4˘ . ˘92 + 3˘ 2 7 8 6˜ ˇ 2 5! 0 ˆ# ( ˜ ( 4 + 3˘ 2 ).˘0˘1$ .˘'/0 + ˘ ! ˆ-...

يكيالكترون آموزش طيمح دري مشاركتي رييادگي كردهايرو و روندها

2چه قرهي كاظم مهوش و 1خندقي امين مقصود دكتر

د، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسيمشهي فردوس دانشگاه1 [email protected]

يدرس برنامه ارشدي كارشناسي دانشجو د،مشهي فردوس دانشگاه2 [email protected]

چكيده

رياخي سالها در. كنديم فاياي ريادگي و آموزش دري مهم نقش ندهيفزا طور بهي كيالكتروني ريادگي ارتباطات، و اطالعاتي فناور توسعه با

رمكتوبيغ و مكتوبي علم منابع و پژوهشهاي بررس با حاضر مطالعه. است شدهي كيالكترون آموزش طيمح دري ريادگي بهي اديز توجه

عنوان به راي كيالكتروني مشاركتي ريادگي يهاطيمح ،يسنت آموزش محصوري فضا دنيكش چالش به هدف با ،يخارج وي داخل

ليقب از نه،يزم نيا دري آموزش نينو كرديرو چندي معرف ضمن و دهديم قرار مدنظر رانيفراگي ريادگي كسب در بخشتيرضاي طهايمح

koralle, geometriamo, jigsaw, fate2 ي بررس درگروه، رندگانيادگيي فردي ابيارزي چگونگ نهيزم در پرسش چند طرح به

نكهيا نيع در حاصل، جينتا. پردازديمي كيالكتروني ريادگي طيمح در رانيفراگ نيب در تيرضا جاديا و موردانتظار تعامالت رخداد احتمال

مشاركت خودكار تيريمد در آن عمده تيمحدود به دهد،يم نشان راي كارگروه و همگن تعامل شيافزا دري كيالكتروني ريادگيي اثربخش

دري مشاركتي كيالكتروني ريادگي تيتقوي براي نكات اساس، نيا بر. كنديم اشاره مدرسي سو از آنها تعامل مشاهده وعدم رندگانيادگي

.است شده شنهاديپ نينو طيمح نيا دري درسي زيربرنامه حوزه

. ادگيري الكترونيكي، محيط آموزش الكترونيكي، فناوري اطالعات و ارتباطات، برنامه درسييادگيري مشاركتي، ي: هاكليدواژه

دمهمق

ويژه شبكه جهـاني وب كـه هب امروزه فناوري اطالعات و ارتباطات،

، )1383،عبـادي ( اي مشـترك اسـت سيستم اطالعاتي چندرسـانه

اسـتفاده از .دارد مختلـف آموزش كشـورهاي نظام درنقش زيادي

به عنوان ابزارهـاي آمـوزش و ياطالعات هايفناوريديگر اينترنت و

.كندآموزش گسترش پيدا مي عرصةبه سرعت در اكنون ،ادگيريي

نـه و تسـهيلگر و چنـدمنظوره ملزومـاتي مشخصـاً اين ابزارها بايد

.گرفتــه شــوندجــايگزين روش آمــوزش چهــره بــه چهــره درنظــر

بودجه خـود را %16 ،موسسات آموزشيدهد كه نشان ميمطالعات

صرف ابتكارات آموزش 2001 سال درآن را %24 و 2000 سال در

ال ، به نقـل از 2005، كالفمت الوسكي وبي (ند االكترونيكي كرده

.)2008، 2ديقايدي و نوبي

آمـاده و ادگيرنـدگان يبراي كمـك بـه عملكـرد ها امروزه كامپيوتر

.انـد اسـتفاده بسيار مـورد ،تمرين مهارتهاي خاص براي نانكردن آ

توسعه سريع فنĤوريهاي اينترنـت باعـث شـده اسـت كـه آمـوزش

از آمـوزش در عصـر اطالعـات تبـديل يالكترونيكي به شكل مهمـ

.)2009چانگ و چن، (شود

2 - El-Deyhaidy and Nouby

دهد، با توجه به تغييرات و پيشرفتهاي سريعي كه در علوم روي مي

ــه هــانيازمنــد روشــهايي هســتند كــه از طريــق ان گيرنــدگانادي ب

دست يابند تـا خـود بتواننـد علـوم را بهتـر و مهارتهاي يادگيري

.)1385، احمدوند( بياموزند آن يسريعتر و همگام با پيشرفتها

رشد روزافزون اطالعات، ويژگـي تعلـيم و تربيـت نـوين اسـت كـه

كند؛ امـا ز پيش آشكار مياهميت نياز به يادگيري مداوم را بيش ا

اي كـه بـه گونـه ؛بسيار است ،آنچه بايد بياموزيمو سرعت درحجم

مواجهـه بـا چنـين چالشـي . ماننددرميروشهاي قديمي يادگيري

اي نوين درباره چكونگي كسـب مهـارت و دانـش و نيازمند انديشه

.كارگيري منابع يادگيري استهب نحوه

در صـورتيكه ؛شـوند تلقي ميهم ف ادگيري و آموزش غالباً مترادي

-آموزش روشي است كه طي ان محتوا انتقال مي. مترادف نيستند

يـادگيري روش درونـي بـراي و يـادگيري اسـت يابد و پشـتوانه ي

امـا از آن جـا كـه . پردازش اطالعات و تبديل ان بـه دانـش اسـت

بايد راهكارهاي موثر و ،روشهاي بسياري براي يادگيري وجود دارد

. وجو كردجست ينيز براي يادگير اتر از آموزشفر

به طور سـنتي بـر آمـوزش رويكـردي مفـروض بـراي ،تا به حال

فراگيري يآموزش به ديده به وتلقي شده تسهيل و بهبود كاركرد

در .نگريسته شده اسـت ،شودكه موجب كارآيي كاراموز مي يخاص

مللي يادگيري و آموزش الكترونيكيالپنجمين كنفرانس ملي و دومين كنفرانس بينThe Second International Conference on E-Learning and E-Teaching

1389آذر 11و 10،ايران، تهران)تكنيك تهرانپلي(دانشگاه صنعتي اميركبير

مـثال در ؛ام دادتوان با روشهاي بسياري انجـ آموزش را مي ،حاليكه

جديـدترين ابـزار كـامپيوتر .مـاهواره اي كامپيوتر با با تلفن، كالس،

بـودن آن چندبعديدر آموزشي است و تفاوت آن با ابزارهاي قبلي

فضـاي محصـور آمـوزش اي،يادگيري الكترونيكـي و شـبكه .است

سنتي را در معرض سوال و ترديد قرار داده و مفروضات اين فضاي

در مقـام مدرساره ثبات و پايداري كالم، متن خطي و محدود درب

فضـاي مجـازي، محيطـي . اسـت كشـيده چالش به را ناقل مقتدر

كند، مفاهيم قطعيت خود را از مبتني بر كنترل خود فرد ايجاد مي

دهند و شاگردان به نحو فعال در توليد دانـش مشـاركت دست مي

فراگيـران صـرفاً شـود كـه فضايي ايجاد مـي ،بدين سان ؛ورزندمي

بلكـه فعاالنـه در خلـق ؛دهنـد را شرح نمي پيشين و دانسته معاني

در اين نكتـه اجمـاع نسـبي ،آيدبه نظر مي. كنندمعاني شركت مي

در تعليم )فاوا( ارتباطاتو وجود دارد كه ورود فناوريهاي اطالعات

-هاي يادگيري بلندمدت و مستقل را تشـويق مـي و تربيت مهارت

فرصـت ادگيرنـدگان يكنـد كـه معلمـان و تأكيد مي گشيرالن. كند

ابند و اين ناشـي از اعمـال يرا مي يمفهوم و آگاهي فراسطح بسط

تأمـل ارتباطي است كه متضمن وسعت ذهن، نظـارت بـر خـود و

.كنندگان استمداوم مشاركت

كمـك بـا مشـارگتي بـه يـادگيري زيـادي سالهاي اخير توجـه در

توانـد تعـامالت ايـن روش يـادگيري مـي زيـرا ؛ فنĤوري شده است

فعاليتهـاي جمعـي بـدون كار گروهي را افـزايش دهـد و همگن و

در گذشته گرچه .كند و راهبري مكان را تنظيم محدوديت زمان و

برتـري وشـده بـود نپذيرفتـه عمدتاًاثربخشي يادگيري مشاركتي

حـوزه ، ولـي تعريـف شـده بـود يفـرد موفقيـت واسـطة به علمي

7بـا كمـك كـامپيوتر يادگيري مشـاركت ي"عنوان با يپژوهشيـا "

