ค ำน ำ - krukird.com · มาตรฐาน 3)...

T E P E - 0 0 2 0 7 ส า ร ะ ก า ร เ ร ย น ร ว ท ย า ศ า ส ต ร : ว ท ย า ศ า ส ต ร ส า ห ร บ ช น ม ธ ย ม ศ ก ษ า ป ท 1 - 3

1 | ห น า

ค ำน ำ

เอกสารหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตร สาระการเรยนรวทยาศาสตร: วทยาศาสตร ส าหรบชนมธยมศกษา ปท 1 – 3 เปนหลกสตรฝกอบรมภายใตโครงการพฒนาหลกสตรและพฒนาคร และบคลากรทางการศกษาโดยยดถอภารกจและพนทเปนฐานดวยระบบ TEPE Online โดยความรวมมอของส านกงานคณะกรรม การการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาใหสอดคลองกบความตองการขององคกร โดยพฒนาองคความร ทกษะทใชในการปฏบตงานไดอยางมคณภาพ โดยใชหลกสตรและวทยากรทมคณภาพ เนนการพฒนาโดยการเรยนรดวยตนเองผานเทคโนโลยการสอสารผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถงองคความรในทกททกเวลา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย หวง

เปนอยางยงวาหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรสาระการเรยนรวทยาศาสตร: วทยาศาสตร ส าหรบชนมธยมศกษา ปท 1 – 3จะสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนตอการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไว ทงนเพอยงประโยชนตอระบบการศกษาของประเทศไทยตอไป


2 | ห น า

สำรบญ

ค าน า 1 หลกสตร“สาระการเรยนรวทยาศาสตร:วทยาศาสตรส าหรบชนมธยมศกษา ปท1-3” 3 เคาโครงเนอหา 4 ตอนท 1 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย 7 ตอนท 2 การน ามาตรการเรยนรสหองเรยนวทยาศาสตร 22 ตอนท 3 กระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบวทยาศาสตร 33 ตอนท 4 ค าถามกบการเรยนรวทยาศาสตร 42 ใบงานท 1 59 ใบงานท 2 60 ใบงานท 3 61 ใบงานท 4 62 แบบทดสอบกอนเรยน/หลงเรยนหลกสตร 64


3 | ห น า

หลกสตร

สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร: วทยำศำสตร ส ำหรบชนมธยมศกษำ ปท 1 – 3

รหส TEPE-00207 ชอหลกสตรรำยวชำ สาระการเรยนรวทยาศาสตร: วทยาศาสตร ส าหรบชนมธยมศกษา ปท 1 – 3 ปรบปรงเนอหำโดย คณาจารย ภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหำ 1. ดร.พเชฎษ จบจตต

2. ดร.สทธดา จ ารส 3. ดร.ลอชา ลดาชต 4. รศ.ดร.พมพพนธ เดชะคปต

5. รศ.พเยาว ยนดสข


4 | ห น า

หลกสตร TEPE-00207 สาระการเรยนรวทยาศาสตร: วทยาศาสตร ส าหรบชนมธยมศกษา ปท 1 – 3

เคาโครงเนอหา ตอนท 1 ธรรมชำตของวทยำศำสตรและเทคโนโลย เรองท 1.1 ความรพนฐานของธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย เรองท 1.2 การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร เรองท 1.3 กจการทางวทยาศาสตร

แนวคด 1. ความรทางวทยาศาสตร มมมองทางวทยาศาสตร ครอบคลม 1) เราสามารถท าความเขาใจ

ธรรมชาตได 2) ความคดทางวทยาศาสตรสามารถเปลยนแปลงได 3) ความรทางวทยาศาสตรมความคงทนเปนชวงเวลา 4) วทยาศาสตรไมสามารถใหค าตอบกบทกค าถามได 5) วทยาศาสตรตองการหลกฐานหรอประจกษพยาน 6) วทยาศาสตรเปนการผสมผสานของตรรกะและจนตนาการ 7) วทยาศาสตรมงอธบายและท านาย 8) วทยาศาสตรพยายามระบและหลกเลยงความล าเอยง และ 9) วทยาศาสตรไมมอ านาจ โดยวทยาศาสตรและเทคโนโลยนนจะมความสมพนธกน

2. องคประกอบส าคญของการออกแบบการจดการเรยนรททใชการสบเสาะหาความรตามขนตอน 1) สรางความสนใจ 2) ส ารวจคนหา 3) อธบายและลงขอสรป 4) ขยายความร และ5) ประเมนผล

3. กจการทางวทยาศาสตร ทมมตแหงความเปนบคคล สงคม และสถาบน วตถประสงค 1. สามารถบอกธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย 2. สามารถสรปความสมพนธระหวางวทยาศาสตรและเทคโนโลยได 3. สามารถอธบายการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรได ตอนท 2 กำรน ำมำตรกำรเรยนรสหองเรยนวทยำศำสตร เรองท 2.1 ลกษณะส าคญของหลกสตรองมาตรฐาน เรองท 2.2 การออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ แนวคด 1. ลกษณะส าคญของหลกสตรองมาตรฐาน แนวปฏบตของหลกสตรองมาตรฐานครอบคลม 1)

มาตรฐานเปนจดเนนของการพฒนาหลกสตรในทกระดบ 2) องคประกอบของหลกสตรเชอมโยงกบมาตรฐาน 3) หนวยการเรยนรคอหวใจของหลกสตร 4) กระบวนการ และขนตอนการจดท าหลกสตร และ 5) การประเมนผลสะทอนมาตรฐานอยางชดเจน

2. กระบวนการออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ ครอบคลม ขนท 1 ก าหนดเปาหมาย(มาตรฐานการ เรยนร/ตวชวด) ขนท 2 ก าหนดหลกฐานการเรยนร วางแผนการวดประเมนผล และขนท 3 การจดกจกรรม/การจดประสบการณการเรยนร


5 | ห น า

วตถประสงค 1. สามารถอธบายการออกแบบการเรยนรแบบยอนกลบ มาตรฐานการเรยนร/ตวชวดและ

สาระแกนกลางกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร 2. สามารถวเคราะหมาตรฐานการเรยนร/ตวชวดกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและน า

มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด ลงสการปฏบตในชนเรยน ตอนท 3 กระบวนกำรเรยนรทเหมำะสมกบวทยำศำสตร เรองท 3.1 Pedagogical Content Knowledge : PCK กบครวทยาศาสตร เรองท 3.2 การเรยนวทยาศาสตรดวยวธสอนแบบโครงงาน เรองท 3.3 การจดระบบความคดโดยใชแผนผง แนวคด 1. ความรในเนอหาผนวกวธสอน (Pedagogical Content Knowledge, PCK) มองคประกอบ

ท ส าคญ คอ ความรด าน เน อหาวชา (content Knowledge) ความรด านการสอน (Pedagogical Knowledge) และความรดานบรบท (Contextual Knowledge)

2. การศกษาคนควาดวยโครงงานวทยาศาสตร ครอบคลม1. ขนใหความร 2. ขนน าหวขอเรอง/ปญหามาปรกษา 3. ขนวางแผนการท าโครงงาน 4. ขนปฏบตการทดลอง 5. ขนสรปและอภปรายผล 6. ขนประเมน และ7. ขนจดแสดงนทรรศการในโรงเรยน หรอน าผลงานไปแสดงหรอสงเขาประกวด

3. การจดระบบความคดโดยใชแผนผง ครอบคลม แผนผงมโนมต (Concept mapping) และแผนผงเวนน (Venn diagram)

วตถประสงค 1. สามารถยกตวอยางกระบวนการเรยนรท เหมาะสมกบการจดกจกรรมการเรยนรวชา

วทยาศาสตร 2. สามารถเลอกใชวธการ/เทคนค/รปแบบการจดการเรยนรท เหมาะสมกบเนอหาตาม

มาตรฐานการเรยนร

ตอนท 4 ค ำถำมกบกำรเรยนรวทยำศำสตร เรองท 4.1 การใชค าถามในการเรยนการสอนวทยาศาสตร เรองท 4.2 การพฒนากระบวนการคด แนวคด 1. การใชค าถามในการเรยนการสอนวทยาศาสตร ประเภทของค าถามครอบคลม 1) ค าถามท

เนนหรอจดประกายความสนใจ 2) ค าถามทเกยวกบการวดและการนบ 3) ค าถามเปรยบเทยบ 4) ค าถามทน าไปสการกระท าหรอการปฏบต 5) ค าถามทตงปญหา 6) ค าถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของคร และ7) ถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของนกเรยน


6 | ห น า

2. การพฒนากระบวนการคดระดบสงครอบคลม 1) ความคดวเคราะห (Analytical Thinking) 2) ความคดวจารณญาณหรอความคดวเคราะหวจารณ (Critical Thinking) และ3) ความคดสรางสรรค (Creative Thinking)

วตถประสงค 1. สามารถตงค าถามตามประเภทของค าถามตางๆ ได และการใชค าถามในการพฒนาการคด 2. สามารถใชค าถามในการพฒนาการคดของนกเรยนได


7 | ห น า

ตอนท 1 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

เรองท 1.1 ความรพนฐานของธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรและเทคโนโลย มความสมพนธกนแบบเกอกล กลาวคอ ความรทางวทยาศาสตร

กอใหเกดพฒนาการทางเทคโนโลย ในขณะเดยวกนเทคโนโลยกชวยใหไดขอมลทางวทยาศาสตรทละเอยด แมนย า และเพมศกยภาพในการศกษาคนความากขน

ในมาตรฐานหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรไดก าหนดใหมสาระการเรยนรเกยวกบธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลยไวเปนสาระการเรยนรท 8 ในมาตรฐานท 8.1 ซงกลาววา

“ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหารวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบไดภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวาวทยาศาสตรและเทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน” โดยแนะน าใหจดการเรยนการสอนตามมาตรฐานทสอดแทรกไปกบมาตรฐานทสอดแทรกกบมาตรฐานของสาระการเรยนรกลมสาระวทยาศาสตรทง 7 สาระการเรยนร คอ สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต สงมชวตกบสงแวดลอม สารและสมบตของสาร แรงและการเคลอนท พลงงาน กระบวนการเปลยนแปลงของโลก และดาราศาสตรและอวกาศ

ดงนนในการจดการเรยนการสอนตามมาตรฐานหลกสตร จงจ าเปนตองเขาใจธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

องคประกอบของธรรมชาตของวทยาศาสตร มนษยไดพฒนาองคความรทางวทยาศาสตร ซงประกอบดวยขอเทจจรง (Fact) และความคด (Idea) แนวความคดหลก (Concept) หลกการ กฎ และทฤษฎ ทเกยวกบโลกธรรมชาตและสงแวดลอม มาเปนเวลาอนยาวนานอยางตอเนอง ดวยการสบเสาะหาความร (Inquiry) ทผานการสงเกต การคด การส ารวจ การทดลอง และการตรวจสอบความเทยงตรงโดยบคคล และองคกร สงเหลานแสดงถงลกษณะเฉพาะของธรรมชาตของวทยาศาสตร ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลยมองคประกอบทส าคญ ดงน

1. มมมองทางวทยาศาสตร (Scientific World View) 2. การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร (Scientific Inquiry) 3. กจการทางวทยาศาสตร (Scientific Enterprise) 4. ความสมพนธระหวางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (Relationship between Science and

Technology) มมมองวทยาศาสตร นกวทยาศาสตรแบงปนองคความรทคนพบ ความเชอและทศนคตเกยวกบ

งานทไดศกษา คนควาแกสงคมของนกวทยาศาสตร และประชาชนทวไป มมมองทางวทยาศาสตรตอธรรมชาตมดงน


8 | ห น า

1. เรำสำมำรถท ำควำมเขำใจธรรมชำตได นกวทยาศาสตรถอวาสงตางๆ และเหตการณในเอกภพ (Universe) ปรากฏขนในรปแบบ (Pattern) ทแนนอน และสามารถท าความเขาใจโดยผานการศกษาอยางมระบบและรอบคอบ นกวทยาศาสตรเชอวา เมอใชปญญาและเครองมอชวยขยายความสามารถการรบร จะท าใหคนสามารถคนพบรปแบบธรรมชาตทงหมด นอกจากนนนกวทยาศาสตรยงเชอวา เอกภพเปนระบบเดยวทกวางใหญไพศาล ซงกฎพนฐานตางๆ ในทกทเปนอยางเดยวกน ความรทไดรบจากการศกษาทสวนหนงของเอกภพ สามารถน าไปใชไดกบสวนอน

2. ควำมคดทำงวทยำศำสตรสำมำรถเปลยนแปลงได วทยาศาสตรเปนกระบวนการสรางความร กระบวนการทางวทยาศาสตรขนอยกบการสงเกตปรากฏการณอยางรอบคอบ และ การสรางทฤษฎทท าใหสงทสงเกตเหลานนมความหมาย ความรอาจเปลยนแปลงไปไดเนองจากมขอมลใหมๆ จากการสงเกต ซงทาทายทฤษฎทมอย ไมวาทฤษฎหนงจะสามารถอธบายกลมขอมลทสงเกตไดดเพยงไร กเปนไปไดทมอกทฤษฎหนงอาจจะเหมาะกบสงทสงเกตไดดหรอดกวาหรออาจจะเหมาะสมกบสงทสงเกตไดดหรอดกวาหรออาจจะเหมาะสมกบสงทสงเกตไดกวางขวางกวา ซง นกวทยาศาสตรถอวา แมจะไมมทางใดทจะยนหยดความจรงทแทจรง (Absolute Truth) กตาม ถามการประมาณคาทแมนย าเพมขนกสามารถยอมรบสงทด ารงอยในโลกได

3. ควำมรทำงวทยำศำสตรมควำมคงทนเปนชวงเวลำ แมวานกวทยาศาสตรจะเลกลมความคดเกยวกบการไดมาซงความจรงทแทจรง และยอมรบวาความไมแนนอนเปนสวนหนงของธรรมชาต แตความรทางวทยาศาสตรสวนใหญกมความคงทน แทนทจะยกเลกความคดทมอยไปทงหมด แตมการปรบปรงความคดนนใหถกตอง ถอวาเปนบรรทดฐานของวทยาศาสตรและเปนการสรางความรททรงพลง มความแมนย าและไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ตวอยาง เชน ในการสรางทฤษฎสมพทธภาพของไอนสไตน ไอนสไตนไมไดละทงกฎการเคลอนทของนวตน แตแสดงใหเหนวากฎการเคลอนทของนวตนมขอจ ากดในการน ามาใชกบกรณทวไปทกวางขวางกวา ยงไปกวานนความสามารถของนกวทยาศาสตรในการท านายปรากฏการณธรรมชาตทแมนย าชวยสนบสนนหลกวาเราเขาใจธรรมชาตมากขน

4. วทยำศำสตรไมสำมำรถใหค ำตอบกบทกค ำถำมได มสงตางๆ มากมายทไมสามารถตรวจสอบหรอพสจนไดโดยวธทางวทยาศาสตร เชน ความเชอทเกยวกบพลงหรออ านาจลกลบเหนอธรรมชาต ในบางกรณวทยาศาสตรกพสจนใหเหนอยางมเหตผล แตไมไดรบการยอมรบจากผทยงยดมนอยกบความเชอเดม เชน เชอในปาฏหารย การท านายโชคชะตา โหราศาสตร และเรองผสาง

5. วทยำศำสตรตองกำรหลกฐำนหรอประจกษพยำน ความเทยงตรงของวทยาศาสตรอยทการสงเกตปรากฏการณ ดงนน นกวทยาศาสตรจะมงมนอยกบการหาขอมลทแมนย า หลกฐานเหลานไดรบจากการสงเกตและการวด จากสถานการณในธรรมชาตไปสหองปฏบตการ นกวทยาศาสตรท าการสงเกตโดยใชประสาทรบร เครองมอทตรวจวด เชน กลองจลทรรศนเพอขยายประสาทการรบร ลกษณะทมนษยไมสามารถรบรได นกวทยาศาสตรรวบรวมขอมลหลายวธ เชน สงเกต เกบตวอยาง และการทดลอง ในบางสถานการณนกวทยาศาสตรสามารถควบคมเงอนไขตามเจตนาอยางแมนย าเพอใหไดรบหลกฐาน เชน ควบคมอณหภม เปลยนความเขมขนของสารเคม หรอการผสมพนธของสงมชวตอน โดยการเปลยนแปลงเพยงเงอนไขเดยวในแตละครง แลวดวาจะมผลตอตวแปรอนอยางไร


9 | ห น า

6. วทยำศำสตรเปนกำรผสมผสำนของตรรกะและจนตนำกำร การใชตรรกะและการตรวจสอบหลกฐานอยางใกลชด มความจ าเปน แตไมใชสงทเพยงพอเสมอไปส าหรบความกาวหนาทางวทยาศาสตร แนวความคดหลกจะไมเกดขนอยางอตโนมตจากขอมลหรอการวเคราะหขอมลเทานน การตงสมมตฐานหรอทฤษฎเพอจนตนาการวาปรากฏการณตางๆ ในโลกท างานอยางไร และการมองวาสมมตฐานหรอทฤษฎจะน ามาใชในการทดสอบความจรงไดอยางไร เปนความสรางสรรคเหมอนกบการเขยนบทประพนธ การเขยนเพลง หรอการออกแบบตกระฟา บางครงการคนพบทางวทยาศาสตรเกดขนอยางไมคาดหวงมากอน แมแตเกดขนโดยอบตเหตกม แตความรและความคดสรางสรรคเปนสงทจ าเปน เพอการรบรความหมายของสงทเกดขนโดยไมคาดหวง ขอมลบางอยางทนกวทยาศาสตรคนหนงทงขวางไป อาจน าไปสการคนพบสงใหมของนกวทยาศาสตรคนอน

7. วทยำศำสตรมงอธบำยและท ำนำย นกวทยาศาสตรพยายามท าใหการสงเกตปรากฏการณมความหมาย โดยใชหลกการทางวทยาศาสตรทมอยในปจจบนในการอภปราย ค าอธบายหรอทฤษฎอาจมจ ากด แตจะตองมผลและสอดคลองกบขอมลทไดจากสงเกตทางวทยาศาสตรทเทยงตรง

8. วทยำศำสตรพยำยำมระบและหลกเลยงควำมล ำเอยง เมอตองเผชญกบสงทเปนความจรง นกวทยาศาสตรจะตอบสนองกบการถามหาประจกษพยานทสนบสนน แตประจกษพยานทางวทยาศาสตรอาจมความล าเอยงในดานการแปลความหมายขอมล ในการบนทกหรอการน าเสนอขอมลหรอแมแตในการเลอกวาขอมลใดควรจะมากอน นกวทยาศาสตรทมเชอชาต เพศ อาย หรอความเชอทางการเมองตางกน อาจมความล าเอยงทจะคนหา หรอเนนทประจกษพยานบางอยาง หรอ การแปลความหมาย

9. วทยำศำสตรไมมอ ำนำจ เปนเรองปกตทางวทยาศาสตรทจะคนหาแหลงความร และความคดเหนจากผเชยวชาญในสาขาตางๆ แตผเชยวชาญเหลานอาจใหขอมลทผดพลาด ซงปรากฏวาไดผดพลาดมาหลายครงในประวตของวทยาศาสตรในระยะยาว จะไมมนกวทยาศาสตรทมชอเสยงหรอมศกดสงสง ถกเชดชใหมอ านาจในการตดสนนกวทยาศาสตรคนอนวา ท าถกและไมมขอสรปสรางไวกอนวานกวทยาศาสตรคนอนท าถกและไมมนกวทยาศาสตรคนอนทจะเขาถงรากฐานในการส ารวจตรวจสอบของเขา

ความสมพนธระหวางวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรในสมยปจจบนไดเขามามบทบาทเกยวของกบการด ารงชวตของมนษยบนโลกนทกภาคสวน วการทางวทยาศาสตร การทดลอง การรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมลและการตรวจสอบทฤษฎหรอสมมตฐานใด ๆ ไดพฒนากาวไกลไปมาก เกดความคดการวจยและการคนพบทางวทยาศาสตรแบบผสมผสานกนของวทยาศาสตรหลายสาขา เพออธบายถงปรากฏการณ และการน าความรมาใชประโยชน ในการด ารงชวตและเพอชวตทดกวาในการท างาน การแกปญหา การผลต การจดการ เชน การเกษตร การแพทย ความมนคง ธรกจการคา และอตสาหกรรม เปนตน

“วทยาศาสตร” เปนความรทไดจากการสงเกตและคนควาจากปรากฏการณธรรมชาต มการสะสมรวบรวมไวอยางมกระบวนการและเปนระบบ สวน “เทคโนโลย” เปนการน าความรทางวทยาศาสตรและศาสตรอนๆ มาผสมผสานประยกตใชในทางปฏบตเปนรปธรรมได ดวยการน าทรพยากรตางๆ มาใช มการคนควาวจย ปรบปรงพฒนา ขจดปญหา และสรางนวตกรรมใหมๆ ขนมาเรอยๆ เพอให


10 | ห น า

เหมาะสมกบความตองการมนษย หากเทคโนโลยนนไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบความตองการ กมกจะท าใหเกดปญหาตามมา วทยาศาสตรและเทคโนโลยจงตองด าเนนและเจรญควบคกนไป ไมสามารถแยกออกจากกนได

