $!#e$'"e#t!( (!ea( &'"e#(=e( (!#!a, '"a5t'$a e (e"#t'$a, e" $!"! (!e a /!/!(ta e(tt'$a
&!( 5#e!( /!t'$!(0
LILPFOAHH6 A#al'(a a /e(e#>a &! e$*(! a '#tete.t*al'&a&e, e" te.t!(
l'te4'!( #aat')!( e /!t'$!( /a!&'a(, /a48a(e( e !*t!( t'/!( &e &'al!5! e#te
te.t!(0
LILPFOAHH C'a /!e"a(, a /at' &e !*t!( 5#e!(, te.t*al'2a#&! $!#t!(,
#!t?$'a(, /!/a5a#&a(, !a>=e(, /!)'!( et$00
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
![Page 10: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/10.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 10/69
10
LILPFOAHH C!#(t*' a5*"e#t!( e $!#ta:a5*"e#t!( a! a((*"' *"
/!('$'!#a"e#t! e a! (e $!#ta/! a !/'#'=e(, #a /at'$'/a>-! e" &eate( e5a&!(0
LILPFOAHH A#al'(a a a5*"e#ta>-! e" 5#e!( $!"! e&'t!'al, at'5! &e !/'#'-!
et$0, !(e)a#&! t'/!( &e a5*"e#t!( K $!"! e./l'$a>-!, e.e"/l'8'$a>-!, )!2 &e
a*t!'&a&e, $!"/!)a>-! $'e#t'8'$a e#te !*t!( K e$*(!( &e $!e(-! e e$*(!( &e
"!&al'2a>-!0
LILPFOAH3 P!&*2' 5#e!( te.t*a'( a5*"e#tat')!(, $!"! at'5! &e !/'#'-!,
$ata &! le't!, $ata aeta, e&'t!'al, *t'l'2a#&! &'8ee#te( t'/!( &e a5*"e#t!(0
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
LILPFOAH31 Pla#e+a e a/e(e#ta (e"'#4'!( (!e te"4t'$a( ela$'!#a&a( a
<*e(t=e( (!$'a'(, /!/!#&! e#$a"'#a"e#t! /aa e((a( <*e(t=e(0LILPFOAH3H A#al'(a e ela!a '#8!548'$!( /aa $!"/ee#&e e !5a#'2a
'#8!"a>=e( e" at')'&a&e( &e e(t*&! e &e /e(<*'(a0
PRÁTICAS CULTURAIS DAS TECNOLOGIAS DE INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
LILPFOAH33 C!"/ee#&e e /!&*2' te.t!( "*lt'"!&a'(, $!"! &!$*"e#t4'!( ee/!ta5e#( a*&'!)'(*a'(, (!e te"4t'$a( &e '#tee((e &a( $*lt*a( +*)e#'(,
at'$*la#&! &'8ee#te( "!&al'&a&e( &e l'#5*a5e"0
OBJETIVOS DE APRENDIAGEM DO COMPONENTE LÍNGUA ESTRANGEIRA
MODERNA NO ENSINO FUNDAMENTAL
,& '(#)EF
PRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
*e" (!* e $!" <*e" e* $!#)')! C!" <*e '&e'a( e* "e '&e#t'8'$! C!"! e !
"*#&! e" <*e e* )')!
LILE6FOA1 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e at')'&a&e(
&! &'a:a:&'a e" a*la, ta'( $!"! (a*&a>=e(, $*"/'"e#t!(, &e(/e&'&a(, !t'#a(,
(!l'$'ta>-! &e e($lae$'"e#t!, /e&'&!(, &e#te !*ta(0
![Page 11: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/11.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 11/69
11
LILE6FOAH Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e <*e(t=e(
&e '&e#t'&a&e, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa &e($e)e a ('
e a!( !*t!(, (*a( ela>=e( 8a"'l'ae( e &e a"'5!(0
LILE6FOA3 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e
$!#)')#$'a #a 8a"?l'a e #a $!"*#'&a&e, 5*/!( &e /ete#$'"e#t! e '&e'a( $!" <*e
(e '&e#t'8'$a, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa e./e((a
5!(t!(, /e8ee#$'a(, at')'&a&e( $!t'&'a#a( e a>=e( #! /e(e#te0
LILE6FOA Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e ! l*5a
!#&e (e )')e, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa (e e8e':(e a
e(/a>!( !#&e (e $'$*la, &e($e)e#&!:!(0
LILE6FOA; Le e e($e)e e" l?#5*a e(ta#5e'a #!ta( 7a*t!9 '!548'$a( e /e8'(,'&e#t'8'$a#&! e e./e((a#&! '#8!"a>=e( /e((!a'( e ela$'!#a#&! a( &e($'>=e(
$!" "!&!( &e $!#(t't*' a( '&e#t'&a&e(0
LILE6FOA6 Le e e($e)e e" l?#5*a e(ta#5e'a te.t!( <*e !5a#'2a" !
$!t'&'a#! 7a5e#&a(, $ale#&4'!(, $!#)'te(, e$e'ta(, e5a( &e '#$a&e'a( !* +!5!(9,
a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa e./e((a $!#)'te( e
'#(t*>=e( &''5'&!( a &'8ee#te( '#tel!$*t!e(0
LILE6FOA Le e e($e)e e" l?#5*a e(ta#5e'a te.t!( <*e a/e(e#ta" a(/e$t!(5e!548'$!(, '(t'$!( e $*lt*a'( 7/a#8let!( t*?(t'$!(, "a/a(, &e#te !*t!(9,
a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa &e($e)e &'8ee#te(
l!$al'&a&e( e e)e#t!( #! /e(e#te e #! /a((a&!0
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
*e l?#5*a( #!( 8ala"!( *e l?#5*a( $'$*la" #! l*5a !#&e e* )')! O <*e e*
$!#e>! &e((a( l?#5*a(LILE6FOA Ve'8'$a e e$!#e$e a /e(e#>a &e "a$a( &e &'8ee#te( l?#5*a( #a
$!"*#'&a&e e" <*e (e )')e, '&e#t'8'$a#&! e e5'(ta#&! /ala)a( e e./e((=e( &e
!*ta( l?#5*a( #a( '#tea>=e( !a'( e e" te.t!( e($'t!( 7#!"e( e (!e#!"e(,
/la$a( &e *a(, /a>a(, e(taele$'"e#t!( $!"e$'a'(, 't"!( "*('$a'(, $*l'#4'a,
"!&a, e(/!te(, /*l'$'&a&e et$090
LILE6FOA Re$!#e$e a e.'(t#$'a &e )a'a( l?#5*a( #! "*#&!, '&e#t'8'$a#&!:a(
a /at' &a e($*ta e &a le't*a &e te.t!( )a'a&!( 7$a#>=e(, &e/!'"e#t!(, "e"e(,
8'l"e( et$090
![Page 12: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/12.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 12/69
12
LILE6FOA1 Re$!#e$e a !$!#$'a &e &'8ee#te( (!ta<*e( &! /!t*5*( e &e
!*ta( l?#5*a( #a 8ala &e /e((!a( &a $!"*#'&a&e &e &'8ee#te( !'5e#(, '&a&e( et$0,
$!#($'e#t'2a#&!:(e &a( ela>=e( e#te )a'e&a&e( l'#5*?(t'$a(, '&e#t'&a&e( e
/ete#$'"e#t!0
LILE6FOA11 Pat'$'/a &e '#tea>=e(, /! "e'! &e /e5*#ta( e e(/!(ta( e" l?#5*a
e(ta#5e'a, <*e /e"'ta" '&e#t'8'$a *(!( e (e#t'&!( &a( /ala)a( e e./e((=e(
e5'(ta&a(0
LILE6FOA1H O5a#'2a 7e" l'(ta(, <*a&!(, taela(, /(tee(, le5e#&a( e" 8'5*a(
e 8!t!(9 /ala)a( e e./e((!( e" !*ta( l?#5*a( *(a&a( e" te.t!( !a'( e e($'t!(,
ela$'!#a#&!:a( a!( (e*( ('5#'8'$a&!( e a!( $a"/!( &e at*a>-! e" <*e !$!e"0
PRÁTICAS MEDIADAS PELAS TECNOLOGIAS DE INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
*e e$*(!( te$#!l5'$!( e* $!#e>! *a'( e* *(! e e" <*e l?#5*a( E* /!((!
a/e#&e l?#5*a( /ela I#te#et
LILE6FOA13 A/!/'a:(e &e ele"e#t!( &a( l'#5*a5e#( &a( te$#!l!5'a( &e
'#8!"a>-! e $!"*#'$a>-! e" l?#5*a e(ta#5e'a /aa 8a2e *(! &e 8ea"e#ta(
$!"! &'$'!#4'!(, ta&*t!e(, GPS, "a/a( )'t*a'(, t*t!'a'(, +!5!( e ('te(,'&e#t'8'$a#&! #!)a( /!((''l'&a&e( &e a/e#&'2a5e" e *(a#&!:a( /aa a /4t'$a &e
)!$a*l4'!, /!#*#$'a et$0
LILE6FOA1 E./e((a:(e !al"e#te !* /! e($'t! #a l?#5*a e(ta#5e'a /aa
a$e((a e *(a !( &'8ee#te( e$*(!( &a( te$#!l!5'a( &e '#8!"a>-! e
$!"*#'$a>-!, ta'( $!"! 8ala !* e($e)e *"a /ala)a /aa (e ta&*2'&a, e($e)e
*" e#&ee>! /aa l!$al'2a:l! #! "a/a et$0
%& '(#)EF
PRÁTICAS INTERCULTURAIS
*e" e ! !*t!, e ! <*e #!( *#e C!"! $!"/ee#&! ! "e* e(/a>! e !( e(/a>!(
&e !*t!( O <*e a 5e#te $!"/at'la
LILEFOA1; E($*ta e &'2e te.t!( &a ta&'>-! !al #a l?#5*a e(ta#5e'a 7$a#>=e(,
/!e"a(, ta)a:l?#5*a(, a&')'#a(, /ale#&a(, &e#te !*t!(9, a/e$'a#&! )al!e(
e(tt'$!(, $!"/ee#&e#&! '&e'a( $e#ta'( e a/!/'a#&!:(e &e ele"e#t!( &e
/!#*#$'a, e#t!#a>-! e 't"!0
![Page 13: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/13.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 13/69
13
LILEFOA16 Le te.t!( l'te4'!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7le#&a(, "'t!(, '(t!'a( e"
<*a&'#!, &e#te !*t!(9, a/e$'a#&! )al!e( e(tt'$!( e '&e#t'8'$a#&! ele"e#t!(
$*lt*a'( <*e (e a/!.'"a" e <*e (e &'(t'#5*e"0
LILEFOA1 E($e)e e &'2e te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7a&')'#a(, /ale#&a(,
/!e"a(, $a#>=e(9, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( a/!/'a&!(
a! te.t! /!&*2'&!0
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
*a'( (-! a( e5a( &e $!#)')#$'a e" $a(a, #a e($!la e #a $!"*#'&a&e *e" e
<*e &e$'&e A( e5a( /!&e'a" (e &'8ee#te(
LILEFOA1 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a ela$'!#a&a( a
e5a( e a $&'5!( &e t'$a &! $!t'&'a#! 7e(/e't! a! !*t!, "!&!( &e a5', &e (e)e(t', &e 8ala et$09 e a e(!l*>-! &e ('t*a>=e(:/!le"a, a/!/'a#&!:(e &e
e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa a/!#ta /!le"a( e 8!"*la e5a( e
(*5e(t=e(0
LILEFOA1 Le e /!&*2' te.t!( e($'t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a elat')!( a e5a(
e $&'5!( &e $!#&*ta &! $!t'&'a#! #!( &'8ee#te( e(/a>!( e" <*e at*a 7$!#tat!(
/e&a55'$!(, e5*la"e#t!( e($!lae(, !'e#ta>=e( /aa *"a )'&a (a*&4)el,
'#(t*>=e( /aa *"a )'&a (*(te#t4)el, &e#te !*t!(9, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa e./e((a '#(t*>=e( e e5a( &e /at'$'/a>-!0
PRÁTICAS DO TRABALO
*a'( (-! "'#a( e(/!#(a'l'&a&e( 7e" $a(a, #a e($!la, #a $!"*#'&a&e9
LILEFOAH Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7e)e( elat!(,
&e/!'"e#t!(, e#te)'(ta(9 (!e (*a( e(/!#(a'l'&a&e( #!( &'8ee#te( e(/a>!( e"
<*e at*a e (*a( $!#t'*'>=e( /aa ! taal! $!let')!, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!(l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa e./e((a ! <*e (e 8a2, (ae 8a2e e &e(e+a 8a2e0
LILEFOAH1 Le te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7/e8'( &e /!8'(('!#a'( &e &'8ee#te(
$!#te.t!(9, '&e#t'8'$a#&! 8*#>=e( e $!#t'*'>=e( &a( &'8ee#te( at')'&a&e(0
LILEFOAHH P!&*2' te.t!( e($'t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7/e8'( e le5e#&a( /aa
8!t!(9, &e($e)e#&! 8*#>=e( e $!#t'*'>=e( &e /!8'(('!#a'(, $!#('&ea#&! ! (e*
e#t!#!, e *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa a/e(e#ta e &e($e)e
/!8'((=e(0
*& '(#)EF
![Page 14: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/14.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 14/69
14
PRÁTICAS DA VIDA COTIDIANA
C!"! e* ea e $!"! (!* a5!a O <*e e* <*e! /aa ! 8*t*!
LILEFOAH3 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e <*e(t=e(
ela$'!#a&a( a "*&a#>a( #a (*a )'&a e #a )'&a &e !*ta( /e((!a(, a/!/'a#&!:(e
&e e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa e./e((a e $!"/aa ! <*e 8e2 !* 8a2'a
<*a#&! $'a#>a $!" "!&!( &e (e e &e a5' a5!a0
LILEFOAH Le te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7e#te)'(ta(, elat'!( &e /e(<*'(a(
&e !/'#'-! e e#<*ete(, "e"!'a(, &e#te !*t!(9 <*e elate" "*&a#>a( &e
$!"/!ta"e#t!( 5ea$'!#a'(, &e e)e#t!( a$!#te$'&!( #! /a((a&! e &e
$!"/aa>=e( $!" $!"/!ta"e#t!( !* $!(t*"e( at*a'(, '&e#t'8'$a#&! a>=e( e$!"/aa>=e(0
LILEFOAH; P!&*2' te.t!( e($'t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7&e/!'"e#t!(, #!ta(
'!548'$a( e a*t!'!548'$a(, le5e#&a( /aa 8!t!(9 <*e elate" !* $!"/ae"
$aa$te?(t'$a( /e((!a'(, e)e#t!( !* $!(t*"e( #! /a((a&! e #! /e(e#te0
LILEFOAH60 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'(, le e e($e)e te.t!( e" l?#5*a
e(ta#5e'a ela$'!#a&!( a (!#!(, &e(e+!( e /la#!(, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!(
&'($*(')!( /aa e./e((a ! <*e a#te) e /la#e+a /aa (*a )'&a #! 8*t*!0
PRÁTICAS INVESTIGATIVAS
C!"! e* a/e#&! !*ta( l?#5*a( C!"! e* !5a#'2! ! $!#e$'"e#t! (!e a(
l?#5*a(
LILEFOAH C!"/ee#&e "!&!( e e(tat5'a( &e a/e#&'2a5e" &e l?#5*a( /!
"e'! &a e($*ta, &a )'(*al'2a>-! e &a le't*a &e te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a
7&e/!'"e#t!(, e#te)'(ta(, &!$*"e#t4'!(, 8'l"e( &e 8'$>-!, &e#te !*t!(9 <*etate" &e e./e'#$'a( &e a/e#&'2a5e" &e l?#5*a(0
LILEFOAH Re$!#e$e &'8ee#te( )a'e&a&e( &a l?#5*a e(ta#5e'a /! "e'! &e
te.t!( !a'( )a'a&!( 7$a#>=e(, 8'l"e(, (e'a&!(, et$09, a"/l'a#&! ! $!#e$'"e#t!
(!e a( ela>=e( e#te )a'e&a&e( l'#5*?(t'$a(, '&e#t'&a&e( e /ete#$'"e#t!(0
LILEFOAH Re5'(ta e $!"/aa 7e" l'(ta(, <*a&!(, taela(, /(tee(,
5a)a>=e( e" 4*&'! !* )?&e!9 "!&!( e e(tat5'a( &e a/e#&'2a5e" &e l?#5*a(0
PRÁTICAS MEDIADAS PELAS TECNOLOGIAS DE INFORMAÇÃO E
COMUNICAÇÃO
![Page 15: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/15.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 15/69
15
C!"! (e 8a2 /aa /e(<*'(a #a I#te#et C!"! (e 8a2 /aa *(a !( &a&!( &! "*#&!
)'t*al C!"! (e (ae (e *"a 8!#te e $!#8'4)el E.'(te (e5*a#>a e /')a$'&a&e #a
I#te#et
LILEFOA3 Fa2e *($a( #a I#te#et e" l?#5*a e(ta#5e'a, '&e#t'8'$a#&!
e$*(!( &e /e(<*'(a0
LILEFOA31 Le t*t!'a'(, te"!( &e (e5*a#>a e /')a$'&a&e, a/e(e#ta>=e( &e
('te( e /!ta'( et$0, e" l?#5*a e(ta#5e'a, '&e#t'8'$a#&! <*e(t=e( &e *(! e(/!#(4)el
&a( te$#!l!5'a( &e '#8!"a>-! e $!"*#'$a>-!0
LILEFOA3H B*($a e e./l!a ('te( e e&e( (!$'a'( &e 5*/!( &e '#tee((e #a
l?#5*a e(ta#5e'a, $!"/ee#&e#&! "!&!( &e #a)e5a>-! e /at'$'/a>-!,
a/!/'a#&!:(e &a te"'#!l!5'a *t'l'2a&a0LILEFOA33 P!&*2' te.t!( !a'( !* e($'t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7le5e#&a( /aa
8!t!(, )eete(, 5a)a>=e( e" 4*&'! !* )?&e!9 e" /lata8!"a( aeta( !* e&e(
(!$'a'(, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( a/!/'a&!( a! te.t! /!&*2'&!0
+& '(#)EF
PRÁTICAS INTERCULTURAIS
O <*e $'$*la /! a<*' e /! l4 *e "*#&!( (-! e((e(LILEFOA3 E($*ta, le !* a(('(t' a te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7$!#t!(,
$#'$a(, &!$*"e#t4'!(, e(<*ete( e /e$a( teata'(, 8'l"e( &e 8'$>-!, (e'a&!(,
$a#>=e(, &e#te !*t!(9 <*e a!&e" <*e(t=e( $*lt*a'( /a((a&a( e /e(e#te( &e
&'8ee#te( $!"*#'&a&e(, a/e$'a#&! )al!e( e(tt'$!(, $!"/ee#&e#&! '&e'a(
$e#ta'( e '&e#t'8'$a#&! (e"ela#>a( e &'8ee#>a( e" ela>-! a //'a $*lt*a0
LILEFOA3; Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a (!e "!&!( &e
)')e e /e$ee ! "*#&!, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa &e($e)e e!/'#a (!e $!"/!ta"e#t!(, )al!e( et$0
LILEFOA36 P!&*2' te.t!( e($'t!( !* !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7$#'$a(,
$!#t!(, )'&e!$l'/e(, $*ta "eta5e#(, &e#te !*t!(9 <*e a/e(e#te" !*
e(taele>a" ela>=e( e#te a(/e$t!( &a (*a $*lt*a e &e !*ta(, *(a#&! e$*(!(
l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa &e($e)e !* #aa ('t*a>=e( e $!"/!ta"e#t!( &!
"*#&! e" <*e (e )')e0
PRÁTICAS POLÍTICO:CIDADÃS
![Page 16: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/16.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 16/69
16
C!"! e* "e /!('$'!#! &'a#te &e *"a (!$'e&a&e &e $!#(*"! C!"! e* "e
/!('$'!#! &'a#te &! &e(e#)!l)'"e#t! (!$'al, e$!#"'$! e $*lt*al
LILEFOA3 E($*ta, le !* a(('(t' a te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7e/!ta5e#(,
#!t'$'a(, &!$*"e#t4'!(, /e$a( /*l'$'ta'a(, &e#te !*t!(9 ela$'!#a&!( a (!$'e&a&e
&e $!#(*"! e a! &e(e#)!l)'"e#t!, $!"/ee#&e#&! e(tat5'a( a5*"e#tat')a( e
e$*(!( /e(*a(')!(0
LILEFOA3 Le te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7$a"/a#a( /*l'$'ta'a(, le'( e
$&'5!( &! $!#(*"'&!, &'e't!( a*t!a'(, &e#te !*t!(9 <*e tate" &e /a&=e( &e
$!#(*"!, t'$a #a /*l'$'&a&e e &e(e#)!l)'"e#t! (!$'al e" &'8ee#te( $*lt*a(,
$!"/ee#&e#&! a( '&e'a( $e#ta'( e ela$'!#a#&!:a( a )al!e( e "!&!( &e )'&a0
LILEFOA3 Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a /aa e./e((a !/'#'-! (!e &e(e#)!l)'"e#t! e(/!#(4)el, a/!/'a#&!:(e &e e$*(!( l'#5*?(t'$!
&'($*(')!( /aa e./! !/'#'-!, a5*"e#ta e $!#ta/! a5*"e#t!(0
LILEFOA P!&*2' e e#$e#a te.t!( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7/e$a(
/*l'$'ta'a(, &eate( &e#te !*t!(9, /la#e+a#&! e *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!
&'($*(')!( &e /e(*a(-! e a/!/'a#&!:(e &e ele"e#t!( &e /!#*#$'a, e#t!#a>-! e
't"!0
LILEFOA1 Le e /!&*2' te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7/e$a( &e $a"/a#a(/*l'$'ta'a(, /a#8let!(, le5e#&a( &e '"a5e#(, &e#te !*t!(9, *(a#&! e$*(!(
l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( &e /e(*a(-!0
PRÁTICAS DO TRABALO
P!8'((-! e(t*&a#te Taal! e"*#ea&! !* )!l*#ta'!
LILEFOAH Pat'$'/a &e '#tea>=e( !a'( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7elat!(,
&e/!'"e#t!(, e#te)'(ta(, &e#te !*ta(9 (!e a( e(/!#(a'l'&a&e( &! e(t*&a#te e&e &'8ee#te( /!8'((=e(, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa &e($e)e
at'*'>=e(0
LILEFOA3 E($*ta, le !* a(('(t' a te.t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7elat!(,
&e/!'"e#t!(, e#te)'(ta(, &!$*"e#t4'!(, /e$a( &e $a"/a#a, 8'l"e( &e 8'$>-!,
&e#te !*t!(9 (!e at')'&a&e( /!8'(('!#a'(, )!l*#ta'a( e e($!lae( e" &'8ee#te(
(!$'e&a&e( e /!$a(, '&e#t'8'$a#&! &'8ee#>a( e (e"ela#>a( e ela$'!#a#&!:a( a
)al!e( e "!&!( &e )'&a0
LILEFOA P!&*2' te.t!( !a'( e e($'t!( e" l?#5*a e(ta#5e'a 7/e$a( &e
$a"/a#a, &!$*"e#t4'!(, e(<*ete(, e#te)'(ta(, &e#te !*t!(9 ela$'!#a&!( a
![Page 17: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/17.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 17/69
17
&'8ee#te( 8!"a( &e taal!, *(a#&! e$*(!( l'#5*?(t'$!:&'($*(')!( /aa
&e($e)e, !/'#a, /e(*a&' 7&e a$!&! $!" ! te.t! a (e /!&*2'&!90
OBJETIVOS DE APRENDIAGEM DO COMPONENTE CURRICULAR ARTE NO
ENSINO
FUNDAMENTALT
A
'(#S F-('-S)EF . ,& '# +& '(#)EF
ARTES VISUAIS
LIARHCOAH; A/!8*#&a ! )!$a*l4'! e ! $!#e$'"e#t! &!( ele"e#t!(
$!#(t't*t')!( e(/e$?8'$!( &a( ate( )'(*a'(0LIARHCOAH6 E./l!a &'8ee#te( "ate'a'(, '#(t*"e#t!( e e$*(!( )'(*a'( e
/l4(t'$!(, $!" '#te#$'!#al'&a&e at?(t'$a $e($e#te0
LIARHCOAH O5a#'2a ! a"'e#te /aa ! taal!, $!"/ee#&e#&! a *t'l'2a>-!