CSCL همكـاران جانسـون و ( ه استكرد يريعستازگي رشد به ،

ــوئن و؛ 1998 ــكارد چ ــي و 14،1998لياامآاس ــل از پرانگل ــه نق ، ب

افزايش كيفيت فرآينـد ،CSCLاهداف كي ازي. )2006همكاران،

ان بـراي رسـ مد و ادگيرنـدگان يدرگيركردن باادگيري ي اددهي وي

در تالشـي هماهنـگ حل مشكالت يكـديگر و ساخت دانش جديد

ايـن رويكـرد . )1994، هيلتـز به نقل از 5،1996ديلن بورگ( است

تواند مشاركت وكه مي استهاي كالسي براي بحث يخوب يارسانه

را شـان معلمانبـا وادگيرنـدگان بـا خـود يتعامالت اجتماعي ميان

)1989( 7جانسون جانسون و ).2005 ،6والك و شلنز( تسهيل كند

؛دهدپرورش مي اند كه يادگيري مشاركتي تفكر خالق رانشان داده

هـاي جديـدي حلراه و ها،راهبردهابه طوريكه در اعضاي گروه ايده

آنهايي هسـتند كـه در ازحلها كارآمدتر اين راهكند كه ايجاد مي را

3 - computer-supported collaborative learning

4 - Johnson ,choen & Scardamalia

5 -ِ Dillenbourg

6-Shellens & Valcke

7 - Johnson & Johnson

اسـت و وردنيـاز آنچـه امـروزه م .ادگيري فردي ايجاد شده اسـت ي

بـراي هـاي بهتـر شـيوه ،كنـد ادگيري الكترونيكي آن را ارائه ميي

و تبديل آن خلق مجدداطالعات و/دادن به معني ،دريافت پردازش،

ترجمـه محمـد / تـري آندرسـون دي آرگريسـون، ( اسـت به دانش

.)1383عطاران،

ادگيري ي فرآيند بافت و اكولوژي غيرهمزمان يادگيري الكترونيكي،

شخص نظارت ،براين اساس سازد وفرد ميلكترونيكي را منحصربها

،در مركز ايـن بافـت .گيردبرعهده مي مسئوليت يادگيري خود را و

و در آن، اســت انگيــزهيجــان ،ايــن جهــت از و دارد جــايتعامــل

). همان (توأمان دارند يموفقيت و محتوا بهبود

حـيط يـادگيري با توجه بـه مطالـب ذكـر شـده و از آنجاكـه در م

تواند مشـاهده كنـد، ادگيرندگان را نمييالكترونيكي مدرس تعامل

در يادگيري الكترونيكـي مشـاركتي -1: شودسه پرسش مطرح مي

-2توان موفقيت فردي فراگير را در گروه ارزيابي كـرد؟، چگونه مي

آيا تضـميني بـراي ايجـاد احسـاس رضـايت و خشـنودي در بـين

يـادگيري الكترونيكـي مشـاركتي وجـود فراگيران در محيط هـاي

آيا تضميني براي رخداد تعامالت موردانتظار -3دارد؟؛ و در نهايت،

بين فراگيران در محيط يادگيري الكترونيكي وجود دارد؟

روندها و رويكردهـاي مقاله حاضر بر آن است تا به بررسي از اينرو،

بـراي .بپـردازد يادگيري مشاركتي در محيط آمـوزش الكترونيكـي

ادگيري ي پيشينه پژوهش در زمينهنيل به اين مهم، ابتدا مروري بر

بـه ،پس از آن. شده است مشاركتي در محيط آموزش الكترونيكي

مـدلها، در ادامـه، . پرداخته شده اسـت ادگيري مشاركتي ي بررسي

و بررسي شدهرويكردها و روندهاي يادگيري الكترونيكي مشاركتي

ــاره ــت، درب ــيابي چالدر نهاي ــهاي ارزش ــ ش ــي ي ادگيري الكترونيك

براي طراحي بهتر ييراهكارها و پيشنهادهاهمراه با ارائه مشاركتي،

ادگيري مشـاركتي در محـيط آمـوزش يـ و مناسبتر برنامه درسـي

. شود بحث ميالكترونيكي

پيشينه پژوهشبررسي

ــاطي كــامپيوتر ــوزش هــايحيطــهدر بســياري از واســطه ارتب آم

راآن مختلـف ات چنـد مطالعـه اثـر با اين حال، .تالكترونيكي اس

برقراري ارتباط همزمان به منظور درباب پژوهش .اندبررسي كرده

كنـد بررسي مـي بحثهاي آنالين اين مطلب را افزايش مشاركت در

هـاي آناليـن را مشاركت در بحث ارتباط همزمان، كه چگونه و چرا

كـه ارتبـاط هت نشان داداز مشارك ارزيابي .دهدقرارمي تحت تاثير

مكمـل دتوانـ كـه مـي شـود مـي همزمان باعث مشاركت شخصـي

). 2008، 2هراستينسكي( مشاركت شناختي محسوب شود

2 - Hrastinski



در اثربخشــي رويكــرد مشــاركتي "تحــت عنــوان بررســي ك يــ در

نتايج و ،"در برنامه تربيت معلم مصر ادگيري الكترونيكي تركيبيي

روي الكترونيكـي تركيبـي بـر رويكرد مشاركتي آموزش پيامدهاي

نسبت بـه يـادگيري آنان نگرش موفقيت معلمان پيش از خدمت و

دهد كـه شواهد نشان مي .بررسي شده است يمشاركتالكترونيكي

ن پيش از خدمت در گروه تجربي از سطوح باالتر پيشرفت درامعلم

نگـرش نسـبت بـه محـيط آمـوزش نمـره و آزمون كلي دوره،پس

).همان( نداهبرخوردار بود مقايسه با گروه كنترل در ،الكترونيكي

مطالعـه ديگـري تحـت بحث يادگيري مشـاركتي الكترونيكـي، در

و بررسـي نقـش بـه ارزيـابي و ، محـور ارزيابي همگن دانش"عنوان

ديگــر ادگيرنــدگانيمتشــكل از يدر گروهــ ادگيرنــدهي ســهم هــر

كل فرآيند براي شركت در ادگيرندگانيتشويق به منظور .ختپردا

بـه طـور مشـاركتي معلـم اجـازه داده شـد تـا وآنان ادگيري به ي

در اين سيسـتم .كنند طرحپرسشنامه ارزيابي همگن را براي گروه

سيسـتم . كننـد ادگيرندگان در فرايند ارزيابي مشاركت ميي يهمه

ارزيابي همگن از طريق ارزيابي كار همگنان ياز تشكيل پرسشنامه

.شوداموز ختم ميهر دانش ينمره يهشروع و به محاسب

فعاليتهـاي در ادگيرنـدگان يمديريت مشـاركت ،در پژوهشي ديگر

محيط هدف ارائه يك رويكرد در با ،مشاركتييادگيري الكترونيكي

در آن به برخي ه است وموردبررسي قرارگرفت يادگيري الكترونيكي

گيري بنـدي در محـيط يـاد مـديريت گـروه مختلف رويكردهاي از

اشـاره شـده atutor, claroline, ilias, moodleمانند الكترونيكي

.است

اقـدامات مهـم " مدل مطالعه يادگيري الكترونيكي مشاركتي براي

"كوچك و متوسطبـه گيـري با جهت يارزيابي ساختار تدوين و3

هاي آناليـن مـديريت در دوره كهرويكرد الكترونيكي تعليمي است

هاي آنالين ايجـاد محـيط هدف اين دوره. است به كار رفتهنوآوري

پـروژه، درگير دهد گروههاي يادگيري مشاركتي است كه اجازه مي

شـــغل عملـــي آمـــوزش ديـــدن بـــا هـــاي مربـــوط رامهـــارت

). 2008هراستينسكي، (فراگيرند

محـيط يـادگيري آيـا ابررسـانه " اي ديگر تحـت عنـوان مطالعه در

تحريـك والقـا ركت سـازنده را تواند مشاالكترونيكي مشاركتي مي

قابليتهـاي آن پرداختـه از اينترنـت و روزافزون به استفاده ، "كند؟

هـم در موقعيـت ادگيري،يـ براي كسـب حضـور موفـق در وشده

-ادگيرنـده ي :فردي از سـه نـوع تعامـل موقعيت و هم در مشاركتي

ياددهنده نام بـرده شـده -ادگيرندهي يادگيرنده و-ادگيرندهي محتوا،

كـي از ي. )2006و همكاران، 4، به نقل از پرانگلي1993، مور( تاس

بـه ارتقـا يافتـه كيفيت تعامـل اهداف اين بررسي،ارزيابي كميت و

3 - small and medium sized enterprises (SMSE)