นวตกรรมและเทคโนโลยทเปลยนแปลงชวตของเราทเหนไดชดเจน ไดแก เทคโนโลยการสอสารและสารสนเทศ เทคโนโลยวสด เทคโนโลยนาโน เทคโนโลยชวภาพและจโนม เทคโนโลยพลงงาน และในอนาคตอนใกลน เชอมนวา แรงกดดนจากความตองการของสงคมมนษย จะเกดกลมนวตกรรมเทคโนโลยสมยใหม ทจะเปลยนแปลงรปแบบการท างานและการใชชวตของคนเรา เชน การใชพลงงานไฟฟา จะใชเทคโนโลยโซลารเซลล ผานเซลลสรยะแบบฟลมบาง ซงตนทนต ากวาและดกวางแบบแผนซลกอนมาก สามารถตดตงไดเกอบทกท ใชส าหรบอาคารสถานท โทรศพทมอถอ คอมพวเตอรโนตบค รถยนต หรอวสดบนเสอผาไดอกดวย

การสอสารขอมลในระบบเครอขาย ไดกลายเปนปจจยส าคญในชวตประจ าวนแบบสงคมไรพรมแดน ไมวาจะเปนดานการศกษาคนควา การจดการธรกจ ศลปะอตสาหกรรม สนทนาการและความบนเทง การปกครอง ความมนคงของชาตเปนสงคมสารสนเทศ หรอสงคมขาวสาร ในรปแบบตางๆ ทกททกประเภท การคนขอมลผานระบบอนเตอรเนต การใชต ATM การสงจดหมาย e-mail การตดตอคาขาย การจองตวเดนทาง การประชมทางไกล การแลกเปลยนขาวสาร การด าเนนชวตเปนไปอยางมประสทธภาพ หากน าเทคโนโลยไปใชอยางสรางสรรค

ผลของวทยาศาสตรและเทคโนโลย เกดการเปลยนแปลงดานตางๆ ดงน วฒนธรรมและสงคมการด าเนนชวต สภาพสงแวดลอม การสญเสยทรพยากรธรรมชาต วสดโลก ธรรมชาตและการทดแทน ชวภาพและพนธกรรม การเกษตร การอาหาร การอปโภคบรโภค การอตสาหกรรม การพลงงาน เศรษฐกจ การเงนการคลง ธรกจการคา การศกษา การเรยนร คนควาและการวจย ความรและทกษะดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย การแพทย การสาธารณสข สขอนามย เสถยรภาพความมงคง ชวตและทรพยสน ฯลฯ


11 | ห น า

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.1

สรป มาตรฐานหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรไดก าหนดใหมสาระการเรยนรเกยวกบธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลยไวเปนสาระการเรยนรท 8 ในมาตรฐานท 8.1 เนองจาก ความรทางวทยาศาสตรกอใหเกดพฒนาการทางเทคโนโลย ในขณะเดยวกนเทคโนโลยกชวยใหไดขอมลทางวทยาศาสตรทละเอยด แมนย า และเพมศกยภาพในการศกษาคนความากขน โดยธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลยมองคประกอบทส าคญ ดงน 1) มมมองทางวทยาศาสตร (Scientific World View) 2) การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร (Scientific Inquiry) 3) กจการทางวทยาศาสตร (Scientific Enterprise) และ 4) ความสมพนธระหวางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (Relationship between Science and Technology) ซงผลของวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดท าใหเกดการเปลยนแปลงดานตางๆ อยางมากมาย


12 | ห น า

เรองท 1.2 การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

วทยาศาสตรมบทบาทส าคญยงในโลกปจจบนและอนาคต วทยาศาสตรเปนวฒนธรรมของโลกสมยใหม ซงเปนสงคมฐานความร (Knowledge Based Society) วทยาศาสตรชวยพฒนากระบวนการคด มทกษะทส าคญในการแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตดสนใจโดยใชขอมลและประจกษพยานทตรวจสอบได เพอความเขาใจเกยวกบโลกธรรมชาต ทกคนจงจ าเปนตองไดรบการพฒนาใหรวทยาศาสตร (Scientific Literary) ซงหมายถงมความร ความเขาใจโลกธรรมชาต และเทคโนโลยทมนษยสรางขน สามารถน าความรไปใชไดอยางมเหตผลมวจารณญาณ สรางสรรค มคณธรรมทงในการด ารงชวต การประกอบอาชพ และการดแลรกษาสภาพแวดลอมธรรมชาตอยางยงยน

1. วทยาศาสตรเปนการสบเสาะหาความร (Science as Inquiry) การเรยนการสอนวทยาศาสตรดวยการสบเสาะหาความร ชวยใหครไดพฒนาความสามารถของนกเรยน ซงการสบเสาะหาความรเปนกลมของความสามารถทซบซอน ขณะทนกเรยนตงใจจดจออยกบการสงเกต ส ารวจตรวจสอบ นกเรยนยงจะไดพฒนาความสามารถในการตอบค าถาม ไดส ารวจตรวจสอบแงมมตางๆ ในโลกธรรมชาตรอบตวนกเรยน แลวใชผลการสงเกต ส ารวจตรวจสอบอยางหลากหลาย สรางค าอธบายทมเหตผลตอบค าถามทสงสย การเรยนวทยาศาสตรดวยการสบเสาะหาความรจะชวยใหนกเรยนเขาใจแนวความคดหลก กฎ ทฤษฎตางๆ ในวทยาศาสตรได ดงนน สงส าคญส าหรบครผสอน คอ ตองมความเขาใจอยางดพอวา การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร คอ อะไร จะใชในการเรยนการสอนวทยาศาสตร เนอหาหรอเรองใด นนคอตองมความรในเนอหาอยางดและใชกลวธอะไรทจะพฒนาทกษะการสบเสาะหาความรของนกเรยน

ขอความตอไปน จะชวยใหผสอนไดประเมนถงความเขาใจของตนเอง เกยวกบการสบเสาะหาความร ตระหนกในการน ามาใชในการเรยนการสอนใหเกดประสทธภาพและประสทธผล

การสบเสาะหาความร เปนกจกรรมตางๆ ทนกเรยนจะได พฒนาความร ความเขาใจ แนวความคดหลกวทยาศาสตร เชนเดยวกบนกวทยาศาสตรใชท าความเขาใจโลกธรรมชาต

การสอนวทยาศาสตรทกเรอง สามารถใชการสบเสาะหาความร การทนกเรยนตงค าถาม แลวท าการส ารวจตรวจสอบเพอตอบค าถามเหลานน ผลทไดคอความร

ทางวทยาศาสตร การสอนโดยใชการสบเสาะหาความร มงเนนพฒนากระบวนการมากกวา การสรางองคความร การใชกระบวนการสบเสาะหาความร ใหไดผล ผสอนตองพฒนาพนฐานใหนกเรยน แตละคน

เรมตนดวยตนเอง การทนกเรยนไดท ากจกรรมปฏบต (Hands on Activity) เปนการสบเสาะหาความร การสบเสาะหาความรเปนการเรยนทนกเรยนตองไดสมผสตรงกบปรากฏการณ

หรอสงทจะเรยน


13 | ห น า

การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร ตองการใหนกเรยนอภปราย รวมมอรวมใจในการปฏบต แลกเปลยนความคดเหน ซงถอเปนทกษะทส าคญในการเรยนร การมปฏสมพนธในสงคมและการแลกเปลยนขอมล เปนสงส าคญทนกเรยนแตละคนจะสรางแนวคดหลกและความเขาใจในโลกธรรมชาต

การสบเสาะหาความรทน ามาใชในชนเรยน บทบาทการสอนของครอาจจะลดลงแตจะไปเพมมากขนทการออกแบบ จ าลองสถานการณการเรยน การใหค าแนะน า การอ านวยความสะดวก และทส าคญคอ การเกบรวบรวมขอมลเพอประเมนการพฒนาความกาวหนาของนกเรยน

ขอความตางๆ ทกลาวมาน จะชวยสรางความตระหนกใหกบคร ทจะท าความเขาใจกระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร เพอจะน ามาใชในชนเรยนอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล ในเอกสาร National Science Education Standards ไดเสนอใหพจารณาการสบเสาะหาความรในมมมอง 3 มต คอ

กลวธการสอนทสนบสนนการสบเสาะหาความรของนกเรยน ความสามารถของการสบเสาะหาความร ความเขาใจการสบเสาะหาความรซงไมใชเปนเพยงกระบวนการทางวทยาศาสตร

การน าการสบเสาะหาความรมาสชนเรยน จงตองระมดระวงถง 3 ประการ คอ ความเขาใจอยางลกซงวาการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรคออะไร ความเขาใจและความรในเนอหาวทยาศาสตรทจะสอนอยางแทจรง กลวธ (Strategy) ในการสอนทพฒนาทกษะการสบเสาะหาความร การใชการสบเสาะความรทางวทยาศาสตรในชนเรยน มความส าคญตอการพฒนาความเขาใจ

ความรวทยาศาสตร การจดการศกษาวทยาศาสตรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร กไดตระหนกถงความส าคญน จงก าหนดการพฒนาการสบเสาะหาความรไวในมาตรฐานการเรยนรทกชวงชนทเปนระดบของการพฒนาอยางตอเนอง ตงแตชวงชนท 1-4 (ป.1 – ป.6) ในสาระท 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย และมาตรฐานในสาระนจะสอดแทรกอยในการเรยนการสอนทง 7 สาระของกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ดงตวอยาง

สาระท 1 สงมชวตและการด ารงชวต มาตรฐาน ว 1.1 ผเขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสรางและหนาทของ

ระบบตาง ๆ ของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเองและดแลสงมชวตอน

ขอความทก าหนดไวในมาตรฐานการเรยนรนเปนการก าหนดวา นกเรยนทจบการศกษาขนพนฐานในปท 12 (มธยมศกษาปท 6) ควรมความรอะไร และมความสามารถท าอะไรไดบาง ซงกมการก าหนดยอยละเอยดลงไปอกในมาตรฐานการเรยนรแตละชวงชน เมอพจารณาขอความในมาตรฐานการเรยนรดงกลาวจะเหนวาใหความส าคญในการเรยนรวทยาศาสตรทงเนอหาและกระบวนการ ทงนเพอลดขอโตแยงของครบางคน ทเหนวาการใชการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร ท าใหใชเวลากบกระบวนการมาก ไมมเวลาใหกบเนอหา แตในความเปนจรงแลว ถาวทยาศาสตรคอการสงสย การถามค าถามเกยวกบสงตางๆ ในโลกธรรมชาตรอบตว และพฒนาหรอสรางค าอธบายเกยวกบปรากฏการณหรอ


14 | ห น า

สงนนๆ โดยอาศยประจกษพยานทตรวจสอบได ดงนน วทยาศาสตรจงเปนการสบเสาะหาความร สงส าคญ คอ ครจะเลอกใชการสบเสาะหาความรดวยความเขาใจและเหมาะสมไดอยางไร

2. องคประกอบส าคญของการสบเสาะหาความร (The Essential Features of Inquiry) 1) ผเรยนตงใจจดจอกบการถามค าถามวทยาศาสตร ค าถามวทยาศาสตร หมายถง ค าถามทน าไปสการส ารวจตรวจสอบได เปนค าถามเกยวกบวตถ

สงของ เหตการณในธรรมชาตทเชอมโยงกบแนวคดหลกทางวทยาศาสตร ค าถามดงกลาวน าไปสการส ารวจตรวจสอบเกบรวบรวมขอมล แลวใชขอมลทผานการวเคราะหแลวมาสรางค าอธบายปรากฏการณ หรอสงตางๆ นนค าถามทถามจงเปนประเภททขนตนดวยค าวา “ท าไม” เชน ท าไมวตถทกชนดจงตกลงสพน และค าถาม “อยางไร” เชน แสง น าและอากาศเปนปจจยส าคญทชวยใหพชเตบโตไดอยางไร การเรมตนถามค าถามของผเรยนมกจะเปนค าถาม “ท าไม” ทผสอนตองชวยใหนกเรยนปรบปรงเปนค าถาม “อยางไร” เพอน าไปสการสบเสาะหาความรในล าดบตอไป สงทจะกระตนใหนกเรยนถามค าถาม อาจเกดจากการถามค าถามของครจากในหนงสอเรยน สอและส งเรยนรตางๆ ในเวบไซต ฯลฯ ครทมประสบการณสงจะสามารถกระตนนกเรยนใหถามค าถามทมคณคาน าไปสการส ารวจตรวจสอบ

2) ผเรยนใหความส าคญกบประจกษพยานทสอดคลองกบค าถาม ความรวทยาศาสตรเปนความรทไดจากประจกษพยานในธรรมชาต และหาค าอธบายธรรมชาตวา

เกดขนไดอยางไร จงตองเนนขอมลทแมนย าจากการสงเกตอยางถถวนดวยประสาทสมผส การวด การใชเครองมอตางๆ ทไดมาตรฐานชวยขยายความสามารถของประสาทสมผส เชน แวนขยาย กลองจลทรรศน ปรากฏการณทเปนธรรมชาตไมสามารถควบคมไดเหมอนการทดลองในหองปฏบตการจงตองใชเวลาในการสงเกต ส ารวจเปนเวลานาน แลวมาลงความเหน (Infer) เกยวกบผลทเกดขนจากปจจยตางๆ การรวบรวมขอมลจากประจกษพยานในธรรมชาต จงตองท าหลายอยาง ท าซ าหลายครง รวบรวมขอมลทแตกตางแตอาจมความสมพนธกบเหตการณอยางเดยวกน การปฏบตดงกลาวท าใหไดมาซงความรวทยาศาสตร

ในชนเรยนวทยาศาสตร นกเรยนจะตองอาศยประจกษพยาน เพอสรางค าอธบายเกยวกบสงตางๆเชนเดยวกน นกเรยนจะสงเกตพช สตว สงของ หรอปฏกรยาเคมตางๆ และอธบายรายละเอยดจากการสงเกต มการวด การจดจ าแนก การส ารวจตรวจสอบ การทดลอง รวบรวมขอมลหรอประจกษพยานทแมนย าและครบถวนเพอสรางค าอธบายเกยวกบสงเหลานน ซงอาจจะเกยวของกบความเชอสวนตว ความสมพนธทางสงคม คานยมทางศาสนา

3) ผเรยนสรางค าอธบายทางวทยาศาสตรจากประจกษพยาน การอธบายเพอตอบค าถามทสงสยจะอยบนพนฐานของการวเคราะหเหตและผลคอประจกษ

พยานทไดรบจากการส ารวจ ตรวจสอบ ดวยการใชความคดวจารณญาณในการสรางค าอธบายทเปนการแสดงถงการเรยนรเกยวกบสงทยงไมเคยร ไมคนเคย เชอมโยงกบสงทสงเกต หรอทเคยเรยนรมากอนแลวโดยการสรางค าอธบายทอาจจะสนบสนนหรอโตแยงอยางมเหตผล การอธบายจากประจกษพยานทรวบรวมได เปนการสรางแนวความคดใหมจากความเขาใจทมอยแลว และถอวาเปนการสรางความรใหมส าหรบนกเรยน ครควรแนะใหเหนวาค าอธบายดงกลาวของนกเรยนยงไมใชค าอธบายทางวทยาศาสตร

4) ผเรยนเชอมโยงค าอธบายกบความรวทยาศาสตรและความรอนๆ


15 | ห น า

ในชวงทนกเรยนจะประเมนค าอธบายปรบปรงแกไข มการเพมเตมหรอตดทอน ตรวจสอบวาค าอธบายนนไดรบการสนบสนนอยางจรงจงจากประจกษพยานหรอไม การอธบายนนตอบค าถามหรอไม มอะไรทแสดงถงความไมเทยงตรง ไมแมนย า ในการเชอมโยงประจกษพยานมาสค าอธบาย หรอยงมค าอธบายอนทเปนเหตผลมากกวาหรอไม นกเรยนจะตองไดรบการชแนะใหอานพจารณา ทบทวน เปรยบเทยบ ตรวจสอบค าอธบายของตนกบของคร เพอนคนอนๆ จากหลกการทางวทยาศาสตรในหนงสอต ารา เพอใหค าอธบายนนเชอถอไดวาถกตอง สอดคลองกบความรทางวทยาศาสตรทนกวทยาศาสตรไดยอมรบแลว

5) ผเรยนสอสารน าเสนอค าอธบายของตนเอง การเสนอค าอธบายของนกเรยนใหผอนเขาใจจะตองมความชดเจนตงแตค าถาม วการทใชในการ

ส ารวจตรวจสอบ ประจกษพยานทรวบรวมไดจากขอมล ค าอธบายทมการทบทวน ตรวจสอบกบค าอธบายอนๆ การน าเสนอค าอธบายของนกเรยนควรเปดโอกาสใหมการซกถาม ตรวจสอบประจกษพยาน วพากษวจารณ สนบสนน หรอโตแยงอยางมเหตผล เนองจากความรทนกเรยนสรางค าอธบายนนอาจมสวนทอาจเกดความผดพลาด หรอค าอธบายนนเกดกวาประจกษพยานทมอย หรออาจมการน าเสนอค าอธบายอกแนวหนงไดจากประจกษพยานเดยวกนนน การน าเสนอค าอธบายนอาจน าไปสค าถามในการเชอมโยงประจกษพยานอนๆ และความรวทยาศาสตร ซงท าใหนกเรยนสามารถตอบขอซกถาม สนองตอบตอขอโตแยงไดอยางมนใจ

3. ทกษะการสบเสาะหาความร (Inquiry skills) การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร จะประสบความส าเรจได นกเรยนจะตองไดรบการพฒนา

ทกษะส าคญในการสบเสาะหาความรตลอดการเรยน ทกษะการสบเสาะหาความรทส าคญและจ าเปนในการส ารวจตรวจสอบโลกธรรมชาต มดงน

การสงเกต การใชประสาทสมผสทง 5 ของนกเรยนไดแก ด ฟง สมผส ชม และดม ในการเรยนรสมบตของ

สงตางๆ และมการใชเครองมอพนฐานในการขยายขอบเขตของประสาทสมผส ไดแก แวนขยาย กลองจลทรรศน เครองวดไฟฟา ฯลฯ

การเปรยบเทยบ การพจารณาความเหมอน ความแตกตางของวตถ หรอเหตการณตางๆ การจดจ าแนก การจดกลม การจดกลม จดล าดบเหตการณ โดยใชลกษณะทเหมอนกนจดเปนกลมเดยวกน เพองายตอความ

เขาใจ การวด การรวบรวมขอมลโดยใชเครองมอ ทเปนมาตรฐานใหไดขอมลทถกตอง แมนย า เทยงตรง การวางแผนออกแบบการส ารวจตรวจสอบ วธการหลากหลายทจะใชในการส ารวจตรวจสอบ เพอรวบรวมขอมลมาตอบค าถามหรอขอสงสย

รวมถงการก าหนดรายการทจะบนทกขอมลอยางเปนระบบ การวเคราะหและแปลความหมายขอมล


16 | ห น า

การจดกระท ากบขอมลทรวบรวมไดจากการสงเกต การส ารวจตรวจสอบ แสดงเปนความสมพนธของขอมลในรปของกราฟ แผนภม การจดล าดบ เพอน าไปสการแปลความหมายขอมล

การใชตวเลขจ านวน การแสดงขอมลเชงปรมาณทวดไดจากเครองมอมาตรฐาน รวมถงการประมาณคาอยางมเหตผล การท านาย – คาดคะเน การคาดคะเนผลทจะเกดขนในอนาคต โดยอาศยขอมล ประจกษพยานในปจจบนและ

ประสบการณ การลงความเหน การลงขอสรปทมเหตผลบนพนฐานของการสงเกต การส ารวจตรวจสอบ การลงขอสรป การสรปผลการส ารวจตรวจสอบ โดยพจารณาขอมลทผานการวเคราะหและแปลความหมายแลว

ขอสรปเปนขนตอนสดทายของการส ารวจ ตรวจสอบ ซงอาจสรปเปนแนวความคดหลก กฎ ทฤษฎ การใชความสมพนธระหวางเวลา สถานทหรอมต การสงเกตปรากฏการณธรรมชาตตางๆ จะมการเปลยนแปลงไปตามเวลาและสถานทหรอ มตท

แตกตางกน การตงสมมตฐาน การเสนอค าอธบาย ถงผลทคาดวาจะเกดขนทสามารถตรวจสอบได ซงจะแสดงความสมพนธ

ระหวางตวแปรทเกยวของ น าไปสการออกแบบ การส ารวจตรวจสอบ ตามระดบความสามารถของนกเรยน

การระบและควบคมตวแปร การก าหนดตวแปรทเกยวของ หรอ ทสงผลกระทบตอผลทเกดขนซงสอดคลองกบค าถาม

สถานการณทตองการส ารวจตรวจสอบ การก าหนดตวแปรตองมความรดกมเพอใหการออกแบบการทดลองมความยตธรรม

การทดลอง การลงมอปฏบตเพอศกษาความสมพนธระหวางตวแปรทก าหนดไว จะไดรวบรวมขอมลอยาง

ละเอยด ถถวน เทยงตรงและครบถวน การสราง / ใชแบบจ าลอง การแสดงความคด หรอรปแบบ โครงสราง กระบวนการใหเหนเปนรปธรรม การสอสาร การกลาวถงขอมล ขอคนพบ แนวความคด ใหผอนเขาใจไดตรงและชดเจนดวยการเขยน การพด

การจดแสดงประกอบขอมล ทกษะการสบเสาะหาความรดงกลาว จะเหนวา เปนทงทกษะทางสตปญญา ( Intellectual

Skills) คอ การใชกระบวนการคด และทกษะทางปฏบต (Manual Skills) ทเคลอนไหว หยบ จบสมผส ทกษะทง 2 กลมมความส าคญมากในการเรยนร การสบเสาะหาความร ไมเฉพาะวทยาศาสตร