&!( "ate'a'( $!" e(/!#(a'l'&a&e e (*(te#ta'l'&a&e0
LIARHCOAH C!#e$e e a/e$'a !a( e /!&*>=e( )'(*a'( e /l4(t'$a( &e at'(ta(
l!$a'(, e5'!#a'(, #a$'!#a'( e e(ta#5e'!(0
LIARHCOAH Pla#e+a e $'a taal!( e" ate( )'(*a'(, a#al'(a#&!:!( e&'al!5a#&! (!e a (*a $'a>-!0
LIARHCOA30 P!&*2' (e#t'&!( $!" e a /at' &a( &'8ee#te( '"a5e#( e !+et!(
at?(t'$!( e $!#e$e (e*( $!#te.t!(, ela>=e( e te#(=e(0
LIARHCOA31 M!'l'2a $!#e$'"e#t!( a&<*''&!( #! /!$e((! &e e($!la'2a>-!,
&e a$!&! $!" ! 5a* &e $!"/le.'&a&e /!((?)el a!( e(t*&a#te(, #a $'a>-!, #a
8*'>-! e #a a5*"e#ta>-! (!e ate0
LIARHCOA3H E(t*&a a( &')e(a( $ate5!'2a>=e( &a ate 7ate, ate(a#at!, 8!l$l!e,&e('5# et$09, '#)e(t'5a#&!, /!le"at'2a#&! e &e($!#(t*'#&! a( 'ea<*'a( <*e
8!a" '(t!'$a"e#te e(taele$'&a( e#te ela(0
LIARHCOA33 E(t*&a a(/e$t!( '(t'$!( &a /!&*>-! at?(t'$a &a *"a#'&a&e,
/!le"at'2a#&! a( #aat')a( e*!$#t'$a( e $!#('&ea#&! ! $!#te.t! &e &'8ee#te(
(!$'e&a&e(0
LIARHCOA3 Pla#e+a taal!( /l4(t'$!( e )'(*a'(, a /at' &! //'! e/et!'!
'"a5'#4'!, &e /'#$?/'!( $!#$e't*a'( e &e /!/!('>=e( te"4t'$a(0
DANÇA
![Page 18: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/18.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 18/69
18
LIARHCOA3; C!#e$e e $!"/ee#&e ele"e#t!( $!#(t't*t')!( &! "!)'"e#t!
$!t'&'a#! e &! "!)'"e#t! &a#>a&! e" (e*( &'8ee#te( a(/e$t!( e(t*t*a'(,
&'#"'$!( e e./e((')!(, $!#('&ea#&! a e(t*t*a $!/!al0
LIARHCOA36 E./l!a !( &'8ee#te( ele"e#t!( $!#(t't*t')!( &a &a#>a $!"! /at'$a
at?(t'$a /el! e.e$?$'! &a l*&'$'&a&e e &a '"a5'#a>-!, a/!/'a#&!:(e &e((e(
ele"e#t!( /aa a $!#(t*>-! &e )!$a*l4'!( e e/et'!( //'!(0
LIARHCOA3 Re$!#e$e e e./e'"e#ta $!/!al"e#te !( 8at!e( &e "!)'"e#t!
te"/!, /e(!, 8l*#$'a e e(/a>! $!"! ele"e#t!( <*e, $!"'#a&!(, 5ea" a( a>=e(
$!/!a'(0
LIARHCOA3 Ut'l'2a '#$a&e'a(, +!5!( e &a#>a( $!let')a( &e &'8ee#te( "at'2e(
e(tt'$a( e $*lt*a'(, $!"! te't'! &e '#)e(t'5a>-! /aa a $'a>-! e $!"/!('>-! &e&a#>a( a*t!a'( '#&')'&*al"e#te e e" 5*/!0
LIARHCOA3 C!#e$e a( &'8ee#te( t$#'$a( e e(t'l!( &e &a#>a e (*a( &'8ee#te(
$!/!e'&a&e( at'$*la#&!:!( a (*a e./e'#$'a e $!#te.t!0
LIARHCOA F*' &'8ee#te( "a#'8e(ta>=e( &e &a#>a &a (*a e5'-!,
$!#te.t*al'2a#&!:a( e" (*a( &')e(a( "at'2e( e(tt'$a( e $*lt*a'(0
LIARHCOA1 Rela$'!#a !( &'8ee#te( (e#t'&!( e ('5#'8'$a&!( &a &a#>a $!"!
/at'$a at?(t'$a a! (e* $!#te.t! (!$'!$*lt*al0LIARHCOAH E./e'"e#ta !( &'8ee#te( ele"e#t!( 78'5*'#!, 'l*"'#a>-!, $e#4'!,
t'la (!#!a, et$09 /aa $!"/!('>-! $#'$a e" &a#>a0
TEATRO
LIARHCOA3 E.e$'ta at')'&a&e( teata'( e $!"/ee#&e ! taal! $!let')! #!(
(e*( l'"'te( e &e(a8'!( /! '#te"&'! &e &'8ee#te( "!&al'&a&e( &e '"/!)'(a>-!0
LIARHCOA C!#e$e a( &'8ee#>a( e#te ! +!5! /!+eta&!, ! +!5! &a"4t'$! e !
+!5! teatal0LIARHCOA; C!#e$e !( "!&!( &e /!&*>-! e !( "!&!( &e !5a#'2a>-! &a
at*a>-! /!8'(('!#al e" teat!0
LIARHCOA6 E./e'"e#ta a( (!#!'&a&e(, a( 5e(t*al'&a&e( $!/!a'( e a(
)!$al'&a&e( &e "a#e'a '"a5'#at')a0 P
LIARHCOA C!"/! (e<*e#$'a $#'$a( e $aa$te'2a &'8ee#te( /e(!#a5e#(,
t'/!(, 8'5*a(, a /at' &e te.t!( &a"4t'$!(, &e "*('$a(, &e '"a5e#(, &e #aat')a(
!* &e !*t!( ele"e#t!( &a&!( !* '#)e#ta&!(0
LIARHCOA C!"*#'$a:(e /! "e'! &e 5e(t*al'&a&e( $!t'&'a#a( teatal'2a&a(0
LIARHCOA Te /a2e e" e#$e#a e(t'l!( $#'$!( &'8ee#te(0
![Page 19: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/19.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 19/69
19
LIARHCOA; E#$e#a (e<*e#$'a $#'$a(, '#te5a&a( a "a#'8e(ta>=e( at?(t'$!
$*lt*a'( &')e(a(0
LIARHCOA;1 E./e'"e#ta a $!"/!('>-! &e &'8ee#te( &a"at*5'a( e *t'l'2a
&'8ee#te( e(/a>!( 7/al$! a 'tal'a#a, ae#a, (e"':ae#a, *a, /lata8!"a( et$09 /aa !
a$!#te$'"e#t! $#'$!0
LIARHCOA;H Pe(<*'(a, $!#e$e e a/e$'a ! taal! &e 5*/!( &e teat!, &e
&a"at*5!(, &e at!e( e &e &'et!e( l!$a'(, #a$'!#a'(, e(ta#5e'!(, &! /e(e#te e
&! /a((a&!0
LIARHCOA;3 C'a a$!#te$'"e#t!( $#'$!(, ela$'!#a#&! ele"e#t!( $!"!
8'5*'#!(, a&ee>!(, $e#4'!, 'l*"'#a>-!, +!5! $#'$!, ela>-! $!" ! e(/e$ta&!,
(!#!/la(t'a, te$#!l!5'a( &a $!"*#'$a>-! e '#8!"a>-! et$00MQSICA
LIARHCOA; C!#e$e a(/e$t!( t$#'$!(, e(t'l?(t'$!(, '(t'$!( e '#te/etat')!(
#a /at'$a '#(t*"e#tal 7$!#)e#$'!#al e alte#at')a9 e )!$al e" /!/!(ta( &e $'a>-!,
'#te/eta>-! e a/e$'a>-! "*('$al, '#&')'&*a'( e $!let')a(0
LIARHCOA;; C!"/ee#&e e a/!/'a:(e &e e/et'!(, $&'5!( e $!#)e#>=e(
<*e $!#(t't*e" a( e(/e$'8'$'&a&e( &a "*('$a, '&e#t'8'$a#&!:!( e" /!/!(ta( &e
$'a>-!, '#te/eta>-! e a/e$'a>-! "*('$al0LIARHCOA;6 E./e'"e#ta (!#!'&a&e(, "ate'a'( e t$#'$a( &')e(a( /aa a
$!#(t*>-! &e '#(t*"e#t!( "*('$a'(, a/e8e'>!a#&!:!( e" #?)el &e $!"/le.'&a&e
$e($e#te0
LIARHCOA; Re$!#e$e e *t'l'2a 8!#te( (!#!a( &')e('8'$a&a( e" /!/!(ta( &e
$'a>-!, '#te/eta>-! e a/e$'a>-! "*('$al0
LIARHCOA; Re$!#e$e e *t'l'2a &'8ee#te( 8!"a( &e 5a8'a "*('$al
7$!#)e#$'!#a'( e alte#at')a(9 e" /!/!(ta( &e $'a>-!, '#te/eta>-! e a/e$'a>-!0≫ LIARHCOA; E.e$'ta a a#al'(e e a $'t'$a "*('$al &e e/et!'! $!t'&'a#!, &e
!*t!( e/et'!( &a $*lt*a "*('$al a('le'a e e(ta#5e'a, e &e /!&*>=e(
//'a(, *($a#&! a '&e#t'8'$a>-! &e t$#'$a(, 8!"a(, e(t'l!( e ele"e#t!( "*('$a'(
e(/e$?8'$!(0LI
OBJETIVOS DE APRENDIAGEM DO COMPONENTE CURRICULAR EDUCAÇÃO
FÍSICA NO ENSINO FUNDAMENTALCA CONSULTA PQBLICA
/& -"# . ,& E %& '(#S)EF
![Page 20: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/20.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 20/69
20
ESPORTES
LIEF3COA Pat'$a, $!" a*t!#!"'a, !7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa eal'2a,
*(a#&! a'l'&a&e( t$#'$!:t4t'$a( 4('$a( &e 8!"a ele"e#ta0
LIEF3COA1 E./e'"e#ta e e$'a e(/!te( t$#'$!:$!"'#at'!(, &e "a$a e &e
$a"/! e ta$!0
LIEF3COAH F*'@&e(8*ta e a/e$'a ta#t! !7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa
/at'$a &e 8!"a a*t#!"a, $!"! a( &e"a'( "!&al'&a&e( e./e'"e#ta&a(,
/e2a#&! ! taal! $!let')! e ! /!ta5!#'("!0
LIEF3COA3 I&e#t'8'$a, &eate e *t'l'2a e(tat5'a( '#&')'&*a'( #a (!l*>-! &e
('t*a>=e( /!le"4t'$a(, ta#t! #!7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa /at'$a:l!7(9 &e
8!"a a*t#!"a, $!"! #a( "!&al'&a&e( e./e'"e#ta&a(0LIEF3COA Pat'$'/a &! e#8e#ta"e#t! &e ('t*a>=e( &e '#+*(t'>a e /e$!#$e't!
5ea&a( e@!* /e(e#te( #! $!#te.t! &a /at'$a e(/!t')a e #a /!&*>-! &e
alte#at')a( &e"!$4t'$a( /aa (*a (*/ea>-!0
LIEF3COA; I&e#t'8'$a !( ele"e#t!( t$#'$!( !* t$#'$!:t4t'$!( '#&')'&*a'( e a(
/'#$'/a'( e5a( &a( "!&al'&a&e( /at'$a&a(0
LIEF3COA6 D'(t'#5*' !( &')e(!( t'/!( &e e(/!te( e e$'a (*a( /!((''l'&a&e(
&e /4t'$a0COLIEF3COA D'8ee#$'a e(/!te &e !*ta( "a#'8e(ta>=e( &a $*lt*a $!/!al &e
"!)'"e#t!0
LIEF3COA C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a e"e5#$'a e a( ta#(8!"a>=e(
'(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &!( e(/!te(
/at'$a&!(, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:l!(0
LIEF3COA I&e#t'8'$a !( e(/!te( /at'$a&!( e !( #-! /at'$a&!( #a $!"*#'&a&e
e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( &e (e*( /at'$a#te(0LIEF3COA P!/! e /!&*2' alte#at')a( /aa e./e'"e#ta e(/!te( #-!
&'(/!#?)e'( e@!* a$e((?)e'( /aa t!&!( #a $!"*#'&a&e0
EERCÍCIOS FÍSICOS
LIEF3COA1 E./e'"e#ta e /!&*2' e.e$?$'!( 8?('$!( <*e (!l'$'te" &'8ee#te(
$a/a$'&a&e( 8?('$a(0
LIEF3COAH F*'@&e(8*ta &!( e.e$?$'!( 8?('$!( e./e'"e#ta&!(0
LIEF3COA3 Pe$ee e '#te/eta a( (e#(a>=e( $!/!a'( /!)!$a&a( /ela
/at'$a &e e.e$?$'!( 8?('$!(0
![Page 21: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/21.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 21/69
21
LIEF3COA C!#(t*' $!let')a"e#te /!$e&'"e#t!( e #!"a( &e $!#)?)'! <*e
)'a'l'2e" a /at'$'/a>-! &e t!&!( #a /at'$a &e e.e$?$'!( 8?('$!(0
LIEF3COA; D'8ee#$'a e.e$?$'! 8?('$! &e at')'&a&e( 8?('$a( e &e !*ta(
"a#'8e(ta>=e( &a $*lt*a $!/!al &e "!)'"e#t!0
LIEF3COA6 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a( ta#(8!"a>=e( '(t'$a( &a(
&e"a#&a( &e at')'&a&e( 8?('$a( *t'l't4'a( e (e*( )?#$*l!( $!" a( /at'$a( $!/!a'(0
LUTAS
LIEF3COA E./e'"e#ta &'8ee#te( t'/!( &e l*ta( &a $*lt*a a('le'a 7Ca/!e'a,
U5a:U5a, L*ta Maa+!aa, &e#te !*ta(9 e eal'2a, &e 8!"a a*t#!"a, *"a &ela(0
LIEF3COA F*'@&e(8*ta &'8ee#te( t'/!( &e l*ta( &a $*lt*a a('le'a0
LIEF3COA F!"*la e(tat5'a( /aa e(!l)e &e(a8'!( e" &'8ee#te( t'/!( &el*ta( &a $*lt*a a('le'a0
LIEF3COA A#al'(a, e8let' e e(taele$e a$!&!( e" 8a)! &e ('t*a>=e( &e
+*(t'>a, e<*'&a&e e (!l'&a'e&a&e e#te !( /at'$'/a#te( &*a#te a /at'$a &a( l*ta(
&a $*lt*a a('le'a0
LIEF3COA1 Re$!#e$e e e(/e'ta ! $!le5a $!"! !/!#e#te #! $!#te.t! &a
/at'$a &e l*ta(0
LIEF3COAH Re$!#e$e a( $aa$te?(t'$a( 7$&'5!(, 't*a'(, ele"e#t!(te$#'$!t4t'$!(, '#&*"e#t4'a, "ate'a'(, '#(tala>=e(, '#(t't*'>=e(9 &!( &'8ee#te( t'/!(
&e l*ta( &! Ba('l0
LIEF3COA3 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a e"e5#$'a e a( ta#(8!"a>=e(
'(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a( l*ta( &a $*lt*a
a('le'a, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:la(0
LIEF3COA I&e#t'8'$a l!$a'( &e /at'$a e )e'8'$a a( /!((''l'&a&e( &e eal'2a>-!
&a( l*ta( a/e#&'&a( #a e($!la0LIEF3COA; P!/! alte#at')a( /aa /e(e)a e )al!'2a a( l*ta( &a $*lt*a
a('le'a0
GINÁSTICA
LIEF3COA6 E./e'"e#ta e /!&*2' $!e!5a8'a( 5'#a(t'$a( '#&')'&*a'( e 5*/a'(
a /at' &e &'8ee#te( te"a( e "ate'a'(0
LIEF3COA F*'@&e(8*ta e a/e$'a a/e(e#ta>=e( 5'#a(t'$a( '#&')'&*a'( e
5*/a'(0
LIEF3COA S!l*$'!#a /!le"a( e#8e#ta&!( &*a#te a $!"/!('>-! te"4t'$a &e
$!e!5a8'a( 5'#a(t'$a(0
![Page 22: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/22.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 22/69
22
LIEF3COA P!&*2' a/e(e#ta>=e( 5'#a(t'$a( $!let')a( $!" a(e #!
e$!#e$'"e#t! &a( ('#5*la'&a&e( /e(e#te( #! 5*/!0
LIEF3COA1 Re$!#e$e e e8let' !( /!$e&'"e#t!( #e$e((4'!( /aa a
ela!a>-! &e a/e(e#ta>=e( &e 5'#a(t'$a 5eal a /at' &e te"a(0
LIEF3COA11 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a $!#e.-! e#te a 5e(t*al'&a&e e a
te"4t'$a a#*#$'a&a #a( a/e(e#ta>=e( 5'#a(t'$a(0
LIEF3COA1H P!&*2' a/e(e#ta>=e( 5'#a(t'$a( <*e /!((''l'te" e8le.-! a$e$a
&e te"a( ele)a#te( &! $!t'&'a#!0
PRÁTICAS CORPORAIS DE AVENTURA
LIEF3COA13 E./e'"e#ta &'8ee#te( /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a(0LIEF3COA1 F*'@&e(8*ta &e /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a(0
LIEF3COA1; F!"*la e(tat5'a( /aa '&e#t'8'$a !( &e(a8'!( e !( '($!( e"
eal'2a a( /at'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a(0
LIEF3COA16 I&e#t'8'$a a( ('t*a>=e( &e '($! /e(e#te( #a( /at'$a( $!/!a'( &e
a)e#t*a *a#a( e !(e)a #!"a( &e (e5*a#>a0
LIEF3COA1 Real'2a /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a( e(/e'ta#&! !
/at'"#'! /*l'$! e "'#'"'2a#&! !( '"/a$t!( &a &e5a&a>-! a"'e#tal0LIEF3COA1 Re$!#e$e e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( 7'($!(, '#(t*"e#t!(,
e<*'/a"e#t!( &e (e5*a#>a, '#&*"e#t4'a, !5a#'2a>-!9 e t'/!( &e /at'$a(
$!/!a'( *a#a(0
LIEF3COA1 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a( "a$a( (!$'a'(, e"e5#$'a e a(
ta#(8!"a>=e( '(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a(
/at'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a(, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:la(0
LIEF3COA11 I&e#t'8'$a, e./l!a e a)al'a !( l!$a'( &'(/!#?)e'( #a $!"*#'&a&e/aa a eal'2a>-! &e &'8ee#te( /at'$a $!/!a'( &e a)e#t*a *a#a(0
PRÁTICAS CORPORAIS RÍTMICAS
LIEF3COA111 E./e'"e#ta e e$'a &'8ee#te( &a#>a( 8!l$l'$a( a('le'a(0
LIEF3COA11H F*'@&e(8*ta e a/e$'a &'8ee#te( &a#>a( 8!l$l'$a( a('le'a(0
LIEF3COA113 F!"*la e(tat5'a( /aa '&e#t'8'$a e eal'2a !( 't"!(, !( 5e(t!( e
a( $!e!5a8'a( &a( &a#>a( 8!l$l'$a( &! Ba('l0
![Page 23: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/23.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 23/69
23
LIEF3COA11 P!le"at'2a e e(taele$e a$!&!( #! *#')e(! &a( &a#>a(
8!l$l'$a( a('le'a(, !+et')a#&! a $!#(t*>-! &e '#tea>=e( e8ee#$'a&a( #a
(!l'&a'e&a&e, #a +*(t'>a, #a e<*'&a&e, e #! e(/e't! ( &'8ee#>a(0
LIEF3COA11; Re$!#e$e e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( &!( &'8ee#te( 't"!(,
5e(t!(, $!e!5a8'a( e "*('$a( &a( &a#>a( &! Ba('l0
LIEF3COA116 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a e"e5#$'a e a( ta#(8!"a>=e(
'(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a( &a#>a( 8!l$l'$a(
a('le'a(, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:la(0
LIEF3COA11 I&e#t'8'$a e /la#e+a at')'&a&e( /aa /!"!)e a /at'$a &e &a#>a(
8!l$l'$a( a('le'a( #a $!"*#'&a&e e($!la0
0& -"# . *& E +& '(#S)EF
ESPORTES
LIEFCOA11 Pat'$a, $!" a*t!#!"'a, !7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa eal'2a
$!" a*t!#!"'a *(a#&! a'l'&a&e( te$#'$!:tat'$a( 4('$a( &e 8!"a /!8'$'e#te, e
$!"'#a>=e( t4t'$a( e ('(te"a( &e +!5! &e 8!"a ele"e#ta0
LIEFCOA11 E./e'"e#ta e $'a@a&a/ta e(/!te( &e /e$'(-!, e&e !* /ae&e &e
e!te e &e '#)a(-!0LIEFCOA1H F*'@&e(8*ta e a/e$'a ta#t! !7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa
/at'$a &e 8!"a a*t#!"a, $!"! a( &e"a'( "!&al'&a&e( e./e'"e#ta&a(,
/e2a#&! ! taal! $!let')! e ! /!ta5!#'("!0
LIEFCOA1H1 I&e#t'8'$a, &eate e *t'l'2a e(tat5'a( '#&')'&*a'( e $!let')a( #a
(!l*>-! &e ('t*a>=e( /!le"4t'$a( e #a a"/l'a>-! &a( /!((''l'&a&e( &e
a/e#&'2a5e", ta#t! #!7(9 e(/!te7(9 e($!l'&!7(9 /aa /at'$a &e 8!"a a*t#!"a,
$!"! #a( "!&al'&a&e( e./e'"e#ta&a(0LIEFCOA1HH E#8e#ta &e 8!"a a*t#!"a ('t*a>=e( &e '#+*(t'>a e /e$!#$e't!
5ea&a( e@!* /e(e#te( #! $!#te.t! &a /at'$a e(/!t')a e #a /!&*>-! &e
alte#at')a( &e"!$4t'$a( /aa (*a (*/ea>-!0
LIEFCOA1H3 I&e#t'8'$a !( ele"e#t!( t$#'$!( !* t$#'$!:t4t'$!( '#&')'&*a'( e a(
$!"'#a>=e( &a( "!&al'&a&e( e(/!t')a( /at'$a&a(0
LIEFCOA1H D'8ee#$'a e e$!#e$e a( "!&al'&a&e( e(/!t')a( $!" a(e #!(
$'t'!( &a l!5'$a '#te#a e e$'a (*a( /!((''l'&a&e( &e /at'$a0
LIEFCOA1H; Re$!#e$e e &e(e"/e#a &'8ee#te( /a/'( e8ee#te( a! "*#&!
e(/!t')! '#(t't*$'!#al'2a&!0
![Page 24: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/24.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 24/69
24
LIEFCOA1H6 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a e"e5#$'a e a( ta#(8!"a>=e(
'(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &! 8e#"e#!
e(/!t')!, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:l!(0
LIEFCOA1H I&e#t'8'$a, a)al'a e e./l!a l!$a'( &'(/!#?)e'( #a $!"*#'&a&e /aa a
/4t'$a &e e(/!te(0
LIEFCOA1H P!/! e /!&*2' alte#at')a( /aa &e(e#)!l)e /4t'$a( e(/!t')a(
#! te"/! l')e <*e a"/l'e" a /!((''l'&a&e &e /at'$'/a>-! &a $!"*#'&a&e0
EERCÍCIOS FÍSICOS
LIEFCOA1H E./e'"e#ta &'8ee#te( /!5a"a( &e e.e$?$'!( 8?('$!(0
LIEFCOA13 F*'@&e(8*ta &!( e.e$?$'!( 8?('$!( e" &'8ee#te( /!5a"a(0LIEFCOA131 Pe$ee !( &'8ee#te( "!&!( &e ela>-! $!" ! $!/! /!)!$a&! /!