5- Cohens Cardumuli

اسـت و بـوده سـاله 11-10 سنين ادگيرندگانيسيستم در كمك

نقـش وؤمينـه دانـش پـيش چگونه عواملي مانند جنسيت واينكه

.شدتاثير داشته با رتباطد در اتواننمي

ادگيري مشـاركتي ي ،"تعاملي ييگوداستان" عنوان با ايهدر مطالع

در اين مطالعـه بـه طـرح .استكودكان مورد بررسي قرار گرفتهدر

fate 2 در محـيط گـويي را اشاره شده كه الگوي يادگيري داستان

.گيردكار ميهب هسال 5-7 براي كودكان سنينسه بعدي مشاركتي

شناسـي شـناختي عملكـرد روان از ديـد )قلـي ن( فعاليتهاي روايتي

كوچـك ههايدر گرو كار همچنين روانشناسي انسان است واساسي

،توسعه مهـارت شـناختي تواند اثرات سودمندي در يادگيري و مي

.مدارس ابتدايي داشته باشدو كودكان ويژه در سنين اوليه هب

.تاسـ پيـاپي نسـل چهـار آوري آمـوزش از راه دور هـاي فـن نسل

fordsitا سازماني به نام ينسلهاي اول با ويژگيهاي الگوي صنعتي

نسـل دوم در عصـر پـذيرش نظريـه يـادگيري .شـود شناخنه مـي

ظهـور ظهور فناوريهاي جديدتر در عرصه رسانه عمومي شناختي و

نسل سوم داراي اين مزيت است كه هر دو نوع تعامل انساني وكرد

از جملـه ( بعضي از مولفـان .گيرديغيرهمزمان را دربرم همزمان و

تـري دي آرگريسـون، به نقل از/ 2000، تيلور؛1989 مور، الزون و

انـد كـه نسـل بيان كرده )1383ترجمه محمد عطاران، / آندرسون

بازيـابي : ، يعنـي چهارمي ظهور كرده كه سه ويژگـي اصـلي شـبكه

و ارتبـاط از طريـق رايانـه برقـراري توانـايي محتواي با حجم زياد،

از تيلـور .را با هـم آميختـه اسـت شده محليقدرت پردازش توزيع

-انعطاف مند وشالگوي يادگيري هو را نسل پنجمي نام برده كه آن

گونـه 6 گريسون به بررسي اندرسون والبته، .نمايدپذير معرفي مي

كنـد مـي تعامل كه يـادگيري الكترونيكـي از آنهـا پشـتيباني مـي

ترجمـه محمـد / تري اندرسـون رگريسون وآ.ديبه نقل از (دنپرداز

.)1383عطاران،

در زمينه يـادگيري داخلي منابع ،خارجي پژوهشهاي در مقايسه با

تعـاريف بـه توصـيف و بيشتر الكترونيكي مشاركتي محدود است و

آمـوزش محدوديتهاي آن و و مزايا ها،ويژگي يادگيري الكترونيكي،

فناوريهاي جديد در اربردك دانشگاهها و مجازي در سطح مدارس و

از جمله تحقيقـات داخـل كشـور در .نداپرورش پرداخته آموزش و

بـا )1386( دوسـت يادگيري الكترونيكي پژوهش رحيمـي يزمينه

چالشهاي هاي يادگيري الكترونيكي وچگونگي تجربه پروژه" عنوان

ــيش ــت ا "روي آنپ ــروژه وي .س ــت پ ــه شكس ــادگيري ب ــاي ي ه

-نسـبت بـه دوره هاان افت تحصيلي در اين دورهزيالكترونيكي و م

ــرده و ــان ك ــاي حضــوري اذع ــل آن را ه ــار دالي ــرددر جه : رويك

ادگيرييـ مبتنـي بـر الكترونيكـي و مبتني بـر نيازهـا، مديريتي،

.است پرداختهك ي توصيف هر به شرح و و كرده بنديدسته



عنـوان بـا ) 1385(رضـوي دوسـت و پژوهشي ديگر از رحيمـي در

يه اشـاعه يـ از نظر ،"پديده يادگيري الكترونيكي نوآوري و اعهاش"

بــازبيني نوآوريهــاي نوآوريهــا بــه عنــوان روشــي جهــت بررســي و

به تبيين نظريه عمومي اشـاعه آن دو .آموزشي استفاده شده است

تحـت ،پرداخته و چهار نظريه اشاعه كه بيشترين كـاربرد را دارنـد

،نـوآوري فـردي -2 ،مورد نوآوري گيري درفرايند تصميم-1:عنوان

بـه اً،ضـمن .اندمعرفي كردهويژگيهاي ادراكي -4و ،نرخ اقتباس-3

هاي يادگيري الكترونيكي به همان سرعت كه اين واقعيت كه پروژه

.اندكردهاشاره هم د نشوبا شكست مواجه مي اند،اوج گرفته

سـعه بيشتر پژوهشها نشان داده است كـه همـراه بـا تو ،مجموع در

العمر عوامـل ادگيري ماداميفناوري اطالعات،آموزش الكترونيكي و

.در نظـر گرفتـه شـده اسـت محـور دانـش جامعـة مهمي در ظهور

شناخته شده است كـه يموثر يرويكرد آموزش مشاركتيادگيري ي

مهارتهـاي اجتمـاعي انگيزه و از نظر دستاورد، ادگيرندگانيبه نفع

فضـاي مجـازي متنيفوققابليت ،اًضمن .در محيطهاي سنتي است

همـه و سازدمجالي براي ساخت فعاالنه توسط فراگيران فراهم مي

تربيت فراگيرمدار ايجاد فرصتهاي بيشتري براي تعليم و ،اين موارد

.كندتاكيد را از آموزش به يادگيري منتقل مي و

ادگيري الكترونيكيي

.انـد ده ارائه كردهتعاريف مختلفي از اين پدي پژوهشگران مولفان و

ادگيري الكترونيكـي را بـه مجموعـه فعاليتهـاي ي )1383( عبادي

،اعـم از صـوتي ،آموزشي كه بـا اسـتفاده از ابزارهـاي الكترونيكـي

، اطـالق گيـرد مجـازي صـورت مـي اي وشبكه اي، رايانه تصويري،

از ،عملكردهـا شامل مجموعه وسيعي از كاربردهـا و كرده است كه

كالســهاي مجــازي و كــامپيوتر، و بتنــي بــر وبجملــه آمــوزش م

تعاريف ) 2004( الكساندر راميزوفسكي .الكترونيكي است مشاركت

توضيح داده استاز يادگيري الكترونيكي را در يك جدولي مفصالً

تعريف منسجمي از يادگيري الكترونيكي از منظر راميزوفسكي: 1جدول

مطالعه انفرادي و )الف يادگيري مبتني بر

رايانه

همكاري گروهي، )ب ارتباط باواسطه رايانه

ــن، )1 ــه آنالي مطالع

ــان ــاط همزمـ ارتبـ

)زمان واقعي(

جستجوي اينترنتي، دسترسي

سايتها براي دسترسي به وب

به اطالعات جهت يادگيري

دانش و مهارت

اتاقهاي چـت بـا يـا بـدون

ــوير ــاي (تصـــــ تابلهـــــ

،كنفرانسهاي )trcالكترونيكي

)ديداري و شنيداري

، 3مطالعه گسسته)2

ارتباط غيرهمزمـان

)زمان انعطافي(

استفاده از درس افزار رايانه

شخصي، فراخواني

موادآموزشي از اينترنت براي

مطالعه فردي در

)فراخواني مواديادگيري(آينده

ــيله ــان بوس ــاط ناهمزم ارتب

ــث ــتهاي بحـ ايميل،فهرسـ

ــتم ــك سيس ــا ي ــو ب وگفتگ

مديريت يادگيري

يادگيري الكترونيكي براسـاس مقايسـه دو نگـرش ويژگيهاي مهم بهتر بيان 2سنتي و مدرن، نسبت به امر آموزش، با ترسيم جدول

. )1383 ،عبادي( شود مي

آموزش مدرن نسبت به امر مقايسه دو نگرش سنتي و :2جدول

نگرش سنتي نگرش جديد نگرش به آموزش

تاكيد بر امر آموزشكارهاي گروهي، -

م بودن ، عضوي از تي همكاري و مشاركت

كارهاي فردي -

فراگيران وظيفهمديريت اطالعات و -

توليد دانش

حفظ و ذخير ه سازي - مطالب از پيش تعيين

شده

رابطه ياددهنده و يادگيرنده

مجموعه فراگير و يك تيم در جهت سازندگي

و توليد دانش

دانا و نا آگاه -

محوريت و مسئوليت: ورمح –شاگرد -

مسئوليت يادگيري بر دوش شاگرد

مسئوليت يادگيري بر -دوش مدرس و سيستم

آموزشي

فراگيرانفعال ، مشاركت در -

توليد دانش و اطالعات

غيرفعال و وابسته به-

اد دهندهي

محتواي درسي

سازمان دهي محتوا، -عمالً مستقل از مدرس ولي نيازمند به سيتم

)مربي(پشتيباني

د و انتخابيمحدو -

محدود و از پيش تعيين نامحدود و متنوع - عمل يادگيري شده

سيستم آموزشيتغيير همگام با -

پايدار - نيازهاي جامعه

نقش فناوريغير ( تنيده در سيتم )قابل تفكيك

عنصر اضافه شده به - )قابل تفكيك(سيستم

ارتقـاي : يـل عالوه بر مزاياي متعـارف يـادگيري الكترونيكـي از قب

، سهولت دسترسي ادگيرندگانيسريع و موثر سطح دانش موردنياز

به منابع متعدد آموزشي، گسـترش آمـوزش بـراي همـه، افـزايش

برجسـتة مزيت) 1383 ،عبادي... (هاي آموزشي فراگيران و انگيزه

ن براي پشـتيباني از تعامـل فكـري آيادگيري الكترونيكي، توانايي

.اسـت آزاداز فشـار زمـان و قيـد مكـان مبتني بر متن اسـت كـه

تواند به تفكر فناوري يادگيري الكترونيكي در اجتماع فراگيران مي

شخصي و گفتگوي عمومي شتاب بخشد و قابليت برقراري ارتبـاط

در محـيط يـادگيري . بين افراد به صورت عمـومي و شخصـي دارد

3 - Off line



ن و الكترونيكي، گوش دادن و سخن گفتن جاي خود را بـه خوانـد

دهنـد كـه هـر دو روشـهاي فـردي و مشـاركتي بـراي نوشتن مي

. يادگيري الكترونيكي است يبرقراري ارتباط در تجربه

از جمله محدوديتهاي .ادگيري الكترونيكي محدوديتهايي هم داردي

هاي اوليه نسبتاً باال، توان به افزايش هزينهيادگيري الكترونيكي مي

يت اعمال مـديريت و نظـارت محدوديت دسترسي همگان، محدود

مندي بر منابع آموزشي و همچنين محروم ماندن فراگيران در بهره

اشـاره ... و ادگيرنـدگان ياز روابط اخالقي و تربيتي بين معلمـان و

.)1383 ،عبادي(كرد

ادگيري مشاركتي ي

هـاي مـوثر و كارآمـد در جهـان ادگيري مشاركتي يكـي از شـيوه يآموزشي و پرورشـي بسـيار زيـادي كـه دارد معاصر است كه با آثار