17 | ห น า

คณตศาสตรเทานน แตรวมถงศาสตรอนๆ ดวย และยงใชในการด าเนนชวต การประกอบอาชพในอนาคตดวย นกเรยนควรไดรบโอกาสในการฝกฝนอยางสม าเสมอ และตอเนองในการสบเสาะหาความรใหม

4. การใชการสบเสาะหาความรในชนเรยน (Inquiry in the Classroom) การใชการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรในชนเรยน ผสอนจะตองวางแผนออกแบบการ

จดการเรยนร โดยคดเลอกเนอหาวทยาศาสตรทเหมาะสมกบการใชกระบวนการดงกลาว สอดคลองกบความร ความสามารถของผเรยน และมการพฒนาเพมขนเปนล าดบ

การจดการเรยนการสอนทใชการสบเสาะหาความรเปนฐาน (Inquiry-Based-Learning) จะตองออกแบบการจดการเรยนรทแสดงใหเหนองคประกอบส าคญ 5 องคประกอบของการสบเสาะหาความรอยางตอเนองเปนล าดบโดยเฉพาะอยางยงการถามค าถามของครและนกเรยน กจกรรมตางๆ ตองทาทายใหนกเรยนมปฏสมพนธหลากหลายเพอใหเกดการเรยนร ความรความเขาใจแนวคดหลกทางวทยาศาสตรทส าคญ การน ารปแบบของการสบเสาะหาความรมาลงสแผนการจดการเรยนรทใชมล าดบดงน

1) สรางความสนใจ ครจะกระตนดวยค าถามใหนกเรยนสนใจ จดจออยกบสงทจะเรยน วามอะไรบางทรแลว และสงสยอยากรอะไรเกยวกบสงนนอก ความสงสยใครรของนกเรยนจะหลงไหลออกมาเปนค าถามมากมายทจะน าไปสกจกรรมล าดบตอไป

2) ส ารวจคนหา ครจะออกแบบกจกรรมใหนกเรยนไดส ารวจตรวจสอบดวยกระบวนการตางๆ เพอน าไปสค าตอบหรอค าอธบายของค าถามทสนใจอยากร ไดแก กจกรรม การสงเกต ส ารวจ ทดลอง เพอรวบรวมขอมล ประจกษพยานทเกยวของอยางแมนย าและครบถวน

3) อธบายและลงขอสรป ครจะกระตนใหนกเรยนพจารณาขอมลและประจกษพยานตางๆ ทรวบรวมไดจากการส ารวจตรวจสอบ รวมกนวเคราะห หาความสมพนธของขอมล แปลความหมายขอมลและลงขอสรป แลวสรางค าอธบายทสอดคลองกบขอมลนนดวยค าพดของนกเรยน

4) ขยายความร ครจะกระตนใหนกเรยนพจารณาค าอธบายของนกเรยน ใหเชอมโยงกบความรอนๆ และเปรยบเทยบกบความรวทยาศาสตร เพอสรางแนวความคดวทยาศาสตรทถกตองสมบรณตามระดบชนของนกเรยน

5) ประเมนผล ครจะพยายามทาทายใหนกเรยนคดถงการน าความรทไดไปใชในสถานการณอนๆ หรอยกตวอยางการใชความรนนในชวตประจ าวน ในการประกอบอาชพหรอในกจกรรมตางๆ นอกจากนนกเรยนอาจจะมค าถามใหมทสงสยอยากรเปนการน าไปสการเรยนในหวขอตอๆ ไปอก

อยางไรกตาม การประเมนผลควรท าทกขนตอนของการจ ดกระบวนการเรยนร ตลอดกระบวนการตงแตแรกจนถงขนสดทายทสนสดบทเรยน

การสบเสาะหาความรวทยาศาสตรทน ามาใชในการเรยนการสอนสามารถท าไดหลายแนวทาง ตามระดบความสามารถของนกเรยน ครควรจดกจกรรมทเปดโอกาสใหนกเรยนไดพฒนาไปจนระดบสงสด ดงน

การสบเสาะหาความรทก าหนดวธการ (Structured Inquiry) เปนขนตอนทใชฝกกระบวนการสบเสาะหาความร ซงสวนใหญจะมในหนงสอเรยนทก าหนดวธด าเนนการและทกษะตางๆ ทตองใชในการท ากจกรรม ผเรยนเปนเพยงปฏบตตามค าแนะน า รวบรวมขอมล วเคราะหแปลความหมายตามค าถามทก าหนดไว


18 | ห น า

การสบเสาะหาความรทมการแนะแนวทางให (Guided Inquiry) เปนอกขนหนงของการพฒนากระบวนการสบเสาะหาความร โดยนกเรยนไดรบค าถามทก าหนดให แลวหาวธการดดแปลงการส ารวจตรวจสอบรวบรวมขอมล เพอตอบค าถามและอาจน าไปสค าถามใหม

การสบเสาะหาความรดวยตวผเรยนอยางอสระ (Independent Inquiry) เปนการพฒนาการสบเสาะหาความรสงสดของนกเรยน โดยทนกเรยนเปนผตงค าถามทสนใจอยากร วางแผนหาวการในการส ารวจตรวจสอบ รวบรวมขอมล แปลความหมาย และลงขอสรป ตอบค าถามทสงสย ซงกคอ การเป ดโอกาสใหนกเรยนท ากจกรรมโครงงานวทยาศาสตรและเทคโนโลยนนเอง

การจดการเรยนการสอนโดยใชการสบเสาะหาความร จะตองค านงถงคณลกษณะส าคญทงหมดของการสบเสาะหาความร ครจะตองน าไปใชในขนตอนตางๆของการเรยนการสอน หรอในกจกรรมการเรยนอยางเหมาะสม ความเขมขนของการน าไปใช เพอใหผเรยนมความสามารถในการสบเสาะหาความร ขนอยกบการออกแบบกจกรรมทใหนกเรยนมสวนรวม และบทบาทของครทมสวนชน ามากหรอนอยในบางกรณทเนอหามความซบซอน ครอาจมบทบาทชน าเพอกระตนใหนกเรยนแสดงความสามารถออกมามากขนในขนตอนตอๆไป เชน การตงค าถาม ครอาจเรมถามค าถามกอนเพอกระตนใหนกเรยนคดสงสยและตงค าถามตอไป หรอในการวเคราะหขอมล การอธบาย การลงขอสรปครกอาจตองชแนะวธการเพอเปนแนวทางใหกบนกเรยน สงทตองตระหนกอยางยง คอ การเรยนการสอนทยดแนวทางการสบเสาะหาความร ครจงมบทบาทส าคญในการออออกแบบการเรยนร และท าหนาทสนบสนนอ านวยความสะดวก (Facilitator) ในระหวางทมการเรยนการสอน เพอใหนกเรยนเกดการเรยนรตามจดประสงคและสอดคลองตามมาตรฐานหลกสตร

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.2

สรป วทยาศาสตรไดชวยพฒนากระบวนการคด ใหมทกษะทส าคญในการแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตดสนใจโดยใชขอมลและประจกษพยานทตรวจสอบได ดงนน การเรยนการสอนวทยาศาสตร จงน าการสบเสาะหาความรมาใชในชนเรยน โดยบทบาทการสอนของครอาจจะลดลงแตจะมบทบาทส าคญในการออออกแบบการเรยนร และท าหนาทสนบสนนอ านวยความสะดวก (Facilitator) ในระหวางทมการเรยนการสอน เชน การจ าลองสถานการณการเรยน การใหค าแนะน า การอ านวยความสะดวก และ การเกบรวบรวมขอมลเพอประเมนการพฒนาความกาวหนาของนกเรยน ซงการออกแบบการจดการเรยนรททใชการสบเสาะหาความรเปนฐาน ตองแสดงใหเหนองคประกอบส าคญ 5 องคประกอบ ดงน 1) สรางความสนใจ 2) ส ารวจคนหา 3) อธบายและลงขอสรป 4) ขยายความร และ5) ประเมนผล


19 | ห น า

เรองท 1.3 กจการทางวทยาศาสตร

วทยาศาสตรในฐานะทเปนกจการอยางหนงมมตแหงความเปนบคคล สงคม และสถาบนกจการทางวทยาศาสตรเปนคณลกษณะหลกอยางหนงของโลกปจจบน และมการใชเวลาเปนจ านวนมากมายเมอเทยบกบศตวรรษกอน

1. วทยำศำสตรเปนกจกำรทำงสงคมทซบซอน งานทางวทยาศาสตรตองใชบคคลจ านวนมากในการท างานทแตกตางกนและมความรวมมอกนใน

ระดบนานาชาต ชายและหญงจากกลมชนหลากหลายวฒนธรรมมสวนรวมในวทยาศาสตรและการใชประโยชน บคคลเหลานประกอบดวยนกวทยาศาสตร วศวกร นกคณตศาสตร แพทย ชางเทคนค นกเขยน โปรแกรมคอมพวเตอร บรรณารกษ และคนอนๆ ซงอาจมงเนนไปทความรทางวทยาศาสตรตามวถทางของแตละคน หรอเพอจดมงหมายในการน าไปใชเฉพาะดานและเขาอาจเกยวของกบการรวบรวมขอม ล สรางทฤษฎ สรางเครองมอ หรอเครองสอสาร

วทยาศาสตรด าเนนไปในองคกรทแตกตางกนมากมาย นกวทยาศาสตรถกจางใหท างานในมหาวทยาลย โรงพยาบาล ภาคธรกจและอตสาหกรรม หนวยงานของรฐ องคกรวจยอสระ สมาคมวทยาศาสตร เขาอาจท างานตามล าพง เปนกลม หรอสมาชกของทมวจยขนาดใหญ สถานทท างานของเขาอาจเปนหองเรยน หนวยงาน หองปฏบตการ และภาคสนามธรรมชาตจากอวกาศถงกนทะเล

เนองจากธรรมชาตทางสงคมของวทยาศาสตร การกระจายขอมลความรทางวทยาศาสตรเปนเรองส าคญ นกวทยาศาสตรน าเสนอสงทคนพบและทฤษฎทางเอกสารทแจกในการประชมหรอตพมพในวารสาร เอกสารเหลานชวยใหนกวทยาศาสตรเผยแพรผลงานของเขาเปนการเสนอความคดของเขาใหนกวทยาศาสตรอนไดวพากษวจารณ และแนนอนสงนเปนการพฒนาวทยาศาสตรทวโลก ความกาวหนาของขาวสารทางวทยาศาสตร และการพฒนาการของเทคโนโลยสารสนเทศชวยเพมความเรวของการรวบรวมขอมล การจดเกบขอมลและการวเคราะห ท าใหการวเคราะหแบบใหมนสามารถน าไปใชประโยชนเชงปฏบตและยนเวลาระหวางการคนพบและการน าไปใชประโยชน

2.วทยำศำสตรถกจดระบบเปนสำขำวชำตำงๆ และด ำเนนกำรศกษำโดยสถำบนทหลำกหลำย วทยาศาสตรเปนการรวบรวมสาขาทางวทยาศาสตรทแตกตางกนหรอเนอหาวชา จาก

มานษยวทยาไปสสตววทยา ซงอาจประกอบดวยสาขาวชามากมาย ทมความแตกตางกนในหลายทางเชน ประวตศาสตร เรองทศกษาและภาษาทใช และผลทคาดหวง เมอพจารณาจดมงหมายและปรชญา ทกสาขาของวทยาศาสตรมความเทาเทยมกน และทงหมดกชวยเตมความอยากรทางวทยาศาสตร ขอดของการแบงวทยาศาสตรเปนสาขาตางๆ คอ การกอใหเกดโครงสรางของแนวความคดหลกส าหรบจดระบบของงานวจยและสงทพบ ขอเสยกคอการแบงเปนสาขาไมสอดคลองกบธรรมชาตของโลก และท าใหการสอสารมความยากล าบาก ไมวากรณใดๆ กตามวทยาศาสตร ไมมก าแพงตายตว ฟสกสเกยวของกบเคม ดาราศาสตรและธรณวทยา และเคมกเกยวของกบชววทยาและจตวทยา และอนๆ สาขาใหมๆ ทางวทยาศาสตรทมการผสมผสานเชน ฟสกสดาราศาสตร ชวฟสกสและชวสงคมศาสตร เกดขน บางสาขากกาวหนาและแตกเปนสาจายอยและกลายเปนสาขาใหญตอไป


20 | ห น า

มหาวทยาลย โรงงานอตสาหกรรม และรฐบาลกเปนสวนหนงของโครงสรางของการสรางความรทางวทยาศาสตร งานวจยในมหาวทยาลยมกจะเนนไปทองคความร แมองคความรสวนมากจะน าไปสการแกปญหา มหาวทยาลยกเปนแหลงใหการศกษาแกนกวทยาศาสตรรนใหม นกคณตศาสตรและนกวศวกร ในภาคอตสาหกรรมและธรกจมกจะเนนงานวจยไปสการปฏบต และมการสนบสนนงานวจยทยงไมมผลตอการน าไปใชทนท บางสวนกเปนการมองเหนวาจะสามารถน าไปประยกตอยางคมคาในระยะยาว รฐใหการสนบสนนงบประมาณในการวจยในมหาวทยาลยและในอตสาหกรรมรวมทงในหนวยงานวจยของรฐโดยตรง ภาคเอกชน มลนธ กใหการสนบสนนงานวจยดวย

3.หลกกำรทำงจรยธรรมทวไปทตองยอมรบในกำรท ำงำนทำงวทยำศำสตร นกวทยาศาสตรสวนมากท างานดวยบรรทดฐานทางจรยธรรม ซงไดแกการบนทกขอมลอยาง

แมนย า เปดเผยและการท าซ า เสนอผลงานใหเพอนนกวทยาศาสตรดวยกนวพากษวจารณชวยท าใหนกวทยาศาสตรสวนมากมจรยธรรมในวชาชพ บางครงมความกดดนทตองการการยอมรบในการตพ มพความคดหรอการสงเกตเปนคนแรก อาจท าใหนกวทยาศาสตรบางคนหนวงเหนยวขอมลหรอแมแตบดเบอนสงทคนพบ เมอถกคนพบพฤตกรรมเชนนกจะถกต าหนอยางรนแรงจากสงคม วทยาศาสตร และหนวยงานทสนบสนนงานวจย

จรยธรรมวทยาศาสตรอกดานหนงคอ เกยวของกบความเปนไปไดทการทดลองทางวทยาศาสตรจะกอใหเกดอนตราย ตวอยางหนงคอการกระท าตอกลมตวอยางทมชวต จรยธรรม วทยาศาสตรสมยใหมจะตองค านงถงสขภาพและการมชวตทดของสตวตวอยาง ยงไปกวานนส าหรบการวจยทใชตวอยางเปนมนษยจะตองไดรบการยนยอมถงแมวาขอจ ากดเหลานจะกระทบตอผลการวจยในใบยนยอมจะตองแจงใหรถงความเสยงและผลทจะไดจากการวจยและสทธทจะปฏเสธการเขารวมนอกจากนนนกวทยาศาสตรจะตองค านงถงผรวมงาน นกศกษา เพอนบานหรอชมชนทอาจไดรบความเสยงตอสขภาพหรออนๆ โดยไมมความรหรอไมไดยนยอม

จรยธรรมทางวทยาศาสตรยงเกยวของกบอนตรายทเกดจากการน าเอาผลงานวจยไปใชดวย ผลกระทบทางวทยาศาสตรระยะยาวอาจไมสามารถท านายได แตความคดทจะน าผลงานทางวทยาศาสตรไปใชอยางไร จะดจากวาใครเปนผสนบสนนการวจยนน ตวอยางเชน กระทรวงกลาโหมใหการสนบสนนนกวทยาศาสตรดานคณตศาสตรทฤษฎ นกคณตศาสตรอาจลงความเหนไดวา ทฤษฎใหมอาจน าไปเกยวกบเทคโนโลยทางดานการทหารดงนนอาจจะมการตอตานได ความลบดานการทหารและทางดานอตสาหกรรมอาจไดรบการยอมรบจากนกวทยาศาสตรบางคน ไมวานกวทยาศาสตรจะเลอกท างานวจยทมความเสยงตอมนษย เชน อาวธนวเคลยรหรออาวธชวภาพ จะถกพจารณาโดยนกวทยาศาสตรวาเปนจรยธรรมสวนอาวธ ไมใชเปนจรยธรรมทางอาชพ

4. นกวทยำศำสตรเขำรวมในกจกรรมสำธำรณะทงในฐำนะผเชยวชำญและประชำชนทวไป นกวทยาศาสตรสามารถน าขอมลขาวสาร ความลกซงชดเจนในองคความร และทกษะในการ

วเคราะหไปใชกบเรองทเกยวของกบสาธารณชน นกวทยาศาสตรมกจะชวยประชาชนและผแทนราษฎรในการเขาใจสาเหตของเหตการณตางๆ เชน วบตภยทางธรรมชาตและเทคโนโลย และชวยการประเมนคาความเปนไปไดของผลทจะไดรบจากนโยบายของโครงตางๆ เชนผลเชงนเวศวทยาจากการท าเกษตรกรรมแบบตางๆ นกวทยาศาสตรมกจะชวยทดสอบวาอะไรท เปนไปไมได ในฐานะของผใหค าปรกษา


21 | ห น า

นกวทยาศาสตรจะถกคาดหวงใหระมดระวงอยางมากในการแยกแยะระหวางขอเทจจรงจากการแปลความหมาย และระหวางสงทพบในการวจยจากสงทคาดฝนและความคดเหนนนคอ พวกเขาจะถกคาดหวงในการใชหลกการทางการสบเสาะหาความรอยางเตมรปแบบ

สรป

วทยาศาสตรเปนกจการอยางหนงมมตแหงความเปนบคคล สงคม และสถาบน กจการทางวทยาศาสตร มดงน 1) วทยาศาสตรเปนกจการทางสงคมทซบซอน 2) วทยาศาสตรถกจดระบบเปนสาขาวชาตางๆ และด าเนนการศกษาโดยสถาบนทหลากหลาย 3) หลกการทางจรยธรรมทวไปทตองยอมรบในการท างานทางวทยาศาสตร นกวทยาศาสตรเขารวมในกจกรรมสาธารณะทงในฐานะผเชยวชาญและประชาชนทวไป และ 4) นกวทยาศาสตรเขารวมในกจกรรมสาธารณะทงในฐานะผเชยวชาญและประชาชนทวไป


22 | ห น า

ตอนท 2 การน ามาตรการเรยนรสหองเรยนวทยาศาสตร

เรองท 2.1 ลกษณะส าคญของหลกสตรองมาตรฐาน

หลกสตรองมาตรฐาน (Standards-based curriculum) เปนหลกสตรทมมาตรฐานเปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรซงเปนคณภาพทคาดหวงใหเกดขนในตวผเรยน ดงนน การพฒนาหลกสตรตลอดแนวตงแตระดบชาต ระดบทองถน ระดบสถานศกษา ตลอดจนถงระดบชนเรยน จะมลกษณะเปนหลกสตรองมาตรฐาน คอ ยดมาตรฐานการเรยนรเปนเปาหมายและเปนกรอบทศทางในการก าหนดโครงสราง เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน ตลอดจนการวดและประเมนผลการเรยนร กลาวโดยรวมกคอ การก าหนดมาตรฐานการเรยนรน าไปสการพฒนาหลกสตรองมาตรฐาน (Standards-based curriculum) การเรยนการสอนองมาตรฐาน (Standards-based instruction) และการประเมนผลองมาตรฐาน (Standards-based assessment)

ลกษณะส ำคญของหลกสตรองมำตรฐำน

การก าหนดมาตรฐานการเรยนรเพอเปนเปาหมายในการพฒนาการศกษาเปนเรองส าคญ แตมาตรฐานการเรยนรจะไมกอใหเกดการเปลยนแปลงใดๆไดเลย หากไมมการเชอมโยงมาตรฐานไปสการปฏบตอยางจรงจง การสรางหลกสตรทสมพนธหรอองกบมาตรฐานการเรยนรอยางชดเจน จะชวยพฒนาใหผเรยนมความรและทกษะทจ าเปน ในการจดท าหลกสตรและจดการเรยนการสอนเพอพฒนาผเรยนไปสมาตรฐาน ครผสอนและผมสวนเกยวของในการจดท าหลกสตร จ าเปนตองเขาใจแนวคด หลกการ และแนวปฏบตของหลกสตรองมาตรฐานซงมลกษณะทส าคญ คอ

1. มำตรฐำนเปนจดเนนของกำรพฒนำหลกสตรในทกระดบ ในระบบการศกษาทมมาตรฐานเปนเปาหมายนน กระบวนการพฒนาหลกสตรตลอดแนว ตงแต

ระดบชาต ระดบทองถน ระดบสถานศกษา ตลอดจนถงระดบชนเรยนจะตองเนนและยดมาตรฐานการเรยนรเปนหลกและเปาหมายส าคญ นกการศกษา และนกพฒนาหลกสตรในยคปจจบนเชอวา การน ามาตรฐานการเรยนรไปสหลกสตรสถานศกษา และการเรยนการสอนในชนเรยนเปนเรองทส าคญทสด เพราะเปนขนตอนของการน าสงทคาดหวงในระดบชาตไปกอใหเกดผลในการพฒนาผเรยน ดงนนการจดท าหลกสตรการเรยนการสอนใหเชอมโยงกบมาตรฐาน จงเปนเรองททกฝายควรใหความสนใจอยางจรงจง โดยเฉพาะอยางยงหลกสตรสถานศกษาและการจดการเรยนการสอนในชนเรยนนน มผลโดยตรงตอผเรยน จ าเปนทครผสอนตองเอาใจใสเปนพเศษวาเปาหมาย กจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนการสอน หรอวธการประเมนผล เชอมโยงสมพนธกบมาตรฐานการเรยนรหรอไมเพยงไร ควำมสมพนธเชอมโยงของมำตรฐำนกำรเรยนรระดบชำต กบกำรพฒนำหลกสตรในระดบทองถน สถำนศกษำ และกำรจดกำรเรยนกำรสอนในชนเรยน