&')e(!( /!5a"a( &e e.e$?$'!( 8?('$!(0
LIEFCOA13H A&a/ta e.e$?$'!( 8?('$!( a( $!#&'>=e( &'(/!#?)e'( #! $!t'&'a#!0
LIEFCOA133 Re$!#e$e <*e !( e.e$?$'!( 8?('$!( &e)e" (e a&e<*a a(
('#5*la'&a&e( &! (*+e't!, (e" e(taele$e 'ea<*'a( e#te !( /at'$a#te(0
LIEFCOA13 Re$!#e$e e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( &!( /!5a"a( &e
e.e$?$'!( 8?('$!( 7/la#e+a"e#t!, !5a#'2a>-!, "t!&!, l!$a'(, e<*'/a"e#t!( et$09,e(taele$e#&! ela>=e( $!" !( (e*( e8e't!(0
LIEFCOA13; C!"/ee#&e $'t'$a"e#te !( &'8ee#te( (e#t'&!( e '#tee((e(
at'*?&!( a!( e.e$?$'!( 8?('$!( $!#('&ea#&! a 8!"a $!"! (-! e#*#$'a&!( e"
&'8ee#te( "e'!( 7$'e#t'8'$!, "'&'4t'$!, e(/!t')! et$090
LIEFCOA136 I&e#t'8'$a, a)al'a e e./l!a l!$a'( &'(/!#?)e'( #a $!"*#'&a&e /aa a
/4t'$a &e e.e$?$'!(0
LUTASLIEFCOA13 E./e'"e#ta l*ta( &e $*ta, "&'a e l!#5a &'(ta#$'a0
LIEFCOA13 F*'@&e(8*ta e a/e$'a &'8ee#te( t'/!( &e l*ta(0
LIEFCOA13 F!"*la e(tat5'a( /aa e(!l)e &e(a8'!( e8ee#te( a!( &')e(!(
t'/!( &e l*ta(0
LIEFCOA1 A#al'(a, e8let' e e(taele$e a$!&!( e" 8a)! &e ('t*a>=e( &e
+*(t'>a, e<*'&a&e e (!l'&a'e&a&e e#te !( /at'$'/a#te( &*a#te a /4t'$a &a( l*ta(0
LIEFCOA11 Re$!#e$e a( $aa$te?(t'$a( te$#'$!:tat'$a( &e l*ta( &e $*ta,
"&'a "e l!#5a &'(ta#$'a0
LIEFCOA1H A#al'(a a 8!"a $!"! a( "?&'a( a/e(e#ta" e '#8l*e#$'a" a( l*ta(0
![Page 25: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/25.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 25/69
25
LIEFCOA13 C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a( "a$a( (!$'a'(, a e"e5#$'a e a(
ta#(8!"a>=e( '(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a(
l*ta( e ! (e* /!$e((! &e e(/!t')'2a$a!, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:la(0
LIEFCOA1 Pat'$'/a, e5'(ta e !5a#'2a at')'&a&e( &e l*ta( &e 8!"a $!let')a,
(e#&! $a/a2 &e $!#(t*' #!)a( e5a( e (*5e' !*ta( 8!"a( &e eal'2a>-! &a(
"e("a(0
LIEFCOA1;0 I&e#t'8'$a l!$a'( &e /at'$a e )e'8'$a a( /!((''l'&a&e( &e eal'2a>-!
&a( l*ta( a/e#&'&a( #a e($!la0
PRÁTICAS CORPORAIS DE AVENTURA
LIEFCOA16 E./e'"e#ta &'8ee#te( /at'$a $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a0LIEFCOA1 F*'@&e(8*ta &e /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a0
LIEFCOA1 F!"*la e(tat5'a( /aa '&e#t'8'$a !( &e(a8'!( e !( '($!( e"
eal'2a a( /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a0
LIEFCOA1 I&e#t'8'$a a( ('t*a>=e( &e '($! /e(e#te( #a( /at'$a( $!/!a'( &e
a)e#t*a #a #at*e2a e !(e)a #!"a( &e (e5*a#>a0
LIEFCOA1; Real'2a /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a e(/e'ta#&! !
/at'"#'! #at*al e "'#'"'2a#&! !( '"/a$t!( &a &e5a&a>-! a"'e#tal0LIEFCOA1;1 Re$!#e$e e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( 7'($!(, '#(t*"e#t!(,
e<*'/a"e#t!( &e (e5*a#>a '#&*"e#t4'a, !5a#'2a>-!9 e t'/!( &e /at'$a(
$!/!a'( #a #at*e2a0
LIEFCOA1;H C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a( "a$a( (!$'a'(, e"e5#$'a e a(
ta#(8!"a>=e( '(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a(
/at'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:
la(0LIEFCOA1;3 I&e#t'8'$a, e./l!a e a)al'a !( l!$a'( &'(/!#?)e'( #a $!"*#'&a&e
/aa a eal'2a>-! &e &'8ee#te( /4t'$a( $!/!a'( &e a)e#t*a #a #at*e2a0
PRÁTICAS CORPORAIS RÍTMICAS
LIEFCOA1; E./e'"e#ta e e$'a &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a0
LIEFCOA1;; F*'@&e(8*ta e a/e$'a &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a0
LIEFCOA1;6 F!"*la e(tat5'a( /aa '&e#t'8'$a, a#al'(a e eal'2a !( 't"!(, !(
5e(t!( e a( $!e!5a8'a( &e &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a0
![Page 26: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/26.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 26/69
26
LIEFCOA1; A#al'(a, $!"/ee#&e e e$'a $!let')a"e#te !( )al!e( /e(e#te(
#a( &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a a /at' &e &'8ee#te( $!"/ee#(=e( &e +*(t'>a
e '5*al&a&e0
LIEFCOA1; Re$!#e$e e e8let' (!e a( $aa$te?(t'$a( &e &'8ee#te( 't"!(,
5e(t!(, $!e!5a8'a( e "*('$a( &e &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a0
LIEFCOA1; C!"/ee#&e $'t'$a"e#te a e"e5#$'a e a( ta#(8!"a>=e(
'(t'$a( &!( (e#t'&!(, ('5#'8'$a&!( e '#tee((e( $!#(t't*t')!( &a( &a#>a( t#'$a(,
&e (al-! e &e *a, e" $!"! a( /!((''l'&a&e( &e e$'a:la(0
LIEFCOA16 I&e#t'8'$a, e./l!a e a)al'a !( l!$a'( &'(/!#?)e'( #a $!"*#'&a&e0
/aa a /at'$a &e &a#>a( t#'$a(, &e (al-! e &e *a0
OBJETIVOS DE APRENDIZAGEM DO COMPONENTE CURRICULAR
MATEMÁTICA NO ENSINO FUNDAMENTALULTA PÚBLICA
,& '(#)EF
GEOMETRIA
MTMT6FOA A((!$'a /ae( !&e#a&!( a /!#t!( &! /la#! $ate('a#!,
$!#('&ea#&! a/e#a( ! /'"e'! <*a&a#te0MTMT6FOA1 D'8ee#$'a /!l?5!#!( &e #-! /!l?5!#!(, $la(('8'$a#&!:!( $!"!
e5*lae( e #-! e5*lae(0
MTMT6FOA11 Re$!#e$e $aa$te?(t'$a( &!( <*a&'l4te!(, $la(('8'$a#&!:!( e"
ela>-! a la&!( e a #5*l!(0
MTMT6FOA1H C!#(t*' 8'5*a( /la#a( (e"ela#te( e" ('t*a>=e( &e a"/l'a>-! e
e&*>-!, e$!#e$e#&! a $!#(e)a>-! &!( #5*l!( e a /!/!$'!#al'&a&e e#te !(
la&!(, *(a#&! "ala( !* te$#!l!5'a( &'5'ta'(0
MTMT6FOA13 De(e#a eta( /aalela( e /e/e#&'$*lae(, *(a#&! '#(t*"e#t!(
&e &e(e#!0
GR'(DE1'S E MED-D'S
MTMT6FOA1 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, (e" ! *(! &e 8!"*la(, e#)!l)e#&!
#!>=e( &e "e&'&a &e $!"/'"e#t!, 4ea 7t'#5*l!( e et#5*l!(9, "a((a,
$a/a$'&a&e, )!l*"e 7l!$!( eta#5*lae(9 e te"/eat*a, a/l'$a#&! a( ela>=e(
e#te a( *#'&a&e( &e "e&'&a "a'( *(*a'(0
![Page 27: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/27.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 27/69
27
MTMT6FOA1; Dete"'#a "e&'&a &e #5*l!(, $!" *(! &e ta#(8e'&! !*
te$#!l!5'a( &'5'ta'(0
MTMT6FOA16 Re$!#e$e <*e /e?"et! e 4ea (-! '#&e/e#&e#te( e &e($e)e !
<*e !$!e $!" a( "e&'&a( &! /e?"et! e &a 4ea &e *" <*a&a&! !* &e *"
et#5*l!, <*a#&! (e altea a "e&'&a &e (e*( la&!( 7e.e"/l! &!a, t'/l'$a90
ES2'23S2-' E PR#4'4-"-D'DE
MTMT6FOA1 I#&'$a a /!a'l'&a&e &e *" e)e#t! /! *" #%"e! a$'!#al 7#a
8!"a 8a$'!#a'a, &e$'"al e /e$e#t*al9 e $!"/ee#&e <*e, (e *" e./e'"e#t!
aleat'! 8! eal'2a&! $!" *" 5a#&e #*"e! &e te#tat')a(, !( e(*lta&!( !t'&!(
te#&e" a /!a'l'&a&e $al$*la&a0MTMT6FOA1 Re$!#e$e !( ele"e#t!( &e *" 548'$! &e $!l*#a(, aa( e l'#a
7e'.!(, t?t*l!, 8!#te e le5e#&a90
MTMT6FOA1 C!"/aa e '#te/eta &a&!( &e *"a /e(<*'(a <*e e#)!l)e &*a(
$ate5!'a( &e )a'4)e'(, a/e(e#ta&a( /! "e'! &e $!l*#a( a5*/a&a(0
NQMEROS E OPERAÇES
MTMT6FOA11 Cla(('8'$a #%"e!( &e &'8ee#te( "a5#'t*&e( e" /ae( e '"/ae(,
/'"!( e $!"/!(t!( e $!"/ee#&e ela>=e( e#te #%"e!( 7e./e((a( /el!(te"!( e "%lt'/l! &eWX e &')'(! &eWX e 8at! &eW9 e $'t'!( &e &')'(''l'&a&e /! H, 3,
, ;, 6, , e 10
MTMT6FOA111 I&e#t'8'$a e e5'(ta #%"e!( a$'!#a'( /!('t')!( e" (*a( &'8ee#te(
e/e(e#ta>=e(, '&e#t'8'$a#&! e<*')al#$'a( e /a((a#&! &e *"a e/e(e#ta>-! /aa
!*ta0
MTMT6FOA11H C!"/aa e !&e#a #%"e!( #at*a'( e a$'!#a'( /!('t')!(
e/e(e#ta>-! 8a$'!#a'a e &e$'"al9, ela$'!#a#&!:!( a /!#t!( #a eta #*"'$a0MTMT6FOA113 Re(!l)e e ela!a /!le"a( e#)!l)e#&! a( '&e'a( &e "%lt'/l!(,
&')'(!e(, "?#'"! "%lt'/l! $!"*", "4.'"! &')'(! $!"*"0
MTMT6FOA11 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! a( <*at! !/ea>=e(
8*#&a"e#ta'(, $!" (e*( &'8ee#te( ('5#'8'$a&!(, $!" #%"e!( #at*a'(, '#$l*(')e
$!" ! *(! &e $al$*l! "e#tal, &e e(t'"at')a( e &a $al$*la&!a0
MTMT6FOA11; C!"/ee#&e a( '&e'a( &e /!te#$'a>-! e &e a'2 <*a&a&a e (*a(
e/e(e#ta>=e(0
MTMT6FOA116 E(t'"a <*a#t'&a&e( e ae&!#&a #%"e!( /aa a /!te#$'a &e 1
"a'( /.'"a0
![Page 28: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/28.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 28/69
28
MTMT6FOA11 Re(!l)e e ela!a /!le"a( $!" #%"e!( a$'!#a'( /!('t')!( e"
(*a( &'8ee#te( e/e(e#ta>=e( 78a$'!#a'a(, &e$'"a'(, /e$e#t*a'(9, e#)!l)e#&! a(
!/ea>=e( &e a&'>-! e (*ta>-!, &e "*lt'/l'$a>-! e &')'(-! $!" "*lt'/l'$a&! e
&')'(! #at*a'(, '#$l*(')e $!" ! *(! &e $al$*l! "e#tal, &e e(t'"at')a( e &a
$al$*la&!a0
5"GE4R' E F6(78ES
MTMT6FOA11 De($e)e ! <*e !$!e $!" *"a '5*al&a&e, a! (e a&'$'!#a,
(*ta', "*lt'/l'$a !* &')'&' (e*( "e"!( /! *" "e("! #*"e!0
MTMT6FOA11 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! e<*a>=e( &! 1! 5a* &!
t'/! a.Y Z $, #! $!#+*#t! &!( #%"e!( #at*a'(, /! "e'! &e te#tat')a !* /el!/'#$'/'! &a '5*al&a&e0
MTMT6FOA1H Re(!l)e /!le"a( <*e e#)!l)a" )a'a>-! &e /!/!$'!#al'&a&e
&'eta e#te &*a( 5a#&e2a(, '#$l*'#&! e($ala( e" /la#ta( e "a/a(0
MTMT6FOA1H1 Re(!l)e /!le"a(, e#)!l)e#&! a /at'la &e *"a <*a#t'&a&e e"
/ate( &e('5*a'( 7e.e"/l! J!a!, S'l)'a e A#a te" +*#t!( 36 8'5*'#a(0 Se J!a! te"
! &!! &e 8'5*'#a( &e S'l)'a e A#a te" ! t'/l! &e 8'5*'#a( &e S'l)'a, <*a#ta(
8'5*'#a( te" $a&a *"90
7º ANO/EFEF
GEOMETRIA
MTMTFOA1HH A((!$'a /ae( !&e#a&!( a /!#t!( &! /la#! $ate('a#! e
e/e(e#ta t'#5*l!( e <*a&'l4te!(, $!#e$e#&!:(e a( $!!&e#a&a( &e (e*(
)t'$e(0
MTMTFOA1H3 C!#(t*' $'$*#8e#$'a(, *t'l'2a#&! $!"/a((!, e$!#e$e#&!:a($!"! l*5a 5e!"t'$!0
MTMTFOA1H Re$!#e$e e $!#(t*' 8'5*a( !t'&a( /! ('"et'a &e ta#(la>-!,
!ta>-! e e8le.-!, *(a#&! '#(t*"e#t!( &e &e(e#! !* te$#!l!5'a( &'5'ta'(0
MTMTFOA1H; C!#(t*' t'#5*l!(, *(a#&! 5*a e $!"/a((!, e$!#e$e#&! <*e
a (!"a &a( "e&'&a( &!( #5*l!( '#te#!( &e *" t'a#5*l! e 1[ e a $!#&'>-! &e
e.'(t#$'a &! t'a#5*l! <*a#t! a "e&'&a &!( la&!(0
MTMTFOA1H6 C!"/ee#&e ela>=e( e#te #5*l!( 7$!"/le"e#tae(,
(*/le"e#tae( e !/!(t!( /el! )t'$e9 e e#te #5*l!( '#te#!( e e.te#!( &e
/!l?5!#!(0
![Page 29: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/29.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 29/69
29
GR'(DE1'S E MED-D'S
MTMTFOA1H Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! "e&'&a &e 5a#&e2a(,
'#$l*(')e !( <*e e.'5e" a *t'l'2a>-! &e '#(t*"e#t!( &e "e&'>-! 7e.e"/l! 5*a,
e($al?"et!, te#a, ta#(8e'&!, $!#!"et!, ala#>a, te""et!, $!/! &e "e&'&a9,
e$!#e$e#&! <*e t!&a "e&'&a e a/!.'"a&a0
MTMTFOA1H A((!$'a ! l't! a! &e$?"et! $*'$!, e$!#e$e#&! <*e 1 l't!(
$!e(/!#&e" a! "et! $*'$!0
MTMTFOA1H C!"/ee#&e a #!>-! &e e<*')al#$'a e#te 4ea( &e 8'5*a(
/la#a(, $!"/aa#&!:a( /! "e'! &a $!"/!('>-! e &e$!"/!('>-! &e 8'5*a(0
MTMTFOA13 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! ! $!"/'"e#t! &a$'$*#8e#$'a0
ES2'23S2-' E PR#4'4-"-D'DE
MTMTFOA131 C!"/ee#&e ! ('5#'8'$a&! &e te"!( $!"! aleat!'e&a&e, e(/a>!
a"!(tal, e(*lta&!( 8a)!4)e'(, /!a'l'&a&e, te#tat')a(, e./e'"e#t!(
e<*'/!)4)e'(, &e#te !*t!(0
MTMTFOA13H Pla#e+a e./e'"e#t!( aleat'!( !* ('"*la>=e(, e(t'"a /!a'l'&a&e( e $!"/ee#&e /!a'l'&a&e( !t'&a( /! "e'! &e 8e<*#$'a0
MTMTFOA133 C!"/ee#&e ! ('5#'8'$a&! &e "e&'a $!"! *" '#&'$a&! &a
te#&#$'a &e *"a /e(<*'(a, $al$*la#&! (e* )al! e ela$'!#a#&!, '#t*'t')a"e#te,
$!" )a'a'l'&a&e &!( &a&!( 7&!'( $!#+*#t!( &e &a&!( /!&e" te a "e("a "e&'a e
(ee" &'(t'*?&!( $!" a"/l't*&e( &'8ee#te(90
MTMTFOA13 Re$!#e$e !( ele"e#t!( &e *" 548'$! &e $!l*#a(, aa( e l'#a
7e'.!(, e($ala(, t't*l!, 8!#te e le5e#&a90MTMTFOA13; C!"/aa e '#te/eta &a&!( a/e(e#ta&!( e" 548'$! &e (et!e(,
e$!#e$e#&! a a&e<*a>-! &e (e* *(!, e $!#(t*':l!( a /at' &e &a&!( $!leta&!(0
(9MER#S E #PER'78ES
MTMTFOA136 Re$!#e$e ! ('(te"a &e #*"ea>-! &e$'"al $!"! ! <*e
/e)ale$e* #! "*#&! !$'&e#tal, &e(ta$a (e"ela#>a( e &'8ee#>a( $!" !*t!(
('(te"a( e '&e#t'8'$a (*a( /'#$'/a'( $aa$te?(t'$a( 7a(e, *#'&a&e &e $!#ta5e",
)al! /!('$'!#al e 8*#>-! &! 2e!9, *t'l'2a#&! a $!"/!('>-! e &e$!"/!('>-! &e
![Page 30: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/30.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 30/69
30
#%"e!( #at*a'( #a 8!"a /!l'#!"'al 7e.e"/l! 3; Z . 13 Y 3 . 1H Y ; . 11
Y . 190
MTMTFOA13 C!"/ee#&e e *t'l'2a a /!te#$'a>-! e a a&'$'a>-!, a ela>-!
e#te ela( e (*a( /!/'e&a&e( !/eat'a(0
MTMTFOA13 C!"/ee#&e 8a>-! a((!$'a&a a( '&e'a( &e /ate( &e '#te'!(,
<*!$'e#te, a2-! e !/ea&!, '&e#t'8'$a#&! e5'(t!( '5*a'( !* e<*')ale#te( /aa
('5#'8'$a&!( &'8ee#te(0
MTMTFOA13 C!"/ee#&e e *t'l'2a #%"e!( #e5at')!( 7'#te'!( e a$'!#a'(90
MTMTFOA1 C!"/aa e !&e#a #%"e!( '#te'!( e a$'!#a'( /!('t')!( e
#e5at')!( 7e/e(e#ta>-! 8a$'!#a'a, &e$'"al, e" 8!"a &e /!te#$'a( $!" e./!e#te
'#te'!9, ela$'!#a#&! a /!#t!( #a eta #*"'$a0MTMTFOA11 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! a&'>-! e (*ta>-! &e
8a>=e( $!" &e#!"'#a&!e( &'8ee#te(, /! "e'! &a e<*')al#$'a &e 8a>=e(0
MTMTFOA1H Re(!l)e e ela!a /!le"a( $!" #%"e!( #at*a'(, e#)!l)e#&!
a( '&e'a( &e "%lt'/l!(, &')'(!e( e &')'(''l'&a&e0
5"GE4R' E F6(78ES
MTMTFOA13 Re(!l)e e ela!a /!le"a( <*e e#)!l)a" )a'a>-! &e/!/!$'!#al'&a&e &'eta !* '#)e(a e#te 5a#&e2a(0
MTMTFOA1 Re(!l)e e<*a>=e( &! t'/! A7.9 Z B7.9, (e#&! A7.9 e B7.9
e./e((=e( /!l'#!"'a'( e&*t?)e'( a e./e((=e( &! t'/! a.Y 0
MTMTFOA1; Re(!l)e e ela!a /!le"a( <*e /!((a" (e $!#)et'&!( /aa a
l'#5*a5e" al5'$a #a 8!"a &e e<*a>=e( &! 1! 5a*0
136
*& '(#)EFGEOMETRIA
MTMTFOA16 Re$!#e$e "e&'at'2 &e *" (e5"e#t! e '((et'2 &e *" #5*l!
$!"! l*5ae( 5e!"t'$!(0
MTMTFOA1 Re$!#e$e $!#&'>=e( #e$e((4'a( e (*8'$'e#te( /aa !te
t'#5*l!( $!#5*e#te(0
MTMTFOA1 C!#(t*', *t'l'2a#&! '#(t*"e#t!( &e &e(e#! !* te$#!l!5'a(
&'5'ta'(, "e&'at'2 &e *" (e5"e#t!, '((et'2 &e *" a#5*l!, eta( /aalela(, eta(
/e/e#&'$*lae(, #5*l!( #!t4)e'( 7[, 6[, ;[, 3[9 e /!l?5!#!( e5*lae(0
![Page 31: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/31.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 31/69
31
MTMTFOA1 C!#(t*' a 8'5*a <*e e(*lta &e *"a $!"/!('>-! &e
ta#(8!"a>=e( 7ta#(la>-!, e8le.-! e !ta>-!9 &e *"a 8'5*a #! /la#!0
MTMTFOA1; C!#(t*' a"/l'a>=e( !* e&*>=e( &e 8'5*a( /la#a(, *t'l'2a#&! a(
/!/'e&a&e( &a (e"ela#>a0
MTMTFOA1;1 Re$!#e$e e &e(e#a /e(/e$t')a( &e 8'5*a( e(/a$'a'(, a /at'
&e (*a( )'(ta( !t!5!#a'(0
GR'(DE1'S E MED-D'S
MTMTFOA1;H Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! a 4ea &! $'$*l!0
MTMTFOA1;3 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! $al$*l! &a "e&'&a &e
4ea &e 8'5*a( /!l'5!#a'(0MTMTFOA1; Re$!#e$e a $a/a$'&a&e &e a"a2e#a"e#t! &e &a&!( $!"! *"a
5a#&e2a e '&e#t'8'$a al5*"a( *#'&a&e( &e "e&'&a 7e.e"/l! \te(, <*'l!\te(,
"e5a\te( e 5'5a\te(90
ES2'23S2-' E PR#4'4-"-D'DE
MTMTFOA1;; C!#(t*' ! e(/a>! a"!(tal &e e./e'"e#t!(, *t'l'2a#&! ! /'#$?/'!
"*lt'/l'$at')! e '#&'$a a /!a'l'&a&e &e *" e)e#t! /! "e'! &e *"a a2-!,)e'8'$a#&! <*e a (!"a &a( /!a'l'&a&e( &e t!&!( !( e(*lta&!( '#&')'&*a'( e '5*al
a 10
MTMTFOA1;6 Le e '#te/eta &a&!( e./e((!( e" 548'$!( 7$!l*#a(, (et!e(,
'(t!5a"a( e /!l?5!#!( &e 8e<*#$'a90
MTMTFOA1; Ote "&'a, "!&a e "e&'a#a &!( &a&!( &e *"a /e(<*'(a,
$!"/ee#&e#&! (e*( ('5#'8'$a&!(0
(9MER#S E #PER'78ES
MTMTFOA1; Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! #%"e!( e" #!ta>-!
$'e#t'8'$a0
MTMTFOA1; C!"/ee#&e a ela>-! e#te /!te#$'a>-! e a&'$'a>-! e e8et*a
$4l$*l!( $!" /!te#$'a( &e e./!e#te( '#te'!( #e5at')!( !* 8a$'!#4'!(0
MTMTFOA16 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! !/ea>=e( $!" 8a>=e(0
MTMTFOA161 C!"/aa e !&e#a #%"e!( a$'!#a'(, ela$'!#a#&!:!( a /!#t!(
#a eta #*"'$a0
![Page 32: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/32.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 32/69
32
MTMTFOA16H Re(!l)e e ela!a /!le"a( &e $!#ta5e" <*e e#)!l)a" !