ادگيرنـدگان را يالزم براي رشد علمي و اجتماعي يتواند انگيزهميآورد و فراگيران را براي زندگي در وضعيت پيچيده و متغيـر فراهمدهـد كـه تحقيقات در اين مورد نشان مي. نده آماده سازديآدنياي

تعامالت سازنده مـوثر اين روش در سالمت روان ، تالش فزاينده و است و با ايجاد همبستگي مثبت و متقابل باعث افزايش خالقيـت،

شـود مي ادگيرندگانيقدرت پردازش اطالعات و تفكر سطح باال در .)1384 ،نوروزي و نصرآبادي(

جانسـون و ا اثـر آموزش و پرورش ب يادگيري مشاركتي در حوزهيمعرفـي ) 2008نـوبي، ال ديقايـدي و ، به نقل از1992( 1جانسون

يادگيري مشـاركتي را اسـتفاده از فـن تعلـيم گروههـاي نانآ. شدكننـد تـا كه با يكديگر كار مـي يادگيرندگانييا بيشتر، دوكوچك

يادگيري خود و يكديگر را به حداكثر برسانند، تعريف كردند كه از : گـروه نـوع چهـار بـه يكـي از ادگيرندگانيدادن طريق اختصاص

يررسمي، گروههاي مبنـي بـر مشـاركت و بحـث علمـي رسمي، غد نـاظر بـر يـك زوج، گـروه نتواندو يا چند نفر مي. آيدمي حاصل

ـ و يـا كوچك سه تا پنج نفره، يك كـالس بـا .دنك اجتمـاع باشـ يچهره مانند ،ياشكال مختلف تعامل دارايتوان يكديگر بودن را مي

ناهمزمـان زمـان يـا تعامـل هم تعامل از طريق كامپيوتر، به چهره،و چـه تالش واقعي در كنـار يكـديگر باشـد و همياري ؛ چهدانست

، بر اين اساس .فعاليت يادگيري به شكل منظمي تقسيم شده باشداز ادگيري دو نفـر يـ از تـوان مـي "ادگيري مشاركتيي"ذيل عنوان

همزمـان طـي يـك يـا دو بـه صـورت يطريق فعاليت حل مسألهپسـت الكترونيكـي طريـق از دانشجويان از گروهي تا تعاملساعت

يـادگيري مشـاركتي مكـانيزم . را قـرار داد در يك دوره يك سـاله اگر كسي به تنهايي چيـزي را . فرد نيستك ييادگيري منحصر به

كـه ... بينـي و از طريق فعاليتهايي مانند خوانـدن، سـاختن، پـيش مشابه ،ردگيبمستلزم مكانيزمهايي چون استقراء و قياس است، ياد

كـه تعامـل بـه ايـن با توجه. گيرد صورت مينيز اين امر در گروه توافـق، ميان اعضاي گروه فعاليتهاي بيشـتري چـون تبيـين، عـدم

شود كه خود دربردارندهرا نيز شامل مي... تنظيم قاعده دو طرفه و

1-Johnson & Johnson

... گيـري شـناختي و درفكني، هايي مانند استنباط، درونمكانيزمبـين افـراد يـا ارتباطو حس يادگيري از طريق مكالمات. باشدمي

شود و مستلزم خالقيـت و بـازخواني ارتبـاط گروهها برانگيخته مي

، 1973 ،1شلگوف و ساكز ؛1991 ،شلگوف ؛1975 ،چاپانيس(است مكالمه روشي است براي اين كـه افـراد .)1382: به نقل از عطاران

تفاوت بين ،و در عين حال به طور گروهي باورها و معاني را تدوينشـنايي آاي مشـترك بـا ايـن گفتگوهـا، زمينـه . كننددرك آنها را

گـودين و (كننـد باورها و فرضـيات فـراهم مـي يمتقابل را درباره .)1382: ، به نقل از عطاران1998 ،2بس ساسمن ؛1995هرتيج،