23 | ห น า

2. องคประกอบของหลกสตรเชอมโยงกบมำตรฐำน

มำตรฐำนกำรเรยนร

หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน

ระดบชำต

กรอบหลกสตรและกำรประเมนผลกำรเรยนร

ระดบทองถน

หลกสตร และกำรประเมนผลกำรเรยนร

ระดบสถำนศกษำ

การบรรลมาตรฐาน

กำรเรยนกำรสอนในชนเรยน

หลกฐำนและรองรอยของกำรเรยนร

กจกรรมการเรยนร ชนงาน หรอภาระงาน ทนกเรยนปฏบต

การประเมน - เกณฑการประเมน

- ค าอธบายคณภาพงาน

- แนวการใหคะแนน

ผลงานตวอยางทไดมาตรฐาน

ความสนใจ

ความตองการ

ของผเรยน

- แหลงขอมล

- ปญหา

- เหตการณส าคญในชมชน

เปาหมาย/จดเนนของทองถน


24 | ห น า

นกการศกษาและนกพฒนาหลกสตรในยคปจจบนเชอวา การน ามาตรฐานการเรยนรไปสหลกสตรสถานศกษาและการเรยนการสอนในชนเรยนเปนเรองทส าคญทสด เพราะเปนขนตอนของการน าสงทคาดหวงในระดบชาต ไปกอใหเกดผลในการพฒนาผเรยน ดงนนการจดท าหลกสตรการเรยนการสอนใหเชอมโยงกบมาตรฐาน ทกองคประกอบของหลกสตรไมวาจะเปนเนอหาสาระทสอน กจกรรมการเรยนร ชนงาน/ภาระงานทผเรยนตองปฏบต เกณฑการวดและประเมนผล สอการเรยนร ตองเชอมโยง สะทอนสงทตองการพฒนาผเรยนทระบไวในมาตรฐานการเรยนร ในการออกแบบหลกสตรและจดการเรยนการสอนทมคณภาพ ผเกยวของและครผสอนตองวเคราะหค าส าคญ (Key word) วามาตรฐานและตวชวดนนระบวานกเรยนควรรอะไร และท าอะไรได หรอตองการใหผเรยนมคณลกษณะ เจตคต คณธรรมจรยธรรมอะไร ขอมลจากการวเคราะหนจะเปนขอมลส าคญในการก าหนดองคประกอบของหลกสตรดงกลาวตอไป

3. หนวยกำรเรยนรคอหวใจของหลกสตร การออกแบบหนวยการเรยนร ถอเปนขนตอนทส าคญของการจดท าหลกสตรองมาตรฐาน เพราะ

หนวยการเรยนรจะมรายละเอยดของเนอหา กจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยน การวดและประเมนผล ซงจะน ามาตรฐานไปสการปฏบตในในการจดการเรยนการสอนในชนเรยนอยางแทจรง ปรชญาการศกษาในยคทผานมานนมกจะเนนการสอนเนอหาสาระ ดงนนรปแบบหลกสตรการเรยนการสอนในยคกอนจงมลกษณะเปนหลกสตรองเนอหา การวดประเมนผลในหลกสตรรปแบบนกเนนทการจดจ าเนอหาใหไดมากทสด และเกณฑการวดประเมนผลกก าหนดเปนจดประสงคเชงพฤตกรรม การจดท าหลกสตรลกษณะนใหความส าคญกบการเรยนรเนอหา และการทองจ า

หลกสตรแบบองมาตรฐานเนนการออกแบบหนวยการเรยนรทมมาตรฐานเปนเปาหมาย (Standards-based unit) มการก าหนดแกนเรองของหนวย (Theme) ซงเออตอการหลอมรวมเนอหาของศาสตรสาขาตางๆ เขาดวยกนเปนหนวยการเรยนรบรณาการ และก าหนดงานใหผเรยนปฏบตเพอฝกฝนและเปนรองรอยส าหรบประเมนวาผเรยนมความรความสามารถถงระดบทก าหนดไวเปนมาตรฐานหรอไม ดงนนมาตรฐานทเปนเปาหมายในแตละหนวยการเรยนรอาจมไดหลายมาตรฐาน และอาจมาจากหลากหลายสาขาวชา และอาจมทงมาตรฐานทเปนเนอหา มาตรฐานทเนนทกษะกระบวนการ การจดการเรยนรเปนหนวยลกษณะน เนอหาสาระ และกจกรรมจงเปนเพยงหนทาง ทจะน าพาผเรยนไปถงหลกชย คอมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด ผเรยนอาจบรรลถงมาตรฐานเดยวกนดวยเนอหาและวธการทแตกตางกนได นกวชาการ และนกพฒนาหลกสตรในยคปจจบนเชอวา หลกสตรลกษณะนสอดคลองกบความตองการของผเรยนและทองถนอยางแทจรง

4. กระบวนกำร และขนตอนกำรจดท ำหลกสตรมควำมยดหยน ในการออกแบบหลกสตรการเรยนการสอนองมาตรฐานนน สามารถท าไดหลายรปแบบ เพอ

พฒนาผเรยนใหบรรลถงเปาหมายเดยวกน มไดมการก าหนดหรอจดล าดบขนตอนทแนนอนตายตว ขนอยกบเหตผล วตถประสงค และความจ าเปนของแตละบรบท เชน อาจเรมตนจากการวเคราะหมาตรฐานการเรยนร หรออาจเรม จากการก าหนดหวขอ/ประเดนปญหาทนาสนใจ หรอเรมจากบทเรยนทมอยเดมแลว โดยเชอมโยงหวขอหรอบทเรยนนนๆ วาสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนรใดบาง

5. กำรประเมนผลสะทอนมำตรฐำนอยำงชดเจน


25 | ห น า

มาตรฐานและการประเมนผลมความสมพนธกนอยางใกลชด การวดและประเมนผลถอวาเปนจดทส าคญทสดขนตอนหนงของการจดท าหลกสตรแบบองมาตรฐาน แนวคดดานการศกษาในยคปจจบนไดปรบเปลยนจากยคทเนนพฤตกรรมนยมซงวดประเมนผลการเรยนรตามจดประสงคยอย เปนยคทใหความส าคญแกการประเมนในองครวมโดยเทยบเคยงกบมาตรฐานเปนส าคญ นกวชาการในยคของการปฏรปการศกษาทมมาตรฐานเปนเปาหมาย ตางมความเหนสอดคลองกนวาการจะพฒนาคณภาพการศกษาไดอยางประสบความส าเรจนน มาตรฐานตองเปนตวเทยบเคยง ทส าคญในการวดและประเมนผลการเรยนรในทกระดบ ไมวาจะเปนระดบชาต ระดบทองถนหรอเขตพนทการศกษา และทส าคญทสดคอ ระดบสถานศกษา และระดบชนเรยน ดงนนเกณฑตางๆ หรอรองรอยหลกฐานในการประเมนผลการเรยนจะตองเชอมโยงและสะทอนมาตรฐานการเรยนรอยางชดเจน และมความชดเจนในการทจะบงชไดวาผเรยนบรรลถงมาตรฐานหรอไม เพยงใด หากยงไมบรรลมจดใดบางทจะตอง พฒนา ขอมลจากการประเมนผลการเรยนรของผเรยนน นบเปนขอมลส าคญมากในการประกนคณภาพการศกษา เพอพฒนาเยาวชนของชาตใหมคณภาพตามทมงหวงตอไป

สรป

ในการจดท าหลกสตรและจดการเรยนการสอนเพอพฒนาผ เรยนไปสมาตรฐาน ครผสอนและผมสวนเกยวของในการจดท าหลกสตร จ าเปนตองเขาใจแนวคด หลกการ และแนวปฏบตของหลกสตรองมาตรฐานซงมลกษณะทส าคญ คอ 1) มาตรฐานเปนจดเนนของการพฒนาหลกสตรในทกระดบ 2) องคประกอบของหลกสตรเชอมโยงกบมาตรฐาน 3) หนวยการเรยนรคอหวใจของหลกสตร 4) กระบวนการ และขนตอนการจดท าหลกสตรมความยดหยนและ 5) การประเมนผลสะทอนมาตรฐานอยางชดเจน


26 | ห น า

เรองท 2.2 การออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ

กำรออกแบบหนวยกำรเรยนรแบบยอนกลบ การออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ (Backward Design) เปนกระบวนการออกแบบ

หนวยการเรยนร (Unit of Instruction) โดยมหลกการวา เรมจากการคดและท าทกอยางใหจบสนภายใตการมองเหนเปาหมายปลายทางทผลผลตของการเรยนรตองการ (Beginning With The End in Mind) กคอเรมจากขางหลงมาหนาหรอเรมจากการก าหนดเปาหมายการเรยนร ผลผลตทตองการดไดจากมาตรฐานการเรยนร เพราะเครองก าหนดคณภาพการเรยนรของผเรยนคอมาตรฐานการเรยนร มดานความร (K) ทกษะกระบวนการ (P) และ คณธรรม จรยธรรม คานยมหรอคณลกษณะทพงประสงค (A) ซงมาตรฐานการเรยนร = ความร + ทกษะ + จรยธรรม คานยม/คณลกษณะอนพงประสงค

1. กระบวนกำรออกแบบ Backward Design ในการออกแบบแบบยอนกลบ (Backward Design) ม 3 ขนตอน (Wiggins & McTighe) ดงน

1.1 ขนตอนท 1 ช เฉพาะผลผลตหรอผลลพธทตองการ (Identify Desired Results)การออกแบบในขนน เปนการตอบค าถามทวา อะไรทมคณคาแกการสรางความเขาใจ มขอควรค านงหรอสงทจะน ามาใชเรมตนในการออกแบบไดแก มาตรฐานการเรยนรระดบชาต (มาตรฐาน12 ป) มาตรฐานการเรยนรชวงชน ประเดนทองถน หรอความช านาญและความสนใจของครและนกเรยน แตขอเสนอแนะใหใชมาตรฐานการเรยนรชวงชน ซงบงชชนปทครคนนน ๆ สอน (มาตรฐานการเรยนรชวงชนไดจากการวเคราะหมาตรฐานการเรยนรระดบชาต) ผลงานทออกแบบแลวในขนน จะไดหนวยการเรยนรทสรางความเขาใจทคงทน การก าหนดเปาหมายทแสดงความเขาใจทคงทน กระตนใหคดในประเดนหลก และแนวคดทผเรยนจะน าไปใชไดอยางยงยน ในขนนมรายละเอยดยอยหรอองคประกอบส าคญ คอ การ

ก ำหนดเปำหมำย(มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด) ความตองการใหเกดกบผเรยนตองชดเจน และท าได

ก ำหนดหลกฐำนกำรเรยนร วำงแผนกำรวดประเมนผล ดจำกอะไร วดอยำงไร

จงจะรวาการเรยนบรรลผล

กำรจดกจกรรม/กำรจดประสบกำรณกำรเรยนร

ทจะท าใหเกด 1 และ 2 ใหผเรยนไดปฏบต คนควา คด วเคราะห

ขนท 2 ขนท 3

ขนท 1


27 | ห น า

ก าหนดเปาหมายของความเขาใจทคงทน(Enduring Understanding) ชดค าถามทส าคญ (Essential Questions) และทกษะตาง ๆ ทน าไปส ความคดทส าคญ/ภาพรวม (Big Ideas) และมผลตอการลงมอท า ทงสนบสนนความสามารถทซอนเรนในตวผเรยน

1) ความคดทส าคญ/ภาพรวม (Big Ideas) คออะไร - เปนความคดรวบยอดท เปนแกน (Core Concepts)หลกการต าง ๆ ทฤษฎและ

กระบวนการตาง ๆ - เปนสงชวยสรางความคด เชอมองคความรและทกษะตาง ๆ ทแยกกนเขามาสกรอบการใช

สตปญญาทใหญขน - เปนนามธรรม จงไมตองการจ ากดขอบเขต ถกสรางขนโดยความชวยเหลอของครและการ

ออกแบบการเรยนรทด - ความคดทส าคญไดจากการคลหรอจ าแนกแยกแยะมาตรฐาน ครตองอานมาตรฐานการ

เรยนรใหตลอดจนจบ แลวขดเสนใตความคดทส าคญ เราอยาลมวาหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ .ศ. 2544 เปนหลกสตรทมมาตรฐานการเรยนรเปนเครองก าหนดคณภาพการเรยนรของผเรยน (Standard Based Curriculum) มาตรฐานการเรยนร คอสงทบอกวา ผเรยนรอะไร ท าอะไรได และมคณธรรมจรยธรรมคานยมอะไรเกดขน

2) ความเขาใจทคงทน หมายถงอะไร - เปนความเขาใจทไดมาจากการวางหลกเกณฑ/หลกการท วๆไป จากการสบคนแสวงหา

ความร เปนการมองเหนทะลปรโปรงอยางเฉพาะเจาะจงทอางองจากการศกษา - สมพนธกบ Big Ideas - สามารถถายโอนไปยงหวเรองอน ๆได

3) ชดค าถามทส าคญ หมายถงอะไร - เปนชดค าถามทถกออกแบบเพอกระตน เรงเราและสนบสนนใหนกเรยนเกดการสบคน

แสวงหาความร เพอเนนไปทการเรยนรและการแสดงออกถงความสามารถขนสดทาย - เปนชดค าถามทไมใชไดค าตอบงาย ๆ วาถกตอง แตควรเปนค าตอบทไดมาจากการ

อภปราย อางเหตผล ไดชดค าตอบทไดมาจากการสบคนหาความรและการโตแยงหาเหตผล มเหตผลทหลากหลาย เปนค าตอบทเปนผลผลตทถกสรปผลลงโดยตวผเรยน

- การใชชดค าถามส าคญเหลาน เปนเสมอนกบวาครผสอนตองการใหมการน าเนอหาสาระ ในหนวยการเรยนรนนมาเปนชดค าถาม ล าดบขนของค าถามแตละค าถามควรใหนกเรยนน าธรรมชาตจากเนอหาหนงไปสอกเนอหาหนง 1.2 ขนตอนท 2 ก าหนดหลกฐานการเรยนร (Determine Acceptable Evidence) การออกแบบในขนน เปนการตอบค าถาม อะไรคอหลกฐานวาไดเกดความเขาใจตามทก าหนดไว เปนการออกแบบหนวยทค านงถงหลกฐานของผลการเรยนรทเนนความเขาใจ ครผสอนตองพจารณาตอไปวา ความเขาใจเหลาน นกเรยนสามารถทจะน าเสนอ สาธต หรอแสดงออกใหเหนไดอยางไรวา นกเรยนเกดความรความเขาใจอยางแทจรงและเปนหลกฐานทมคณภาพมาตรฐานตามหลกวชา Wiggins & McTighe


28 | ห น า

ไดใหรายละเอยดสงทเปนหลกฐานพยานของความเขาใจ 6 ประการ (Six facets of understanding) โดยเชอวาเมอนกเรยนเขาใจแทจรง นกเรยนตองสามารถ 1) อธบายชแจงเหตผล (can explain) สามารถอธบายแนวคด เหตการณ หรอปรากฏการณอยางชดเจน สามารถอธบายเหตผลและวธการ ทงยงสามารถแสดงความคดเหนเกยวกบเรองนนทเกนค าตอบเพยงถกหรอผด 2) แปลความ ตความ (can interpret)สามารถแปลความ ตความใหเกดความหมายทชดเจน ชใหเหนคณคา แสดงใหเหนความเชอมโยงสชวตจรง 3) ประยกตใช (can apply) น าไปประยกตใชในสถานการณใหม ทแตกตางไปจากทเรยนรมา 4) มเทคนคการเขยนภาพทเหนดวยตาจรง (have perspective) มองขอด ขอเสย จากมมมองหลากหลาย 5) หยงรความรสกรวม (can empathize) รบทราบถงความรสกนกคด มความละเอยดออนทจะซมซบ ของผเกยวของ 6) มองคความรเปนของตนเอง (have self -knowledge) รจกตนเอง วธปฏบต คานยม อคตของตนเอง ตลอดจนปจจยทสงผลตอการเรยนรและความเขาใจของตนเอง นอกจากนครยงตองค านงถงการวดประเมนผลทตอเนองกนในหลากหลายรปแบบ และมความเทยงตรง ตรงประเดน ความเปนไปได ความพอเพยงของขอมล สะทอนสภาพจรง และเออตอการเรยนรของผเรยน เราตองไมลมวาในการวดประเมนผลเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ควรมตงแตตนจนจบกระบวนการเรยนร และมขอทควรค านง ตามหลกการทเราเคยศกษามาแลว ไดแก วดประเมนผลเพอตดสนผลการเรยน และเพอปรบปรงการเรยนการสอน 1.3 ขนตอนท 3 วางแผนจดกจกรรมการเรยนร เปนการออกแบบกจกรรมการเรยนการสอน การจดประสบการณการเรยนร และออกแบบเพอตอบค าถามวา กจกรรมการเรยนรใดทสรางเสรมความเขาใจ ความสนใจและความเปนเลศ จงเนนครวางแผนจดประสบการณทพฒนาความเข าใจ (Develop Understanding) จดประสบการณใหนกเรยนอธบาย ชแจง แปลความ ตความ วเคราะห แยกแยะ ตงค าถาม เชอมโยง ขยายความคด สรางองคความร ใชแนวทางการแสวงหาความร (Inquiry-based approach) โดยครควรค านงถงกลยทธการจดการเรยนรทอยบนพนฐานงานวจย เนอหาสาระและทกษะทจ าเปนและเออตอการเรยนรอน ๆ นนคอขนนประกอบดวยกจกรรมการเรยนรทสอดประสานกนเพอน าไปสความเขาใจ ความสนใจ และความเปนเลศของผเรยน


29 | ห น า

2. เปรยบเทยบกำรวำงแผนกำรจดกำรเรยนร

แบบดงเดม แบบองมำตรฐำน เลอกหวเรองจากหลกสตร

ออกแบบกจกรรมการเรยนร

ออกแบบการวดประเมนผล

ใหระดบผลการเรยน รายงานผลยอนกลบ

เลอกมาตรฐานทนกเรยนสนใจ

ออกแบบการประเมนผล

ออกแบบกจกรรมการเรยนร

ใชขอมลจากการประเมนผลรายงานผลยอนกลบ ความแตกตาง : กอนวางแผนจดประสบการณการเรยนรเพอพฒนาความเขาใจตาง ๆ คณะครผสอนตองวางแผนเพอก าหนดแนวทางการวดประเมนผลขนกอนโดยเนน

- งานทสนบสนนใหนกเรยนพฒนาความเขาใจ - ภาระงานทแสดงถงความสามารถในความเขาใจ - ผลงานตองจ าแนกระดบของความแตกตาง/ ระดบของความเขาใจ

3. แนวทำงกำรออกแบบหนวยกำรเรยนรแบบยอนกลบ จากทไดศกษาการออกแบบหนวยการเรยนร พบวาเราอาจเรมตนการออกแบบได 2 ทาง

กลาวคอ 3.1 เรมตนจากเลอกมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด คลมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด อาจเปนหนง

มาตรฐานหรอมากกวา จะไดค าส าคญ ซงจะใชเปนแนวทางก าหนดเปาหมายการเรยนร และด าเนนการตามเอกสารทแจกใหแลว ผสอนแตละกลมสาระฯ ตางคนตางคลมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด ใหไดค าส าคญหรอความคดหลกแลวด าเนนการจนไดหนวยการเรยนรทประกอบดวย ค าส าคญ(ซงจะใชเปนชอหนวย) เปาหมายการเรยนร ชดค าถามทส าคญทท าใหเกดความเขาใจทคงทน การวดและประเมนผล กจกรรมการเรยนร สอ/แหลงเรยนร และเวลาทใชสอน ซงเหลานเปนเพยงองคประกอบหลก จากชอหนวยการเรยนร ครแตละรายวชาในระดบชนเดยวกน สามารถน ามาพจารณารวมกน วามเนอหาสาระใดทซ าซอนกน เพอจดท าหนวยการเรยนรแบบบรณาการ หรอท าแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการได

3.2 เรมตนจากการเลอกหวขอทสนใจ หรอประเดนทครและนกเรยนสนใจ (ซงหวขอนอาจเปนประเดนในทองถน ทตองการความรวมมอจากหลายฝาย หรอหลายกลมสาระ ฯ) จากนนก าหนดค าส าคญหรอความคดหลก และด าเนนการตามล าดบขนตอนตามตวอยางในเอกสารทเรมตนจากขนท 1 นนคอการออกแบบหนวยจงเปนหนวยบรณาการ ทสนองนโยบายของ สพฐ. ตวอยำง การวเคราะหมาตรฐานการเรยนร/ตวชวดวทยาศาสตร จาก สาระท 3 สารและสมบตของสาระมาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร น าความรไปใชประโยชน