/'#$?/'! "*lt'/l'$at')!, /! "e'! &e &'a5a"a &e a)!e, taela( e e(<*e"a(0
MTMTFOA163 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! /!$e#ta5e", '#$l*'#&!
a '&e'a &e +*!( ('"/le( e &ete"'#a>-! &e ta.a /e$e#t*al, $!" !* (e" te$#!l!5'a(
&'5'ta'(0
5"GE4R' E F6(78ES
MTMTFOA16 Re(!l)e e ela!a /!le"a( $*+a( $!#)e(=e( /aa a l'#5*a5e"
al5'$a e(*lte" e" ('(te"a( &e e<*a>=e( l'#eae( &! 1! 5a* $!" &*a(
)a'4)e'(0
MTMTFOA16; De(e#)!l)e /!&*t!( &e '#"'!( &! t'/! 7. ] \9H e 7. Y \907. K \9,
&e($e)e#&! *" /!$e((! /at'$! /aa !te#>-! &! e(*lta&!0
MTMTFOA166 Re(!l)e e ela!a /!le"a( <*e e#)!l)a" e<*a>=e( &! H! 5a*
&! t'/! a.H Z $ e 7. ] 9H Z $0
MTMTFOA16 Re(!l)e /!le"a( $*+a $!#)e(-! (e+a *"a '#e<*a>-! &! 1! 5a*
&! t'/! a. Y ^ $ !* a. Y _ $, e/e(e#ta#&! ! $!#+*#t! (!l*>-! #a eta #*"'$a0
+& '(#)EFGEOMETRIA
MTMTFOA16 Re$!#e$e a$!(, #5*l! $e#tal e a#5*l! '#($'t! #a
$'$*#8e#$'a, e(taele$e#&! a ela>-! e#te ele(0
MTMTFOA16 Re$!#e$e a( $!#&'>=e( #e$e((4'a( e (*8'$'e#te( /aa !te
t'#5*l!( (e"ela#te( e *t'l'2a a (e"ela#>a &e t'#5*l!( /aa e(taele$e a(
ela>=e( "t'$a( #! t'a#5*l! et#5*l! e a( a2!e( t'5!#!"t'$a(0
MTMTFOA1 I&e#t'8'$a $!#&'>=e( &e '#($'>-! e $'$*#($'>-! &e /!l?5!#!( e"*"a $'$*#8e#$'a, '#$l*(')e /! "e'! &e te$#!l!5'a( &'5'ta'(0
MTMTFOA11 C!"/ee#&e a( ela>=e( e#te !( #5*l!( 8!"a&!( /! eta(
/aalela( $!ta&a( /! *"a ta#()e(al0
MTMTFOA1H Dete"'#a a &'(ta#$'a e#te &!'( /!#t!( <*a'(<*e e ! /!#t! "&'!
&e *" (e5"e#t! &e eta l!$al'2a&! #! /la#! $ate('a#!, (e" ! *(! &e 8!"*la(0
GR'(DE1'S E MED-D'S
![Page 33: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/33.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 33/69
33
MTMTFOA13 C!"/ee#&e a a2-! &e (e"ela#>a #a e(!l*>-! &e /!le"a(,
e#)!l)e#&! ! $4l$*l! &a "e&'&a &e 4ea e &e /e?"et! &e 8'5*a( /la#a(
(e"ela#te(0
MTMTFOA1 Re$!#e$e 5a#&e2a( $!"/!(ta(, &ete"'#a&a( /ela a2-! !*
/el! /!&*t! &e &*a( !*ta( )el!$'&a&e 7"@(X `"@9, a$elea>-! 7"@(H9, &e#('&a&e
75@$"3X /e((!a(@`"H9 e /!te#$'a 7b90
MTMTFOA1; C!"/ee#&e !( ('(te"a( &e "e&'&a, &'8ee#te( #!ta>=e(
7/!te#$'a( &e$'"a'( e #-! &e$'"a'(9, '#$l*'#&! *#'&a&e( &e "e&'&a( "*'t!
/e<*e#a( 7e.e"/l! #a#!, "'$!9 e "*'t! 5a#&e( 7e.e"/l! a#!( l*290
MTMTFOA16 Re$!#e$e a $a/a$'&a&e &e a"a2e#a"e#t! &e &a&!( $!"! *"a
5a#&e2a e '&e#t'8'$a *#'&a&e( &e "e&'&a 7e.e"/l! \te(, <*'l!\te(, "e5a\te(,5'5a\te( e tea\te(90
ES2'23S2-' E PR#4'4-"-D'DE
MTMTFOA1 E($!le e $!#(t*' ! 548'$! "a'( a&e<*a&! 7$!l*#a(, (et!e(,
l'#a(, '(t!5a"a( e /!l?5!#!( &e 8e<*#$'a9 /aa a/e(e#ta *" &ete"'#a&!
$!#+*#t! &e &a&!(, &e(ta$a#&! a(/e$t!( $!"! a( "e&'&a( &e te#&#$'a $e#tal,
$!" !* (e" ! *(! &e te$#!l!5'a( &'5'ta'(0MTMTFOA1 C!"/ee#&e e *(a te"!( $!"! 8e<*#$'a a(!l*ta e elat')a,
a"!(ta &e *"a /!/*la>-!, /aa '#te/eta '#8!"a>=e( !* $!leta &a&!(0
MTMTFOA1 C!"/ee#&e a $!#)e#'#$'a &! a5*/a"e#t! &e &a&!( e ela!a
*"a taela &e 8e<*#$'a(, *t'l'2a#&! '#te)al!( &e $la((e(0
(9MER#S E #PER'78ES
MTMTFOA1 Re$!#e$e, $!"/aa e !&e#a #%"e!( ea'(, $!" a/!'! #aela>-! $!" /!#t!( #a eta #*"'$a0
MTMTFOA1H C!"/ee#&e e e8et*a $4l$*l!( $!" #%"e!( ea'(, '#$l*(')e
/!te#$'a( $!" e./!e#te( #e5at')!( e 8a$'!#4'!(0
MTMTFOA13 Re(!l)e e ela!a /!le"a( $!" #%"e!( ea'(, '#$l*(')e e"
#!ta>-! $'e#t'8'$a, e#)!l)e#&! &'8ee#te( !/ea>=e(0
MTMTFOA1 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! $al$*l! &e
/!$e#ta5e", /!$e#ta5e" &e /!$e#ta5e", +*!(, &e($!#t!( e a$($'"!(,
ela$'!#a#&! e/e(e#ta>-! /e$e#t*al e &e$'"al, $!" e (e" ! *(! &e te$#!l!5'a(
&'5'ta'(0
![Page 34: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/34.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 34/69
34
5"GE4R' E F6(78ES
MTMTFOA1; A((!$'a *"a e<*a>-! l'#ea &e 1! 5a* $!" &*a( )a'4)e'( a *"a
eta #! /la#! $ate('a#! e ela$'!#a a (!l*>-! &e ('(te"a( &e &*a( e<*a>=e( &! 1c
5a* $!" &*a( )a'4)e'( a (*a e/e(e#ta>-! 5e!"t'$a0
MTMTFOA16 Re(!l)e /!le"a( <*e e#)!l)a" ('(te"a( &e &*a( e<*a>=e(
l'#eae( &! 1! 5a* $!" &*a( )a'4)e'(0
MTMTFOA1 Re(!l)e /!le"a( <*e e#)!l)a" ela>=e( e#te 5a#&e2a(,
'#$l*(')e &e /!/!$'!#al'&a&e &'eta e '#)e(a0
MTMTFOA1 C!"/ee#&e 8*#>-! $!"! *" t'/! &e ela>-! &e &e/e#&#$'a
e#te &*a( )a'4)e'(, <*e /!&e (e e/e(e#ta&a 5a8'$a"e#te0MTMTFOA1 De(e#)!l)e /!&*t!( &e '#"'!( &! t'/! 7. ] \9H, 7. Y \907. K \9 e
7. Y a907. Y 9, &e($e)e#&! *" /!$e((! /aa !te#>-! &! e(*lta&!0
MTMTFOA10 Fat!a e./e((=e( &! H! 5a*, e$!e#&! a!( /!&*t!( &e
'#"'!(0
MTMTFOA11 Re(!l)e e ela!a /!le"a(, e#)!l)e#&! e<*a>=e( &! H! 5a*
<*e /!((a" (e e&*2'&a( /! 8at!a>-! a a.H Z $X 7a. Y 9H Z e 7. Y a907. Y 9 Z
0UNIDADES DE CONHECIMENTO E OBJETIVOS DE APRENDIA!EM DO
COMPONENTE CURRICULAR CI"NCIAS NO ENSINO #UNDAMENTAL
,&'(#)EF
UCH d AMBIENTES, RECURSOS E RESPONSABILIDADES CONECIMENTO
CONCEITUAL
CNCN6FOA1 Re$!#e$e &'8ee#te( e$!(('(te"a( a<*4t'$!( e tee(te(,
E.e"/l! De($'>-! &e '!"a( tee(te $!"! a $aat'#5a e ! $ea&!, a "ata
atl#t'$aX &e($'>-! &e '!"a( a<*4t'$!( $!"! "a#5*e2a'( e e(t'#5a(0
CNCN6FOAH Rela$'!#a !( $!"/!ta"e#t!( e a( e(t*t*a( &e a&a/ta>-! &a(
e(/$'e( $!" !( a"'e#te( e" <*e )')e" e (e &e(e#)!l)e"0
E.e"/l! De($'>-! &e e(t*t*a( &e a&a/ta>-! $!"! !( e(/'#!( e" l'"!e'!(0
CNCN6FOA3 Re$!#e$e a '"/!t#$'a &a a5*a /aa !( (ee( )')!( e (*a(
P!/'e&a&e( e(/e$?8'$a(0
E.e"/l! Re$!#e$'"e#t! &a a>-! &a 45*a $!"! e5*la&! &e te"/eat*a,
$!#t'*'#&! /aa )a'a>-! &a te"/eat*a a"'e#te e#te ! &'a e #!'te0
![Page 35: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/35.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 35/69
35
CNCN6FOA C!"/ee#&e a $!"/!('>-! &! (!l! e (*a $!#(e)a>-!0
E.e"/l! E./l'$a>-! &e t$#'$a( &e $!#(e)a>-! &!( (!l!(, $!"! /la#ta>-! e"
$*)a &e #?)el, !ta>-! &e $*lt*a e &e /a(ta5e", $!e>-! &! (!l!, a&*a>-! )e&e0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCN6FOA; C!#e$e a e($ala 5e!l5'$a &! te"/!, a '(t'a e)!l*t')a &a(
e(/$'e( e (*a( $aa$te?(t'$a( a"'e#ta'(0
E.e"/l! I&e#t'8'$a>-! #a e($ala 5e!l5'$a &e te"/! &! (*5'"e#t! &e /e'.e( e &e
a#'"a'( "a"?8e!(0
CNCN6FOA I&e#t'8'$a altea>=e( /!)!$a&a( #! $a"/!, a /at' &a $e5a&a &e
#!)a( te$#!l!5'a( e e$!#e$e a &'8ee#>a e#te "!&!( &e /!&*>-!0E.e"/l! Re$!#e$'"e#t! &a( altea>=e( #! "*#&! &! taal! e #!( /!$e((!( &e
/!&*>-! &! $a"/!, &e($e)e#&! !( "!&!( &e /!&*>-! &a a5'$*lt*a 8a"'l'a e !
a5!#e5$'! ela$'!#a#&! $!" 8at!e( e$!#"'$!, $*lt*al e (!$'al0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCN6FOA Caa$te'2a *" a"'e#te #at*al e" <*e !*)e a>-! *"a#a e
'&e#t'8'$a a( $aa$te?(t'$a( &e *" a"'e#te (*(te#t4)el e #-! (*(te#t4)el0E.e"/l! De($'>-! &e *" a"'e#te /.'"! 7a'!, $'&a&e, e(ta&!9, !#&e (e
!(e)!* *"a "*&a#>a /!)!$a&a /! a>-! &! !"e", <*a'( a( $a*(a( e
$!#(e<*#$'a( &a a>-!, e#)!l)e#&! 8at!e( (!$'al, $*lt*al e e$!#"'$!, "!(ta#&!
!( a(/e$t!( <*e $aa$te'2a" *" a"'e#te (*(te#t4)el, $!"! ! "a#e+! &e
/la#ta>=e(0
"-(G6'GE(SCNCN6FOA Re/e(e#ta 8at!( e '&e'a(, 8a2e#&! a((!$'a>=e( (!e a(
"*&a#>a( &! "e'! a"'e#te ela$'!#a&a( a a>-! &! !"e" e !( a(/e$t!( (!$'al,
$*lt*al e e$!#"'$!0
E.e"/l! 1 Ta*la>-! &e &a&!( $!leta&!( &e /e(<*'(a 'l'!548'$a e &e $a"/!,
e5'(t! e /!&*>-! &e elat'!( <*e e./!#a" !( e(*lta&!( &a( ('t*a>=e(
/!le"a(0 E.e"/l! H Re/e(e#ta>-!, /! "e'! &e 548'$!( !* /a'#'(, &e &a&!(
<*e $aa$te'2a" *" a"'e#te (*(te#t4)el !* #-! (*(te#t4)el0
60 @ 2ERR'A #(S2-26-7;# E M#?-ME(2#
![Page 36: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/36.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 36/69
36
CONECIMENTO CONCEITUAL
CNCN6FOA C!"/ee#&e a Tea $!"! $!/! $("'$!, (*a 8!"a ae&!#&a&a
e ata>-! 5a)'ta$'!#al0
E.e"/l! A/e(e#ta>-!, #! 5l!! tee(te, &! /a/el &a ata>-! 5a)'ta$'!#al e &a
/!('>-! elat')a &e (ee( e !+et!( #a (*/e8?$'e tee(te0
CNCN6FOA1 C!"/ee#&e !( "!)'"e#t!( &e !ta>-! e ta#(la>-! e (*a(
$!#(e<*#$'a(0
E.e"/l! De"!#(ta>-! &!( "!)'"e#t!( &a Tea e (*a( $!#(e<*#$'a( /aa ! &'a
e #!'te, e(ta>=e( &! a#! e '#$'&#$'a &e a&'a>-! (!la (!e a (*/e8?$'e tee(te0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"CNCN6FOA11 C!"/ee#&e <*e &'8ee#te( $*lt*a( 8!"*la" $!("!)'(=e(
&'(t'#ta(0
E.e"/l! Re$!#e$'"e#t! &e &'8ee#te( le't*a( &! $* e a '"/!t#$'a &a(
$!#(tela>=e( e" &'8ee#te( $*lt*a(0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCN6FOA1H I#)e(t'5a !( "!)'"e#t!( elat')!( e#te S!l, Tea e L*a0E.e"/l! De"!#(ta>-!, /! "!&el!( !* ('"*la>=e( &'&4t'$a(, &a !ta>-! e
ta#(la>-! &a Tea, &e(ta$a#&! ! e'.! '#$l'#a&! &a Tea, e" $!"! &a( 8a(e( &a
L*a e &!( e$l'/(e( 7(!la e l*#a90
CNCN6FOA13 I#)e(t'5a a( /!('>=e( elat')a( e#te a( $!#(tela>=e(, Tea e L*a e
(*a( a/l'$a>=e( /el! !"e"0
E.e"/l! Re$!#e$'"e#t! <*e al5*"a( $!#(tela>=e( 7C*2e'! &! S*l, E($!/'-! e
'!#9 (-! *t'l'2a&a( $!"! 5*'a &e #a)e5a>-!0
"-(G6'GE(S
CNCN6FOA1 P!&*2' e(<*e"a( <*e &e"!#(te" a ta#(la>-! &a Tea e a(
e(ta$!e( &! a#! $!" &e(ta<*e /aa ! /a/el &! e'.! '#$l'#a&! &a Tea0
E.e"/l! P!&*>-! &e &e(e#!( &e"!#(tat')!( &a '"/!t#$'a &a '#$'&#$'a
/aalela &!( a'!( (!lae( #a Tea $!" (*a 8!"a e(8'$a e e'.! '#$l'#a&!0
6B @ ?-D'A #(S2-26-7;# E REPR#D67;#
CONECIMENTO CONCEITUAL
![Page 37: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/37.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 37/69
37
≫ CNCN6FOA1; E#te#&e a $l*la $!"! a *#'&a&e &a )'&a0
E.e"/l! C!#e$'"e#t! &a( e(t*t*a( <*e eal'2a" ta#(8!"a>=e( &e "ate'a'(
/aa !te#>-! &e al'"e#t!(
e e#e5'a, e$!#e$e#&! a &'8ee#>a 4('$a e#te a( e(t*t*a( $el*lae( &e *"
a#'"al e *" )e5etal0
CNCN6FOA16 C!"/ee#&e ! /!$e((! &a 8!t!((?#te(e, ata)( &e e/e(e#ta>-!
('"/l'8'$a&a e $la(('8'$a !( (ee( e" ela>-! a! t'/! &e al'"e#t! 7a*tt!8! !*
etet!8!90
E.e"/l! Re$!#e$'"e#t! &e <*e a( /la#ta( /!&*2e" "ate'a'( /aa (e* //'!
&e(e#)!l)'"e#t! a /at' &a a&'a>-! (!la, &e 45*a e &! 54( $a#'$!0
I&e#t'8'$a>-! &e (ee( )')!( <*e /!&*2e" (e* al'"e#t! 7/la#ta( <*e eal'2a"8!t!((?#te(e9 e !( <*e (e al'"e#ta" &e !*t!( (ee( 7a#'"a'(90
CNCN6FOA1 Re$!#e$e !( /'#$'/a'( /!$e((!( "etal'$!( e a ela>-!
al'"e#t!@e(/'a>-!0
E.e"/l! Caa$te'2a>-! &!( /!$e((!( &e e(/'a>-! $el*la ae'$a e 8a2e#&! a
ela>-! $!" a e#e5'a /!&*2'&a #a 8!t!((?#te(e e $!#(*"'&a #a e(/'a>-!,
"!(ta#&! <*e ! /!$e((! &e '#(/'a>-! e e./'a>-! &e/e#&e &e &'8ee#>a( &e
/e((-! e#te ! a"'e#te e ! '#te'! &!( /*l"=e(0CNCN6FOA1 C!#e$e a( /'#$'/a'( $aa$te?(t'$a( &!( (ee( )')!(,
$!"/ee#&e#&! (*a e/!&*>-! e &e(e#)!l)'"e#t!, (*a( &'8ee#te( 8!"a( &e
l!$!"!>-!, (*(te#ta>-!, e(/'a>-!, $'$*la>-!, e.$e>-!, &'5e(t-!0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCN6FOA1 C!"/ee#&e a '"/!t#$'a &a "'$!($!/'a /aa ! e(t*&! &e
"'$!5a#'("!0E.e"/l! E#te#&'"e#t! &! *(! &a "'$!($!/'a e &a( )a#ta5e#( #! a)a#>!
$'e#t?8'$!, ata)( &e te.t!( $'e#t?8'$!(X $aa$te'2a>-! &! "'$!($/'! e )'(*al'2a>-!
&e /!t!2!4'!( #! "'$!($/'!0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCN6FOAH I&e#t'8'$a a( e(t*t*a( a#at"'$a( &!( (ee( )')!(0
E.e"/l! O(e)a>-! &e "a/a( a#at"'$!(, '&e#t'8'$a#&! (*a( /'#$'/a'(
&'8ee#>a( e 8*#>-! #! !5a#'("!0
![Page 38: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/38.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 38/69
38
"-(G6'GE(S
CNCN6FOAH1 Re/e(e#ta e a((!$'a '&e'a( e 8at!( ata)( &e te.t!( $'e#t?8'$!(
(!e "'$!($!/'a e (*a '"/!t#$'a0
E.e"/l! Le't*a e /!&*>-! &e (?#te(e &e te.t!( $'e#t?8'$!( ela$'!#a&!(
&e($!eta &a $l*la e a! e(t*&! &e "'$!5a#'("!0
%& '(#)EF
UC1K MATERIAIS, SUBSTfNCIAS E PROCESSOS CONECIMENTO
CONCEITUAL
CNCNFOA1 E(taele$e &'8ee#>a( e#te (*(ta#$'a e "'(t*a &e (*(ta#$'a(,
'&e#t'8'$a#&! "ate'a'( 8!"a&!( /! *"a !* /! "a'( (*(ta#$'a( e e$!#e$e#&! a'"/!t#$'a (!$'al &e((e( "ate'a'(0
E.e"/l! Ela!a>-! &e '/te(e( a e(/e't! &a $!"/!('>-! &e "ate'a'( <*e
8a2e" /ate &! $!t'&'a#! (e (-! $!#(t't*?&!( /! *"a !* "a'( &e *"a (*(t#$'a0
C!"/aa>-! &a( '/te(e( ela!a&a( $!" '#8!"a>=e( $!#t'&a( #!( t*l!( &a(
e"ala5e#( &e al5*#( "ate'a'(0 Re$!#e$'"e#t! &e <*e a "a'!'a &!( "ate'a'(
/!&*2'&!( $!"/!(ta /! )4'a( (*(t#$'a( e &a *t'l'2a>-! &e (*(t#$'a( e
"'(t*a( e" $et!( /!$e((!( '#&*(t'a'(0CNCNFOAH I&e#t'8'$a ta#(8!"a>=e( <*e !$!e" $!" "ate'a'( '"/!ta#te(
#! &'a:a:&'a &a( /e((!a(0
E.e"/l! I&e#t'8'$a>-! &a $!"*(t-! $!"! 8!#te &e e#e5'a *t'l'2a&a /aa )a'a&!(
8'#(0 C!"/ee#(-! &e /!$e((!( '#&*(t'a'( <*e e#)!l)a" "'#'!(, "eta'( e
(*(t#$'a(, $!" *(! &e 8!#te( t"'$a( a(ea&a( e" $!"*(t-!X e &e /!$e((!(
$a(e'!( &e /!&*>-! &e (a-!, $!"/aa&!( $!" '#&*(t'a'(0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA3 B*($a '#8!"a>=e( (!e /!$e((!( e t$#'$a( "etal%5'$a( a!
l!#5! &a '(t!'a &a *"a#'&a&e0
E.e"/l! C!"/aa>-! &e 8!#te(, /!&*>-! e *(!( &! $!e a! l!#5! &a '(t'a0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA I#)e(t'5a, eal'2a#&! e./e'"e#t!(, "t!&!( 8?('$!( &e (e/aa>-!
e"/e5a&!( #! $!t'&'a#! e #! ('(te"a /!&*t')!0
![Page 39: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/39.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 39/69
39
E.e"/l! Le)a#ta"e#t! &e '#8!"a>=e( (!e /!$e((!( &e (e/aa>-! &e
'"/!t#$'a '#&*(t'al, (!$'al, e((alta#&! /!((?)e'( /!le"a( a"'e#ta'( e &e
'!((e5*a#>a a((!$'a&!(0 B*($a &e '#8!"a>-! (!e a !te#>-! &e (al &e
$!2'#a #a( (al'#a(, eal'2a#&! e./e'"e#tal"e#te a e)a/!a>-! &e *"a a"!(ta
&e 45*a &! "a e a e$'(tal'2a>-! &!( (a'( !t'&!(0 B*($a &e '#8!"a>-! (!e
/!$e((! &e 8'lta>-! *t'l'2a&!( #! tata"e#t! &e 45*a 78'lt!( &!"(t'$!(, 8'lt!( e"
*"a ETA9, $!#(t*>-! &e 8'lt!( e eal'2a e./e'"e#tal"e#te a 8'lta>-! &e 45*a( &e
'!( !* la5!(0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA; Re/e(e#ta, /! "e'! &e e(<*e"a( e &e(e#!(, /!$e((!( &e(e/aa>-!, e ela!a C!"*#'$a>-! &e e(*lta&!( &e '#)e(t'5a>=e( e e./e'"e#t!(0
E.e"/l! Ela!a>-! &e te.t! $!#te#&! *"a &e($'>-! !* *" e(<*e"a &! /!$e((!
&e !te#>-! &e (al a /at' &a( (al'#a( e &! /!$e((! &e /*'8'$a>-! /!
e$'(tal'2a>-!0 Ela!a>-! &e taela $!" &a&!( &! e./e'"e#t! &e e)a/!a>-! &e
*"a a"!(ta &e 45*a &! "a0
6/ @ 4EMCES2'R E S'9DECONECIMENTO CONCEITUAL
CNCNFOA1H C!"/ee#&e ! ('5#'8'$a&! &e al'"e#ta>-! (a*&4)el, ela$'!#a#&!
!( al'"e#t!( #e$e((4'!( a!( a(/e$t!( &! !" 8*#$'!#a"e#t! e &e(e#)!l)'"e#t!
$!/!al0
E.e"/l! A!&a5e" &e a(/e$t!( ela$'!#a&!( /'"'&e al'"e#ta, ela$'!#a#&!