و معرفي چند روش آن ادگيري الكترونيكي مشاركتيي

براي توصيف وضعيت يادگيري )مختلط(تركيبي اصطالح يادگيري

رود كه چندين روش انتقال را با هدف ارائه كارآمـدترين به كار مي

؛2004 ،هـري مـن ( كندو موثرترين تجربيات آموزشي تركيب مي

تركيـب .)2008ال ديقايدي و نـوبي، ، به نقل از 2003 ،3ويليامز

نوار ويدوئي، سـي (هر شكلي از فنĤوري آموزشي باشد درتواند مي

راهنما از طريق -وب، فيلم، آموزش معلم م، آموزش مبتني برادي ر

ن سون و يمگ، 4جوي متيوس ؛2002 ،دريس كل) (چهره به چهره

سـينگ .)2008ال ديقايدي و نـوبي، به نقل از ،2004، 1سيورتيز

. ه اسـت ناميد "ادگيري الكترونيكي مختلطي"اين نوع از تركيب را

مفهـومي بـراي طراحـان آمـوز مخـتلط يچهـارچوب كرز و ديويت

كـه محـيط يـادگيري كنـد مـارتين بيـان مـي . كننـد پيشنهاد مي

در بـدو هچهره بـه چهـر يآميز نشستالكترونيكي مختلط موفقيت

هــاي هــاي اناليــن هفتگــي و چــت همزمــان، بحــث ارزيــابيامــر،

نهايي يناهمزمان، پست الكترونيكي در يك نشست چهره به چهره

فرض مسلط و غالب اين است كه .باآزمون پاياني نظارت شده است

بـه آن تبديلو كامپيوتر براساس تك يادگيرنده با كمكيادگيري

، بـه 1996، جانسـون جانسـون و (آموزش مبتني بر همكاري است

.2008ال ديقايدي و نوبي، نقل از

ــرد ــارچوب رويك ــاركتي چه ــوزش مش ــي آم ــتلط الكترونيك مخ

)belca(يـادگيري ييبتني بر ديدگاه جايگزين از تئوريهاي زيربنام

ايـن سه نـوع تعامـل اجتمـاع، محتـوا و معلـم در . است مشاركتي

.)1نمودار (حضور دارند رويكرد

1 Chapanis, Shelgof & Salks

2 - Gudin & Hertich, Bas Sasmen

3 - Harriman,Williams

4 - Driscoll, Joy Matthews

1 - Megginson & Surtees



مختلط تعامل اجتماع، محتوا و معلم در يادگيري الكترونيكي مشاركتي -1نمودار

معلم است كه يادگيري فعال و ارائه تعامل اولين نوع تعامل با

دومين نوع . كندچهره به چهره براي محيط اجتماعي را تسهيل مي

تي با مفاهيم خاين مربوط به تعامل متقابل شنا. تعامل با محتواست

تعامل در . س استيدرتو مهارتهاي ارائه شده در مدلهاي

گيرد تا فراگيرانمورد توجه قرار مي توانايي يادگيرندگان ،اجتماعي

.را در گروه تقويت كنند ثبتموابستگي

هدفهاي عمده يادگيري مشاركتي يا آموزش از طريق همياري،

ن حالت ددر فرآيند يادگيري، از بين بر ادگيرندگانيدرگيركردن

محور كالسها و ايجاد عالقه و انگيزه به يادگيري بعدي و معلمتك

از پشتيبانان .)1385، ونداحمد(ادگيرندگان است يفعال در

فناوري در محيطهاي آموزشي، يادگيري را مهمترين هدف بنيادي

و كارث ،بوتون(دانند اي ميفضاهاي مجازي و شبكه از استفاده

).1382: ، به نقل از عطاران1995 ،2كيگان

كيفيت يادگيري را بهبود مشاركتي هايبديهي است كه فعاليت

ادگيري ي گرفته از نظريهالهام مشاركتيهاي و روشطرح .بخشدمي

در فرايند آموزشي ادگيرندگانيخواستار مشاركت فعال ساختارگرا،

كند كه ارتباط چهره به اي استدالل مينظريه غناي رسانه .است

اطمينان را كاهش است كه استفاده از آن عدم مهم عامليچهره

در اين زمينه مكمل به توضيح نتايج تجربي يدو نظريه. دهدمي

و مدل شناختي ) MNH(طبيعي رسانة فرضيه: دنكنكمك مي

ها سال با هااين نظريه. )MMC(رابرت از انتخاب رسانه دنيس و

توسعه هارسانه از و تجزيه و تحليل پژوهش در استفاده بازنگري

را با نظر گرفتن اينظريه غناي رسانهآنها محدوديتهاي . انديافته

از استفادهدر عي و ديدگاههاي مبتني بر شناخت رفتار اجتما

براساس اين ) MNH(طبيعي رسانه فرضيه .نداهرسانه نشان داد

نيازمند تعامل چهره به چهرهارتباط و كه است استوار ايده

درگيري شناختي كمتري است و ابهامات و برانگيختگي

. روانشناختي كمتري را به دنبال دارد

2 - Buton,Kars,Kigan

MMC كند كه افراد نياز بـه شناختي استدالل مي يمدل رسانه يا

ارتباط همزمان، انگيزه . انگيزه دارند و قادر به پردازش پيام هستند

كهاطالعـات را ينآن را بـراي آنـا دامـا كـاربر ؛دهـد را افزايش مي

همزمـان با اين حال، ارتباط نـا . كندند، دشوارتر ميكنميپردازش

؛يشتري براي درك پيام داشته باشددهد تا گيرنده زمان باجازه مي

جالب توجـه اسـت . زيرا فرستنده در انتظار يك پاسخ فوري نيست

در . كننـد يكديگر را پشتيباني و تكميل مـي MMCو MNHكه

MNH منجر به افـزايش تـالش كمترشود كه همزماني فرض مي

منجر به افـزايش برانگيختگـي روانـي زيادتر شناختي و همزماني

كمتـر كند كه همزمـاني استدالل مي MMC ،در حاليكه. دشومي

موجب بيشترو همزماني داده توانايي پردازش اطالعات را افزايش

هـايي از مطالعـات نمونـه . شـود افزايش انگيزه و كاهش ابهـام مـي

هـاي يـادگيري تطبيقي، ارتبـاط همزمـان و ناهمزمـان بـر نظريـه

روشـهاي اصـلي . نـد اهكـرد ساختارگرا، مشاركتي و اجتماعي تكيه

جـداول الكترونيكـي، نظرسـنجي و براساستجزيه و تحليل محتوا

مطالعات در مقياس وسيع چنـد تفـاوت معنـادار . نداهمصاحبه بود

كه هكردنموده و تاييد شناسايي را بين ارتباط همزمان و ناهمزمان

هـاي پيچيـده ارتباط ناهمزمان براي اظهار عقيده و بحـث از ايـده

يادگيرنــدگان الكترونيكــي از بحثهــاي ،عــالوههبــ. اســتمناســبتر

و ارتبـاط هسـتند بيشتر اجتماعي انزيرا آن ؛برندميهمزمان لذت

، داشـ هـاي پيچيـده ب ناهمزمان وقتي كه هدف بحث در مورد ايـده

. مرجح است

هاي تورنت ويت استدالل كرد كـه سـه نـوع مبادلـه در سـاخت و

اوالً بـه . هسـتند در يـادگيري اجتمـاعي بااهميـت حفظ مشاركت

ـ ي گذاري اطالعات ميان اشتراك در احسـاس ان ادگيرنـدگان بـه آن

-ثانيـاً، پشـتيباني وظيفـه . كنـد راحتي و پرسيدن سوال كمك مي

كــه يادگيرنــدگان الكترونيكــي مخصوصــاً زمــاني ؛ضــروري اســت

نوان روشي حمايت اجتماعي به ع ،ًثالثا. كنندرا توليد مي يمحصول

محيطي و براي ترويج دانش كار و يادگيري مشاركتي مطلوب است

. ارتباط تشويق شده است كند كه در آنرا فراهم مي

مشـاركت و همكـاري را دربـاب نظريه كلي تحقيقات و سه ديدگاه

ديدگاه رفتاري و ديدگاه شناختي، -ديدگاه توسعه: اندهدايت كرده

ال ، بــه نقــل از1998 ،جانسـون جانســون و ( اجتمــاعي وابسـتگي

-ديدگاه توسعه شناختي براساس نظريـه ).2008ديقايدي و نوبي،

دهد كه وقتي پياژه نشان مي ديدگاه. هاي پياژه و ويگوتسكي است

–كننـد، جنـگ و ناسـازگاري شـناختي افراد با يكـديگر كـار مـي

كـه شـود تعـادل شـناختي ايجـاد مـي دهد و عدماجتماعي رخ مي

نظريـه . كنـد رشد شـناختي را تحريـك مـي و يد، تحليلدتوانايي

نظريـه . كنـد اجتمـاعي معرفـي مـي يويگوتسكي دانش را محصول

هاي مختلفـي كـه روي يادگيري رفتاري براساس كار فيزيولوژيست

بـا ايـن ،دنـ كناثر پاداش و تقويت گروهي در يادگيري تمركز مـي

معلم متقابل تعامل

وامحت با تعامل

متقابل تعامل

اجتماعي



ـ ؛دكننـ ميروي كارها سخت كار ادگيرندگانيفرض كه ان زيـرا آن

نظريه وابستگي اجتمـاعي، مشـاركت را . مطمئن به پاداش هستند

نتـايج دانـد و وابستگي متقابل مثبت ميان اهداف افراد مـي ةنتيج

كه افراد تالشهاي يكـديگر را طوريهب ؛كندن تعامل را ترويج مييا

ويگوتسـكي پيامـدهاي . كنند تـا يـاد بگيرنـد تشويق و حمايت مي

و اظهار داشت كـه افـراد همشاركتي را ارزيابي كردرواني يادگيري

مـردم از تعامـل بـا ،بنـابراين ؛بشر محصوالت فرهنگ خود هستند

،بر طبـق يـك رويكـرد مشـابه . گيرندشان ياد ميو محيطديگران

هـا و سيستمهاي هوشـمند آموزشـي بـه طـور برجسـته تكنيـك

در محيطهــاي يــادگيري مشــاركتي را روشــهاي هــوش مصــنوعي

معلمي د و ند كه نقش تسهيل كننده ارتباطات را داركننرفي ميمع

ايفا ميرا معلم در موقعيت سنتي شبيه به نقش يمجازي كه نقش

، 1993، 3شـانگ و همكـاران ( هـد دمي ، آن را به راحتي انجامكند

.)2006و همكاران، 4، به نقل از پرانگلي1995، روسلي ؛1995

در محيطهاي يادگيري منجر به ايجاد از اينترنت روزافزون استفاده

از . ابعـاد خـاص يـادگيري شـده اسـت يمدلهاي جديد براي ارائه

ادگيري، يادگيري مشاركتي به يجمله راهبردهاي مختلف فعال در

تـوجهي بـه پژوهشـهاي قابـل . باشـد مي) CSCL( كمك كامپيوتر

CSCLهـاي اختصـاص يافتـه و بـه ويـژه محـيط CSCLمزاياي

گرا و بازتـابي توانند فعاليتهاي وظيفهكه مي اند بوده، بخشرضايت

اســتدالل پيچيــده و ســطوح و )1994، هيلتــز(را تســهيل كننــد

حـل مسـائل ،)2000 ،6هوآدلي و لين(ند پيش برعميقتر بحث را

، اسـتفاده از )1997 ،رانيدي و همكاران(رياضي را پشتيباني كنند