30 | ห น า

ชนมธยมศกษาปท 2 ก าหนดตวชวดชนปไวจ านวน 3 ตวชวด ดงน 1. ส ารวจและอธบายองคประกอบ สมบตของธาตและสารประกอบ 2. สบคนขอมลและเปรยบเทยบสมบตของธาตโลหะ ธาตอโลหะ ธาตกงโลหะและธาตกมมนตรงส

และน าความรไปใชประโยชน 3. ทดลองและอธบายการหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การสกด การกลน และโคร

มาโทกราฟ และน าความรไปใชประโยชน จากตวอยางขอความในตวชวดวทยาศาสตร (จากสาระท 1- สาระท 7) สวนใหญแลวจะยงไมมความสมบรณ เพราะจะขาดสมรรถนะส าคญและคณลกษณะอนพงประสงค ดงนนในการปฏบตเพอใหมความสมบรณครผสอนจ าเปนตองน าขอความในตวชวดจากสาระท 8 มาใชประกอบการวเคราะหดวยเสมอ ซงสาระท 8 วาดวย ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ม 1 มาตรฐานคอ มาตรฐาน ว8.1 ชน ม.1-3 ก าหนดตวชวดจ านวน 9 ตวชวด (ขอ 1-9) และอกสวนหนงคอ สมรรถนะส าคญและคณลกษณะอนพงประสงค จากหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ดงน 4. สมรรถนะส ำคญของผเรยน สมรรถนะส าคญ 5 ประการ (1.ความสามารถในการสอสาร 2. ความสามารถในการคด 3. ความสามารถในการแกปญหา 4. ความสามารถในการใชทกษะชวต 5. ความสามารถในการใชเทคโนโลย) ทมงพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนร ซงก าหนดไวในหลกสตรแกนกลาง การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 สมรรถนะส าคญเหลานไดหลอมรวมอยในมาตรฐานการเรยนร และตวชวดของกลมสาระการเรยนรตางๆทง 8 กลมสาระการเรยนร และกจกรรมพฒนาผเรยน 5. คณลกษณะอนพงประสงค

คณลกษณะอนพงประสงค 8 ประการ (1. รกชาต ศาสน กษตรย 2. ซอสตยสจรต 3. มวนย 4. ใฝเรยนร 5. อยอยางพอเพยง 6. มงมนในการท างาน 7. รกความเปนไทย 8. มจตสาธารณะ) ทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 นน เปนคณลกษณะทตองการใหเกดแกผเรยนทกคนในระดบการศกษาขนพนฐาน และโรงเรยนอาจจะเพมเตมตามจดเนนและความตองการของโรงเรยนไดตามความเหมาะสม ตวอยำง การวเคราะหมาตรฐานการเรยนร/ตวชวดวทยาศาสตร ม. 2

ตวชวด ผเรยนรอะไรและท ำอะไรได น ำไปส สมรรถนะส ำคญ คณลกษณะ

อนพงประสงค ว3.1 ม.2/1 ส ารวจและอธบาย องคประกอบ สมบตของธาตและสารประกอบ

รอะไร -องคประกอบและสมบตของธำต - องคประกอบและสมบตของสำรประกอบ กลาวคอ - ธาตเปนสารบรสทธท

- ความสามารถในการสอสาร -ความสามารถในการคด - ความสามารถในการแกปญหา

- มวนย - ใฝเรยนร - ซอสตย (ก าหนดเพมเตมได


31 | ห น า

สาระท 8 มาตรฐาน ว8.1 ม.1-3 ขอ 1-6 (จากมาตรฐาน มาตรฐาน ว8.1 ม.1-3 ขอ 1-6 ครจะไดแนวทางในการด าเนนกจกรรมการเรยนร การพฒนากระบวนการคด และการก าหนดภาระงาน/ชนงาน)

ประกอบดวยอะตอม ชนด เดยวกน และไมสามารถแยก สลายเปนสารอนไดอก โดยวธการทางเคม - สารประกอบเปนสาร

บรสทธทประกอบดวยธาตตงแตสองธาตขนไป รวมตวกนดวยอตราสวนโดยมวลคงท และมสมบตแตกตางจากสมบตเดมของธาตทเปนองคประกอบ ท าอะไรได - ส ำรวจและอธบำย - ส ารวจและอธบายให

เหตผล พรอมทงน าเสนอผลงานเกยวกบองคประกอบ สมบตของธาตและสารประกอบ

อก)

ครผสอนอาจวเคราะหตวชวดและจดกลมตวชวดทมความคลายคลงกนไวดวยกน ก าหนดเปนชอหนวยการเรยนรเดยวกน ทงนอยในดลพนจของครผสอนในแตละรายวชา 6. ตวอยำงองคประกอบในหนวยกำรเรยนร หลงจากครผสอนวเคราะหมาตรฐานการเรยนร/ตวชวดวทยาศาสตรดงตวอยางขางบนแลว ขนตอไป ผสอนแตละรายวชารวมกนออกแบบหนวยการเรยนร ดงองคตาราง หรออาจไมใชตารางกได

6.1 แบบตาราง หนวยการเรยนรรายวชา ............................... กลมสาระการเรยนร ....................................... ชนมธยมศกษาปท ..............

ชอหนวย

มาตรฐานการเรยนร/ตวชวดสมรรถนะส าคญ/คณลกษณะฯ

ชดค าถามทส าคญ/ความเขาใจทคงทน

การวดและประเมนผล

กจกรรมการเรยนร

สอ/แหลงเรยนร

เวลา (ชวโมง)

หนวยการเรยนรทไดจะท าใหครเหนการวางแผนการจดการเรยนรในรายวชานนตงแตตนจนจบ เมอก าหนดหนวยการเรยนรครบตลอดรายวชาแลว เราจะไดโครงสรางรายวชาหรอ curriculum map


32 | ห น า

เสมอนเปนแผนทใหครผสอนไดมองเหนทศทาง/แนวทางการออกแบบการเรยนรตงแตตนจนจบในรายวชาทรบผดชอบ

6.2 แบบไมใชตาราง ประกอบดวย 1. ชอหนวยการเรยนร 2. มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด 3. ความเขาใจทคงทน 4. สาระการเรยนร 5. สมรรถนะส าคญ 6 .คณลกษณะอนพงประสงค 7. ภาระงาน/ชนงาน 8. การวดประเมนผล 9. กจกรรมการเรยนร 10. สอและแหลงเรยนร 11. เวลา

สรป

การออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ มหลกการวา เรมจากการคดและท าทกอยางใหจบสนภายใตการมองเหนเปาหมายปลายทางทผลผลตของการเรยนรตองการ โดยมกระบวนการออกแบบอย 3 ขนตอน คอ ขนท 1 ก าหนดเปาหมาย(มาตรฐานการ เรยนร/ตวชวด) ความตองการใหเกดกบผเรยนตองชดเจน และท าได ขนท 2 ก าหนดหลกฐานการเรยนร วางแผนการวดประเมนผล ดจากอะไร วดอยางไร จงจะรวาการเรยนบรรลผล ขนท 3 การจดกจกรรม/การจดประสบการณการเรยนรทจะท าใหเกดขนท 1 และ 2 ใหผเรยนไดปฏบต คนควา คด วเคราะห โดยมแนวทางการออกแบบหนวยการเรยนรแบบยอนกลบ 2 แนวทาง คอ 1) เรมตนจากเลอกมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด คลมาตรฐานการเรยนร 2) เรมตนจากการเลอกหวขอทสนใจ หรอประเดนทครและนกเรยนสนใจ


33 | ห น า

ตอนท 3 กระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบวทยาศาสตร

เรองท 3.1 Pedagogical Content Knowledge : PCK กบครวทยาศาสตร ปจจบนเปนสงทรบรกนอยางกวางขวางในกลมนกการศกษาวทยาศาสตร แมครจะมความรดานเนอหาวทยาศาสตรมากมายและไดเรยนรเกยวกบการจดกระบวนการเรยนรและวการสอนอยางหลากหลายมาแลว แตกยงมปญหาในการจดกระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบเนอหาและสอดคลองกบมาตรฐานของหล กส ตร (Pedagogical Content Knowledge : PCK) ท า ให ผลการเรยนรท างวทยาศาสตรของนกเรยนยงไมดเทาทควร PCK จงเปนจดเนนส าคญในการออกแบบพฒนาวชาชพครวทยาศาสตร องคประกอบของ Pedagogical Content Knowledge : PCK ความรในเนอหาผนวกวธสอน (Pedagogical Content Knowledge, PCK) มองคประกอบทส าคญและมความสมพนธกนแสดงไดดงแผนภาพตอไปน

สวนทวงกลมซอนทบกนทง 3 วงคอสวนทเรยกวา PCK ซงเปนความรทครตองมอยางชดเจน เพอจะน าไปใชในการออกแบบการจดกระบวนการเรยนรทสนองตอบมาตรฐานของหลกสตร ความรในแตละดานมความส าคญเทาเทยมกนและตองมความสมพนธเชอมโยงกนเพอน าไปสนกเรยน เมอครขาดความรดานในดานหนงหรอไมสามารถเชอมโยงความรทงสามดานไดอยางเหมาะสม กจะสงผลกระทบตอการเรยนรของนกเรยน ควำมรดำนเนอหำวชำ (content Knowledge) วทยาศาสตรประกอบดวยโครงสรางเชงระบบวทยาศาสตร เนอหาของวทยาศาสตรสาขาตางๆ ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลยซงครไดเรยนร


34 | ห น า

มาแลวเปนอนมากกอนมาเปนคร และจะตองตดตามความกาวหนาในองคความรตางๆ อยตลอดเวลาในขณะทประกอบอาชพคร ควำมรดำนกำรสอน (Pedagogical Knowledge) ประกอบดวยธรรมชาตของผเรยนและการเรยนร การจดการในชนเรยน หลกสตรและการสอน ซงโดยปกตแลวครจะผานการเรยนรในเรองเหลานมาแลวกอนมาประกอบอาชพคร และจะตองตดตามงานวจยในดานน โดยเฉพาะอยางยงเกยวกบกลวธในการจดการเรยนร อยางไรกตาม ครบางคนอาจยงไมสามารถน าความรดานนไปใชใหสอคลองกบความรดานเนอหา เพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ควำมรดำนบรบท (Contextual Knowledge) ประกอบดวย บรบททางการศกษาทวไป เชนนโยบายประเทศ สภาพแวดลอมและชมชน เอกลกษณและสภาพแวดลอมของโรงเรยน รวมทงศษยเกาของโรงเรยน และบรบทเฉพาะ เชน ตวนกเรยนและหองเรยน ส าหรบในสวนทซอนทบกนของความรทง 3 ดานหรอทเรยกวา PCK ประกอบดวย ความรดานเนอหาวทยาศาสตรตามหลกสตรการศกษาในแตละระดบ วธสอนและกลวธทเหมาะสมกบเนอหาเฉพาะ การเรยนรของนกเรยนและความเขาใจคลาดเคลอนและเปาหมายในการเรยนการสอนวทยาศาสตร ครจะตองสามารถเชอมโยงองคประกอบทงสามดานใหสอดคลองและเหมาะสมเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมายของหลกสตร

สรป

ความร ใน เน อ ห าผน วกว ธ ส อน (Pedagogical Content Knowledge, PCK) มองคประกอบทส าคญ คอ ความรดานเนอหาวชา (content Knowledge) ความรดานการสอน (Pedagogical Knowledge) และความรดานบรบท (Contextual Knowledge) โดยครจะตองสามารถเชอมโยงองคประกอบทงสามดานใหสอดคลองและเหมาะสมเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมายของหลกสตร


35 | ห น า

เรองท 3.2 การเรยนวทยาศาสตรดวยวธสอนแบบโครงงาน วธสอนแบบโครงงาน (Project Approach) เปนการจดการเรยนรรปแบบหนง ทท าใหผเรยนได

เรยนรดวยตนเองจากการลงมอปฏบตจรง ในลกษณะของการศกษา ส ารวจ คนควา ทดลอง ประดษฐคดคน โดยมครเปนผคอยกระตน แนะน าและใหค าปรกษาอยางใกลชด วธสอนในรปแบบโครงงานเปนการจดโอกาสใหนกเรยนสามารถใชความรความช านาญและทกษะทมอย รวมทงจดเดนของตนเองทอาจไมมโอกาสไดแสดงออกในทใดมากอนน ามาประยกตใชอยางเตมท เปนการสงเสรมใหเดกไดตดสนใจดวยตนเอง มสวนรวมในการคดกจกรรมโดยเปนผสรางความรบางแทนทจะเปนผ รบความร ซงถาหากผเรยนไดลงมอปฏบตเอง นกเรยนจะจดจ าสงเหลานนตดตวไปตลอด การศกษาคนควาดวยโครงงานวทยาศาสตร ชวยใหนกเรยนเกดการเรยนร มประสบการณจากการปฏบตจรง ฝกแกปญหาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงจะตดตวผ เรยนไปตลอด เมอมขอสงสย หรอปญหาเกดขนจะแกปญหา โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงเปนทยอมรบกนทวไปวา เปนสงทส าคญกวาความรทขาดการปฏบต ทงนกระบวนการดงกลาวจะท าใหผเรยนเกดความเชอมนในตนเอง และกลาแสดงออกทางความคดเหน

ขนตอนกำรจดกำรเรยนรแบบโครงงำน การจดการเรยนรแบบโครงงาน เปนกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ มกระบวนการจดดงน 1. ขนใหความร ครใหความรเกยวกบโครงงาน นกเรยนบนทกขอมล สงทสงเกต สงทสนใจ อยากรอยากทดลอง ในขอบเขตการศกษา การทดลองทเปนไปได 2. ขนน าหวขอเรอง/ปญหามาปรกษา ครใชค าถามจากทน าเสนอจากปญหาหรอสงทอยากรใหเปนปญหาใกลตว ใหเรองแคบลง สามารถท าการศกษาคนควาได 3. ขนวางแผนการท าโครงงาน ครและนกเรยนวางแผนการท าโครงงาน ออกแบบการทดลอง ก าหนดปญหา ตงสมมตฐาน ระบตวแปร ขอบเขตการศกษา 4. ขนปฏบตการทดลอง นกเรยนปฏบตการทดลอง ครตดตามการท างาน โดยการบนทกขอมลการท างาน น าผลการทดลองมาเลาใหครฟง 5. ขนสรปและอภปรายผล นกเรยนเขยนรายงานโครงงาน จดท าแผงโครงงาน ครตรวจแกไขขอบกพรอง 6. ขนประเมน น าเสนอโครงการดวยวาจา หรอแผนใส ตอบขอซกถามของครและเพอน ครเปนผประเมน 7. ขนจดแสดงนทรรศการในโรงเรยน หรอน าผลงานไปแสดงหรอสงเขาประกวด

จากการทบทวนแนวคดเกยวกบการจดการเรยนรแบบโครงงาน สรปไดวาโครงงานวทยาศาสตรเปนกจกรรมทยดผเรยนเปนศนยกลาง เพราะกจกรรมสวนใหญตงแตเลอกหวขอจนตลอดโครงการเปนกจกรรมของผเรยนด าเนนการและเรยนรดวยตนเองตงแตเลอกหวเรองท าโครงงานและกระบวนการปฏบตตามแผนจนไดชนงานขนสดทาย ผเรยนเปนผปฏบตเองเพอพฒนาความร ทกษะ และสรางผลผลตทมคณภาพ และยงเปนการสงเสรม ใหผเรยนรจกวธแสวงหาความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร เกดความภาคภมใจ ในผลงานและมเจตคตทดตอวชาวทยาศาสตร


36 | ห น า

สรป

การศกษาคนควาดวยโครงงานวทยาศาสตร จะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนร มประสบการณจากการปฏบตจรง ฝกแกปญหาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงจะตดตวผเรยนไปตลอด เมอมขอสงสย หรอปญหาเกดขนจะแกปญหา มกระบวนการจดดงน 1. ขนใหความร 2. ขนน าหวขอเรอง/ปญหามาปรกษา 3. ขนวางแผนการท าโครงงาน 4. ขนปฏบตการทดลอง 5. ขนสรปและอภปรายผล 6. ขนประเมน และ7. ขนจดแสดงนทรรศการในโรงเรยน หรอน าผลงานไปแสดงหรอสงเขาประกวด


37 | ห น า

เรองท 3.3 การจดระบบความคดโดยใชแผนผง การจดระบบความคดโดยใชแผนผง (Graphic Organizer) เปนกลวธทใชเพอประเมนความ

เขาใจ ความถกตองของเนอหาสาระจากการเรยนร ชวยฝกและพฒนากระบวนการคด มหลายรปแบบ เชน แผนผงมโนมต (Concept mapping) แผนผงเวนน (Venn diagram) แผนผงกางปลา(Fish bone) และแผนผงความคด (Mind mapping) ซงแตละแบบของการจดระบบความคดจะมลกษณะเฉพาะ แตในทนจะกลาวถงแผนผงมโนมตและแผนผงเวนน 1. แผนผงมโนมต NovakและGowin (1984 อางถงใน ทพวด ทพยโคกกรวด, 2544) ไดอาศยพนฐานจากทฤษฎการเรยนรอยางมความหมาย ทเนนความส าคญของการเรยนรอยางมความเขาใจและมความหมาย การเรยนรจะเกดไดเมอผเรยนไดรวมหรอเชอมโยงสงทเรยนรใหมซงอาจเปนมโนมต (Concept) หรอความรทไดรบใหมในโครงสรางทางสตปญญากบความรเดมทอยในสมองของผเรยนแลว กลาวคอ ถาผเรยนรบฟงดวยความเขาใจและเกดการเรยนรอยางมความหมาย จะสามารถน ามาสรางเปนแผนผงมโนมต เพอทจะใหมองเหนความสมพนธของเนอหาตอเนองกนเปนล าดบอยางมเหตผล และสามารถเชอมโยงมโนมตเดมทเปนความรพนฐานเขากบมโนมต หรอความรใหมในโครงสรางทางปญญา สงผลใหผเรยนเกดการเรยนรอยางเขาใจและมความหมายในเนอหานนๆ 1.1 ความหมายของแผนผงมโนมต Novakและ Gowin (1984 อางถงใน ทพวด ทพยโคกกรวด, 2544) ไดใหความหมายแผนผงมโนมต วา เปนสงทใชแทนความสมพนธอยางมความหมายระหวางมโนมตตางๆ โดยท าความสมพนธใหอยในรปของประพจน(Proposition) ประพจนคอ มโนมตอยางนอย 2 มโนมตทแสดงออกมาดวยภาษา และจะเชอมโยงกนดวยค าเชอมใหมความหมายขนมา แผนผงมโนมตทอยในรปทงายทสดนนประกอบดวยมโนมตเพยง 2 มโนมตเชอมกนดวยค าเชอม เพอท าใหเปนหนงประพจน ตวอยางเชน ทองฟาเปนสน าเงน เปนประพจนทเกดจากความสมพนธระหวาง ทองฟาและสน าเงน รจนา ภญโญทรพย (2544) กลาววา แผนผงมโนมต เปนการแสดงความสมพนธ ระหวาง 2 มโนมตดวยค าเชอม เพอให เกดมโนมตทมความหมายขน โดยทมโนมตทมความหมายกวาง ครอบคลมอยบน และมโนมตรองจะลดหลนลงมาตามล าดบ จนเปนมโนมตทเจาะจงหรอเปนตวอยางมโนมต ท านองเดยวกบ ทพวด ทพยโคกกรวด (2544) ไดกลาวถง แผนผงมโนมตวา เปนการเรยนรมโนมต หรอหลกการตางๆ ของเนอหา โดยความสมพนธของมโนมตตงแต 2 มโนมตขนไป การเขยนใหอยในรปของแผนผงเรมจากมโนมตทวไปมความหมายครอบคลมมากกวา และเปนนามธรรม ไปหามโนมตทมความเฉพาะเจาะจงมากกวา มความหมายครอบคลมนอยกวาตอไปเรอยๆ จนถงมโนมตทเฉพาะเจาะจงมากทสด มความครอบคลมนอยทสดและเปนรปธรรม แลวท าการเชอมโยงสมพนธระหวางมโนมตเหลานนดวยค าหรอขอความเชอม เพอใหเปนประโยคทมความหมายอยางเปนล าดบขนใหงายแกการเขาใจ สวทย มลค า และอรทย มลค า (2545) ไดใหความหมายวา แผนผงมโนมต เปนแผนผง หรอแผนภาพทแสดงความสมพนธของมโนมตเรองใดเรองหนงอยางมระบบและเปนล าดบขน โดยอาศยค า หรอขอความเปนตวเชอมใหความสมพนธของมโนมตตางๆ เปนไปอยางมความหมาย ซงอาจมทศทางเดยว สองทศทางหรอมากกวากได