$!" a "4 al'"e#ta>-! e !( /!le"a( &e (a%&e $a*(a&!( $!"! a#!e.'a, *l'"'a,
!e('&a&e e &'aete(0CNCNFOA13 C!"/ee#&e a '"/!t#$'a &a "a#'/*la>-! (e5*a &e al'"e#t!(0
E.e"/l! De($'>-! &!( '($!( 8?('$!(, <*?"'$!( e '!l5'$!( 7le(=e(, $!#ta"'#a>-!
/! 8*#5!(, a$t'a(, /aa('t!( e /!&*t!( <*?"'$!(90
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA1 E#te#&e <*e 4't!( al'"e#tae( "*&a" a! l!#5! &a '(t!'a0
E.e"/l! Pe5*#ta( a /e((!a( "a'( )ela(, a $!2'#e'a( !* 8a'$a#te( &e
al'"e#t!(, (!e ! $!"! ea 8e't! ! /e/a! &e al'"e#t!( 7*(! &e a#a &e /!$!,
![Page 40: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/40.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 40/69
40
l'#5*'>a 8e'ta e" $a(a, #-! e.'(t#$'a &e $et!( al'"e#t!(9, &e $!"! ea"
$!#(e)a&!( !( al'"e#t!( 7(al5a, '"e(-! e" a#a a#'"al90
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA1; Rela$'!#a al5*"a( &!e#>a( $!" a &e8'$'#$'a &e $eta( )'ta"'#a(,
(a'( "'#ea'( e #*t'e#te(0
E.e"/l! B*($a &e '#8!"a>=e( (!e al5*"a( )'ta"'#a( '"/!ta#te( /aa !
!5a#'("! *"a#!, $!"! a( )'ta"'#a( A, D, E, B, C, (*a( 8*#>=e(, al'"e#t!( <*e
a( $!#t", e &!e#>a( a((!$'a&a( 8alta &e((a( )'ta"'#a( #! !5a#'("!0
"-(G6'GE(SCNCNFOA16 C!leta &a&!( e $!#(t*' taela( &e"!#(ta#&! $aa$te?(t'$a(
8*#$'!#a'( e #*t'$'!#a'( &e al'"e#t!(0
E.e"/l! Ela!a>-! &e taela &e"!#(ta#&! )al!e( 8*#$'!#a'( e #*t'$'!#a'( &!(
al'"e#t!( e#$!#ta&!( e" 8e'a( l')e(0
6, . SE(2-D#SA PEREP7;# E -(2ER'78ES
CONECIMENTO CONCEITUALCNCNFOA6 C!"/ee#&e a( '#tea>=e( <*e !$!e" e#te a( $!"*#'&a&e( e
a( /!/*la>=e( e" &'8ee#te( e(/$'e(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &a( ela>=e( 7'#tea>=e( e a((!$'a>=e(9 e#te '#&')?&*!( &a
"e("a e(/$'e e &e e(/$'e( &'8ee#te(, &e(ta$a#&! ela>=e( &e )'&a e"
(!$'e&a&e, "'"et'("! e $a"*8la5e"0
CNCNFOA Re$!#e$e '#(t*"e#t!( t'$!( <*e a"/l'a" a )'(-!, '&e#t'8'$a#&!
(e*( /'#$'/a'( $!"/!#e#te(0Ut'l'2a>-! &e e(<*e"a( e '"a5e#( <*e e/e(e#te" '#(t*"e#t!( t'$!( $!"! l*/a,
l*#eta, /e'($/'!, tele($/'!, "'$!($/'!, e (e*( $!"/!#e#te( /'#$'/a'(0
CNCNFOA C!"/ee#&e 8e#"e#! &e e8le.-!, &e e8a>-! e &e a(!>-! &a
l*2 e (*a ela>-! $!" a )'(-!, $!#('&ea#&! ta"" (*a '#tea>-! $!" a( $a"a&a(
'#te#a( &! !l! *"a#! e &e !*t!( "a"?8e!(0
E.e"/l! O(e)a e./e'"e#tal"e#te a '#$'&#$'a &a l*2 e" *" e(/el! e #a
(*/e8?$'e &a 45*a e e" !*t!( "ate'a'(0 Rela>-! e#te a a(!>-! e e8le.-! &a l*2
/! *" !+et! e a )'(-! <*e (e te" &e((e !+et!0
![Page 41: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/41.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 41/69
41
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA Re$!#e$e a e.'(t#$'a &e &'8ee#te( t'/!( &e a#!"al'a( &a )'(-!
e $!"/ee#&e !( /'#$?/'!( t'$!( e#)!l)'&!( #!( /!$e&'"e#t!( *t'l'2a&!( e" (*a(
$!e>=e(0
E.e"/l! E./l'$a>-! &a e(t*t*a '#te#a &! !l!, #a /e(/e$t')a &a $!"/ee#(-!
&e &'8ee#te( t'/!( &e a#!"al'a( &a )'(-! e &!( e(/e$t')!( /!$e&'"e#t!( &e
$!e>-!0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA1 Pla#e+a e $!#(t*' '#(t*"e#t!( t'$!(, $!"! /e'($/'! e $"aa
e($*a0E.e"/l! C!"/ee#(-! &!( 8e#"e#!( e /'#$?/'!( t'$!( e#)!l)'&!( #!(
e<*'/a"e#t!(0 C!#(*lta /45'#a( #a '#te#et <*e "!(ta" $!#(t*>-! &e
/e'($/'!( $a(e'!(0 C!"/ee#&e !( 8e#"e#!( t'$!( e#)!l)'&!( #!
e<*'/a"e#t!0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA11 Ela!a e(<*e"a( <*e e/e(e#te" e(/el!(, le#te( e a'!( &el*20
E.e"/l! Re/e(e#ta>-! &a ta+et'a &a l*2 e" 8e#"e#!( &e e8le.-! e e8a>-!,
&'8ee#$'a#&! le#te( &')e5e#te( e $!#)e5e#te(0
*& '(#)EF
UC1 d MATERIAIS, SUBSTfNCIAS E PROCESSOS CONECIMENTO
CONCEITUALCNCNFOA1 Caa$te'2a *"a (*(ta#$'a /! "e'! &a( /!/'e&a&e( 8?('$a(
&e#('&a&e, /!#t! &e e*l'>-!, /!#t! &e 8*(-! e (!l*'l'&a&e0
E.e"/l! I&e#t'8'$a>-! &e &'8ee#te( "eta'( /ela "e&'&a &e &e#('&a&e 7/!
&e(l!$a"e#t! &e )!l*"e &e 45*a9, $!"/aa#&! $!" )al!e( $!#e$'&!(X
!5a#'2a>-! &e *"a taela $!" te"/eat*a( &e 8*(-! e &e e*l'>-! e &e#('&a&e
&e (*(t#$'a( $!"! 45*a, eta#!l, a$et!#a, e.a#!, !.'5#'!, 54( $a#'$!,
#'t!5#'!, $l!et! &e (&'!, (a$a!(e, $!e, al*"?#'!, 5a8'te, et$0 7(*(t#$'a( #!
e(ta&! (l'&!, l?<*'&! e 5a(!(!9, e$!#e$'"e#t! &e &'8ee#>a( e#te !( )al!e(0
![Page 42: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/42.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 42/69
42
CNCNFOAH C!"/ee#&e /!$e((!( e#)!l)'&!( #a /!&*>-! &e al5*#(
$!"*(t?)e'(, e((alta#&! /!((?)e'( /!le"a( a"'e#ta'( e &e '!((e5*a#>a
a((!$'a&!(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &a &e(t'la>-! 8a$'!#a&a &! /etle!0 C!"/aa>-! &a
#at*e2a e &a /!&*>-! &e 5a(!l'#a $!" ! /!$e((! &e 8e"e#ta>-! &e a>%$a /aa
!te#>-! &e eta#!l e $!" ! /!$e((! &e !te#>-! &e '!54( a /at' &e e(?&*!(
'$!( e" "ate'a'( '!&e5a&4)e'( 7&e l'.=e(, &e e(5!t!(, &e e.$e"e#t!( &e
a#'"a'(90
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA3 B*($a '#8!"a>=e( (!e *#'&a&e( /!&*t!a( &e $!"*(t?)e'(,'&e#t'8'$a#&! "at'a(:/'"a(, /!&*t!( e '"/a$t!( a"'e#ta'(0
E.e"/l! Real'2a>-! &e )'('ta( /e(e#$'a'( !* )'t*a'( a *#'&a&e( /!&*t!a( &e
$!"*(t?)e'(, '#&*(t'a'( !* &!"(t'$a(, )e'8'$a#&! a !'5e" &a( "at'a( /'"a(, !
/!$e((!, a"a2e#a"e#t!, $!#&'>=e( &e (e5*a#>a e '"/a$t!( a"'e#ta'( &a
/!&*>-!0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA Real'2a e./e'"e#t!( <*e &ete"'#e" &e#('&a&e, (!l*'l'&a&e,/!#t!( &e 8*(-! e &e e*l'>-!, )'(a#&! '&e#t'8'$a "ate'a'( e $aa$te'2a
(*(ta#$'a(0
E.e"/l! P!/!('>-! &e *" e./e'"e#t! /aa '&e#t'8'$a t'/!( &e /l4(t'$! *t'l'2a#&!
a &e#('&a&e 78l*t*a>-! !* a8*#&a"e#t! &e a"!(ta( &e /l4(t'$!( e" 45*a e e"
(!l*>-! a<*!(a &e (al &e $!2'#a9X '#)e(t'5a>-! &a te"/eat*a &e e*l'>-! &a
45*a e &e *"a "'(t*a &e 45*a e $!#te#&! a>%$a0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA; Re5'(ta, /! "e'! &e 548'$!( e taela(, &a&!( e '#8!"a>=e(
!t'&!( e" e./e'"e#t!( <*e &ete"'#e" &e#('&a&e, (!l*'l'&a&e, /!#t!( &e 8*(-!
e &e e*l'>-!, )'(a#&! '&e#t'8'$a "ate'a'( e $aa$te'2a (*(ta#$'a(0
E.e"/l! Ela!a>-! &e elat'!( (!e e./e'"e#t!( eal'2a&!(, $!#te#&!
548'$!(, taela(, e(<*e"a( e &e(e#!( e./l'$at')!(0
6/ . 4EMCES2'R E S'9DE
CONECIMENTO CONCEITUAL
![Page 43: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/43.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 43/69
43
CNCNFOA11 I&e#t'8'$a <*e a !$*/a>-! 'e5*la &! (!l! /!)!$a &e(a(te(
#at*a'(0
E.e"/l! I&e#t'8'$a>-! &a '"/!t#$'a &! /la#e+a"e#t! *a#!, e((alta#&! !(
/!le"a( &a( $'&a&e( $!"! a '"/e"ea'l'2a>-! &! (!l! e ! a$%"*l! &e l'.!0
CNCNFOA1H Re$!#e$e !( /'#$'/a'( /aa('ta( &! $!/!, !( )et!e( e !(
!(/e&e'!( &e "'$!5a#'("!( $a*(a&!e( &e &!e#>a(0
E.e"/l! Caa$te'2a>-! &!( /aa('ta( $!"! ! E(<*'(t!((!"!(e e a"ael-!
7)e"'#!(e( /e'5!(a(9X $!"! !$!e a '#8e(ta>-! /! $!#ta"'#a>-! &!( (!l!( e &a(
la5!a(X !( $*'&a&!( &e '5'e#e e al'"e#ta>-! <*e e)'ta" a )e"'#!(eX !( "!(<*'t!(
$a*(a&!e( &e &!e#>a(X $!#&'>=e( &e /!l'8ea>-! &!( "!(<*'t!( 7"al4'a e
&e#5*e9X ta#("'((-!, e)!l*>-! e "a#'8e(ta>-! &! Mal &e Ca5a(0CNCNFOA13 E#te#&e a( $!#&'>=e( #e$e((4'a( /aa a /!l'8ea>-! &e
"'$!5a#'("!( $a*(a&!e( &e /at!l!5'a(0
E.e"/l! E#te#&'"e#t! &e ('t*a>=e( <*e e)'&e#$'e" a /!l'8ea>-! &e &!e#>a(
$a*(a&a( /! 8*#5!(, a$t'a( e )?*(, $!"! AIDS, )'!(e( *"a#a(, "'$!(e(0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA1 Re$!#e$e !( /e'5!( $a*(a&!( a (!$'e&a&e /el! *(! &e'#(et'$'&a(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &e <*e al'"e#t!( '# #at*a $!#(*"'&! #a( $'&a&e( )" &!
$a"/! <*e *t'l'2a a5!t.'$!( /aa (e l')a &e /a5a( #a( /la#ta>=e(0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA1; Re$!#e$e #a e5'-! !#&e (e "!a '($!( &e $!#ta"'#a>-!
*"a#a0E.e"/l! I#)e(t'5a>-!, $!" /e(<*'(a &e $a"/!, &!( /!le"a( #a( $'&a&e( <*e
/!((a" $a*(a al5*" t'/! &e $!#ta"'#a>-! /! a$t'a(, /aa('t!(, 8*#5!(,
/!t!2!4'!(0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA16 Re5'(ta &a&!( e '#8!"a>=e( (!e /!le"a( a"'e#ta'( e@!*
ela$'!#a&!( $!" a /!&*>-! &e al'"e#t!(, tata#&! !( &a&!( $!leta&!( /! "e'! &e
548'$!( e taela(0
![Page 44: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/44.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 44/69
44
E.e"/l! Ela!a>-! &e 548'$!( /aa e./e((a !( /!le"a( "a/ea&!( e"
&ete"'#a&a( e5'=e( &a $'&a&e0
6, . SE(2-D#SA PEREP7;# E -(2ER'78ES
CONECIMENTO CONCEITUAL
CNCNFOA6 C!"/ee#&e ! ('5#'8'$a&! &e ('"et'a 'lateal e e$!#e$e e((a
$aa$te?(t'$a #a "a'!'a &!( a#'"a'( e e" "a<*'#a( <*e )!a" !* (e l!$!"!)e",
e((alta#&!:(e a ela>-! $!" ! e<*'l?'!0
E.e"/l! I&e#t'8'$a>-! &e e'.! &e ('"et'a e" (ee( *"a#!(, $a$!!, 5at!,
!!leta, /4((a! et$0, e e" !+et!( $!"! a)'-!, $a! et$0
CNCNFOA I&e#t'8'$a e<*'l?'!( e(t4)el, '#(t4)el e '#&'8ee#te /ela a#al'(e &a/!('>-! &! $e#t! &e 5a)'&a&e, e" $!"! $aa$te'2a a &'8ee#>a e#te e<*'l?'!
e(t4t'$! e &'#"'$!0
E.e"/l! Ve'8'$a>-! &! 8*#$'!#a"e#t! &a ala#>a &e a>!( '5*a'(, &a 5a#5!a,
et$0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA I#)e(t'5a (!e a e.'(t#$'a &e t'/!( &e ('"et'a #a #at*e2a0E.e"/l! O(e)a>-! &e !a( &e ate, $!"! /'#t*a( e '&e#t'8'$a>-! &e ele"e#t!(
&e ('"et'aX $!#(t*>-! &e *" $ale'&!($/'! e $!"/aa>-! &e '"a5e#( 8!"a&a(
<*a#t! a a(/e$t!( &e ('"et'a0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA Pla#e+a a $!#(t*>-! &e !+et!( <*e e.e"/l'8'<*e" &'8ee#te( t'/!(
&e e<*'l?'!0E.e"/l! Le)a#ta"e#t! &e e.e"/l!( &e &'8ee#te( e<*'l?'!( /e(e#te( #! &'a:a:
&'a0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA1 Ela!a e(<*e"a(, &e(e#!( e '"a5e#( <*e e/e(e#te"
&'8ee#te( e<*'l?'!(0
E.e"/l! Ela!a>-! &e "ate'a'( &e &')*l5a>-! <*e e./l'<*e" !( &'8ee#te(
e<*'l?'!( /e(e#te( #! &'a a &'a0
![Page 45: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/45.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 45/69
45
+& '(#)EF
UCH d AMBIENTE, RECURSOS E RESPONSABILIDADE CONECIMENTO
CONCEITUAL
CNCNFOA16 C!"/ee#&e a !$!#$'a &e $'$l!( #at*a'( e a (*a '"/!t#$'a
/aa a )'&a #a Tea0
E.e"/l! De($'>-! &a( eta/a( <*e e#)!l)e" !( /'#$'/a'( $'$l!( '!5e!<*?"'$!(
#! /la#eta ! $'$l! &a 45*a, &! #'t!5#'!, &! !.'5#'! e &! $a!#!0
CNCNFOA1 I&e#t'8'$a ('t*a>=e( &e *t'l'2a>-! a&e<*a&a e &e &e(/e&?$'! &e
a5*a, '#$e#t')a#&! /at'$a( &e $!#(*"! $!#($'e#te #a (!$'e&a&e0
E.e"/l! Rea/!)e'ta"e#t! &e 45*a &a $*)a /aa !*ta( at')'&a&e(0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA1 C!"/ee#&e '"/l'$a>=e( &! *(! &e /!&*t!( /el!( (ee( *"a#!(
<*e '#te8ee" #a at"!(8ea e #a )'&a tee(te0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &a ela>-! &!( 5a(e( &! e8e't! e(t*8a $!" a( "*&a#>a(
$l'"4t'$a(, &e te"/eat*aX &a altea>-! &a '#$'&#$'a &e a&'a>-! *lta)'!leta (!e
a (*/e8?$'e tee(te e" 8*#>-! &!( 5a(e( <*e ea5e" $!" ! !2#'! #a at"!(8ea0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#CNCNFOA1 I#)e(t'5a a( /'#$'/a'( 8!#te( &e a5*a *t'l'2a&a( #a $!"*#'&a&e e
(*a( 8!"a( &e tata"e#t!0
E.e"/l! I#)e(t'5a>-! &a( 45*a( &e '!(, "a, '5aa/(, la5!(, /!>!( ate('a#!(,
e" $!"! 8!"a( &e tata"e#t! e &e &'(/!#''l'&a&e &a 45*a #a $!"*#'&a&e 45*a
e#$a#a&a, /!>!(, e(ta>-! &e tata"e#t!0
CNCNFOAH I#)e(t'5a a( /'#$'/a'( '"/l'$a>=e( $a*(a&a( /el! *(! &e /!&*t!(
te$#!l5'$!( <*a#t! a( altea>=e( $l'"4t'$a(, &e te"/eat*a e &e a&'a>-! <*eat'#5e" a (*/e8?$'e tee(te0
E.e"/l! B*($a &e '#8!"a>=e( (!e (*(t#$'a( <*e $a*(a" ! e8e't! e(t*8a,
$!"/aa>-! &a $!#t'*'>-! elat')a &e $a&a *"a &e((a( (*(t#$'a( #! a*"e#t!
&! e8e't! e(t*8a, /!/!('>-! &e (!l*>=e( /aa a "'#'"'2a>-! &! /!le"a0
"-(G6'GE(S
CNCNFOAH1 I#te/eta $!"*#'$a>=e( /e(e#te( e" &')e(a( "?&'a( (!e
/!le"a( a"'e#ta'(0
![Page 46: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/46.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 46/69
46
E.e"/l! I#te/eta>-! &e '#8!548'$!( <*e a/e(e#ta" '#8!"a>=e( (!e
a<*e$'"e#t! 5l!al, e &e 548'$!( (!e ! a*"e#t! &a $!#$e#ta>-! &e 54(
$a#'$! #a at"!(8ea a! l!#5! &! te"/!0 Le't*a &e te.t!( &e &')*l5a>-! (!e
/!le"a( a"'e#ta'(0
60 . 2ERR'A #(S2-26-7;# E M#?-ME(2# CONECIMENTO CONCEITUAL
CNCNFOA1 C!"/ee#&e a 8!"a>-! &! S'(te"a S!la a /at' &e *"a
#e*l!(a e !( /!$e((!( &e e.$e>-! <*e !'5'#aa" !( /la#eta( !$!(!( e
5a(!(!( $!" (e*( (atl'te( e ! $'#t*-! &e a(te!'&e(0
E.e"/l! De($'>-! &a e)!l*>-! &a 8!"a>-! &! (!l e &!( /la#eta( /! "e'! &a
te!'a &a #e*l!(a /'"'t')a0CNCNFOAH Re$!#e$e a Tea $!"! *" /la#eta &e e(8ea( a/!.'"a&a"e#te
$!#$#t'$a( &! (e* '#te'! ate a at"!(8ea, $!" /!/'e&a&e( 8?('$!:<*?"'$a(
&'8ee#te(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &!( /!$e((!( 8?('$!( e <*?"'$!( &e 8!"a>-! &a Tea,
$aa$te'2a#&! !( "ate'a'( $!#(t't*'#te(, a( te"/eat*a e /e((-! &e $a&a e(8ea0
Ut'l'2a>-! &e '"a5e#( !* ('"*la>=e( e.'(te#te( #a I#te#et (!e a $!#(t't*'>-! &!
'#te'! &a Tea 7$!(ta, "a#t!, #%$le! e.te#! e #%$le! '#te#!9 /aa $!"/ee#&e !ta"a#! a/!.'"a&! &a( $a"a&a( '#te#a( e e.te#a(0
CNCNFOA3 C!"/ee#&e ! "!&el! &a( /la$a( te$t#'$a( 7!* l't!(8ea(9 /aa
e./l'$a 8e#"e#! #at*a'( $!"! )*l$=e(, tee"!t!( e t(*#a"'(, e#te#&e#&! a aa
!$!#$'a &e((e( 8e#"e#! #! Ba('l0
E.e"/l! Ut'l'2a>-! &e '"a5e#( !* ('"*la>=e( <*e "!(ta" a( /la$a( te$t#'$a(
e" *" /la#'(8'! /aa e./l'$a $!"! !$!e" !( tee"!t!(, !( )*l$=e( e !(
t(*#a"'(0CNCNFOA C!"/ee#&e a '#te&e/e#&#$'a &! $'$l! &a( !$a( $!" a
te$t#'$a &e /la$a(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! <*e a Tea *"a e#!"e "4<*'#a t"'$a 5ea#&! !(
"!)'"e#t!( te$t#'$!( e ! $'$l! &a( !$a( $!" (e*( &'8ee#te( t'/!( &e !$a(0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA; C!"/ee#&e e /e)e#' !( '($!( #at*a'( &e 8e#"e#!
&e)a(ta&!e( $!"! tee"!t!(, t(*#a"'(, )*l$a#'("!, e($!e5a"e#t!( e
'#*#&a>=e(0
![Page 47: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/47.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 47/69
47
E.e"/l! C!#(t*>-! &e "a/a:"%#&' $!" !( e)e#t!( &! $'#t*-! &e 8!5! e a
&'($*((-! &e "e&'&a( /e)e#t')a( e" '#8ae(t*t*a e at't*&e( e 4't!(0
C!"/ee#(-! <*e, #! Ba('l, /e&!"'#a" !( e)e#t!( $ata(t8'$!( ela$'!#a&!( a!(
8e#"e#!( $l'"4t'$!(0
CNCNFOA6 E#te#&e e a/e$'a &'8ee#te( /a'(a5e#( e ele)!(,
$!"/ee#&e#&! <*e (-! $!#&'$'!#a&a( /ela te$t#'$a &e /la$a(, 5a)'&a&e, 8l*.!
t"'$! e $l'"a0
E.e"/l! O(e)a>-! &e &'8ee#te( /a'(a5e#( e (e* ele)!, $aa$te'2a#&! a
'#te&e/e#&#$'a &e((a( "*&a#>a( $!" a te$t#'$a, $l'"a, 5a)'&a&e e 8l*.!
t"'$!0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA Pe(<*'(a e a#al'(a e($ala( &e "e&'&a( &e 8e#"e#! #at*a'( <*e
/!&e" (e &e)a(ta&!e(, $!"! !( tee"!t!(0
E.e"/l! C!#(t*>-! &e taela &e )al!e( 7/e<*e#!, "!&ea&!, 8!te9, a
'#te#('&a&e 7E($ala R'$te9 e !( e8e't!( $!e(/!#&e#te( &!( tee"!t!(0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA Fa2e le't*a &e '"a5e"@)?&e!( (!e ! C!("!, ate#ta#&! /aa8e#"e#! <*e !$!e" #! "e("!, e" $!"! eal'2a ('"*la>=e(0
E.e"/l! E./l!a )?&e!(, $!"! &a C!le>-! C!("!(W, &e Cal Sa5a#, e" $!"!