و ) 2004 ،7و گريـف 1997 ،بل(ند بخشمدلهاي مفهومي را بهبود

را افزايش دهند ادگيرندگانيدرك شناختي و فراشناختي باالخره،

.)2006به نقل از پرانگلي و همكـاران، 1998 ،8براون و همكاران(

ارتباطات برخالف بحثهاي چهره به چهره، ، CSCLهاي در محيط

اط يكـي از مزايـاي ارتبـ . افتدبا استفاده از پيامهاي متني اتفاق مي

تمام پيامهاي . مبتني بر متن نگهداري آثار مشاركت هر عضو است

توانند ابزاري براي ارزيابي شوند و ميذخيره مي يفرستاده و دريافت

فرآيندهاي يـادگيري و تهيـه اطالعـات مفيـد و دقيـق در پويـايي

نـد توانروشهاي يـادگيري مشـاركتي مـي از بسياري . باشندتعامل

د و هم در محـيط مبتنـي بـر نشو تلقي روشهاي يادگيري گروهي

. به كار روندو هم مبتني بر شبكه سنتي كالس درس

3-Schank

4- Pragneli

5- Cohens Cardumuli

7-Bell Wegerif

8-Brown

ــراي دســتيابي ي ــه شــده ب ــه كــي از روشــهاي پذيرفت ــب ادگيري ي

اسـالوين، (اسـت ) STL(آمـوز دانـش يمشاركتي، يادگيري گروه

و ) 2006، به نقل از پرانگلي و همكاران، 1990 ، 1اسالوين ؛1980

تـر از همـه، بـر مهمر تعامل در گروههاي كوچك، اما اساساً بر محو

مسئوليت فردي و ارائه مشوقهاو پاداشها براي تحريك تعهد فـردي

تكنيك ديگري است كه STAD .استو جمعي گروه متمركز شده

:كنـد فرآيند ياددهي و يادگيري را به مراحل مختلفي تقسـيم مـي

س بـه گروههـاي توضيح معلم از موضوع مورد مطالعه، تقسيم كـال

ناهمگون كوچك، كار گروهي، ارزيـابي فـردي، تصـحيح آزمونهـا و

نـاهمگون ادگيرنـده يچهار يا پـنج گروه بايد هر . بندي نهاييدرجه

خـوب، نسـبتاً (ادگيرنـدگان يسـطوح متفـاوت ،در هر گروهو باشد

دنباش شركت داشته) و ضعيف متوسطخوب،

افـراد مختلــف اهيآگـ تمايــل و از Geometriamoعقيـده ايجـاد

اليمپو و ( شدزاييدهشبكه در مدارس از زافزونبه استفاده رو نسبت

ــرينتين ــاران، 2،1993ت ــي و همك ــل از پرانگل ــه نق در ).2006، ب

كشورها مدارس به آزمايشگاههاي آنالين مجهـز برخيدر ،حقيقت

هـدف . دندهدر تمام سطوح را مي ه تجاربمبادل مكاناند كه اشده

Geometriamo از كالســها و مــدارس ادگيرنــدگاني كشــاندن

اي بـراي پـرورش ارتباط مجازي به عنوان وسيلهسمت بهمختلف

. باشدتبادل عقايد ميو سازنده

هـاي يـادگيري الكترونيكـي در موارد بسياري براي معلم در محيط

ماننــد ،موزشــي مخصــوصآكاربســتن روشــهاي هســازماندهي و بــ

Clusters-Fourcorners-Jigsaw يكـــي از . مشــكل اســـت .... و

مشكالت اساسـي اجـراي آنهـا در محـيط يـادگيري الكترونيكـي،

مــدل جيگســاو . اســت ادگيرنــدگانيمــديريت خودكــار مشــاركت

)jigsaw ( رون سانگتوسطĤ" براي مـديريت يبه عنوان راهبردو

پيشنهاد شده كه به هر عضو از يك گـروه اجـازه مشاركتيفعاليت

بـه (از محتواي يادگيري كار كنـد يوي جنبه مشخصدهد بر رمي

مشـاركتي روش جيگساو فعاليت .) 2009 ،3نقل از توپاروا و توپارو

بـراي گانكننـد مشـاركت تـك تـك ،كند كه در آنرا مديريت مي

روش، نـوع ايـن اصـلي يايـده . تشخيص اهداف نهايي مهم اسـت

بـه يرنـدگان ادگي ،در اولـين مرحلـه . است ادگيرندگانيبندي گروه

در هر ادگيرندهي 5-6د كه شامل ونشميگروههاي جيگساو تقسيم

روش . شودميقسمت تقسيم 5-6مواد يادگيري نيز به . گروه است

. رودميكار هباست كه افته و بالغ بر چندين دهه ي جيگساو توسعه

ييگـو اسـتان پـروژه از سويبيشترين بازيهاي آموزشي تهيه شده

اجرا مشاركتييك روش طيد نتوانبه طور طبيعي مي fateتعاملي

1-Slavin

2-Olimpo & Trentin

3- Tuparova and Tuparov



يبـا واسـطه مشـاركتي شود و كانديداهاي خوبي براي فعاليتهـاي

ها و تجارب توسعه يافته تكنيك Fate2. هستند fate2كامپيوتر در

.گيردرا به كار مي webtalkcubeوfate و طرح رداد

fate تانهاي افسانههاي تعاملي ايجاد كرده كه داسديسي مجموعه-

7-5اي را با بازيهاي آموزشي بـراي كودكـان سـنين اي چندرسانه

ساخته كه يافزار قدرتمندنرم هم webtalkcube. كندتركيب مي

ايجـاد سه بعـدي مشاركتيدهد تدوينگران شبكه دنياي اجازه مي

و بـه كـرده مالقات، گفتگـو، تعامـل و بـازي افرادكنند كه در آن

.شته باشنداي دسترسي داانهمحتواهاي چندرس

موزان علوم اجتماعي مشكالتي در درك و كاربرد آبسياري از دانش

مشكالت جويانهنوز بسياري از دانش .مفاهيم و روشهاي آمار دارند

حـل انگيـزه جويانبسياري از دانش ،عالوههب. موزشي فردي دارندآ

ياضـي رنـج اند و برخي از اضطراب رمسائل رياضي را از دست داده

ايــن مشـكل، محــيط يـادگيري الكترونيكــي وجـود بــا .برنـد مـي

Koralle ) و همكـاران، 6كرايـوس بـه نقـل از ؛2005 ،5تاي رولبـر

كارآمدي ايـن : شده استطرح چندي هاينمونه براساس ) 2009

اس ولـر و . (هاي ساختاري ثابت شـده اسـت در حوزه بارهارويكرد

، به نقل از 2006، ن مري ان بور، پس و و2ون كاگ ؛1985 ،1كوپر

را بـه روش مسـائل حـل اين محيط .)2009و همكاران، كرايوس

حل مناسـب كسب راه ،كند و بنابراينمرحله به مرحله توصيف مي

كه يادگيرندگاني.كندبراي مشكالت با ساختار مشابه را تسهيل مي

ادگرفتــه بودنــد، نمـرات بــاالتري نســبت بــه ي Koralle بـا كمــك

گنان خود كه صرفاً در يك سخنراني مشاركتي حضور داشـتند، هم

. دست آوردندهب

گيريبحث و نتيجه

در يادگيري الكترونيكي : اينكه–حال با توجه به سوال يك پژوهش

ادگيرنـده در گـروه را يتـوان موفقيـت فـردي مشاركتي چگونه مي

قابل ذكـر اسـت كـه بـرخالف يـادگيري در كـالس -ارزيابي كرد؟

بـا ايـن ؛مجـرد اسـت ي، يادگيري الكترونيكي عموماً فرآينددرس

بـه منظـور را نياز به برقراري ارتباط با يكـديگر ادگيرندگاني ،حال

نماياندن عقايدشان، كامـل كـردن اطالعـات ارائـه شـده، دريافـت

).1383عبـادي، (و تشخيص شـكافهاي دانششـان دارنـد بازخورد

برند و به يـادگيري از و ذت مياغلب از كار در گروه ل ادگيرندگاني

، بـه نقـل از چانـگ و 2000، 3جكـوئيز (با مردم ديگر ارزش قائلند

ــا ايــن حــال ).2009چــن، چگــونگي ارزيــابي موفقيــت فــردي ،ب

5-Tyroller

6-Kruuse

1-Sweller & Cooper

2-Vankog

3-Jakoeez

ارزيابي . است كه بايد حل شود يدر گروه مسئله مهم ادگيرندگاني

است كه تاثير زيادي در نگرشهاي يمهم امر ادگيرندهياز يادگيري

،بدين منظـور . دارد انبه يادگيري و نتايج مطالعات آن ادگيرندگاني

در محيط يادگيري الكترونيكي يك سيستم ارزيابي همگـن فـازي

)FPAS (دارد سه مرحله كه تدوين شده است) 2نمودار(:

تهيه و توليد پرسشنامه ارزيابي همگن در هر گروه توسط معلـم -1

ادگيرندگان؛يو

؛گروهيتكميل ارزيابي -2

.گروه ادگيرندگانيمحاسبه نمره مناسب براي -3

هاي گروهي در يادگيري الكترونيكي با ارزيابي روند فعاليت -2نمودار

همگن فازي

N ...3 2 1تقسيم كنيد ادگيرندگان را به گروههاي متعددي

nگروه 1 روهگ 2گروه

تعداد سهم دوره و براساسرا همگنپرسشنامه ارزيابي

.كنيدطرح گروه هر ادگيرندگاني

3 پرسشنامه 2پرسشنامه 1سشنامهپر

پيشرفت يادگيري مشاركتي در گروه

ارزيابي همگن



درگروه رارزيابي كنيدادگيرندهينمره واقعي هر

وند و در مرحله اول يادگيرندگان به گروههاي متععد تقسيم مي ش

هـر . يك وب سايت به عنوان پروژه گروهي خود طراحي كي كنند

يادگيرنده بايد در بحث و جلسات شركت كنـد و كـار را بـه انجـام

كـه Gگـروه : بـراي مثـال . پروژه هاي گروهي خود اختصاص دهد

SK ،S2 ، ( S1…( و يادگيرندگان) So(شامل يك معلم مشترك

كــه يــك مجموعــه از معيارهــاي C CM....... ،C2 ،(C1 (دوره و

از آنجـايي . اساسي پيشنهاد شده توسط معلم و يادگيرندگان اسـت

كه معلمين معموالٌ الزامات و تجربيات روشني از دوره دارنـد، آنهـا

بايد اولويت باالتر در ابراز نظرات و عقايد خود در معيارهاي ارزيابي

امه ارزيـابي معيارهاي مربوط به هم بعنـوان پرسشـن . داشته باشند

.همگن انتخاب مي شوند

پرسشنامه ارزيابي همگن

.او مسئوليت فردي را در گروه نشان مي دهد -1

.او در گروه شركت مي كند -2

.در تكميل كردن وظايف گروه مشاركت مي كند -3

.نقطه نظرات خود را در هر بحث و گفتگو بيان مي كند -4

.ت مي كنددر بحثها به موقع و دقيق مشارك -5

.وظايف اختصاص داده شده را دقيق انجام مي دهد -6

.تمركز روي وظايف در ضمن هر بحث را ادامه مي دهد -7

.عالقه مند به كمك به اعضاي ديگر است -8

.او روحيه گروهي دارد -9

.او مي تواند ديگران را رهبري كند -10

ي بيـان اولويـت از واژه زبانشناختي بـرا FPASارزيابي همگن در . استفاده مي كند) مدرس و يادگيرنده در گروه(هاي تصميم گيري