38 | ห น า

จากความหมายของแผนผงมโนมต ดงกลาวพอสรปไดวา แผนผงมโนมตเปนการเรยนรมโนมตหรอหลกการตางๆ ของเนอหาวชา โดยการเชอมโยงความรเดมทมอยแลวในโครงสรางทางปญญากบความรใหมทไดรบ แสดงความสมพนธอยางนอย 2 มโนมตขนไปแลวเชอมโยงดวยค าหรอขอความเชอม เพอใหเปนประโยคทมความหมาย การเขยนใหอยในรปของแผนผงมโนมต เรมจากมโนมตทวไปมความหมายครอบคลมมากกวาอยบนสดของแผนผง สวนมโนมตทมความหมายครอบคลมนอยกวาจนถงมโนมตทมความเฉพาะเจาะจงมากทสดหรอตวอยางของมโนมตจะอยลดระดบลงไปอยางเปนระบบเ พอท าใหเปนประโยคทมความหมายอยางเปนล าดบขน ท าใหงายแกการเขาใจ 1.2 การสรางแผนผงมโนมต แผนผงมโนมตเปนการสรางเพอแสดงความเขาใจของแตละบคคลเกยวกบสงใดสงหนง หรอเรองใดเรองหนง การสรางแผนผงมโนมตควรเรมตนดวยการแนะน าแนวคดเกยวกบมโนมต โดยกระท าในรปของกจกรรมการเรยนรหรอแนะน าโดยตรง แผนผงมโนมตมลกษณะลดหลนเปนชนๆ นนคอ มโนมตทเปนลกษณะทวไปมากทสด หรอครอบคลมมากทสดจะอยบนสดของแผนผง สวนมโนมตทครอบคลมนอยกวา มความเฉพาะเจาะจงมากกวา หรอเปนตวอยางของมโนมต จะถกจดใหอยสวนลางของแผนผง แลวเชอมโยงความสมพนธมโนมตดวยค าหรอขอความเชอม (Novak และ Gowin, 1984 อางถงใน ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534) ดงตวอยางในภาพท 1 มโนมตทกวางทสด มโนมตทกวางรองลงมา มโนมตเฉพาะ หรอตวอยาง

ภำพท 1 การสรางแผนผงมโนมตอยางงาย

อนพนธ ราศร (2541) ไดเสนอมโนมตเกยวกบเรอง การแยกสารเนอผสมโดยวธ ทางกายภาพ โดยสรางเปนแผนผงมโนมต ทสมพนธกนระหวางมโนมตหลกและมโนมตรองโดยใช ค าเชอมโยงเพอใหเกดความตอเนองเปนล าดบขน งายตอการเขาใจอยางมความหมาย ดงภาพท 2


39 | ห น า

การแยกสารเนอผสมโดยวธทางกายภาพ

ไดแก ไดแก ไดแก ไดแกสารทแยกได

การกรอง การระเหยแหง การใชแมเหลกดด การระเหด มสมบตเหมอนเดม ใชแยก ใชแยก ใชแยก ใชแยก

ของแขงทไม ของแขงท สารทถกดดได สารทถกเปลยนสถานะ ละลายในของเหลว ละลายในของเหลว ดวยแมเหลก จากของแขงเปนแกส

เชน เชน เชน เชน

ผงถานในน า น าเกลอ ผงตะไบเหลกผสมเกลอ การบรผสมผงถาน

ภำพท 2 แผนผงมโนมต เรองการแยกสารเนอผสม (อนพนธ ราศร, 2541) 1.3 ประโยชนของแผนผงมโนมต Novak และ Gowin (1984 อางถงใน ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534) กลาวถงประโยชนของแผนผงมโนมตทใชในการศกษา ดงน 1) แผนผงมโนมตจะชวยในการเตรยมการจดการเรยนร ดงน (1) วเคราะหมโนมตทเกยวของในเนอหา (2) วเคราะหมโนมตความรพนฐานทเกยวของกบมโนมตทสอน (3) ชวยเลอกขอความเชอมทเหมาะสม หรอเปลยนแปลงระดบมโนมตใหม ตามความเหมาะสม (4) แยกขอแตกตางระหวางวตถ เหตการณเฉพาะ และมโนมตไดชดเจน 2) แผนผงมโนมตสามารถสรางใหมเนอหาตลอดทงภาคการศกษาหรอมเฉพาะเนอหา 2-3 สปดาห หรอสรางแผนผงมโนมตเฉพาะเนอหาในชวง 2-3 ชวโมง เพอใหนกเรยนมองเหนรายละเอยดไดมากขน การสรางแผนผงมโนมตยงชวยใหครและนกเรยนรวาไดเรยนรอะไรไปแลว เรยนถงเรออะไร ก าลงเรยนเรองอะไร โดยครตดแผนผงมโนมตทท าขนไวในหองเรยน


40 | ห น า

3) ชวยสรปประเดนส าคญจากต าราเรยน ยอสรปเนอหา และชวยใหมองเหนความสมพนธของแผนผงมโนมตแบบกวางกอนอานต าราทกบททกหนาท าใหเสยเวลา แตถาท าแผนผงมโนมตอาจใชเวลา 10-15 นาท ท าใหชวยประหยดเวลาในการอาน และการอานจากต าราชวยใหเขาใจความหมายไดดขน และเขาใจไดวามโนมตใดเปนมโนมตทผดไปจากความเปนจรง (Misconception) เพราะวาการอานจากต าราบางครง วล ค า ท าใหเกดปญหาในการอานได การใหนกเรยนสรางแผนผงมโนมตเพอรวบรวมผลจากการอานงานทก าหนด จะท าใหนกเรยนท าความเขาใจในเนอเรองไดดดวย 4) ชวยสรปประเดนส าคญจากการเรยนภาคปฏบต หรอการเรยนภาคสนาม ในการเรยนภาคปฏบต ภาคสนามนกเรยนเกดปญหาในการเรยนวา จะสงเกตอะไร ปฏบตอะไร บนทกผลอยางไร ไดอะไรจากการปฏบต ท าใหนกเรยนไมบรรลวตถประสงคของการท ากจกรรมครงนน การท าแผนผงมโนมตจะชวยใหนกเรยนวเคราะหมโนมตทส าคญจากความหมายและสรปจากทสงเกตได 5) ชวยสรปประเดนจากหนงสอพมพ นตยสาร และวารสารวชาการ การท าแผนผงมโนมตจะชวยบนทกบทความอยางคราวๆ และอานทบทวนอกครง เพอวเคราะหมโนมตทส าคญของเรอง แลวสรางแผนผงมโนมตแสดงความสมพนธตามล าดบกอนหลง จะชวยใหสรปสงส าคญในบทความไดอยางแมนย า และสามารถจดแนวคดทไดจากบทความไวในกรอบและสามารถทบทวนได การสรางแผนผงมโนมตจะชวยใหผเกยวของกบสาขาของบทความไมละเลยมโนมตทส าคญของเรอง เพราะบางครงผทเกยวของกบสาขาอานบทความจะเขาใจโดยอตโนมตอาจท าใหมองขามจดทส าคญได 6) ชวยในการวางแผนในการเขยนบทความ บทบรรยาย และเขยนต ารา การสรางแผนผงมโนมตทสมบรณกอนจะเรมตนเขยนบทความ ต ารา จะเปนการเตรยมตวอยางคราวๆ ของผเขยน ชวยใหผเขยนสามารถรวบรวมความคดออกมาเปนโครงสรางของการเขยนได ชวยวางกรอบของความคด เมอลงมอเขยนบทความ เขยนต ารา ท าใหมแนวทางในการเขยน 7) การจดนทรรศการ การเตรยมโปสเตอร ยงสามารถน าวธการสรางแผนผงมโนมตมาใชในการจดแสดงไดโดยการตดรบบนเชอมโยงแผนมโนมตเขาดวยกน เพอแสดงความส าคญของการจดล าดบความหมายความสมพนธ Donna และ James (1997 อางถงใน ทพวด ทพยโคกกรวด, 2544) ไดอธบายการท าความเขาใจขนตอนการสรางแผนผงมโนมต โดยกลาววา การเขาใจขนตอนการสรางแผนผงมโนมต เปนการเพมประสบการณในการสรางแผนผงมโนมตทมความส าคญตอครวทยาศาสตรกอนทครจะใชแผนผงมโนมตเปนเครองมอประเมนนกเรยน ซงมขนตอนดงน 1) การเลอกมโนมต นกเรยนจดมโนมตทเชอวามความส าคญมากทสดตอความเขาใจไวเปนมโนมตหลก 2) จดกลมมโนมต น ามโนมตทไดในขอ 1 มาจดกลมของมโนมตใหมลกษณะหรอประเภททมความคลายคลงกนมากทสด เรมจากมโนมตทครอบคลมมากทสดจนถงมโนมตทมมโนมตทเฉพาะเจาะจงมากทสด 3) จดวางต าแหนงมโนมตหลกและเรมเชอมโยงมโนมต นกเรยนเรมตนดวยการเขยนมโนมตหลกไวบนสดในชองวางของแผนกระดาษ ซงเปนลกษณะเฉพาะทอาจก าหนดในการเขยนแผนผงแตละครง


41 | ห น า

โดยเรมตนจากการเขยนมโนมตทมความครอบคลมมากกวาเชอมโยงไปมโนมตหลกอนๆ แลวใชค าเชอมเพออธบายความสมพนธระหวาง 2 มโนมตทเชอมถงกน ซงความสมพนธเหลานเรยกวา ประพจน 4) เสรจสนแผนผงดวยทกมโนมต การสรางแผนผงมโนมตดวยการรวบรวมเอามโนมต จากรายการทเขยนไวมาสรางเปนแผนผง โดยเรมจากมโนมตทมความครอบคลมมากกวาจนถงมโนมต ทมความครอบคลมนอยกวา จนกระทงมโนมตตางๆ กลายเปนแผนผง ซงนกเรยนอาจจะพฒนาแผนผงมโนมตของตนเองดวยการสรางเสนเชอมโยงตามขวางมากกวาการเชอมโยงในแนวยาวลงมา 5) การเชอมโยงขามสายเพอหาความสมพนธ อนๆ การเชอมโยงขามสายเปนการเชอมโยงความสมพนธระหวาง 2 มโนมต ทแตกตางชดกนในแนวตงบนแผนผงมโนมต นกเรยนควรจะศกษาแผนผงมโนมต เพอใหเหนวามความสมพนธอนๆ อกทเกยวของกน และใหอธบายความสมพนธระหวางแผนผงนน การเตมค า การเชอมโยงขามจะชวยใหแผนผงมโนมตประสานยดตดกนทงหมด สรปไดวา แผนผงมโนมตสามารถน าไปใชในการจดกจกรรมการเรยนร ไดทกขนตอน ทงขนวางแผน ขนจดกจกรรม และขนสรป รวมทงการประเมนการเรยนรของนกเรยน และทส าคญแผนผงมโนมตจะชวยใหนกเรยนสามารถเชอมโยงสงทเรยนรใหมเขากบความรเดมทมอยกอนแลวในโครงสรางทางปญญา ท าใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย 2. แผนผงเวนน (Venn diagram) เปนวธทฝกการคดวเคราะหเพอเปรยบเทยบของ 2 สง หรอมากกวา วามอะไรทเหมอนกนและมอะไรทแตกตางกน โดยเขยนลงในแผนผงเวนน ซงประกอบดวยวงกลมจ านวนเทากบสงทน ามาเปรยบเทยบเขยนซอนทบกนบางสวน สวนทซอนทบเขยนแสดงลกษณะทเหมอนกน บรเวณนอกเหนอสวนทซอนกน ใหเขยนแสดงลกษณะทแตกตางกน วธการ 1. ครก าหนดเรอง/หวขอท ากจกรรมทนกเรยนสามารถแยกความแตกตางออกจากกนได 2. ครเตรยมใบความร/ใบกจกรรม/แหลงเรยนรในหวขอทก าหนด เพอเปนขอมลในการเขยนแผนผงเวนน 3. นกเรยนแตละคนศกษาหรอสบคนขอมล เพอวเคราะหสงทเหมอนกนและแตกตางกนเขยนลงในแผนผงเวนน 4. นกเรยนแตละคน/แตละกลมน าเสนอแผนผงเวนน 5. นกเรยนทงชนเรยนรวมอภปรายและสรปแผนผงเวนน


42 | ห น า

สรป

การจดระบบความคดโดยใชแผนผง ทน ามาใชในกระบวนการเรยนรวทยาศาสตร เปนกลวธทใชเพอประเมนความเขาใจ ความถกตองของเนอหาสาระจากการเรยนร ชวยฝกและพฒนากระบวนการคด มหลายรปแบบ เชน แผนผงมโนมต (Concept mapping) แผนผงเวนน (Venn diagram) แผนผงกางปลา (Fish bone) และแผนผงความคด (Mind mapping)


43 | ห น า

ตอนท 4 ค าถามกบการเรยนรวทยาศาสตร

เรองท 4.1 การใชค าถามในการเรยนการสอนวทยาศาสตร

ค ำถำมส ำคญอยำงไร การตงค าถามเปนกลวธทส าคญและมคณคามากในการจดการเรยนรวทยาศาสตร ค าถามท าใหเกดพลงในการเรยนร ชวยใหนกเรยนพฒนาความคดระดบสง ในการตอบค าถาม แกปญหา เสนอทางออกของปญหา การถามค าถามยงเปนการก าหนดวธการเรยนรของนกเรยนในโลกทมความกาวหนาทางเทคโนโลยซงมขอมลขาวสารจ านวนมาก ครจงตองมทกษะในการตงค าถามททาทายใหนกเรยนมสวนรวมอยางกระตอรอรนในการสบเสาะหาความร มการใชความคดวเคราะห ใชความคดวจารณญาณวาขอมลใดตองมการส ารวจตรวจสอบ จะส ารวจตรวจสอบดวยวธใด หรอประจกษพยานใดอกบางทตองน ามาใชเพอประกอบการอธบายตดสนใจเลอกขอมลทถกตอง เชอถอได ครทมความสามารถในการตงค าถามคอครทตงค าถามทมคณคาตอการเรยนรหรอค าถามทสรางสรรค (Productive Question) เชน

นกเรยนรอะไรบางเกยวกบ…….. สงทนกเรยนตองรคออะไร เพอทจะท างานชนนใหส าเรจ นกเรยนสงสยอยากรอะไรเกยวกบสงน แบบจ าลองทนกเรยนสรางขนแตกตางหรอเหมอนของจรงอยางไร นกเรยนคดวายงมเหตผลอนใดอกทจะสนบสนนหรอโตแยงขอสรปน นกเรยนคดวาขอมลจากการส ารวจตรวจสอบนยงสามารถหาค าอธบายแนวอนไดอก หรอไม อยางไร นกเรยนพจารณาของ 2 สงนมอะไรทเหมอนและแตกตางกนบาง นกเรยนจะจดกลมสงของเหลานอยางไร นกเรยนคดวาจะเกดอะไรขนถาใส………ลงใน…… นกเรยนคดวาจะเกดอะไรขน ถาเรายอนกลบกระบวนการน นกเรยนคนพบอะไรจากการส ารวจตรวจสอบน มแนวคดอนอกหรอไม ทจะตอบค าถามน นกเรยนยอมรบหรอเหนดวยกบแนวคดนหรอไม เพราะอะไร จะตองเพมเตมหรอปรบปรงอะไรในการทดลองน มแนวคดหรอวธการใดบางทจะเพมมลคาของสงน การทดลองนมการเปลยนแปลงตวแปรใด ตวแปรตามคออะไร และตวแปรควบคมคอ

อะไร ค าถามตางๆ ดงกลาวน ถาพจารณาแตละค าถามจะเหนวาเปนค าถามทกระตนสงเสรม


44 | ห น า

พฒนาการคด ท าใหนกเรยนกระตอรอรน ทจะท ากจกรรมการเรยนรตงแตเรมตนจนจบบทเรยน ในการทจะส ารวจตรวจสอบสงตางๆในโลกธรรมชาต ไดมองเหนแงมมอนๆเพมอก ชวยใหเกดการอภปรายแลกเปลยนความคดในการสนบสนนหรอโตแยงขอสรปทไดจากการส ารวจตรวจสอบ ค าถามจงมความส าคญมากในการเรยนการสอน ครตองมความสามารถในการตงค าถามทมคณคาตอการเรยนรหรอค าถามสรางสรรค เพอน าไปใชในการวางแผนจดการ การเรยนร ค าถามของครจะเปนแบบอยางใหนกเรยนตงค าถามทสรางสรรคอกดวย

ประเภทของค ำถำม ค าถามทจะใชในการเรยนการสอน มหลากหลาย ครตองเลอกใหเหมาะสม สอดคลองกบจดมงหมายของกจกรรมแตละอยาง ในทนจะแนะน าประเภทของค าถามท Jos Elstgeest เสนอไวใน The Right Question at the Right Time ซงเปนค าถามทมคณคาตอการเรยนรหรอค าถามสรางสรรค (Productive Question) ดงน

ค ำถำมทเนนหรอจดประกำยควำมสนใจ (Attention Focusing Question) เปนค าถาม ทจะน านกเรยนเขามาสจดสนใจทจะเรยนในเรองนนๆ ครมกจะถามนกเรยนเมอจะใหเรยนเรองใดเรองหนง เชน “ดนส” “เธอสงเกตเหนอะไรหรอไม” ซงมกจะตามดวยค าถามทตอเนองกนคอ “รสกอยางไร” “มอะไรอยภายในน” “มอะไรเกดขน” “ไดยนอะไร” เปนค าถามทแนะน าเพอจะเรยนรสงใหม การเรมตนส ารวจ สงเกต ส ารวจตรวจสอบ นกเรยนจะตอบโดยการบรรยายจากสงทเหนอยางตรงไปตรงมา ดวยค าพดของนกเรยน เกยวกบวสด สงของ สงมชวต เหตการณ ฯลฯ

ค ำถำมทเกยวกบกำรวดและกำรนบ (Measuring and Counting Question) เปนค าถามท เกยวของกบการวด การนบสงตาง ๆ ในขณะนน ซงนกเรยนสามารถตรวจสอบค าตอบของตนเองได เชน “ใบไมนยาวเทาไร” “ระยะทางทรถเคลอนทจากจดเรมตนถงปลายทางยาวเทาไร” “มนกมากนอาหารในบรเวณนเทาไร” ค าถามเหลานจะตอบเชงปรมาณเปนตวเลข อาจตองมการใชเครองมอวดตางๆ และค านงถงความแมนย าของการวด

ค ำถำมเปรยบเทยบ (Comparison Question) เปนค าถามเชงคณภาพทจะน าไปสการ สงเกต ทตองใชการคดวเคราะหอยางละเอยดลกซงขน วาของสองสงมอะไรเหมอนกน และมอะไรแตกตางกน ซงสงของ วตถ หรอสงมชวตตางๆมกจะมความเหมอนและความแตกตางกน ไดแกรปราง ขนาด ส ลวดลาย ฯลฯ เชน “เปลอกหอยเหลานมอะไรทเหมอนกน และมอะไรทตางกน “การท างานของระบบประสาทกบระบบตอมไรทอเหมอนหรอตางกนอยางไร” ค าถามทใหเปรยบเทยบจะกระตนใหนกเรยนจดระบบของสงตางๆ พจารณาถงความเปนหนงเดยวในความหลากหลาย การจ าแนก การจดกลม การออกแบบตารางเกบขอมล ยงจะชวยใหนกเรยนคดสรางสรรคแบบจ าลองสถานการณ หรอคดประดษฐสงทแตกตางกนน าไปสผลผลตทแตกตางกน

ค ำถำมทน ำไปสกำรกระท ำหรอกำรปฏบต (Action Question) ค าถามประเภทนจะน าไปส การลงมอส ารวจตรวจสอบทจะใหไดค าตอบทถกตองตามความเปนจรง เปนค าถามทมคณคาสงตอการเรยนร เนองจากเปนค าถามทกระตนใหนกเรยนตองส ารวจคนหาในสงทยงไมเคยรมากอนหรอสงทมความสมพนธกน ทาทายใหน าไปสการตงสมมตฐานหรอท านายผลทจะเกดขนค าตอบอาจไมตรงกบทคาด


45 | ห น า

ไว ซงจะท าใหนกเรยนตนเตนกบผลการคนพบสงใหม มากกวาสงทรกนแลว ค าถามประเภทนมกจะขนตนดวย “จะเกดอะไรขน ถา…..” เชน “จะเกดอะไรขนถาใสยสตลงในสารละลายน าตาลทอณหภมตางกน”

ค ำถำมทตงปญหำ (Problem Posing Question) เมอนกเรยนไดผานค าถามประเภทตางๆ ทกระตนใหท ากจกรรมมามากพอแลว ครกสามารถใชค าถามทซบซอนมากขน เพอน าไปสสถานการณ แกปญหาในสภาพจรง นกเรยนจะกระตอรอรนทจะตอบสนองตอค าถามทมความหมายนน เชน เมอนกเรยนเคยท ากจกรรมศกษาการเจรญเตบโตของพชตงแตตนกลางอกออกจากเมลดแลว รากพชกจะเจรญลงสพนดนยอดพชกเจรญในทศตรงขาม ครอาจทาทายนกเรยนดวยปญหาใหมวา “นกเรยนจะท าใหพชเจรญเตบโตโดยใหสวนยอดเจรญในทศทางเขาหาพนดน และรากพชเจรญในทางตรงกนขามไดหรอไม อยางไร “นกเรยนกจะพยายามหาวธการทจะสรางสถานการณบงคบการเจรญเตบโตของพชในแบบทไมเปนไปตามธรรมชาต ซงกจะมการออกแบบการทดลองทแตกตางกนตามแนวคดของนกเรยนแตละกลม กอนทจะเรมการทดลองจรงนกเรยนอาจตองมการศกษาเบองตนถงความเปนไปได และเปนไปไมได เพราะปญหาดงกลาวไมสามารถหาค าตอบไดจากหนงสอ ต ารา ค าถามประเภท “นกเรยนสามารถแยกเกลออกจากดนไดหรอไม อยางไร” “นกเรยนสามารถท าน าจดจากน าทะเลไดหรอไม อยางไร” นกเรยนตองตดสนใจเลอกวธทจะแกปญหาทซบซอนนนค าถามประเภทนนกเรยนจะตองสรางสมมตฐาน หรอคาดคะเนค าตอบทเปนไปไดหลายๆ แนวแลวออกแบบการทดลองทมการก าหนดควบคม ตวแปรทชดเจน แลวลงมอปฏบตแกปญหาตามทวางแผนไวจนไดค าตอบ ค าถามประเภทนเปนการเรยนรวทยาศาสตรทพฒนาสงสดของนกเรยน