('"*la>=e( (!e ! ta"a#! elat')! &!( /la#eta( e &! S!l, e &'(t#$'a( elat')a(
e#te ele(, '#$l*'#&! (*a l!$al'2a>-! #a 5al4.'a e a e/e(e#ta>-! &a e(tela "a'(
/.'"a 7P.'"a Ce#ta*'90
6B . ?-D'A #(S2-26-7;# E REPR#D67;#CONECIMENTO CONCEITUAL
CNCNFOA M!(ta !( $!"/!#e#te( e ! 8*#$'!#a"e#t! &! a/ael! 5e#'tal
"a($*l'#! e 8e"'#'#!0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &e $!"! a )'&a /e/et*a&aX &!( !"#'!(
5!#a&!t8'$!(X &a 8et'l'&a&eX &a e(te'l'&a&e e &a 8e$*#&a>-!0
CNCNFOA1 E#te#&e $!"! !( !"#'!( e5*la" e /!"!)e" ! e<*'l?'! &!
8*#$'!#a"e#t! &! $!/!0
![Page 48: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/48.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 48/69
48
E.e"/l! Caa$te'2a>-! &a( ela>=e( e#te e(8!>! 8?('$!, 8e<*#$'a e(/'at'a e
at'"e#t!( $a&?a$!(X ! /a/el &a( 5l#&*la( a&e#a'( e &! /#$ea( #a /!&*>-! &e
e#e5'aX a 8*#>-! &a( 5l#&*la( e#&$'#a( e !"#'!(0
CNCNFOA11 E#te#&e a ta#("'((-! &!( '"/*l(!( elt'$!( /el! $!/!, ata)(
&a( ('#a/(e(0
E.e"/l! C!"/ee#(-! &! <*e *" e8le.! )!l*#t4'! e '#)!l*#t4'!X a $!#(t't*'>-!
e ! 8*#$'!#a"e#t! &! ('(te"a #e)!(! $e#tal0
CNCNFOA1H E#te#&e a ela>-! &!( /!$e((!( $!"! e(/'a>-!, $'$*la>-! e
&'5e(t-! *"a#a0
E.e"/l! Caa$te'2a>-! &! a/ael! $'$*lat'!X a( $aa$te?(t'$a( e a 8*#>-! &!
(a#5*e ela$'!#a#&! $!" a e(/'a>-! *"a#a0 Caa$te'2a ! a/ael! &'5e(t')!Xe#2'"a( e 8*#>=e(X 8*#>-! e /!$e((! &a &'5e(t-!0
#(2E:26'"-1'7;# <-S2=R-'> S#-'" E 6"26R'"
CNCNFOA13 C!"/ee#&e a( "*&a#>a( 8?('$a(, 8'('!l5'$a( e $!"/!ta"e#ta'(
!$!'&a( #! /!$e((! &e /*e&a&e0
E.e"/l! Re$!#e$e "*&a#>a( #! !5a#'("! <*e !$!e" $!" a a&!le($#$'aX
e$!#e$e e(/!#(a'l'&a&e( &e$!e#te( &e ta'( "*&a#>a(, ela$'!#a&a( a$!"/!ta"e#t!( (!$'a'( e (e.*al'&a&e0
PR#ESS#S E PR52-'S DE -(?ES2-G'7;#
CNCNFOA1 I#)e(t'5a a '#8l*e#$'a &a al'"e#ta>-! $!" a /!&*>-! &e
!"#'!( e a e5*la>-! e ! e<*'l?'! &! !5a#'("!0
E.e"/l! Ut'l'2a>-! &e &a&!( 'l'!548'$!( /aa 8a2e le)a#ta"e#t! &e $!"!
#*t'e#te( e" e.$e((! !* (*a 8alta $a*(a" &e(e<*'l?'! #! !5a#'("!X $!"! a&e8'$'#$'a &e '!&! /!&e $a*(a /!le"a( #a 5l#&*la t'e!'&e e #-! /!&*2' "a'(
!"#'!(X $!"! ! e.$e((! &e a>%$a '#'e a /!&*>-! &e '#(*l'#a #! !5a#'("!0
"-(G6'GE(S
CNCNFOA1; Ela!a $!"*#'$a>=e( (!e "*&a#>a( <*e a$!#te$e" #a
a&!le($#$'a0
E.e"/l! Ela!a>-! &e $ata2e( e 8!let!( &e &')*l5a>-! (!e &!e#>a(
(e.*al"e#te ta#("'((?)e'(, (!e ta#(8!"a>=e( 8?('$a( e e"!$'!#a'(0
![Page 49: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/49.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 49/69
49
,& '(#)EF
REPRESE(2'78ES> SE(2-D#S E S-G(-F-'D#S D# 2EMP#
ISTRICO
PROCEDIMENTOS DE PESUISA
CI6FOA6H Ut'l'2a te$#!l!5'a( /aa a$e((! a( 8!#te( '(t'$a( 7&a&!(,
e5'(t!(, &!$*"e#t!( e #aat')a(9 e" /e(<*'(a( (!e a$!#te$'"e#t!( /a((a&!(0
CI6FOA63 I&e#t'8'$a 8!#te( '(t'$a(, ta'( $!"! &!$*"e#t!( /e((!a'(,
8!t!5a8'a(, #aat')a( !a'(, e($'ta( e '$!#!548'$a( e "ate'a'( a*&'!)'(*a'(,
e$!#e$e#&!:a( $!"! 8ea"e#ta( /aa a /!&*>-! &e e)'&e#$'a( e /!(te'!
8!"*la>-! &e #aat')a( (!e ! /a((a&!, a"/l'a#&! ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e
a $!"/ee#(-! (!e ! /a((a&! &! l!$al !* &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &!"*#&!0
CI6FOA6 O5a#'2a e (ele$'!#a '#8!"a>=e( $!leta&a( e" &'8ee#te(
(*/!te(, ta'( $!"! l'(ta(, &'4'!(, '!5a8'a(, <*e e./e((e" ! /!ta5!#'("! &e
&'8ee#te( (*+e't!( e /!((''l'te" a $!#(t*>-! &e #aat')a( '(t'$a(, *t'l'2a#&!:a(
/aa a"/l'a ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e a /e$e/>-! (!e "*&a#>a( e
/e"a##$'a( #a( '(t!'a( l!$a'(, &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &! "*#&!0
CI6FOA6; C!"*#'$a $'at')a"e#te, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(,e(*lta&!( &e e(t*&!( e /e(<*'(a( a$e$a &!( /!$e((!( &e $!l!#'2a>-! !$!'&!(
#a( A"'$a(, $!" #8a(e #a $!l!#'2a>-! /!t*5*e(a0
REPRESENTAÇES DO TEMPO
CI6FOA66 C!#e$e e e$!#e$e &')e(a( "a#e'a( &e $!#ta5e" e &e e5'(t!
&! te"/! K $ale#&4'!( e !*ta( 8!"a( $!#(a5a&a( K, &!( a(te$a(, &!( "a'a(, &!(
e5?/$'!(, &!( &'8ee#te( /!)!( '#&?5e#a( a('le'!( e#te !*t!(, &'($*t'#&! *(!( ea&e<*a>=e(0
CI6FOA6 C!"/ee#&e a( &'8ee#te( "e&'&a( &e te"/! $!"*"e#te *t'l'2a&a(
K &$a&a, ($*l!, "'l#'!, ea K e a( 8!"a( &e eal'2a a( "e&'>=e( e" !*ta(
$*lt*a(0
CI6FOA6 D'"e#('!#a a &*a>-! &e /e?!&!( '(t'$!(, te#&! $!"!
e8ee#$'a "ate'a'( <*e /!((''l'te" $!#$et'2a a( ela>=e( &e 5a#&e2a e#te
a#!(, &$a&a(, ($*l!(, "'l#'!( e ea(0
'2EG#R-'S> (#78ES E #(E-2#S
![Page 50: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/50.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 50/69
50
CI6FOA6 Re$!#e$e a e.'(t#$'a &e *"a '(t!'a &a *"a#'&a&e <*e
a#te$e&e ! a&)e#t! &a e($'ta e a( e./e'#$'a( &e (!$'e&a&e( a5a8a( a /at' &e
"%lt'/l!( e5'(t!(0
CI6FOA C!#e$e e /!le"at'2a a( &'8ee#te( )e(=e( (!e a( /!)4)e'(
!ta( &! (e *"a#! /aa a A"'$a, ta'( $!"! )'a E(te't! &e Be'#5, )'a &!
Atl#t'$! !* )'a &! Pa$'8'$!0
CI6FOA1 C!#e$e e /!le"at'2a a( &'8ee#te( 8!"a( &e /e'!&'2a>-! &!(
/!$e((!( '(t'$!( ta'( $!"! ! "!&el! <*a&'/at'te 8a#$( 7I&a&e A#t'5a, I&a&e
Me&'a, I&a&e M!&e#a e I&a&e C!#te"/!#ea9, '&e#t'8'$a#&! $!"! ! Ba('l (e
'#(ee #e(ta /e'!&'2a>-!0
CI6FOAH I&e#t'8'$a e &'($*t' $aa$te?(t'$a(, /e((!a(, '#(t't*'>=e(, '&e'a( ea$!#te$'"e#t!( elat')!( a $a&a *" &e((e( /e?!&! '(t'$!( I&a&e A#t'5a, I&a&e
Me&'a, I&a&e M!&e#a e I&a&e C!#te"/!#ea0
CI6FOA3 I&e#t'8'$a e /!le"at'2a a( &'8ee#te( 8!"a( &e e/e(e#ta>-! &a
&')'(-! &a '(t!'a a('le'a 7Ba('l P:$!l!#'al, Ba('l C!l#'a, Ba('l Re'#!, Ba('l
I"/'! e Ba('l Re/*l'$a9, e(t*&a#&! ta+et'a( &e (*+e't!(, '#(t't*'>=e( e '&e'a(,
al" &e a$!#te$'"e#t!( elat')!( a( e./e'#$'a( /!l't'$a, e$!#"'$a, (!$'al e
$*lt*al a('le'a(0CI6FOA C!#e$e e /!le"at'2a a( &'8ee#te( 8!"a( &e !5a#'2a>-!
/!l't'$a &! Ba('l, &e(&e ! /e?!&! &a $!l!#'2a>-! /!t*5*e(a ate a
$!#te"/!a#e'&a&e 7C!l#'a, E(ta&!( &! Ba('l e &! G-!:Pa4 e &! Maa#-!,
Re'#! U#'&! a P!t*5al e Al5a)e(, I"/'! &! Ba('l e Re/*l'$a Fe&eat')a90
D-ME(S;# P#"32-#C-D'D;
CI6FOA; Re$!#e$e &'e't!( $')'(, /!l?t'$!( e (!$'a'( e(taele$'&!( /elaC!#(t't*'>-! Fe&eal &e 1, $!#('&ea#&! ! $!#te.t! '(t'$! #! <*al ela 8!'
ela!a&a e /!"*l5a&a, e8let'#&! (!e &'8ee#>a( e (e"ela#>a( e" ela>-! (
&e"a'( $!#(t't*'>=e( a('le'a(0
CI6FOA6 I&e#t'8'$a e /!le"at'2a (e"ela#>a( e &'8ee#>a(, a)a#>!( e
e$*!(, #a $!#(t*>-! &!( &'e't!( $')'(, '#te#al'2a#&!:!( $!"! )al!e(0
CI6FOA Re$!#e$e:(e $!"! $'&a&-! a('le'! e $!#e$e a( &'8ee#te(
&e8'#'>=e( &e $'&a&a#'a e" !*t!( te"/!( e l*5ae(0
%& '(#)EF
![Page 51: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/51.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 51/69
51
PR#ESS#S E S6JE-2#S
PROCEDIMENTOS DE PESUISA
CIFOA Ut'l'2a te$#!l!5'a( /aa a$e((! a( 8!#te( '(t'$a( 7&a&!(,
e5'(t!(, &!$*"e#t!( e #aat')a(9 e" /e(<*'(a( (!e a$!#te$'"e#t!( /a((a&!(,
(ele$'!#a#&! '#8!"a>=e( $!#('&ea#&! ! $!#te.t! &e (*a /!&*>-!0
CIFOA I&e#t'8'$a (*+e't!( e /!$e((!( '(t'$!( ela$'!#a&!( a 8!"a>-!
&! /!)! a('le'! e" &'8ee#te( 8!#te(, ta'( $!"! &!$*"e#t!( !8'$'a'( 7l'(ta( &e
'"'5a#te(, &!$*"e#t!( $e#('t4'!(, e5'(t!( /a!<*'a'( e#te !*t!(9, &!$*"e#t!(
/e((!a'(, 8!t!5a8'a(, #aat')a( !a'(, e($'ta( e '$!#!548'$a( e "ate'a'(
a*&'!)'(*a'(0
CIFOA C!"*#'$a, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#( 7"*('$al, &a"at%5'$ae tele"4t'$a e#te !*ta(9 e(*lta&!( &e /e(<*'(a( a$e$a &e (*+e't!( e /!$e((!(
'(t'$!( ela$'!#a&!( a 8!"a>-! &! /!)! a('le'! ('t*a&!( e#te !( ($*l!( VI
e I0
REPRESENTAÇES DO TEMPO
CIFOA1 Re$!#e$e ! /!ta5!#'("! &e (*+e't!( e &e 5*/!( '(t'$!( #!
/!$e((! &e 8!"a>-! &! /!)! a('le'!, e" e)e#t!( $!"! a C!#<*'(ta 7VI9, !(&e(l!$a"e#t!( 8!$a&!( &e a8'$a#!( 7VII:I9, a "'5a>-! &e e*!/e*( e a('4t'$!(
7I : 9 e "'5a>=e( '#te#a( 7I : I90
CATEGORIAS, NOÇES E CONCEITOS
CIFOAH I#8e', a /at' &e 8!#te( &')e(a(, a( "!t')a>=e( e a( $!#(e<*#$'a(
&e $!#8l't!( e#te /!&ee( l!$a'( e /!&e $e#tal #! Ba('l e./e((!( e" "!)'"e#t!(
ta'( $!"! a Re)!lta &e Be$`"a# 7169, a I#$!#8'&#$'a M'#e'a 719, a
I#$!#8'&#$'a Ba'a#a !* Re)!lta &!( Al8a'ate( 7190CIFOA3 I#8e', a /at' &e 8!#te( &')e(a(, ! /!ta5!#'("! &e (*+e't!( e"
/!$e((!( '(t'$!( #! Ba('l e./e((!( e" "!)'"e#t!( ta'( $!"! a C!#8e&ea>-!
&!( Ta"!'!( 71;;6:1;69, a Caa#a5e" 713;:19 e a Bala'a&a 713:1190
CIFOA Re$!#e$e !( &'8ee#te( /!$e((!( &e e($a)'&-! !$!'&!( #!
Ba('l K E($a)'&-! &e a8'$a#!( e E($a)'&-! &e '#&?5e#a( K ela$'!#a#&!:!( a
8!"a>-! /!l't'$a, e$!#"'$a, $*lt*al e (!$'al &a( &'8ee#te( e5'=e( &! Ba('l0
CIFOA; C!#e$e e $!"/ee#&e &'8ee#te( 8!"a( &e e./l!a>-!
e$!#"'$a e &e ela>=e( /!l't'$a( #! Ba('l, /! "e'! &! e(t*&! &!( $'$l!( &a $a#a
![Page 52: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/52.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 52/69
52
&e a>%$a, e#te !( ($*l!( VI e VIII, #! N!&e(te, &! !*! e &a "'#ea>-! #!(
($*l!( VII e VIII e &! $a8, #! ($*l! I, #! S*&e(te0
CIFOA6 C!#e$e ! /a/el &a E($a)'&-! &e a8'$a#!( e '#&?5e#a( #! E(ta&!
&! G-!:Pa4 e Maa#-!, ela$'!#a#&!:! a( 8!"a( &e e./l!a>-! e$!#"'$a e a(
ela>=e( /!l't'$a( $!#(t*?&a(, /! "e'! &! e(t*&! &a e$!#!"'a e.tat')a, e#te !(
($*l!( VII e VIIIX
CIFOA C!#e$e e $!"/ee#&e !( (e#t'&!(, !( ('5#'8'$a&!( e a(
e/e(e#ta>=e( &a e($a)'&-! #! Ba('l 7($*l!( VI:I9, #! e(/a>! *a#!,
ela$'!#a#&!:a a( &'8ee#te( at')'&a&e( e$!#"'$a( e a( &')e(a( ela>=e( &e /!&e,
/! "e'! &! e(t*&! &a( 8!"a( &e taal! e &e (!$'a'l'&a&e( /e(e#te( #a(
$'&a&e( a('le'a(0CIFOA C!#e$e !( /!$e((!( &e e('(t#$'a a E($a)'&-! /!ta5!#'2a&!(
/! '#&?5e#a(, a8'$a#!( e #e5!( e($a)'2a&!(, ta'( $!"! ! *'l!"! &!( Pal"ae(
7($*l!( VI e VII9 e a Re)!lta &!( Ma"-! 7($*l! VIII90
CIFOA C!#e$e e $!"/ee#&e !( (e#t'&!(, !( ('5#'8'$a&!( e a(
e/e(e#ta>=e( &! "!)'"e#t! a!l'$'!#'(ta #! Ba('l 7($*l! I9, )e'8'$a#&!:(e
"!t')a>=e( e $!#(e<*#$'a( &! 13 &e "a'! /aa a /!/*la>-! #e5a e a 8!"a>-!
&! "!)'"e#t! #e5!0CIFOA C!#e$e e $!"/ee#&e !( (e#t'&!(, !( ('5#'8'$a&!( e a(
e/e(e#ta>=e( &!( "!)'"e#t!( '#&?5e#a( #! Ba('l 7(e$0 90
CIFOA1 C!#e$e e &'($*t', $!#('&ea#&! a( $ate5!'a( et#!$e#t'("! e
alte'&a&e, !a( l'te4'a(, '/ete.t!( e '$!#!548'$a(, /!&*2'&a( e#te !( ($*l!(
VI e I, (!e a 8!"a>-! &! /!)! a('le'!, e"ete#&! a!( (e*( $!#te.t!( &e
(*a /!&*>-!0
D-ME(S;# P#"32-#C-D'D;
CIFOAH Re$!#e$e e &'($*t' /'#$?/'!( &!( &'e't!( *"a#!( e $')'( &!(
a('le'!(, /!('$'!#a#&!:(e (!e "!&!( &e tata"e#t!, e(teet'/!(, /e$!#$e't!(
e at't*&e( &'($'"'#at'a( e" &'8ee#te( te"/!al'&a&e(0
CIFOA3 Re$!#e$e &'8ee#te( $!#$e/>=e( e $!#&'>=e( &e )'&a &e /!)!(
'#&?5e#a(, $!l!#'2a&!e( e "'5a#te( e*!/e*(, /!)!( a8'$a#!( e a8!:a('le'!(,
ela$'!#a#&!:a( a( &')e(a( 8!"a( &e !5a#'2a>-! &a )'&a e &! taal!, &!(
)al!e( e #e$e(('&a&e( &e $a&a 5*/!, &e(#at*al'2a#&! /e$!#$e't!( e
e(teet'/!(0
![Page 53: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/53.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 53/69
53
CIFOA I&e#t'8'$a, /!le"at'2a e e"'t' !/'#'=e( (!e a( $a*(a( &a
e.$l*(-! (!$'al &e "'5a#te( &e &'8ee#te( /!$e&#$'a(, /!)!( '#&?5e#a( e a8!:
a('le'!(, #! te"/! /e(e#te0
*& '(#)EF
ANÁLISE DE PROCESSOS ISTRICOS
PROCEDIMENTOS DE PESUISA
CIFOA; Ut'l'2a te$#!l!5'a( /aa a$e((! a( 8!#te( '(t'$a( 7&a&!(,
e5'(t!(, &!$*"e#t!( e #aat')a(9 e" /e(<*'(a( (!e a$!#te$'"e#t!( /a((a&!(,
(ele$'!#a#&! '#8!"a>=e( $!#('&ea#&! ! $!#te.t! &e (*a /!&*>-!0
CIFOA6 I&e#t'8'$a 8!#te( 'l'!548'$a( e &!$*"e#ta'( <*e e./e((e")?#$*l!( e#te /!$e((!( '(t'$!( )')'&!( #! Ba('l e /!$e((!( '(t'$!( !$!'&!(
e" !*t!( e(/a>!( e /e?!&!(, e$!#e$e#&! $!#t'#*'&a&e(, /e"a##$'a( e
"*&a#>a(, /! "e'! &! e(t*&! &!( /!$e((!( &e C!#<*'(ta &a A"'$a /el!(
/!t*5*e(e( e &e I#&e/e#&#$'a &! Ba('l0
CIFOA Re$!#e$e a( $!#(t*>=e( te.t*a'( $!"! 8!"*la>=e(
'#tee((a&a(,
ela$'!#a&a( a( &'(/*ta( e $!#8l't!( )')'&!( /ela (!$'e&a&e <*e a( /!&*20CIFOA C!"*#'$a, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(, e(*lta&!( &e e(t*&!(
e /e(<*'(a( a$e$a &!( #e.!( <*e )'#$*la" /!$e((!( '(t'$!( )')'&!( #! Ba('l a
!*t!( e(/a>!( e /e?!&!(0
REPRESE(2'78ES D# 2EMP#
CIFOA C!#e$e e $!"/ee#&e ! $!#te.t! e$!#"'$! &e P!t*5al, a(
)(/ea( &a C!#<*'(ta, /! "e'! &! e(t*&! &a( '#)e(t'&a( /!t*5*e(a( /el! Atl#t'$! e (*a '#$*(-! /ela $!(ta &a Á8'$a0
CIFOA1 C!#e$e e $!"/ee#&e ! $!#te.t! /!l't'$! &a Á8'$a (*(aa'a#a,
a( )(/ea( &a C!#<*'(ta, /! "e'! &! e(t*&! &a &')e('&a&e &e /!)!(, &a
8!"a>-! &e e(ta&!(, $!"! ! Re'#! &e Mal', e &! l*5a &a E($a)'&-! e#te a(
(!$'e&a&e( a8'$a#a(0
CIFOA11 C!#e$e e $!"/ee#&e ! $!#te.t! /!l't'$! &!( /!)!( '#&?5e#a(
a'ta#te( &! te't'! a('le'!, a! te"/! &a C!#<*'(ta, /! "e'! &! e(t*&! &a
&')e('&a&e &e /!)!( e &a '"/!t#$'a &a 5*ea #a( ela>=e( I#te t#'$a(0
![Page 54: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/54.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 54/69
54
CIFOA1H C!#e$e e $!"/ee#&e a $!l!#'2a>-! /!t*5*e(a #a A"'$a
$!"! *" /!$e((! &e &'(/*ta(, te#(=e(, $!#8l't!( e #e5!$'a>=e(, /! "e'! &!
e(t*&! &a( ela>=e( e#te a "et/!le e a( $!l#'a(, &a( ela>=e( "a#t'&a( /el!(
$!l!#!( $!" !( /!)!( a8'$a#!( e /!)!( '#&?5e#a( e &a( ela>=e( e#te a( &')e(a(
$!l#'a( #! te't'! a"e'$a#!, ta'( $!"! a( $!l#'a( &e S-! V'$e#te, Sal)a&!,
M'#a( Gea'(, R'! &e Ja#e'!, Pe#a"*$! e Maa#-!0
CIFOA13 C!#e$e e $!"/ee#&e a I#&e/e#&#$'a &! Ba('l $!"! *"
/!$e((! <*e (e e(te#&e &! '#'$'! a "ea&!( &! ($*l! I, /e"ea&! /! $!#8l't!(,
&'(/*ta( e #e5!$'a>=e(0
CIFOA1 C!#e$e e $!"/ee#&e ! /!$e((! &e '#&e/e#&#$'a $!"! *"
"!"e#t! &e 8!"*la>-! &e e(t*t*a( &e /!&e <*e )'#$*la" !( &'8ee#te( a5e#te(<*e $!#8!"a" a (!$'e&a&e a('le'a0
CIFOA1; C!#e$e e $!"/ee#&e !( (e#t'&!(, !( ('5#'8'$a&!( e a(
e/e(e#ta>=e( (!e a 8!"a>-! &! Ba('l 8!"*la&a( #! ($*l! I, ela$'!#a#&!:
a( a!( '#tee((e( &e /ate &a( el'te( a('le'a(, /! "e'! &! e(t*&! &a(
8!"*la>=e( &! I#(t't*t! '(t'$! e Ge!548'$! Ba('le'!0
'2EG#R-'S (#78ES E #(E-2#SCIFOA16 Re$!#e$e a C!#<*'(ta &a A"'$a $!"! /ate &! /!$e((! &e
e./a#(-! *lta"a'#a e*!/e'a, /! "e'! &! e(t*&! &a( ela>=e( e$!#"'$a( #a(
<*a'( !( /!t*5*e(e( e(ta)a" '#(e'&!( e#te !( ($*l!( IV e V0
≫ CIFOA1 Re$!#e$e a e./a#(-! *lta"a'#a $!"! /ate &a
e8!"*la>-! &a( '&e'a( /!/!$'!#a&a /el! Re#a($'"e#t! e*!/e*, /! "e'! &!
e(t*&! &a( '#8le.=e( !$!'&a( #! $a"/! &a( Ate( e &a C'#$'a0
CIFOA1 C!"/ee#&e a( ela>=e( e#te e*!/e*( e /!)!( '#&?5e#a( #!Ba('l $!"! $!#(t*>=e( &! te"/!, /e"ea&a( /! $!#8l't!(, &'(/*ta( e
#e5!$'a>=e(, /! "e'! &! e(t*&! &a Pa$'8'$a>-! &! R'! &e Ja#e'!0
CIFOA1 C!"/ee#&e ! $!"e$'a &e e($a)!( a8'$a#!( $!"! $!#(t*>-! &!
te"/!, ela$'!#a#&!:! a!( '#tee((e( &a( el'te( a8'$a#a(, a"e'$a#a( e
/!t*5*e(a(0
CIFOA11 I&e#t'8'$a e &'($*t' a 8!"a $!"! (e &e* a $!l!#'2a>-! &a( &')e(a(
/ate( &! te't'! a"e'$a#! /el!( /!t*5*e(e(, /e$ee#&! a &')e('&a&e &a(
$!#8!"a>=e( $!l!#'a'(, /! "e'! &e e(t*&!( &e $a(!, $!"! a $!l!#'2a>-! &e S-!