بـا . سپس واژه زبانشناختي به ارزش عددي تغييـر داده مـي شـود : استفاده از اين مقياس

نسبت مسئول تعريف

برابر

متوسط

قوي

بسيار قوي

شديد

مسئول

مسئوليت

مسئوليت

مسئول

مسئوليت

1

3

5

7

9

پروژه گروه تكميل شد مدرس ارزيابي همگـن را بـراي هنگامي كه

ادگيرنـده يبراسـاس روشـهاي يـادگيري .هر گروه كامل مي كنـد

جويانـه بـراي مشـاركت يمحور، سيستم ارزيابي همگن فازي روش

در . كندارزيابي كار همگنان در محيط آموزش الكترونيكي ارائه مي

و غيـر CSCLاي نهايت، تعداد زيادي از مطالعات تطبيقي محيطه

CSCL اند كه در دبيرستان يا دانشگاه نشان دادهCSCL توانـد مي

ــي ــردي و گروه ــادگيري ف ــري را در شــرايط كســب ي ــايج بهت نت

شـواهد نشـان داده اسـت كـه اسـتفاده از . ادگيرندگان ارائه دهدي

توانـد حتـي در سـنين محيط واسط همكاري همگن با همگن مـي

.ددبستان هم بسيار سودمند باش

آيـا تضـميني بـراي ايجـاد : اينكـه –در مورد دومين پرسش پـژوه

احساس رضايت در بين فراگيران در محيط يـادگيري الكترونيكـي

بايد يادآور شد كه آنچه ايجاد آن در محيط -مشاركتي وجود دارد؟

تواند يادگيري را عمق يادگيري الكترونيكي حائز اهميت است و مي

هاي خـود ران بتوانند به تبادل تجربهبخشد، فضايي است كه فراگي

، 1986كوهن، .(پردازند و يادگيري را از طريق همياري انجام دهند

، به نقل 1985، 2 ؛ لينسون و وب2007؛ وانگ، لين و سان، 1994

دريافتند كه چگونـه عوامـل و ويژگيهـايي ) 2009از چانگ و چن،

ر عملكرد ت، سبكهاي تفكر و انواع شخصيت بيمانند جنسيت، قومي

.گذارنديادگيري و تعامل و همكاري متقابل اثر مي

-در يادگيري مشاركتي كه به صورت سنتي در كـالس انجـام مـي

ادگيرنـدگان يشود، ارتباط متقابل و چهره به چهـره بـين معلـم و

ادگيرنده در يتواند موفقيت فردي وجود دارد و معلم به سادگي مي

پژوهشـي كـه بـه منظـور بررسـي با توجه به. گروه را ارزيابي كند

روش كـارايي (مقايسه روش تـدريس سـنتي و تـدريس مشـاركتي

بر روي يادگيرندگان كالس انجام شده است، نتايج نشـانگر ) تيمي

اين است كه يادگيرندگاني كه با استفاده از روش مشاركتي تدريس

شده بودند، تفاوت معناداري با يادگيرندگاني كـه بـه روش سـنتي

ابـراز مـورد اسـتفاده در ايـن . داشتند دريافت كرده بودند، آموزش

پژوهش پرسشنامه پيشرفت تحصيلي، سازگاري و عزت نفس بود و

از آن جـا كـه در محـيط يـادگيري . نتايج مثبت آن مشـاهده شـد

توانـد مشـاهده كنـد، ادگيرندگان را نمـي يالكترونيكي معلم تعامل

2-Vang Linsoon & Weeb



در » سـواران -آزاد« مشكل اصلي در يـادگيري الكترونيكـي وجـود

، به نقل از چانـگ 2001سپسون، بود و كوهن، (داخل گروه است

ادگيرنـدگان ممكـن اسـت سـخت كـار يبعضي از ). 2009و چن،

. كنند؛ در حاليكه برخي ديگر اصال در كار گروهي مشاركت نكننـد

. دهدادگيرندگان گروه مييمتاسفانه، معلم نمره يكساني را به تمام

كوش ناعادالنـه اسـت و نتـايج آن در دگيرندگان سختاياين براي

ادگيرندگان احساس نارضايتي و ناخشنودي از كار گروهـي اسـت ي

، به نقل 2001، 4؛ سمپسون و همكاران2002، 3فري من و كلنزي(

بـزعم نويسـندگان، بـه منظـور تشـويق ). 2009از چانگ و چـن،

اه بـا ايجـاد ادگيرندگان براي شركت در كل فرايند يادگيري، همري

ارزيـابي گروهـي، بـراي هـر انگيزه در مشاركت بايد عالوه بر نمره

مناسب در مدت ارزيابي مشاركتي فردي ياموز نيز يك نمرهدانش

.محاسبه شود

آيـا تضـميني بـراي : اينكـه –در پاسخ به سومين پرسش پـژوهش

رخداد تعامالت مورد انتظار در محيط يادگيري الكترونيكي وجـود

واژه يـادگيري مشـاركتي گذاريم كهاجماالً بنا را بر اين مي -؟دارد

كند كه در آن اشـكال خاصـي از تعامـل از موقعيتي را توصيف مي

هـاي يـادگيري اسـت؛ امـا رود كه متضمن مكانيزمافراد انتظار مي

لـذا دغدغـه . لزوماً تضميني براي رخداد مورد انتظار وجـود نـدارد

طراحــي روشــهايي بــراي افــزايش اصــلي در يــادگيري مشــاركتي

تـوان بـه چنـد اين روشـها را مـي . احتمال رخداد اين تعامل است

:دسته يا مرحله تقسيم كرد

شيافـزا ديـ با تيـ موقع قيـ دقي طراحي برا :هياول طيشرا ميتنظ

ي برا مرحله نيا در كهيي پرسشها. باشد موردنظر تعامالت احتمال

ي اعضـا مناسـب تعداد: است ليقب نيا از شوند،يم مطرح معلمان

داد بيـ ترت را گروهي نيمع مالك با ديبا ايباشد؟آ نفر چند گروه هر

براسـاس ديبا گروه ايآ كرد؟ واگذار اعضا خود به را گروه ليتشك اي

ليتشـك همسـان دانـش و كسـان ي رشد سطح مشابه،ي دگاههايد

مشـاركت رونـد نمـودن مشـخص نـدارد؟ تياهم امر نيا اي شوند

-يمـ صـورت اسـت، مشـخص آن در نقشها كهيي ويرسنا براساس

. شـود يم روش به مبدلي مشاركتي ريادگي كرد،يرو نيا در. رديپذ

. كنـد يمـ نيمعـ را نقشـها مشـخص طور به مشترك آموزش مثال

بـر ي مبتن اي استي مبتن رانيفراگي تفاوتها براساس روشهاي برخ

دانــش ليــتكم نكــهيا ايــ و اســت متعــارض تعــامالت ختنيبــرانگ

.استي غن تعامالت مستلزم رانيفراگ

تيـ موقع در معلـم سان، نيبد: آنها ميتنظ و تعامالت بر نظارت

تعـداد شيافزا با بخش نيا. كنديم نقشي فاياي مشاركتي ريادگي

ي كننـدگ ليتسـه نقـش نيا. ابدييمي شتريب تياهم گروهي اعضا

4- samson et al

اهمفـر را حيصـح جواب معلم نجايا در واقع، در. سيتدر نه و است

كنـد؛ ينمـ اند،مشخصداده جواب درست كه راي گروه اي كندينم

و اشـاره درحـد ( دارد آمـوزش انيـ جر در را مداخلـه حـداقل بلكه

كـار نـد يفرا در گروه كار بهي دهجهت واقع در او نقش و) رهنمود

ي اعضـا از كيـ كدام كه ابديدر مثالً تا است آن بر نظارت اي خالق

.است افتاده جدا تعامالت مجموعه از گروه

ـ با مشـاركت : مشـاركت ي معن بهي دهتنوع را جنبـه چهـار دي

:باشد دربرداشته

مشـاركت مثـال، طـور بـه باشـد؛ گريكـد ي مشابه افراد تيموقع) 1

و معلـم انيـ م نـه دهـد، يم رخ مشابه گاهيجا در افراد انيم شتريب

.شاگرد

حثـه مبا مـثال اسـت؛ ي مشاركت شيب و كم اعضا انيم تعامالت) 2

.رهنمود هيارا تا داردي مشاركت رنگ شتريب

.دارندي شتريبي مشاركت تيماهي ريادگي يزمهايمكاني برخ) 3

بـه نـه است؛ مربوطي مشاركتي ريادگي آثار به عنصر نيچهارم) 4

ـ تعر راي مشـاركت ي ريادگي خود عنصر، نيا كه ليدل نيا -يمـ في

ي چگـونگ يدربـاره واگـرا ي دگاههايـ د نكـه يا ليـ دل بـه بلكه.كند؛

نيـ اي شناسـ اصـطالح يگستره دري مشاركتي ريادگي آثاري ابيارز

.موثرند نهيزم

در كل، تعدد روشهاي يادگيري با اسـتفاده از وب بـه عنـوان ابـزار

انـد، در حـال كه بسياري از آنها برچسب غيرسنتي خورده يارتباط

حاضر در تمام سطوح آموزشي موجود هستند و انواع يادگيرنـدگان

امروزه اينها آن قدر گسترده هسـتندو در . دهندا مخاطب قرار مير

كيفيت يادگيري افزايش يافته مؤثرند و طبـق شـواهد تجربـي، آن

اند كه ديگر در نظر گرفتن تسهيالت آموزش از قدر قدرتمند شده

راه دور صرفاً به عنوان يك روش جايگزين براي تحريك انگيـزه در

مشـكالت زمـان و مكـان قابـل توجيـه يادگيرندگان يا بـراي حـل