ค ำถำม “อยำงไร” และ “ท ำไม” ของคร ค าถามประเภทนมกถามหาเหตผลเพอการอธบาย สงตางๆ ค าถามมกขนตนดวย “อยางไร” “ท าไม” ซงมความส าคญมากในการเรยนวทยาศาสตร นกเรยนควรไดรบการฝกใหเผชญกบค าถามประเภทน เปดโอกาสใหนกเรยนอภปราย แสดงความคดแลวใหเหตผลอยางอสระเกยวกบประสบการณของนกเรยน เปนการใหนกเรยนสะทอนความคดจากสงทพบหรอทเรยนร นกเรยนจะคนหาขอสรปอยางระมดระวงทอางองหลกฐาน ประจกษพยานทเชอถอได ซงรวบรวมมาจากส ารวจตรวจสอบ นกเรยนจะอภปรายแสดงความคดเหนวา เขาคดอะไร คดอยางไร เกยวกบสงทคนพบนน การแลกเปลยนความคดซงกนและกน ชวยใหมการยอมรบความสมพนธของขอมล หรอยอมรบขอโตแยงและพรอมทจะแกไขปรบเปลยนความคดไดเมอมหลกฐานทเชอถอได ตวอยางเชน นกเรยนสงเกตวาลกน ายงในขวดโหลจะเคลอนไหวอยางรวดเรวเมอมคนไปรบกวนโดย เคาะขางขวดโหลใหผวน ากระเพอมและสงเกตวา เมอลกน ามาเกาะนงอยทผวน า จะใชสวนหางอยเหนอผวน าเลกนอยและจะอยในสภาพนน เปนระยะเวลาหนงทนกเรยนอาจจบเวลา เมอนกเรยนถกถามวา “ท าไมลกน าขนมาทผวน า” ค าวา “ท าไม” ในค าถามนคอความหมายวา “เพออะไร” นกเรยนกจะแสดงความคดจากประสบการณทเขาสงเกตไดแลว ตอบค าถามดวยการอธบายอยางมนใจวาลกน าขนมาทผวน าเพอหายใจ อยางไรกตาม นกเรยนจะมความระมดระวงในการใหตผลของค าถาม “ท าไม” “อยางไร” มากขน

ค ำถำม “อยำงไร” และ “ท ำไม” ของนกเรยน เมอนกเรยนสงเกตสงตางๆ มกจะเกดความ สงสยและถามค าถาม “ท าไม” และคาดหวงวาครจะเปนผใหค าตอบทสมบรณ ผปกครองและนกเรยน กดดนใหครพยายามหาทางตอบค าถามอยางประทบใจ ซงไมไดชวยใหนกเรยนเรยนรสงทส าคญ จาก


46 | ห น า

ประสบการณของคร จะสามารถใหค าตอบไดระดบหนง แตตองพยายามใหนกเรยนตอบค าถามไดดวยตนเอง โดยปรบปรงค าถามหรอแตกค าถามเปนค าถามทงายขน เชน เมอลองแยกค าถามออกเปนสวนทสามารถควบคมไดวา “อะไรจะเกดขนถา……” และค าถามใหสงเกตวา “ลองดซวามนเปนอยางไร” ซงอาจท าใหนกเรยนสามารถหาค าตอบได แตจะตองจดใหมประสบการณทจ าเปนเพอใหเกดความเขาใจ ไมวากรณใดกลวนแตเปนการศกษาวทยาศาสตรทด ค าถาม “ท าไม” มากมายซงยงไมมค าตอบ แมแตนกวทยาศาสตรกไมสามารถตอบได ค าถามทมคณคาคอค าถามทสามารถหาค าตอบไดในระดบความรความสามารถของนกเรยนโดยทมครเปนผเอออ านวยการเรยนร ครตองเขาใจตวเองและมความซอสตยทจะยอมรบวา “ครกไมรค าตอบ” เปนการยอมรบทดทสด วทยาศาสตรเปนการคนหามากกวาการตอบค าถาม “ท าไม” แล “อยางไร” เพราะเมอเราไดค าตอบทพอใจ เรากจะเรมมปญหาใหม และค าถาม “ท าไม” หรอ “อยางไร” กจะเกดขนอก แสดงวาเรายงไมถงค าตอบสดทายซงเราตองคนหาตอไป ค าถาม”ท าไม” เปนการคนหาความสมพนธทเปนเหตผล ความพยายามในการแตกค าถามเหลานใหเปนค าถามงาย และวธการทจะไดค าตอบจะเปนการใหเหตผลของนกเรยน ทขนตนดวยค าวา “เพราะ…..” บนหลกฐานทพวกเขาพบอยางชดเจนและโดยประสบการณของเขา จะถอวามคณคามากกวาเหตผลตางๆ ทบอกโดยผใหญหรอการอางองทไมผดพลาดโดยปราศจากความเขาใจ แตความเขาใจของผใหญขนอยกบการสงสมประสบการณมากมาย หลายคนกตองยอมรบวา สงตางๆ ทเราไดเรยนรในโรงเรยนเพยงไมกปตอมาเรากตองเรยนรใหมดวยตวเอง ค าถามทสงเสรมใหเหตผลมกจะเรมดวย “ท าไม” หรอ “อยางไร” อาจถามโดยครหรอนกเรยนมขอแนะน าวาค าถาม “ท าไม” ของครควรประกอบดวยวล “ท าไมนกเรยนจงคดวา” และควรมเวลาใหนกเรยนไดมโอกาสรวบรวมความคดและประสบการณทจ าเปนในการตอบค าถาม “ท าไม” ของนกเรยนมกจะสรางปญหาแกคร เพราะครบางคนไมสามารถตอบค าถามได และค าถามทกค าถามกไมควรตองตอบทงหมด สงส าคญคอครตองเลอกใชค าถามทสงเสรมพฒนาการคดขนสงของนกเรยน มค าถามทาทายใหนกเรยนท ากจกรรมตางๆ เพอเกดการเรยนรตามทครไดวางแผนไว และท าใหประสบความส าเรจตามเปาหมายของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทตองการ ใหนกเรยนไดพฒนาความสามารถจากระดบพนฐานจนถงความสามารถระดบสง ค าถามทสรางสรรคจะสมพนธกบระดบการเรยนรของสมองมนษยท เบนจามน เอส บลม ไดจ าแนกไวดงแผนภาพ


47 | ห น า

ประเภทของค ำถำม ระดบกำรเรยนรทจ ำแนกไวโดย เบนจำมน เอส บลม (Bloom’s Taxonomy) ค าถามทเปน ค าถามทเนนความเขาใจ ความร รปธรรม

ค าถามเกยวกบการวดและการนบ ความเขาใจ ค าถามเปรยบเทยบ การน าไปใช ค าถามน าไปสการปฏบต วเคราะห

ค าถามทตงปญหา สงเคราะห ประเมนคา

ค าถามทเปน นามธรรม ค าถามประเภทตางๆ ทไดกลาวมาแลว ถาพจารณาลกษณะของค าถามกจะจดไดเปน 2 กลมใหญ คอ ค ำถำมทมค ำตอบในทศทำงเดยว (Convergent Question) หรอค าถามแคบ ซงสงเสรมความคดขนสงของนกเรยนไมมากนก เพราะมค าตอบทรอยแลว ค าถามอกกลมคอ ค ำถำมทมค ำตอบไดหลำยแนวทำง (Divergent Question) เปนค าถามกวางทพฒนาการคดขนสงจองนกเรยนอยางมากโดยเฉพาะอยางยงความคดวจารณญาณ และความคดสรางสรรค ตวอยำงค ำถำมทมค ำตอบในทศทำงเดยว 1. สารใดในบหรทอาจเปนสาเหตของโรคมะเรง

2. ผทเปนโรคเหนบชา เนองจากขาดสารอาหารอะไร 3. น าประกอบดวยธาตอะไร 4. วงจรไฟฟาอยางงายประกอบดวยอะไรบาง 5. ในปากมการยอยสารอาหารประเภทใด 6. การปฏสนธหมายความวาอยางไร 7. จงอธบายความแตกตางของมวลและความหนาแนน 8. เมอตมน าในหลอดทดลองดงแสดงในภาพ เปนเพราะเหตใดเมอน าไดรบความรอนลกโปงจะ

ขยายตวขน


48 | ห น า

ค าถามท 1 – 5 เปนค าถามทนกเรยนตอบไดโดยไมตองใชความคดมากนก เพยงแตระลกได จ าได กพอแลว สวนค าถาม 6-8 เปนค าถามทวดความคดสงขนกวาความจ าเลกนอย เปนค าถามทใหผตอบไดคดกอน แลวเรยบเรยงความคดมาใชอธบาย เปรยบเทยบ ยกตวอยาง แมจะตางคนตางคด แตค าตอบทถกตองนนจะไปในทศทางเดยวกน ค าถามในลกษณะนนกการศกษาบางทานจงจดวาเปน ค าถามระดบพนฐาน และเปนค าถามทใชในการสบเสาะหาความรเบองตน การใชค าถามในลกษณะนสงเสรมพฒนาความคดของนกเรยนนอยมาก แตอาจใชในการทบทวนความรพนฐานของนกเรยน

ตวอยำงค ำถำมทมวธกำรหำค ำตอบไดหลำยแนว 1. จงหาวธการท าน าทะเลใหเปนน าจด บอกมาใหมากทสด

2. ถาเบอหมเซลลเปนเยอทยอมใหสารทกชนดผานได จะมผลตอสงมชวตหรอไมอยางไร 3. ถานกเรยนเปนนกวทยาศาสตรทสามารถสรางเสนเลอดมาทดแทนเสนเลอดจรงได จะสราง

เสนเลอดใหมคณสมบตอยางไร 4. ถาน าน าบาดาลมาบรโภค นกเรยนจะมวธทดสอบไดอยางไรบาง วาน าบาดาลนนมความสะอาดอยางเพยงพอตอการบรโภค 5. เมอหยอนสงของลงในสระน า พบวาสงของบางชนดจมบางชนดลอย

5.1 เพราะเหตใดสงของบางชนดจงจม บางชนดจงลอย 5.2 นกเรยนจะออกแบบการทดลองอยางไรบาง เพออธบายวาเหตใดสงของบางชนดจม

บางชนดลอย 5.3 จะน าความรเรองนไปใชประโยชนในชวตประจ าวนไดอยางไรบาง

6. เซลลแสงอาทตย สามารถสรางกระแสไฟฟาได ถานกเรยนจะศกษาเกยวกบเซลลแสงอาทตยนกเรยนจงคดปญหาทจะศกษา แลวระบวาปญหาทจะศกษานนมอะไรบาง

ตวอยางค าถามตางๆดงกลาวมาแลวน มวตถประสงคในการถามและตองการความสามารถในการตอบแตกตางกน การใชค าถามทจะใหเกดผลตอการเรยนร มขอแนะน า ดงน


49 | ห น า

กำรถำมค ำถำมสรำงสรรคหรอค ำถำมทสงเสรมกำรเรยนร 1. ศกษาค าถามหลายชนดของนกเรยนเพอจะไดแยกแยะวาเปนค าถามสรางสรรคหรอค าถาม

ไมสรางสรรค 2. ใชรปแบบทงายทสดของค าถามสรางสรรค ระหวางการส ารวจในตอนแรก เพอชวยให

นกเรยนบนทกรายละเอยดทเขาอาจมองขาม 3. ใชค าถามทเกยวกบการวด และการนบเพอจงใจใหนกเรยนเบยงเบนจากการสงเกตเชง

คณภาพ ไปสการสงเกตเชงปรมาณ 4. ใชค าถามเปรยบเทยบเพอชวยใหนกเรยนจดล าดบของการสงเกตและขอมล 5. ใชค าถามทน ามาสการปฏบต กระตนใหมการทดลอง และสงเกตความสมพนธ 6. ใชค าถามทตงปญหา เมอนกเรยนสามารถตงสมมตฐานและจดสถานการณของเดกๆ เพอ

ทดสอบไดดวยตวเอง 7. เลอกชนดของค าถามเพอใหเหมาะสมกบประสบการณของนกเรยนใหสมพนธกบเรองทจะ

สบเสาะหาความร ขอแนะน ำส ำหรบค ำถำม” ท ำไม” และอยำงไร 1. เมอถามค าถามเพอกระตนการใหเหตผลของนกเรยน ขอใหแนใจวามค า “นกเรยนคดอะไร

เกยวกบ……” หรอ “ท าไมนกเรยนจงคด” 2. อยาถามค าถามชนดประเภท “ท าไม” “อยางไร” จนกวานกเรยน มประสบการณ ทจ าเปนส าหรบการใหเหตผลจากหลกฐาน

3. เมอนกเรยนถามค าถาม “ท าไม” ใหพจารณาวาเขามประสบการณทจะเขาใจค าตอบหรอไม 4. อยากลวทจะพดวา “ครไมรค าตอบ” หรอ “ไมมใครร” (ถาเปนค าถามเชง

ปรชญา) หรอค าถามทมค าตอบซบซอน เปนค าถามทเกยวของกบความสมพนธตางๆ ทนกเรยนสามารถหาตอบและเขาใจได 5. ยอมรบค าถามของนกเรยนดวยความจรงใจ ในลกษณะทเปนการแสดงความ สนใจค าถามของนกเรยน แมวาค าถามนนจะไมสามารถหาค าตอบได อยาท าใหนกเรยนหมดก าลงใจทจะถามค าถาม การใชค าถามในการเรยนการสอนมความส าคญมาก ครจงตองเลอกใหสอดคลองตามจดประสงคทตองการพฒนานกเรยนในการเรยนแตละครง ซงตองมการเตรยมการทด ครจะพบวามค าถามหลายๆ ชนด และผลทเกดกบเดกนกเรยนเปนเรองทมความส าคญมาก มการแยะแยะความแตกตางระหวางค าถามทสรางสรรคและค าถามทไมสรางสรรค ขนอยกบวาค าถามเหลานนสงเสรมใหนกเรยนท ากจกรรมและการใหเหตผลหรอไม ค าถามทไมไดสงเสรมในเรองดงกลาว เปนค าถามทถามเกยวกบความรเทานน และมกจะเปนความรทครใหไวแลวหรอหาอานไดจากหนงสอ ค าถามกระตนใหท ากจกรรมคอ ค าถามสรางสรรค มหลายชนดและมาจากการสะทอนความคดเกยวกบประสบการณของนกเรยนอยางเปนล าดบขนตอน ซงจะสงผลตอความส าเรจในการเรยนของนกเรยน ปญหำในกำรใชค ำถำม 1. ค าถามทครใชสวนใหญมงเนอหา ความรความจ า เปนค าถามทไมเออตอการอภปราย ไมสงเสรมหรอกระตนใหนกเรยนคดอยางกวางขวาง และคดอยางมเหตผล


50 | ห น า

2. ครมกใจรอน เรงรดค าตอบจากนกเรยน ท าใหนกเรยนไมมเวลาคดหาเหตผล หรอเชอมโยงความรมาหาค าตอบ ถานกเรยนตอบชาครมกตอบเสยเอง 3. นกเรยนสวนใหญตอบค าถามสน ๆ ไมสมบรณ เมอนกเรยนตอบค าถามดงกลาวแลวครไมถามตอเพอหาค าตอบหรอความคดทไมชดเจน ไมสมบรณ ใหชดเจนสมบรณยงขน 4. นกเรยนบางคนขาดความมนใจ กลว อบอายเมอตอบผด หรอไมเคยฝกคดทจะตอบค าถามมากอน เนองจากเคยเปนฝายรบความรจากครอยางเดยว เมอนกเรยนไมตอบครกจะละเลยไปถามนกเรยนคนอนทสามารถตอบค าถามได หรอครเปนผตอบค าถามเสยเอง 5. ครไมเปดโอกาสใหนกเรยนถามค าถามครบาง หรอเปดโอกาสนอยมาก การแลกเปลยนความคดเหนในประเดนค าถามตาง ๆทเกดขนขณะมการจดการเรยนรมนอยมาก ในการจดการเรยนรบางครง นกเรยนไมมโอกาสถามค าถามแมแตเพยงค าถามเดยว 6. บางชนเรยน การถามของครจะใหนกเรยนทงชนตอบ คนทสนใจกตอบ คนทไมสนใจมไดตอบ หรอแยงกนตอบ เกดความสบสน ไมชดเจนในค าตอบ 7. ครขาดการเตรยมค าถามทดมาลวงหนา ดงนนค าถามบางค าถาม นกเรยนไมทราบวาจะตอบอยางไร บางครงถามค าถามวกไปวนมา ไมเรยงล าดบตามมโนมตทจะถาม ไมมเปาหมายในการถามอยางชดเจน 8. ขณะทมการอภปรายระหวางการน าเสนอขอมล มการถามตอบระหวางนกเรยนทนงฟงและนกเรยนทน าเสนอ เมอนกเรยนผน าเสนอตอบผด ตอบคลาดเคลอนจากขอเทจจรง ครผสอนไมไดซกถามใหสบคนเพมเตม หรอใหขอมลทถกตอง ท าใหนกเรยนทฟงการอภปรายเขาใจวาค าตอบนนถกตอง จงเปนสงจ าเปนอยางยงทครจะตองแกไขค าตอบของนกเรยนใหถกตอง 9. ครไมใหความสนใจกบค าตอบของนกเรยนเทาทควร เมอนกเรยนตอบถก นอยมากทครจะเสรมแรงและใหก าลงใจในการตอบของนกเรยน

สรป

การใชค าถามในการเรยนการสอนวทยาศาสตร ชวยใหนกเรยนพฒนาความคดระดบสง ในการตอบค าถาม แกปญหา เสนอทางออกของปญหา โดยค าถามทจะใชในการเรยนการสอน สามารถแบงเปนประเภทไดดงน 1) ค าถามทเนนหรอจดประกายความสนใจ 2) ค าถามทเกยวกบการวดและการนบ 3) ค าถามเปรยบเทยบ 4) ค าถามทน าไปสการกระท าหรอการปฏบต 5) ค าถามทตงปญหา 6) ค าถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของคร และ7) ถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของนกเรยน ซงครผสอนตองเลอกใหสอดคลองตามจดประสงคทตองการพฒนานกเรยนในการเรยนแตละครง


51 | ห น า

เรองท 4.2 การพฒนากระบวนการคด

สมองของมนษยประกอบดวนเซลลประสาทจ านวนนบแสนลานเซลลเกาะเกยวเชอมโยงเปนกลมกอน มกลไกการท างานทประสานสมพนธกนในลกษณะทซบซอน หนาทส าคญของสมองมนษยนอกเหนอจากการควบคมการท างานของอวยวะตางๆ ของรางกาย การรบรและการสงการเพอตอบสนองตอสงเรา อนเปนหนาทพนฐานเชนเดยวกบการท างานของสมองของสตวอนๆ แลว สมองของมนษยและสตวชนสงบางชนดยงมการพฒนายงขน จนสามารถทจะท าหนาทเกบสะสมหรอจดจ าขอมลเดมเพอร าลกไปใชในภายหลง โดยเฉพาะสมองมนษยนนเชอวามการพฒนาการระดบสงสดยงกวาสงมชวตอนใด จนมศกยภาพทจะท าหนาททมความละเอยดและซบซอนมากๆ อนไดแก การจดกระท ากบขอมลตางๆ ทงทเปนขอมลเดมทเคยสะสมไวและขอมลทไดรบเพมขนมาในภายหลง มการประมวลผลขอมลเหลานนเพอตอบสนองตอสงเราทคอนขางซบซอนและยงยาก การประมวลผลขอมลตางๆ ดงกลาว กคอ กระบวนการคดของมนษยนนเอง

กระบวนกำรคดของมนษย กระบวนการคดของมนษย นบไดวาเปนกระบวนการท างานของสมองทมกลไกละเอยดออนและซบซอน เชอกนวาดวยศกยภาพของสมองดานการคดทมเหนอสตวอนๆ ทงมวล ท าใหมนษยไดพฒนาสถานภาพดานความเปนอย การด ารงชวต การขยายพนธ ในลกษณะทกอใหเกดการไดเปรยบสงมชวตอนๆ แมแตในมวลมนษยดวยกนเอง กลมผทพฒนากระบวนการคดและน าไปใชไดอยางมทศกยภาพสง ยอมอยในสถานะทไดเปรยบกวาผคนกลมอน และจะอยในสภาพของการด ารงชวตทเหนอกวาดงทเหนกนอย เนองจากกระบวนการคดของมนษยมความซบซอน จงมนกการศกษาจ านวนมากใหความสนใจศกษาคนควาและสรางสรรคทฤษฎ หลกการและแนวคดทเกยวกบการคดของมนษยขนมามากมาย มความหลากหลาย แมในปจจบนกยงไมมขอยตทจะเหนพองตองกนไปทงหมด และยงจะมทฤษฎ หลกการ และแนวคดใหมๆ เกดขนอก เราจงมกไดยนการพดถงความคดลกษณะตางๆ ทหลากหลาย เชน ความคดสรางสรรค ความคดวเคราะห ความคดวจารณญาณ ความคดไตรตรอง ความคดแนวขาง ความคดแบบวทยาศาสตร ความคดเชงตรรกะ ความคดเชงเหตผล ความคดคขนาน ความคดนอกกรอบ ฯลฯ และอกมากมายเกนกวาทจะหยบยกมากลาวอางไดครบทงหมด นนแสดงใหเหนวาความคดของมนษยมความหลากหลายในลกษณะของกระบวนการคดขนตอนและวธการคด จดเนนของการคดในแตละวน เปาหมายของการคดในแตละครง หร อแมกระทงความซบซอนและการใชศกยภาพของสมองในการคดแตละลกษณะทอาจแตกตางกนออกไป เบนจามน เอส บลม (Benjamin S Bloom) ไดน าเสนอการจ าแนกระดบการเรยนรของมนษยทขนอยกบกระบวนการท างานของสมองทมความซบซอนแตกตางกน ออกเปน 6 ระดบ ดงน