Pa*l! e a $!l!#'2a>-! &! N!&e(te0
![Page 55: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/55.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 55/69
55
CIFOA111 Re$!#e$e !( #e.!( e#te ! /!$e((! &e I#&e/e#&#$'a e a(
ta#(8!"a>=e( !$!'&a( #a E*!/a, /! "e'! &! e(t*&! &a Re)!l*>-! Fa#$e(a e
(e*( &e(&!a"e#t!( #! $a"/! /!l't'$!0
CIFOA11H Re$!#e$e !( #e.!( e#te ! /!$e((! &e I#&e/e#&#$'a e a(
&e"a'( '#&e/e#&#$'a( !$!'&a( #a A"'$a, e" e(/e$'al a( &a A"'$a
E(/a#!la, &e(ta$a#&! ('"'l't*&e( e &'8ee#>a(0
CIFOA113 C!"/ee#&e a I#&e/e#&#$'a $!"! *" "!"e#t! &e
e!&e#a"e#t! &a( ela>=e( &e /!&e #! '#te'! &! Ba('l, /! "e'! &! e(t*&! &!(
$!#8l't!( <*e &e"a$aa" !( /'"e'!( "!"e#t!( &! /a'(, ta'( $!"! a A&'$a>-! e
a Caa#a5e"0
CIFOA11 Re$!#e$e a( '#$!/!a>=e( &! /e#(a"e#t! l'eal #! Ba('l, /! "e'! &! e(t*&! &! /e#(a"e#t! l'eal e./e((! #a Re)!l*>-! Gl!'!(a e #a
Re)!l*>-! Fa#$e(a0
CIFOA11; Re$!#e$e a e(/e$'8'$'&a&e &! /e#(a"e#t! l'eal #! Ba('l, /!
"e'! &! e(t*&! &a( $!#ta&'>=e( <*e &e"a$aa" (*a ta+et'a #! Ba('l
I#&e/e#&e#te, ta'( $!"! a "a#*te#>-! &a e($a)'&-! e a e(t'>-! &!( &'e't!( $')'(
a *"a /ate &a /!/*la>-!0
CIFOA116 Re$!#e$e #e.!( e#te ! /!$e((! &e e!&e#a"e#t! &a "-! &e!a #! I"/'! e a( ta#(8!"a>=e( !$!'&a( #a e$!#!"'a '#te#a$'!#al, /! "e'!
&! e(t*&! &! 8'" &! $!"e$'! atl#t'$! &e e($a)!(0
CIFOA11 Re$!#e$e !( #e.!( e#te ! /!$e((! &e e!&e#a"e#t! &a "-! &e
!a, a )'#&a &e '"'5a#te( e*!/e*( e !( '#tee((e( /!l?t'$!( &a( el'te( a('le'a(,
/! "e'! &! e(t*&! &a( te!'a( /(e*&!$'e#t?8'$a(, &e $*#! a$'(ta0
D-ME(S;# P#"32-#C-D'D;CIFOA11 Re$!#e$e "*&a#>a( e /e"a##$'a( #a $!#8!"a>-! &!( &'e't!(
$')'(, $!#('&ea#&! a #!>-! &e $'&a&a#'a )')'&a #! Ba('l &! ($*l! I e e" !*t!(
e(/a>!( e a /e(e#te #a (!$'e&a&e a('le'a $!#te"/!#ea0
CIFOA11 Re$!#e$e "*&a#>a( e /e"a##$'a( #! l*5a !$*/a&! /ela(
"*lee( #a (!$'e&a&e a('le'a, a /at' &a $!#('&ea>-! &a $!#&'>-! 8e"'#'#a #!
Ba('l &! ($*l! I e e" !*t!( e(/a>!( e a (*a $!#&'>-! #a $!#te"/!a#e'&a&e0
CIFOA1H Re$!#e$e "*&a#>a( e /e"a##$'a( #a( ela>=e( &e taal! #a
(!$'e&a&e a('le'a, a /at' &a $!#('&ea>-! &! l*5a &! taal! #! Ba('l &!
($*l! I e &! Ba('l $!#te"/!#e!0
![Page 56: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/56.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 56/69
56
CIFOA1H1 Re$!#e$e "*&a#>a( e /e"a##$'a( #! l*5a !$*/a&! /!
/!/*la>=e( #e5a( e '#&?5e#a( #a (!$'e&a&e a('le'a, $!#('&ea#&! (*a $!#&'>-!
#!( /a((a&!( $!l!#'al e '"/e'al a('le'! e #a (!$'e&a&e a('le'a $!#te"/!#ea0
+& '(#)EF
ANALISANDO PROCESSOS ISTRICOS
PROCEDIMENTOS DE PESUISA
CIFOA1H3 I&e#t'8'$a 8!#te( 'l'!548'$a( e &!$*"e#ta'( <*e e./e((e"
)?#$*l!( <*e ela$'!#a" /!$e((!( '(t'$!( )')'&!( #! Ba('l, elat')!( a E$!#!"'a
e a P!l't'$a #! ($*l! , a /!$e((!( '(t'$!( !$!'&!( e" !*t!( e(/a>!( e
/e?!&!(, /! "e'! &! e(taele$'"e#t! &e #e.!( <*e &e#!te" $!#t'#*'&a&e(,/e"a##$'a( e "*&a#>a(0
CIFOA1H Re$!#e$e $!#8l't!( e te#(=e( (!$'a'( $!"! &'"e#(=e( '#ee#te(
&a )'&a (!$'al, e(*lta&! &a &')e('&a&e &e '#tee((e( e &e )'(=e( &e "*#&!0
CIFOA1H; I&e#t'8'$a e &'($*t' a( '#te#>=e( e )'(=e( &e "*#&! &e (*+e't!( e
5*/!( (!$'a'(, a /at' &a $!#('&ea>-! &a( a>=e( (!$'a'(, /! "e'! &! e(t*&! &a(
ela>=e( e$!#"'$a( e /!l't'$a( #! Ba('l &! ($*l! 0
CIFOA1H6 C!"*#'$a, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(, e(*lta&!( &e e(t*&!(e /e(<*'(a( a$e$a &!( $!#8l't!( e te#(=e( (!$'a'( e &!( #e.!( <*e )'#$*la"
/!$e((!( '(t'$!( )')'&!( #! Ba('l a !*t!( e(/a>!( e /e?!&!(0
REPRESE(2'78ES D# 2EMP#
CIFOA1H Re$!#e$e ! ($*l! $!"! *" "!"e#t! &e a$elea>-! &e
ta#(8!"a>=e( e$!#"'$a(, /!l't'$a(, (!$'a'( e $*lt*a'(0
CIFOA1H Re$!#e$e ! ($*l! $!"! *" "!"e#t! &e '#te#('8'$a>-! &eela>=e( e" #?)el /la#et4'! e &e "a'! '#te&e/e#&#$'a e#te a( e$!#!"'a( &!(
&')e(!( /a?(e( e $!#t'#e#te(0
CIFOA1H Re$!#e$e ! ($*l! $!"! *" "!"e#t! &e e!&e#a>-! &!(
&'e't!( $')'( e" /a?(e( &e t!&!( !( $!#t'#e#te(0
CIFOA13 C!"/ee#&e ! ($*l! $!"! *" "!"e#t! &e e!&e#a>-! e
e8!"*la>-! &a( ela>=e( &e taal!, e" 8*#>-! &a( ta#(8!"a>=e( #a e$!#!"'a
"*#&'al0
'2EG#R-'S> (#78ES E #(E-2#S
![Page 57: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/57.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 57/69
57
CIFOA131 C!#e$e e $!"/ee#&e a $'(e &a E$!#!"'a G!"'8ea, #! '#'$'! &!
($*l! , /! "e'! &! e(t*&! &a( 8!"a( &e e./l!a>-! &! taal! #!( (e'#5a'( e
&a e./a#(-! &! $!l!#'al'("! e*!/e* /el! le(te &a Á('a0
CIFOA13H C!#e$e e $!"/ee#&e a $'(e &a E$!#!"'a Ca8ee'a, #! ($*l!
, /! "e'! &! e(t*&! &a /a*ta &e e./!ta>=e( a('le'a( #a /'"e'a "eta&e
&a<*ele ($*l! e &! l*5a &! Ba('l #! $!"e$'! "*#&'al0
CIFOA133 C!#e$e e $!"/ee#&e a e"e5#$'a &a at')'&a&e '#&*(t'al e
a5!/e$*4'a #! Ba('l $!#te"/!#e!, ela$'!#a#&!:a( a( ela>=e( "a#t'&a( $!"
!*ta( e$!#!"'a(, e(/e$'al"e#te #! /e?!&! e#te a( &*a( 5a#&e( 5*ea(, #!
"!"e#t! (*(e<*e#te a Se5*#&a G*ea M*#&'al e #! *lt'"! <*atel &! ($*l! ,
/! "e'! &! e(t*&! &a '#(e>-! &! Ba('l #! $!"e$'! "*#&'al &!( /e?!&!((*/a$'ta&!(0
CIFOA13 C!#e$e e $!"/ee#&e a( ta#(8!"a>=e( !$!'&a( #a( ela>=e(
&e taal! #! Ba('l $!#te"/!#e!, /! "e'! &! e(t*&! &a e)!l*>-! &!( &'e't!( e
&e)ee( taal'(ta( e &!( "!)'"e#t!( (!$'a'( &e taala&!e( *a'( e *a#!(0
CIFOA13; C!#e$e e $!"/ee#&e ! G!l/e &e E(ta&! &e 13, ela$'!#a#&!:
! a e"e5#$'a &e #!)a( el'te( e a! $!#te.t! /!l't'$! &a Re/*l'$a Vela, /! "e'!
&! e(t*&! &a $a"a&a /!l't'$a &!( 5!)e#a&!e( e &a Re)!l*>-! C!#(t't*$'!#al'(ta&e 13H0
CIFOA136 C!#e$e e $!"/ee#&e a $!#8!"a>-! &e *"a #!>-! &e Ba('l e
&e a('le'!(, e"e5'&a &a at*a>-! /!l't'$a &e (et!e( "&'!( *a#!( e &a(
/!l't'$a( $*lt*a'( &! E(ta&! N!)!, /! "e'! &! e(t*&! &! M!&e#'("! 7Se"a#a &e
Ate M!&e#a9, Teat! E./e'"e#tal &! Ne5! e &a /!l't'$a &e e(ta&! /aa a $*lt*a0
CIFOA13 C!#e$e e $!"/ee#&e ! G!l/e M'l'ta &e 16 $!"! e(*lta&!
&a( te#(=e( (!$'a'( 5e(ta&a( &e(&e ! /!$e((! &e Re&e"!$at'2a>-!, /! "e'! &!e(t*&! &a( $!#&'>=e( (!$'a'( #! $a"/!, &a( /!/!(ta( &e e8!"*la>-! &a
e&*$a>-! e &!( "!)'"e#t!( $*lt*a'( *a#!(0
CIFOA13 C!#e$e e $!"/ee#&e ! /!$e((! &e Aet*a /!l't'$a $!"!
e(*lta&! &e &e"a#&a( &a (!$'e&a&e $')'l !5a#'2a&a, /! "e'! &! e(t*&! &a
et!"a&a &! "!)'"e#t! ('#&'$al e &a l*ta /!l't'$a /ela ele'>-! &'eta /aa
/e('&e#te0
CIFOA13 C!#e$e e $!"/ee#&e a C!#(t't*'#te &e 1 $!"! e(*lta&! &e
&e"a#&a( &a (!$'e&a&e $')'l !5a#'2a&a, /! "e'! &! e(t*&! &! M!)'"e#t! Ne5!,
![Page 58: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/58.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 58/69
58
&!( M!)'"e#t!( I#&?5e#a(, &e "!)'"e#t!( &e "*lee( e &e "!)'"e#t!( &e
a"/l'a>-! &!( &'e't!( &e $'a#>a( e a&!le($e#te(0
D-ME(S;# P#"32-#C-D'D;
CIFOA1 C!#$e't*a '(t!'$a"e#te a( ela>=e( &e taal! #! Ba('l
$!#te"/!#e!, e(taele$e#&! #e.!( $!" a( l*ta( e $!#<*'(ta( &!( "!)'"e#t!(
taal'(ta( a! l!#5! &! ($*l! 0
CIFOA11 C!#$e't*a '(t!'$a"e#te a /at'$'/a>-! /!l't'$a #! Ba('l
$!#te"/!#e!, e(taele$e#&! #e.!( $!" a( l*ta( /ela /at'$'/a>-! /!l't'$a e /ela
a"/l'a>-! &!( &'e't!( /!l?t'$!( e (!$'a'( a! l!#5! &! ($*l! 0
CIFOA1H C!#$e't*a '(t!'$a"e#te $'&a&a#'a #! Ba('l $!#te"/!#e!,e(taele$e#&! #e.!( $!" a( l*ta( /ela a"/l'a>-! e $!#(!l'&a>-! &e &'e't!( e
&e)ee( a! l!#5! &! ($*l! 0
CIFOA13 C!#$e't*a '(t!'$a"e#te a e$!#!"'a a('le'a $!#te"/!#ea,
e(taele$e#&! #e.!( $!" a e$!#!"'a "*#&'al a! l!#5! &! ($*l! 0
CIFOA1 C!#$e't*a '(t!'$a"e#te !( /!$e((!( &e a"/l'a>-! &a "!>-! &e
$'&a&a#'a, #! Ba('l $!#te"/!#e!, ela$'!#a#&!:!( a( ta#(8!"a>=e( (!$'a'( e
e$!#"'$a( !$!'&a( #! ($*l! 0OBJETIVOS DE APRENDIA!EM DO COMPONENTE CURRICULAR HIST$RIA
NO ENSINO #UNDAMENTAL
6% ANO&E#
REPRESENTA'(ES) SENTIDOS E SI!NI#ICADOS DO TEMPO HIST$RICO
PROCEDIMENTOS DE PESUISACI6FOA6H Ut'l'2a te$#!l!5'a( /aa a$e((! a( 8!#te( '(t'$a( 7&a&!(,
e5'(t!(, &!$*"e#t!( e #aat')a(9 e" /e(<*'(a( (!e a$!#te$'"e#t!( /a((a&!(0
≫ CI6FOA63 I&e#t'8'$a 8!#te( '(t'$a(, ta'( $!"! &!$*"e#t!( /e((!a'(,
8!t!5a8'a(, #aat')a( !a'(, e($'ta( e '$!#!548'$a( e "ate'a'( a*&'!)'(*a'(,
e$!#e$e#&!:a( $!"! 8ea"e#ta( /aa a /!&*>-! &e e)'&e#$'a( e /!(te'!
8!"*la>-! &e #aat')a( (!e ! /a((a&!, a"/l'a#&! ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e
a $!"/ee#(-! (!e ! /a((a&! &! l!$al !* &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &!
"*#&!0
![Page 59: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/59.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 59/69
59
CI6FOA6 O5a#'2a e (ele$'!#a '#8!"a>=e( $!leta&a( e" &'8ee#te(
(*/!te(, ta'( $!"! l'(ta(, &'4'!(, '!5a8'a(, <*e e./e((e" ! /!ta5!#'("! &e
&'8ee#te( (*+e't!( e /!((''l'te" a $!#(t*>-! &e #aat')a( '(t'$a(, *t'l'2a#&!:a(
/aa a"/l'a ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e a /e$e/>-! (!e "*&a#>a( e
/e"a##$'a( #a( '(t!'a( l!$a'(, &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &! "*#&!0
CI6FOA6; C!"*#'$a $'at')a"e#te, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(,
e(*lta&!( &e e(t*&!( e /e(<*'(a( a$e$a &!( /!$e((!( &e $!l!#'2a>-! !$!'&!(
#a( A"'$a(, $!" #8a(e #a $!l!#'2a>-! /!t*5*e(a0
6c ANO@EF
REPRESENTAÇES, SENTIDOS E SIGNIFICADOS DO TEMPO ISTRICOPROCEDIMENTOS DE PESUISA
CI6FOA6H Ut'l'2a te$#!l!5'a( /aa a$e((! a( 8!#te( '(t'$a( 7&a&!(,
e5'(t!(, &!$*"e#t!( e #aat')a(9 e" /e(<*'(a( (!e a$!#te$'"e#t!( /a((a&!(0
CI6FOA63 I&e#t'8'$a 8!#te( '(t'$a(, ta'( $!"! &!$*"e#t!( /e((!a'(,
8!t!5a8'a(, #aat')a( !a'(, e($'ta( e '$!#!548'$a( e "ate'a'( a*&'!)'(*a'(,
e$!#e$e#&!:a( $!"! 8ea"e#ta( /aa a /!&*>-! &e e)'&e#$'a( e /!(te'! 8!"*la>-! &e #aat')a( (!e ! /a((a&!, a"/l'a#&! ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e
a $!"/ee#(-! (!e ! /a((a&! &! l!$al !* &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &!
"*#&!0
CI6FOA6 O5a#'2a e (ele$'!#a '#8!"a>=e( $!leta&a( e" &'8ee#te(
(*/!te(, ta'( $!"! l'(ta(, &'4'!(, '!5a8'a(, <*e e./e((e" ! /!ta5!#'("! &e
&'8ee#te( (*+e't!( e /!((''l'te" a $!#(t*>-! &e #aat')a( '(t'$a(, *t'l'2a#&!:a(
/aa a"/l'a ! )!$a*l4'! '(t!'!548'$! e a /e$e/>-! (!e "*&a#>a( e/e"a##$'a( #a( '(t!'a( l!$a'(, &a e5'-! e" <*e )')e, &! Ba('l e &! "*#&!0
CI6FOA6; C!"*#'$a $'at')a"e#te, /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(,
e(*lta&!( &e e(t*&!( e /e(<*'(a( a$e$a &!( /!$e((!( &e $!l!#'2a>-! !$!'&!(
#a( A"'$a(, $!" #8a(e #a $!l!#'2a>-! /!t*5*e(a0
OBJETIVOS DE APRENDIA!EM DO COMPONENTE CURRICULAR !EO!RA#IA
NO ENSINO #UNDAMENTAL
,& '(#)EF
![Page 60: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/60.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 60/69
60
# S6JE-2# E # M6(D#
CGE6FOA63 C!#e$e a &')e('&a&e te't!'al a('le'a a /at' &!( /!)!(
8!"a&!e( 7?#&'!(, #e5!( e e*!/e*(9 e e$!#e$e:l!( #!( (e*( 5*/!( &e
)')e#$'a(0
CGE6FOA6 Caa$te'2a a &')e('&a&e te't!'al a('le'a, ela$'!#a#&!:a a!
(e* l*5a &e )')e#$'aX
CGE6FOA6; I&e#t'8'$a /!$e((!( #at*a'(, '(t'$!(, (!$'!e$!#"'$!(,
(!$'!a"'e#ta'( e (!$'!$*lt*a'( <*e $aa$te'2a" a( /a'(a5e#(, e" (e*( 't"!( &e
ta#(8!"a>-!0
# "6G'R E # M6(D#
CGE6FOA66 Pe(<*'(a /!$e((!(, &'#"'$a(, 't"!( e $'$l!( &a #at*e2a,
ela$'!#a#&!:!( a( *#'&a&e( #at*a'( 7&!"?#'!( "!8!$l'"at'$!(, '!"a( et$09 e a
/a'(a5e#( &! te't'! a('le'!0
CGE6FOA6 C!"/ee#&e a a$a ! &a( te$#!l!5'a( #a '#te#('8'$a>-! &e
$!#e.=e( e#te l*5ae(, /! "e'! &e 8l*.!( &e '#8!"a>=e(, /e((!a(, "e$a&!'a(,
'&e'a( e )al!e(0CGE6FOA6 E#te#&e a( ela>=e( e#te (!$'e&a&e e #at*e2a, a /at' &a
a#al'(e &a( ta#(8!"a>=e( &a( /a'(a5e#( #at*a'( /ela( at')'&a&e( (!$'a'(,
$*lt*a'(, e$!#"'$a( e /!l't'$a(, #! /!$e((! &e /!&*>-! e a/!/'a>-! &! e(/a>!
5e!548'$!0
"-(G6'GE(S E # M6(D#
CGE6FOA6 C!leta '#8!"a>=e( &e 8!#te( )a'a&a( (!e ! Ba('l, !5a#'2a:la(,a#al'(a:la( e a/e(e#ta:la( /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(0
CGE6FOA Le e '#te/eta "a/a( e !*t!( e$*(!( /aa a#al'(a 8e#"e#!(,
8at!( e /!$e((!( 5e!548'$!(0
CGE6FOA1 C!"/ee#&e $!"! a)a#>!( $'e#t?8'$!( e te$#!l5'$!( /!"!)e"
"!&'8'$a>=e( #!( "!&!( &e )e, &e e./l'$a e &e a/e(e#ta 8e#"e#!(, 8at!( e
/!$e((!( 5e!548'$!(0
RESP#(S'4-"-D'DES E # M6(D#
![Page 61: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/61.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 61/69
61
CGE6FOAH C!"/ee#&e ! (ae 5e!548'$! $!"! $!#(t*>-! '(t'$a,
ela!a&! e a$*"*la&! $*lt*al"e#te /ela *"a#'&a&e0
CGE6FOA3 Re$!#e$e ele"e#t!( &a( "at'2e( '#&?5e#a( e a8'$a#a(, (*a
'"/!t#$'a #a 8!"a>-! &a (!$'e&a&e a('le'a e (e*( &'e't!( te't!'a'(0
CGE6FOA I&e#t'8'$a /!le"a( a"'e#ta'( e (e*( '"/a$t!(, a/!#ta#&!