فضاي مجازي نه تنها در تعلـيم و تربيـت، بلكـه در هويـت . نيست

گذارد و فقط فراهم اورنده امكانات براي ديگران فراگيران نيز اثر مي

.كندنيست؛ بلكه در معني و نقش يادگيري ايجاد تغيير مي

ست اگر تصـور انگارانه ابا توجه به نتايج حاصل از اين نوشتار، ساده

در ايـن . كنيم معلمان در فضاي مجازي ديگر هـيچ نقشـي ندارنـد

يادگيرنـدگان بـرا يفضا، نقـش جديـد و آشـكار معلـم كمـك بـه

معلمـان بـه فراگيـران در . دسترسي به اطالعات و كاربرد آن است

شكل دادن به پرسشها و برخورد نقادانه با آنچه در شـبكه مجـازي

د و نقش معلم از ناقل دانـش بـه خـالق كننبينند، مساعدت ميمي

آشـنايي بـا زمـان و چگـونگي . شـود محيط يادگيري متحـول مـي

ــراهم ــي، ف ــادگيري الكترونيك ــد ي ــه در فرآين ــابع مداخل آوردن من



الكترونيكي براي فراگير، آشنايي با چگونگي برقراري تـوازن ميـان

گيـر راهنمايي و عرضه مهارت با ايجاد مجال تفكر و كار مستقل فرا

و به طور كلي، تسهيل فرآيند يادگيري از اهم فعاليتهاي معلـم در

. فضاي مجازي است

كنـد، در فضاي مجازي رشد مـي يدرست است كه امكانات ارتباط

ولي اين مشكل نيز ممكن است پيش آيـد كـه تعامـل موجـود بـه

شكل اين يا آن عمل كند و يادگيرنده را در فضـا و مكـان محـدود

ركرد فضـاي مجـازي صـرفاً ايـن نيسـت كـه مجـال كند؛ لـذا، كـا

هايي كه فعاليتهاي آموزشي را كند؛ بلكه روشاي ايجاد ميگسترده

هـا نقـش دارنـد و در ايـن دهند، در مجموعه يـادگيري سامان مي

هـاي معلـم خـود را نشـان جاست كه اهميت حضور و بروز مهارت

ت كه هنوز در يادگيري الكترونيكي از جمله نوآوريهايي اس. دهدمي

. اي در حـال اقتبـاس اسـت بسياري از كشورها و سـازمانها پديـده

متأسفانه، حتي در همين مدت اندك هم مشكالت نمايـان شـده و

مسئوالن را ملزم كرده كه آموزشهاي الكترونيكي را به صورت نيمه

واقعيت ان است كه اين ). 1383عصر ارتباط، (حضوري ارائه دهند

بيش از آن كه يادگيري الكترونيكي باشد، تجارت حوزه رو به رشد

) سـازي فراينـدآموزش بازگشت سرمايه به جاي بهينه(الكترونيكي

بدون ترديد، ظهور فناوريهـاي نـوين نويـدبخش فـراهم . بوده است

كردن فرصتهاي آموزشي برابر بـراي همـه و در همـه جـا، تـوان و

ست؛ امـا ايـن بـه قابليت ارائه دروس به صورت متنوعتر و پيوسته ا

در حقيقـت، . شـود تنهايي باعث ايجاد يادگيري موثر و عميق نمـي

هـاي اساسـي يـادگيري آدمـي، كـاربرد بدون در نظر گرفتن مولفه

ترين و جديدترين فناوريهـا كـاري بيهـوده اسـت و صـرفا پيشرفته

: شودبنابراين، پيشنهاد مي. نوعي استفاده تبليغي است تا آموزشي

هاي الكترونيكي موثر، عالوه بر توجه به تمامي ي دورهبراي طراح -

هـاي قبلـي، رويكـردي متمركـز بـر عوامل موثر در شكست پروژه

مبناي يـادگيري آدمـي و نـه صـرفاً برمبنـاي مـديريت، نيازهـاي

. كي مدنظر باشديسازماني و يا ابزارهاي نوين الكترون

يـد بـه جـاي هـاي يـادگيري الكترونيكـي با كنندگان پروژهتهيه -

سـازي فرآينـد يـادگيري را انديشيدن به بازگشت سـرمايه، بهينـه

. محور كار خود قراردهند

ريزي درسي همراه با اقتباس و كاربرد نواوريهاي جديد، در برنامه -

بايد به نيازسنجي دقيق علمي، كاربردهاي آموزشـي آنهـا و محـور

اين صورت، بـه در غير . قرار دادن يادگيري توجه ويژه مبذول شود

-ديگري عايـد نمـي جز هزينه، اتالف وقت و افت تحصيلي نتيجه

. شود

سازي ريزي درسي جايگاهي خاص به فرهنگالزم است در برنامه -

يـادگيري يفوايـد و مزايـا و معايـب و تهديـدها وسيع نسـبت بـه

عام و يادگيري الكترونيكي مشـاركتي بـه طـور الكترونيكي به طور

ادگيرندگان و بـه ويـژه، يدارس، در ميان مديران، خاص در سطح م

-معلمان اختصاص يابد؛ زيرا در نهايت، اغلب معلمان به دليل عـدم

آوريهاي نوين آموزشي به همان سبك و آشنايي كافي و دقيق با فن

.برندكارميروش سنتي يادگيري تمايل دارند و آن را به

منابع فارسي

e-learniny( يري الكترونيكـي ادگي)1383. (عبادي، رحيم} 1{

و آموزش و پرورش، انتشارات آفتاب مهر، )

ادگيري مشاركتي و تدريس زبـان ي). 1385(احمدوند، محمد } 2{

قابل دسترسي در ). روش كارآيي تيمي( انگليسي و ديگر كتب

www.irandabir.ir/forum/showthread.php?tid=310

ادگيري يـــ) 1383(آرگرســـيون، دي، اندرســـون، تـــري، }3{

، ترجمه محمد عطـاران، انتشـارات موسسـه 21الكترونيكي در قرن

.فناوري آموزشي مدارس هوشمند

ــين } 4{ ــت، غالمحس ــي دوس ــاي 1386. رحيم ــروژه ه ــه پ تجرب

يادگيري الكترونيكي چگونه بوده اسـت؟ چالشـهاي پـيش روي در

10هاي يادگيري الكترونيكي، كتابـداري و اطـالع رسـاني، ، پروژه

)2( ،)38 :(355 – 377.

اشـاعه .)1385(و رضـوي، عبـاس . دوست غالمحسـين رحيمي}5{

ــي و ــوم تربيت ــه عل ــادگيري الكترونيكــي، مجل ــده ي ــوآوري و پدي ن

142-127،ص ص13،سال3روانشناسي، دوره

تحــول از آمــوزش بــه :دانشــگاه مجــازي"، )1382(م .عطــاران }6{

.89-81صص ، 6و 5، مجله تكفا، سال اول، شماره "يادگيري

[7] El-Deyhaidy, Heba and Nouby, Ahmed (2008).

Effectivess of a blended e- learning cooperative approach in

an Egyptian Teacher education proyramme .competers &

education,51,988-1006.

[8] Chang and chen.(2009). Cooperative learning in E-

learning: A peer assessment of student-centered using

consistent fuzzy preference, Expert systems with

Applications.36,8342-8349.

[9] Pragneli.M.V.,Rosella.T. Rossano.V(2006). Can a

hypermedia cooperative e-learning environment stimulate

constructive collaboration?.educational

technology&society,9(2),119-132.

[10] Hrastinski, Stefan. (2008). The potential of

synchronous commuicution to enhace participation in online

discussions :A case study of two e – learning

courses.information&management,45,499-506.

[11] Tuparova, Danicla. and Tuparov, Georgi. (2010).

Management of students participation in e-learning



collaborative?. activities .social and behavioral

science,2,4757-4762.

[12] Krause, U.M. Stark, R. and H. Mandl, (2009). The

effects of cooperative learning and feedback on e-learning

in statistics, Learning and Instruction 19 (2), pp: 158-170.

[13] Hilzensauer wolf.(2005). cooperative e-learning for

smes, development and evaluation of a constructivist

oriented e-learning didactical approach,applied in an online

course(wwi)for innovation management for smes. Online

available in http://www.salzburgresearch.at/publikation/co-

operative-elearning-for-smes-3/



4˘ . ˘92 + 3˘ 2 7 8 6˜ ˇ 2 5! 0 ˆ# ( ˜ ( 4 + 3˘ 2 ).˘0˘1$ .˘'/0 + ˘ ! ˆ-...

Documents

Transcript of 4˘ . ˘92 + 3˘ 2 7 8 6˜ ˇ 2 5! 0 ˆ# ( ˜ ( 4 + 3˘ 2 ).˘0˘1$ .˘'/0 + ˘ ! ˆ-...