/!((''l'&a&e( &e '#te)e#>-!0
%& '(#)EF
# S6JE-2# E # M6(D#
CGEFOA; S't*a (e*( l*5ae( &e )')e#$'a( e" ela>-! a!( )4'!( e$!te(e5'!#a'(, e$!#e$e#&! a( "a$a( &e((e( e$!te( #a )'&a $!t'&'a#a0
CGEFOA6 A#al'(a, #a )'&a $!t'&'a#a, ele"e#t!( $*lt*a'(, (!$'a'( e /!l?t'$!(
<*e '#8l*e#$'a" &'#"'$a( e5'!#a'( e" (*a( "%lt'/la( e($ala(0
# "6G'R E # M6(D#
CGEFOA I&e#t'8'$a e $aa$te'2a 4ea( &e !$!#$'a e &e &'(t'*'>-! &e
*#'&a&e( #at*a'(, ela$'!#a#&!:a( $!" (e*( a/!)e'ta"e#t!( e$!#"'$!(, (!$'a'(e $*lt*a'(0
CGEFOA Rela$'!#a a( /'#$'/a'( e&e( &e $'$*la>-! &e /e((!a( e &e
'#8!"a>=e( a!( "!)'"e#t!( "'5at'!( e a( '"/l'$a>=e( #!( a)a#>!(
te$#'$!$'e#t'8'$!:'#8!"a$'!#a'(0
CGEFOA A#al'(a 8l*.!( e$!#"'$!(, /!/*la$'!#a'( e $*lt*a'( /el! te't'!
a('le'!, e" $!"! /!l't'$a( #a$'!#a'( e '#te#a$'!#a'( <*e !( /!&*2'a" e
/!&*2e"0CGEFOA Re$!#e$e e $!#te.t*al'2a !( /!$e((!( &e !$*/a>-!,
/!)!a"e#t! e *a#'2a>-! &a( e5'=e( a('le'a(0
CGEFOA1 Caa$te'2a 4ea( *a'( e *a#a( a('le'a(, a#al'(a#&! ! *(! e
a !$*/a>-! &a tea, a <*e(t-! 8*#&'4'a, (e*( $!#8l't!( e a>=e( &!( "!)'"e#t!(
(!$'a'(0
"-(G6'GE(S E # M6(D#
![Page 62: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/62.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 62/69
62
CGEFOAH C!leta '#8!"a>=e( &e 8!#te( )a'a&a(, !5a#'2a:la(, a#al'(a:la( e
a/e(e#ta:la( /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(, /aa ! e(t*&! &! Ba('l e &e (*a(
e5'=e(0
CGEFOA3 De($e)e e "a/ea a at*al &')'(-! te't!'al &! Ba('l e !*ta(
/!((''l'&a&e( &e e5'!#al'2a>-!, $!#('&ea#&! $'t'!( e 8'#al'&a&e( *t'l'2a&!( /aa
'((!0
CGEFOA Ut'l'2a te$#!l!5'a( &a '#8!"a>-! e $!"*#'$a>-! /aa (e l!$al'2a,
eal'2a /e(<*'(a( e a/ee#&e@a#al'(a 8at!(, 8e#"e#!( e /!$e((!( 5e!548'$!(0
CGEFOA; C!leta e ('(te"at'2a '#8!"a>=e( a /at' &e /la#ta(, "a/a(,
$!<*'(, "a<*ete(, taela(, 548'$!(, /aa a/e(e#ta>-!, a)al'a>-!, a#al'(e e
$!"/aa>-! &e 8e#"e#!(, 8at!( e /!$e((!( 5e!548'$!(0
RESP#(S'4-"-D'DES E # M6(D#
CGEFOA6 A#al'(a a(/e$t!( &a 5e(t-! e &! &'e't! a *t'l'2a>-! &! /at'"#'!
$*lt*al, '(t'$!, #at*al e a '!&')e('&a&e a('le'a0
CGEFOA Pe(<*'(a a !'5e" &e /!le"a( (!$'a'(, a"'e#ta'(, $*lt*a'( e
/!l?t'$!( <*e a8eta" ! te't'! a('le'!, &e(e#)!l)e#&! (e#(! $'t'$! e
/!('$'!#a"e#t! e" ela>-! a ele(0
*& '(#)EF
# S6JE-2# E # M6(D#
CGEFOA I&e#t'8'$a a &')e('&a&e e a te't!'al'&a&e &!( /!)!( 8!"a&!e(
&a( A"e'$a7(9 e A8'$a7(90
CGEFOA I&e#t'8'$a *(!( e '"/a$t!( &a( te$#!l!5'a( #!( /!$e((!(
/!&*t')!( &a( (!$'e&a&e( a"e'$a#a( e a8'$a#a( e (*a( '#te8e#$'a( #a )'&a$!t'&'a#a0
CGEFOA C!"/ee#&e $!#te.t!( '(t'$!( &a e"e5#$'a &a( '&e'a( &e
a8'$a#'2a&!, lat'#!:a"e'$a#'&a&e, #!te:a"e'$a#'&a&e e (*a( '"/l'$a>=e( #!
"*#&! $!#te"/!#e! e #! (e* $!t'&'a#!0
# "6G'R E # M6(D#
CGEFOA1 Rela$'!#a &'#"'$a( e#te #at*e2a e (!$'e&a&e <*e $aa$te'2a"
a( /a'(a5e#( a"e'$a#a( e a8'$a#a( e" (e*( 't"!( e /!$e((!( &e ta#(8!"a>-!0
CGEFOAH C!"/ee#&e e e./l'$a /!$e((!( &e &e(l!$a"e#t!( &!( 5*/!(
![Page 63: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/63.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 63/69
63
*"a#!( /el! "*#&! e a( $!#&'>=e( (!$'!a"'e#ta'( e#)!l)'&a( #a !$*/a>-!
te't!'al0
CGEFOA3 C!ela$'!#a a l!$al'2a>-! &a7(9 Á8'$a7(9 e &a( A"'$a7(9 a(
$!#&'>=e( &e a/!/'a>-! &e (e*( te't'!( /! /!)!( &e !*t!( l*5ae(, e"
&'8ee#te( $!#te.t!( '(t'$!(, e a( "a$a( &e((e /!$e((! #a( /a'(a5e#(, #a
/!&*>-! &! e(/a>! e #!( "!&!( &e )'&a l!$a'(0
CGEFOA C!#e$e a 8!"a>-! '(t'$a, $*lt*al e e$!#"'$a &a7(9
A"'$a7(9 e &a( Á8'$a7(9 e" ela>-! a!( /!$e((!( '(t'$!( "*#&'a'(0
"-(G6'GE(S E # M6(D#
CGEFOA; C!leta '#8!"a>=e( &e 8!#te( )a'a&a(, !5a#'2a:la(, a#al'(a:la( ea/e(e#ta:la( /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#(, /aa ! e(t*&! &a7(9 A"'$a7(9 e
&a( Á8'$a7(90
CGEFOA6 U(a te$#!l!5'a( &a '#8!"a>-! e &a $!"*#'$a>-!, /aa eal'2a
/e(<*'(a( e a/ee#&e@a#al'(a 8at!(, 8e#"e#!( e /!$e((!( 5e!548'$!(0
CGEFOA S'(te"at'2a e e5'(ta '#8!"a>=e(, a /at' &e "a/a(, /la#ta(,
$!<*'(, "a<*ete(, taela(, 548'$!( /aa a/e(e#ta>-!, a)al'a>-!, a#al'(e,
$!"/aa>-! e !(e)a>=e( &e 8e#"e#!(, 8at!( e /!$e((!( 5e!548'$!(0
RESP#(S'4-"-D'DES E # M6(D#
CGEFOA Re$!#e$e a le5't'"'&a&e e ! &'e't! &e e.'(t#$'a &!( &')e(!(
"!&!( &e )'&a &!( '#&')?&*!( e &!( 5*/!( (!$'a'(0
CGEFOA A#al'(a a '"/!t#$'a &a( "at'2e( '#&?5e#a( &a7(9 A"'$a7(9 e
&a( Á8'$a7(9 e (*a( $!#t'*'>=e( #a 8!"a>-! (!$! e(/a$'al &! $!#t'#e#te
a"e'$a#!0CGEFOA1 Ma/ea e a#al'(a te#(=e( e $!#8l't!( e.'(te#te( #!( te't'!(
a"e'$a#!( e a8'$a#!(0
CGEFOA11 C!"/ee#&e ! al$a#$e "*#&'al &a e./l!a>-! &e e$*(!(
#at*a'( l!$a'(, e" ela>-! a a$*"*la>-! &e '<*e2a e a!( '"/a$t!(
(!$'!a"'e#ta'(0
+& '(#)EF
# S6JE-2# E # M6(D#
![Page 64: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/64.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 64/69
64
CGEFOA1H C!#e$e a !5a#'2a>-! &! e(/a>! 5e!548'$! "*#&'al e a(
ela>=e( e$!#"'$a( e /!l't'$a( e#te a( #a>=e( &! /la#eta e e#te e((a( e (e*(
l*5ae( &e )')e#$'a(0
CGEFOA13 Caa$te'2a &'#"'$a( &a #at*e2a #!( a(/e$t!( 5e!l5'$!( e
5e!"!8!l5'$!(, ela$'!#a#&! a( "a$a( &e((e( /!$e((!( e $!#e.=e( a"'e#ta'(
a!( (e*( l*5ae( &e )')e#$'a(0
CGEFOA1 I&e#t'8'$a a /e(e#>a &e taal!, '&e'a(, )al!e( $*lt*a'(,
te$#!l!5'a( !'*#&!( &e &'8ee#te( $!#te.t!(, ela$'!#a#&! e((a /e(e#>a a
<*e(t=e( e$!#"'$a(, /!l't'$a( e $*lt*a'( <*e a8eta" a &'#"'$a (!$! e(/a$'al e"
(e* $!#te.t! /.'"!0
CGEFOA1; I&e#t'8'$a aa#+!( e a$!&!( '#te#a$'!#a'( e$!#"'$!(, /!l?t'$!( ea"'e#ta'(, a#al'(a#&! (e*( &e(&!a"e#t!( #!( l*5ae( &e )')e#$'a( e #! Ba('l0
# "6G'R E # M6(D#
CGEFOA16 C!"/ee#&e, a /at' &e &'8ee#te( le't*a( &e "*#&!, 8at!(,
/!$e((!(, 8e#"e#!( 5e!548'$!(, (*a( e&e( e $!#e.=e( $!" "%lt'/la( e($ala(0
CGEFOA1 Pe(<*'(a e" /!$e((!( '(t'$!( "*#&'a'( a 8!"a>-! (!$!
e(/a$'al &a E*!/a, Á('a, O$ea#'a e A#t4t'&a0CGEFOA1 E#te#&e a !'5e" e a( '"/l'$a>=e( &!( $!#8l't!( t#'$!(,
e$!#"'$!(, /!l?t'$!( e $*lt*a'( #a $!#8'5*a>-! &e 8!#te'a( #a
$!#te"/!a#e'&a&e0
"-(G6'GE(S E # M6(D#
CGEFOA1 C!#e$e e *(a /'#$?/'!( e ele"e#t!( &a( "%lt'/la( l'#5*a5e#(
/aa /e(<*'(a, a/ee#&e e a#al'(a 8at!(, 8e#"e#!( e /!$e((!( 5e!548'$!( &!($!#t'#e#te(0
CGEFOA11 A#al'(a ! /a/el &a( te$#!l!5'a( &a $!"*#'$a>-! e &a( e&e(
'#8!"a$'!#a'( #a $!#te"/!a#e'&a&e e (*a( '"/l'$a>=e( #!( "!&!( &e )'&a, &e
/!&*>-!, &e taal! e &e $!#(*"!0
CGEFOA111 O(e)a, $!leta '#8!"a>=e( &e 8!#te( )a'a&a(, !5a#'2a:la(,
a#al'(a:la( e a/e(e#ta:la( /! "e'! &e "%lt'/la( l'#5*a5e#( /aa ! e(t*&! &!(
$!#t'#e#te(0
RESP#(S'4-"-D'DES E # M6(D#
![Page 65: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/65.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 65/69
65
CGEFOA11H A#al'(a a !'5e" &e /!le"a( (!$'a'(, a"'e#ta'(, $*lt*a'( e
/!l?t'$!( <*e a8eta" E*!/a, Á('a, O$ea#'a e A#t4t'&a, "a#'8e(ta#&!
/!('$'!#a"e#t! $'t'$! e" ela>-! a ele(0
CGEFOA113 I&e#t'8'$a e $!#e$e a( '#(ta#$'a (*/a#a$'!#a'( <*e 8!"*la"
/!l't'$a( e$!#"'$a(, a"'e#ta'(, (!$'a'( e (*a( '"/l'$a>=e( #! l*5a e #a )'&a &a(
/e((!a( /aa a /at'$'/a>-! (!$'al '#&')'&*al e $!let')a0
CGEFOA11 A#al'(a a( l*ta( &e 5*/!( (!$'a'( /! te't'!( a*t#!"!( #!
$!#te.t! at*al &a E*!/a, &a Á('a e &a O$ea#'a0
CONSULTA PÚBLICA CONSULTAOBJETIVOS DE APRENDIA!EM DO COMPONENTE CURRICULAR ENSINO
RELI!IOSO NO ENSINO #UNDAMENTAL
,& '(#)EF
SER UMANO
CER6FOA3 Pe$ee <*e a el'5'-! /!((''l'ta (e#t'&!( e ('5#'8'$a&!( /aa a
e.'(t#$'a &a( /e((!a( <*e a /at'$a", e#<*a#t! !*ta( (e a/!'a" e" &'(t'#ta(
$!#$e/>=e( $'e#t'8'$a( !* 8'l!(8'$a(0
CER6FOA3; Re$!#e$e, #a &')e('&a&e $*lt*al, *" $!#+*#t! &e )al!e( e8*#&a"e#t!( t'$!( <*e $!#t'*e" /aa a ea&'$a>-! &e &'($*(!( e /at'$a( &e
)'!l#$'a &e $*#! el'5'!(!, (al)a5*a&a#&! ! &'e't! a &'8ee#>a #a $!#(t*>-! &e
$*lt*a( &e /a20
CONECIMENTOS RELIGIOSOS
CER6FOA36 7Re9$!#e$e e(/a>!( e te't'!( (a5a&!( &e &'8ee#te( ta&'>=e(
e "!)'"e#t!( el'5'!(!(, e" (*a( /at'$a(, (?"!l!(, e./e((=e(, /'#$?/'!( e)al!e(0
CER6FOA3 Pe$ee !( l'"'te(, a( /!((''l'&a&e( e !( '"/a$t!( (!$'a'( e
el'5'!(!( #a *t'l'2a>-! &a( te$#!l!5'a( &e '#8!"a>-! e $!"*#'$a>-! ela$'!#a&a(
a( ('t*a>=e( &a )'&a $!t'&'a#a e a! &e(a8'! &a( ela>=e( '#te:el'5'!(a( e
'#te$*lt*a'( #a $!#te"/!a#e'&a&e0
CER6FOA3 C!"/ee#&e a( &'8ee#te( )')e#$'a(, /e$e/>=e( e ela!a>=e(
ela$'!#a&a( a! el'5'!(! e a! #-! el'5'!(!, <*e '#te5a" e e(taele$e" '#te8a$e($!" ! (*(tat! $*lt*al &a *"a#'&a&e0
![Page 66: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/66.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 66/69
66
PRÁTICAS RELIGIOSAS E NÃO RELIGIOSAS
CER6FOA3 C!#e$e /4t'$a( &e e(/''t*al'&a&e &e &'8ee#te( ta&'>=e( e
"!)'"e#t!( el'5'!(!(, '#$l*'#&! $e#>a( e &e)!>=e( /!/*lae(0
CER6FOA I&e#t'8'$a, #a( /at'$a( el'5'!(a( )al!e( *"a#!( #e$e((4'!( a!
e":)')e e a $!#)')#$'a $!let')a, /e(e#te( e" &'(t'#ta( $*lt*a(, 8'l!(!8'a( &e
)'&a, ta&'>=e( e "!)'"e#t!( el'5'!(!(, e" $!"! (e*( l'"'te( t'$!(0
%& '(#)EF
SER UMANO
CERFOA1 C!"/ee#&e !( /!$e((!( &e $!#(t*>-! &e $e#>a( e '&e!l!5'a(
el'5'!(a( e (*a 8*#>-! /!l't'$a, $*lt*al e (!$'!e$!#"'$a e" &'8ee#te(te"/!al'&a&e( e e(/a$'al'&a&e(0
CERFOAH Pe$ee <*e $e#>a( e '&e!l!5'a( el'5'!(a( /!&e" &ete"'#a !*
!'e#ta )al!e(, at't*&e( e $!"/!ta"e#t!(, $!#t'*'#&! $!" a (*/ea>-! &!(
/!$e((!( &e e.$l*(-! e &e('5*al&a&e( e, /! )e2e(, $!" a (*a e/!&*>-!0
CERFOA3 E(taele$e ela>-! e#te $e#>a( e '&e!l!5'a( el'5'!(a( $!"
"'t!(, 't!( e (?"!l!( (a5a&!( &e &'8ee#te( ta&'>=e( e "!)'"e#t!( el'5'!(!(0
CERFOA C!#e$e a 8*#>-! e ('5#'8'$a&!( &e 't!( /aa a( ta&'>=e( e"!)'"e#t!( el'5'!(!(, /! "e'! &a a/ee#(-! &e $aa$te?(t'$a( &e 't!( &e
'#'$'a>-!, /a((a5e", "!t*4'!(, e#te !*t!(0
CONECIMENTOS RELIGIOSOS
CERFOA; E(taele$e ela>-! e#te ! ('5#'8'$a&! &!( (?"!l!( &e &'8ee#te(
ta&'>=e( el'5'!(a( e 8'l!(!8'a( &e )'&a, (*a( $e#>a(, '&e!l!5'a( e /!('$'!#a"e#t!(
t'$!(0CERFOA6 Re$!#e$e <*e &!*t'#a( el'5'!(a( e"a(a" a "a#*te#>-! &e
$!("!)'(=e( el'5'!(a( e a ta#("'((-! &e (e*( $!#te%&!(0
CERFOA C!#e$e a(/e$t!( '(t'$!( ela$'!#a&!( a !'5e" e a 8!"a>-!
&e te.t!( (a5a&!(, (*a ela>-! $!" /e$e't!( e $!#e$'"e#t!( el'5'!(!( e $!"
'&e'a( e e/e(e#ta>=e( &e &')'#&a&e( !* a#$e(ta'(0
PRÁTICAS RELIGIOSAS E NÃO RELIGIOSAS
![Page 67: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/67.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 67/69
67
CERFOA C!#(t*' e8ee#$'a'( /aa a#al'(a a( &')e(a( 8!"a( &e a(
el'5'=e( at*ae" #a (!$'e&a&e, #a /!l't'$a, #a (a%&e, #a e&*$a>-!, #!( /!+et!(
(!$'a'(, #!( "!)'"e#t!( (!$'a'(, e#te !*ta( e(8ea(0
*& '(#)EF
SER UMANO
CERFOA I&e#t'8'$a 8*#&a"e#t!(, !'e#ta>=e( e /'#$?/'!( t'$!( &e ta&'>=e(
el'5'!(a( <*e $!#t'*e" $!" ! $*'&a&! e a /e(e)a>-! &a )'&a, #a( (*a(
"%lt'/la( 8!"a( e e./e((=e(, #a &e8e(a e #a /!"!>-! &!( &'e't!( *"a#!( e &a
Tea0
CERFOA; C!#(t*' $!#e$'"e#t!( a$e$a &! /a/el &e l'&ee( !* 5*/!(el'5'!(!( e &e !*ta( l'&ea#>a( #a &e8e(a e /!"!>-! &!( &'e't!( *"a#!( e
a"'e#ta'(0
CERFOA;1 P!le"at'2a a *t'l'2a>-! &e /e$e't!( el'5'!(!( /aa 8'#(
/at'$*lae( !* /aa /at'$a( <*e ate#te" $!#ta a &'5#'&a&e *"a#a0
CONECIMENTOS RELIGIOSOS
CERFOA;H C!"/ee#&e ! /!('$'!#a"e#t! t'$! &a( ta&'>=e( el'5'!(a( e"&'(t'#t!( $!#te.t!( (!$'!$*lt*a'(0
CERFOA;3 I&e#t'8'$a !( 8*#&a"e#t!( &!( l'"'te( t'$!( /e(e#te( #a( el'5'=e(
e #a( 8'l!(!8'a( &e )'&a, e$!#e$e#&! !( &'4l!5!( '#te:el'5'!(!( e '#te$*lt*a'(
$!"! $a"'#!( /aa *"a $!#)')#$'a t'$a e e(/e't!(a0
CERFOA; P!le"at'2a a( &ete"'#a>=e( &e ta&'>=e( el'5'!(a( <*e
'"/e&e" ! e$!#e$'"e#t! &a( &')e('&a&e( #a (!$'e&a&e0
PRÁTICAS RELIGIOSAS E NÃO RELIGIOSAS
CERFOA;; C!#e$e 8!"a( &e a$!l'"e#t! e &e '#(e>-! &a( $'a#>a(,
+!)e#(, !"e#(, "*lee( e '&!(!( e" ta&'>=e( el'5'!(a(, e" $!"! #!"a( e
!'e#ta>=e( &e /at'$'/a>-! e" $e'"!#'a( e 't!( (a5a&!(0
CERFOA;6 Pe$ee a '#8l*e#$'a &e &ete"'#a>=e( e /!('$'!#a"e#t! t'$! &e
ta&'>=e( el'5'!(a( !* 8'l!(!8'a( &e )'&a #a e(t*t*a>-! &! $!t'&'a#! /e((!al e &a(
/at'$a( (!$'!$*lt*a'(0
![Page 68: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/68.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 68/69
68
CERFOA; Pe$ee !( l'"'te( e /!((''l'&a&e( &a at*a>-! &e 5*/!( el'5'!(!(
e" *" E(ta&! la'$! e e" *"a (!$'e&a&e $!#(t*?&a #a &')e('&a&e $*lt*al
el'5'!(a0
CERFOA; I&e#t'8'$a '#'$'at')a( e /at'$a( <*e e$!#e$e" a &')e('&a&e
$*lt*al el'5'!(a #a /e(/e$t')a &!( &'e't!( *"a#!(, #! $!#(ta#te e.e$?$'! &a
$'&a&a#'a, &a e(/!#(a'l'&a&e t'$a e #a ea&'$a>-! &e &'($*(!( e &e /at'$a( &e
)'!l#$'a &e $*#! el'5'!(!0
+& '(#)EF
SER UMANO
CERFOA; C!#e$e $!#$e/>=e( &e $!/!, /e((!a e /e((!al'&a&e( e"ta&'>=e( el'5'!(a( e 8'l!(!8'a( &e )'&a0
CERFOA6 Re$!#e$e ! )al! &a )'&a e &! $!/!, /!le"at'2a#&! a
"e$a#t'l'2a>-! &a( $!/!e'&a&e( e a a#al'2a>-! &a &'5#'&a&e *"a#a0
CERFOA61 Re$!#e$e a 8'#'t*&e *"a#a e a ta#($e#&#$'a $!"!
/!((''l'&a&e &e (*a (*/ea>-! /! "e'! &e /at'$a( e )')e#$'a( e(/''t*a'(0
CERFOA6H O5a#'2a e /!+eta a //'a )'&a #a $!let')'&a&e, $!#('&ea#&!
/'#$?/'!( t'$!(, e(tt'$!(, e$!#"'$!(, /!l?t'$!( e (!$'!$*lt*a'(0
CONECIMENTOS RELIGIOSOS
CERFOA63 C!"/ee#&e a "!te $!"! 5ea&!a &e (e#t'&! /aa a )'&a e
/!&*t!a &e $*lt*a(0
CERFOA6 C!#e$e a( $!#$e/>=e( &e "!te e" $*lt*a( e ta&'>=e(
el'5'!(a(, e" $!"! (e*( e(/e$t')!( 't!( "!t*4'!( !* 8%#ee(0
CERFOA6; C!#e$e a( &'8ee#te( '&e'a( &e '"!tal'&a&e ela!a&a( /! ta&'>=e( el'5'!(a(, ta'( $!"! a a#$e(tal'&a&e, a ee#$a#a>-!, a ta#("'5a>-! e
a e((*e'>-!0
CERFOA66 C!"/ee#&e !( (e#t'&!( e ('5#'8'$a&!( &a )'&a e &a "!te /aa !
Ate?("!, N''l'("!, Cet'$'("! e A5#!(t'$'("!0
CERFOA6 Pe$ee a ela>-! e.'(te#te e#te '&e'a( &e '"!tal'&a&e e "'t!(
(a5a&!(0
PRÁTICAS RELIGIOSAS E NÃO RELIGIOSAS
![Page 69: 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais](https://reader036.fdocumentos.com/reader036/viewer/2022062317/5695d0f21a28ab9b0294824c/html5/thumbnails/69.jpg)
7/23/2019 3 Bncc Caderno de Estudos Anos Finais
http://slidepdf.com/reader/full/3-bncc-caderno-de-estudos-anos-finais 69/69
69
CERFOA6 P!le"at'2a ('t*a>=e( &e a#al'2a>-! &a )'&a e &a "!te,
e8let'#&! (!e !( (e#t'&!( &! )')e e &! "!e0
CERFOA6 Re$!#e$e a '"/!t#$'a &e $e#>a(, &!*t'#a( el'5'!(a( e
8'l!(!8'a( &e )'&a #a $!#(t*>-! e #a ta#("'((-! &!( (e#t'&!( &a )'&a e &a "!te0
CERFOA Ela!a <*e(t'!#a"e#t!( e8ee#te( a e.'(t#$'a *"a#a e a(
('t*a>=e( l'"'te( <*e '#te5a" a )'&a, at'$*la&!( a( <*e(t=e( (!$'!a"'e#ta'(,
5e!/!l?t'$a(, $*lt*a'(, el'5'!(a( e a( !/>=e( &e (e e &e (e a/e(e#ta $!"!
/e((!a &'5#a &e e(/e't! #a &')e('&a&e0
REFERE(-' 4-4"-#GR5F-'
tt/@@a(e#a$'!#al$!"*"0"e$05!)0@g@('te@'#'$'!hA$e((! e" H@11@H1;