1. รบรและจดจ าได (Remember) 2. เขาใจ (Understand) 3. วเคราะห (Analyze)


52 | ห น า

4. สงเคราะหหรอสรางสรรค (Synthesize or Create) 5. ประเมนคา (Evaluate) 6. ประยกตใช (Apply) โดยอธบายวาในขนของการรบรและจดจ าไดนน นบวาเปนการท างานของสมองในระดบพนฐาน

ทยงไมซบซอนมากนก เมอสมองไดรบขอมลใด กสามารถเกบหรอจดจ าไวใชเมอตองการในโอกาสภายหนาได สวนขนความเขาใจนนจะตองใชศกยภาพของสมองในระดบทซบซอนมากขนกวาการรบร โดยสมองสรางความสมพนธเชอมโยงความเปนเหตเปนผลนนได อาจแปลความหมายของขอมลไปอยในรปแบบอนได ฯลฯ ตงแตขนการวเคราะหเปนตนไปนบเปนระดบการเรยนรทตองอาศยศกยภาพของสมองทซบซอนมากขน ซงในปจจบนเราถอวาเปนการใชความคดระดบสง (Higher Order Thinking) ในการจดการเรยนรไมวาจะเปนสาระใดตามมาตรฐานหลกสตรในปจจบนตางกมงเนนใหนกเรยนไดมโอกาสพฒนากระบวนการคดระดบสงหลายหลากลกษณะควบคกนไปเสมอ โดยเฉพาะความคดดานตางๆ ตอไปน

1. ความคดวเคราะห (Analytical Thinking) 2. ความคดวจารณญาณหรอความคดวเคราะหวจารณ (Critical Thinking) 3. ความคดสรางสรรค (Creative Thinking)

การศกษาสาระการเรยนรวทยาศาสตร ซงเปนสาระทมกระบวนการและขนตอนในการศกษาอยางเปนระบบ มความซบซอนและตองอาศยศกยภาพการท างานของสมองในระดบคอนขางสง ผศกษาจ าเปนตองใชกระบวนการคดระดบสงในขนตอนตางๆ ของการศกษาประเดนวทยาศาสตร ดงนน ในการเรยนการสอนสาระการเรยนรวทยาศาสตร ครควรไดด าเนนการจดกจกรรม ก ากบดแล แนะน า กระบวนการเรยนรของนกเรยนใหไดพฒนาการคดควบคไปกบพฒนาการดานอนๆ และเปนไปตามขนตอนของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรทเหมาะสม ครบถวน

1. ควำมคดวเครำะห (Analytical Thinking) ควำมวเครำะห (Analysis) หมายถง การจ าแนกแจกแจง การแยกแยะองคประกอบของสงใดสงหนง หรอเหตการณใดเหตการณหนง ออกเปนสวนยอยเพอพจารณาวาสงนนหรอเหตการณนนประกอบขนมาจากอะไร ประกอบไดอยางไร มความเชอมโยงสมพนธกนอยางไร มความเชอมโยงกนอยางไร การวเคราะหจะชวยใหมการพจารณาใครครวญอยางลกซง ถงรายละเอยดปลกยอยอยางรอบคอบระมดระวง และโดยความเขาใจในสถานการณทเกดขน และจะชวยท าใหคนพบวาสงนนเกดขนไดอยางไร ท างานไดอยางไร มสาเหตทมาและมผลอยางไร ซงจะเปนประโยชนในการคนหาขอเทจจรงตอไป ดงนน กำรคดวเครำะหหรอกำรคดเชงวเครำะห จงหมายถง การคดทใชการวเคราะหเปนหลกส าคญ กลาวคอ การจ าแนกแจกแจงองคประกอบของเหตการณใดๆ และหาความสมพนธระหวางองคประกอบเหลานน หรอหาสาเหตของสงทเกดขนตอไป การคดวเคราะหจะตองใชความเปนเหตเปนผลเปน พนฐาน ด งน นการคดว เคราะหจ งมกจะอาศยการคด เช งเหตผลหรอการคด เช งตรรกะ (Reasoning/Logical Thinking) ประกอบอยดวยเสมอ ซงจะท าใหทราบขอเทจจรง เหตผลเบองหลงของ


53 | ห น า

สงทเกดขน เขาใจความเปนมาเปนไปของเหตการณตางๆ ทราบองคประกอบและขอเทจจรงทเปนฐานของความรทจะน าไปใชในการตดสนใจแกปญหาตอไป การคดวเคราะห จงเปนการตอบค าถามทเกยวของกบความสงสยใครรของผถามเมอพบเหนสงใดหรอเหตการณใด ขอบเขตของค าถามเพอพฒนาความคดวเคราะห จงเกยวของกบการจ าแนกแจกแจงองคประกอบ การหาความสมพนธเชงเหตผล เพอน าไปสการคนหาความจรงในแงมมตางๆ ค าถามจงมกมองคประกอบทเกยวของกบใคร ท าอะไร ทไหน เมอใด อยางไร เพราะเหตใด ดงตอไปน ใคร = ใครเปนผด าเนนการ ใครเกยวของกบเหตการณบาง ใครไดรบผลกระทบทงทางบวกและทางลบ อะไร = มอะไรเกดขนบาง มรายละเอยดอยางไร อะไรคอปญหาของเหตการณ ทไหน = สถานทเกดเหต เมอใด = เหตการณเกดขนเวลาใด เหตใด = เหตใดจงเกดเรองน ท าไมแตละเหตการณจงเปนอยางน อยำงไร = รายละเอยดทเกดขนเกดอยางไร ฯลฯ ในการจดการเรยนรวทยาศาสตรนน ครจะตองเปดโอกาสใหนกเรยนไดฝกกระบวนการคดวเคราะหใหมาก กจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรมกตองมการวเคราะหเปนหลก ขนตอนแรก คอ การท าความเขาใจประเดนปญหาหรอค าถาม โดยผเรยนจะตองท าความเขาใจกบสถานการณนนใหถองแทในประเดนตางๆ การท าความเขาใจมกจะเรมดวยกำรวเครำะหวำมองคประกอบใดบำงทเกยวของกบสถานการณ กลวธทมกพบเสมอ คอ การก าหนดประเดนหรอค าถามในลกษณะทส งเสรมใหนกเรยนตองคด จ าแนกองคประกอบยอย เปรยบเทยบหรอระบความแตกตางของสถานการณตางๆ การจดเรยงล าดบ การจดกลมขอมล หรอองคประกอบยอยของแตละสถานการณอยางเปนระบบ เปนหมวดหม ฯลฯ

ตวอยำงกำรตงค ำถำมเพอใหนกเรยนเกดควำมคดวเครำะห ในการศกษาสาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม (ชวงชนท 3) ซงมจดประสงคส าคญเพอใหนกเรยนสามารถเสนอแนะแนวคดในการรกษาสงมชวตใหด ารงอยในสงแวดลอมอยางสมดลและยงยนนน จะเรมตนบทเรยนดวยกจกรรมใหนกเรยนวเคราะหสภาวะแวดลอมของตวนกเรยนเอง เพอเขาใจในทกองคประกอบทมอยและมความเกยวของสมพนธซงกนและกน ครอาจเรมดวยค าถามตอไปน

- สงแวดลอมทผเรยนอาศยอยเปนอยางไร เหมอนหรอตางกบสงแวดลอมของเพอนอยางไร - ในทองถนของเรามสงมชวตอะไรบาง สงมชวตเหลานมความสมพนธกนอยางไร และสมพนธ

กบสงตางๆ ในบรเวณทอยอาศยอยางไร


54 | ห น า

- สงแวดลอมของสงมชวตมอาศยอยในน าเหมอนหรอตางจากสงแวดลอมของสงมชวตทอาศยอยบนบกหรอไมอยางไร

ค าตอบของค าถามขางตน นกเรยนจะไดมาโดยการใชความคดวเคราะหหลก ความคดวเคราะห เปนความคดขนตอนแรกๆ ของกระบวนการคดลกษณะอนๆ ทซบซอนมากขน

กลาวคอ จะท าใหเขาใจองคประกอบพนฐานทจ าเปนของประเดนปญหา มองเหนความสมพนธความเกยวของ เชอมโยงระหวางองคประกอบพนฐานเหลานน ท าใหทราบถงสาเหต หรอเหตผลของความเปนไปไดในแตละองคประกอบ หรอแตละสถานการณ ดงนนผลลพธทไดจากการคดวเคราะหจะเปนขอมลพนฐานส าคญทจะใชในการคนหาค าตอบหรอแนวทางทจะคนหาค าตอบ โดยใชกระบวนการทางความคดระดบสงทซบซอนในลกษณะตางๆ อาทเชน ความคดวจารณญาณ ความคดสรางสรรค ซงจะไดกลาวถงตอไป 2. ควำมคดวจำรณญำณหรอควำมคดวเครำะหวจำรณ (Critical Thinking)

ความคดวจารณญาณหรอความคดวเคราะหวจารณ (Critical Thinking) เปนกระบวนการคดทเนนการท าความเขาใจในสงทเกดขน สถานการณทเกดขน หรอคาดวาจะเกดขน ดวยเหตผลทนาเชอถอ เปนการคดเพอพจารณาสถานการณตางๆ ดวยความรอบคอบไตรตรองอยางถถวน มขอมลหลกฐานทเชอถอมาสนบสนนมากทสด มการประเมนคาปจจยตางๆ เพอประกอบการตดสนใจ

ความคดวจารณญาณไมไดมงเนนผลลพธทจะไดสงใหม แตเนนความเปนเหตผล เนนคณคา เนนความถกผด ความควรไมควร เพอเปนทางเลอกทจะตดสนใจทดทสด

ขนตอนของกระบวนกำรคดวจำรณญำณ ความคดวจารณญาณ เปนกระบวนการทคอนขางจะสลบซบซอน เกดจากความคดหลายประการ

มาประกอบการ ไดแก ความคดวเคราะห ความคดเปนเหตเปนผล ความคดเชงตรรกะ ความคดไตรตรอง ความคดเพอประเมนคา ฯลฯ มขนตอนของกระบวนการคดดงน

1. ท าความเขาใจประเดนขอสงสยใหชดเจน ทงนเพราะเปนบอเกดแหงความคด ถาไมมขอสงสย ความคดจะไมเกดขน เมอเขาใจประเดนแลว จะเหนแนวทางทจะแกไขสถานการณนนไดชดเจนขน

2. เสาะหาขอมลทเกยวของกบสถานการณและแนวทางทจะแกไขใหมากทสด และตองเปนขอมลทเชอถอได โดยพจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล พจารณาความพอเพยงของแหลงขอมลถาเปนประเดนปญหาทางวทยาศาสตร ขอมลนนจะตองผานการพสจนจงจะยอมรบและเชอถอได

3. วเคราะหขอมลทไดมาเหลานน แยกแยะใหเหนความส าคญของตวแปรทกตวทเกยวของกบสถานการณนนๆ โดยอาศยการคดอยางมเหตผลและการคดเชงตรรกะ

4. ประเมนคาของแตละองคประกอบในแตละสถานการณ เพอน าไปสการสรปและตดสนใจทสมเหตสมผลตอไป

จดเดนของความคดประเภทนคอ ตองอาศยขอมลใหมากทสด ใหครอบคลม ครบถวนเปนขอมลทเชอถอได ไดรบการตรวจสอบยนยนแลว ในวชาวทยาศาสตรมเนอหาสาระทครสามารถน ามาตงเปนประเดนใหนกเรยนไดเกดความคดแบบวจารณญาณไดมากมาย และบอยครงทการคดโดยวจารณญาณนจะน าไปสการระบประเดนใหมๆ การสนนษฐานหรอก าหนดสมมตฐาน การเลอกและการทดสอบสมมตฐานใหม


55 | ห น า

ตวอยำงกำรตงค ำถำมเพอใหนกเรยนเกดควำมคดวจำรณญำณ ตวอยางเชน ประเดน “แหลงเชอเพลงปโตรเลยมใกลจะหมดโลก เราจะรบมอสถานการณน

อยางไร” จากค าถามขางตน จ าเปนทจะตองเสาะหา สบคน ขอมลทเกยวของใหมากทสด อาทเชน

แหลงก าเนดกระบวนการเชอเพลง ปโตรเลยม สมบตทางเคมผลตจากวตถดบอนทมไดหรอไม จะใชเชอเพลงใดมาทดแทนไดบาง ฯลฯ

จากนนจงน าขอมลเหลานมาเขาสกระบวนการวเคราะห วพากษ วจารณ ประเมนสถานการณเพอวจารณญาณอยางรอบคอบตามทไดก าหนดแนวทางในการตอบค าถามเอาไว

- มวธใดบางทจะลดการใชพลงงานลง - เราจะรณรงคการประหยดพลงงานไดอยางไร - พลงงานทสามารถน ามาใชทดแทนน ามนปโตรเลยมมอะไรบาง - พลงงานทดแทนแตละแหลงเชน แสงอาทตย ลม น า ชวมวล พลงงานปรมาณ

พลงงานความรอนใตพภพ ฯลฯ มความแตกตางจากน ามนปโตรเลยมอยางไร มขอดอยางไรบาง มขอเสยอยางไรบาง ควรจะน ามาใชในสถานการณใดบางจงจะเหมาะสม ฯลฯ

จากนนจงสามารถน าองคประกอบยอยทผานการวเคราะหแลวทงหมดมาประเมนวาวธการใดหรอแลวทางใดจะแกปญหาไดดหรอน าไปสขอสรปและตดสนใจเลอกด าเนนการตอไป

จะเหนไดวาการคดวจารณญาณหรอความคดวเคราะหวจารณนน เปนกระบวนการคดทตอเนองจากการคดวเคราะห โดยเพมกระบวนการคดทซบซอนขน มการพจารณาไตรตรองอยางถถวนมากขน และน าไปสการสรปและการตดสนใจอยางสมเหตสมผลตอไปในทสด

3. ควำมคดสรำงสรรค (Creative Thinking) การคดสรางสรรค หมายถง ความคดทกอใหเกดผลตผล แนวทาง หรอวธการใหมๆ ทจะแตกตาง

ไปจากสงเดมๆ ทเคยมมากอน เปนกระบวนการคดทมคณคาตอการพฒนางานในทกๆดาน การเจรญพฒนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกดขนมากมายและรวดเรวในปจจบนลวนเกดจากผลตผลทางการศกษาคนควา และสรางสรรคแนวทางความคดของตนทเกยวของกบความคดสรางสรรคของมนษยออกมากมายหลายแนวทาง เชน กลฟอรดและทอแรนซ ในยค 1962 และ เอดเวรด เดอ โบโน ซางเปนทรจกกนดในยคปจจบน

กลฟอรด ไดกลาวถง ความคดสรางสรรควาเปนความสามารถในการคดไดอยางหลากหลายกวางไกล ซงจะเกดจากองคประกอบทางความคดยอย 4 องคประกอบ ไดแก

1. ความคดคลองแคลว (Fluency) หมายถง ความสามารถในการคดตอบสนองตอสงเราใหได มากทสดเทาทจะมากได หรอความสามารถคดหาค าตอบทเดนชดและตรงประเดนมากทสด ซงจะนบปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน

2. ความคดยดหยน (Flexibility) หมายถง ความสามารถในการปรบสภาพทางความคดใน สถานการณตางๆได ความคดยดหยนเนนในเรองของปรมาณทเปนประเภทใหญๆของความคดแบบคลองแคลวนนเอง เปนตวเสรมและเพมคณภาพของความคดคลองแคลวไดมากขนดวยการจดเปนหมวดหมและมหลกเกณฑ


56 | ห น า

3. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ความสามารถคดแปลกใหม แตกตางจากความคด ธรรมดาหรอความคดงายๆ ความคดรเรมอาจจะเกดจากการน าเอาความรเดมมาดดแปลงและประยกตใหเปนสงใหมขน

4. ความคดละเอยดลออ(Elaboration) หมายถง ความสามารถในการมองเหนในรายละเอยด ในสงทคนอนมองไมเหนและยงรวมถงการเชอมโยงสมพนธตางๆ อยางมความหมาย ซงทอแรนซไดศกษาเพมเตมและยนยนแนวคดของกลฟอรดดวยการออกแบบวธการตรวจสอบความคดสรางสรรคของบคคลได โดยใชแบบประเมนความคดยอยทงสองคประกอบดงกลางนน ส าหรบเอดเวรด เดอ โบโน ไดน าเสนอแนวทางทจะน าไปสความคดสรางสรรคไดอยางมประสทธภาพโดยน าเสนอหลกการคดแนวขาง(Lateral Thinking) หรอความคดคขนาน (Parallel Thinking) ซงกคอ หลกการใหพยายามคดค าตอบใหมความหลากหลายใหมากทสดจากประเดนปญหาเดยวกนเพอทจะน ามาคดสรรกลนกรองใหไดค าตอบ หรอผลลพธทมประสทธภาพสงสด กระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรเปนประบวนการทแตละขนตอนจ าเปนจะตองใชความคดทแปลกใหม และมหลายลทางเพอเปนทางเลอกทมประสทธภาพ ดงนนในการเรยนรวทยาศาสตรจงเปนโอกาสดมาก ทนกเรยนจะไดรบการฝกฝนการคดแบบสรางสรรคอยเสมอ นบต งแตการมองเหนปญหาซ งถอ เปนจดเรมตนของกระบวนการคนหาค าตอบของนกวทยาศาสตร ผมความคดสรางสรรคสง มกมองเหนปญหาตางๆ อยางหลากหลาย มองเหนปญหาทผอนอาจมองไมเหน มองเหนปญหาทแปลกใหม ซงลวนแลวแตสงผลใหเกดแนวคดทแปลกแตกตางออกไปไดมากมาย ในระหวางการด าเนนการทางวทยาศาสตรเพอแกปญหา แตละขนแตละตอนความคดสรางสรรคไดถกน ามาใชอยางตอเนอง ทงในการก าหนดสมมตฐาน การออกแบบการทดลอง ซงผมความคดสรางสรรคสง สามารถคดหารปแบบของการด าเนนการทดลอง หรอทดสอบสมมตฐานไดหลากหลายรปแบบ ยอมมโอกาสใชวจารณญาณในการเลอกแบบการทดลองทดทสด ถกตอง และเหมาะสมทสดได ในขณะท าการทดลอง เพอตรวจสอบสมมตฐานยอมเกดปญหาเลกนอยขนไดตลอดเวลาและทกปญหายอมตองอาศยในการแกปญหาเชนกน การด าเนนงานทางวทยาศาสตรตงแตเรมตนจนกระทงจบกระบวนการ ทกขนตอนลวนตองอาศยความคดสรางสรรคของผปฏบตงานจงจะประสบความส าเรจดวยด

กำรสงเสรมกำรพฒนำควำมคดสรำงสรรค นกการศกษาหลายทานไดเสนอแนวคดและกระบวนการในการสงเสรมหรอพฒนาความคดสรางสรรคทงทางตรงและทางออมสรปไดดงน

1. ใหนกเรยนไดคดสงแปลกๆใหมๆไดแสดงความคดโดยอสระสงเสรมใหนกเรยนกลาตอบทกอยาง

ทคด โดยไมมการวพากษวจารณหรอประเมนคา เปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนโตแยงแสดงความคดเหน

2. สงเสรมใหนกเรยนถามและใหความสนใจแกค าถามของนกเรยน


57 | ห น า

3. กระตอรอรนตอค าถามทแปลกๆของนกเรยนโดยการตอบอยางมชวตชวาหรอชแนะใหหาค าตอบ

จากแหลงตางๆดวยตวเอง 4. กระตนและสงเสรมใหนกเรยนเรยนรดวยตนเอง 5. แสดงใหเหนวาความคดของนกเรยนมคณคาสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนได 6. สงเสรมใหนกเรยนใชวจารณญาณของตนเองและยกยองชมเชยเมอนกเรยนมจนตนาการแปลกกวาผอน 7. ใชค าถามปลายเปดกระตนยวยและเราความรสกนกคด ใหชวนคด ใหไดความหมายทลกซงสมบรณทสดเทาทจะเปนไปได 8. ครควรมความคดรเรมสรางสรรค มความรอบร และเปนแหลงความร กระตอรอรนสนใจศกษาคนควาอยเสมอ น าเทคนควธการสอนแปลกๆ ใหมๆมาทดลอง สามารถชแนะและกระตนใหนกเรยนเกดความคดสรางสรรค 9. ใจกวางทจะยอมรบความคดเหนของนกเรยนทแตกตางจากของตน 10. พงระลกเสมอวาการพฒนาความคดสรางสรรคจะตองใชเวลาและคอยเปนคอยไป

กจกรรมกำรเรยนกำรสอนในกำรพฒนำควำมคดสรำงสรรค กจกรรมการเรยนการสอนทเกดขนในชนเรยน สามารถจะสอดแทรกใหนกเรยนไดฝกฝนความคดสรางสรรคไดตลอดเวลา โดยทครผสอนตองพจารณาหาโอกาสสอดแทรกใหเหมาะเจาะ ดงตวอยางตอไปน

ตวอยำงท 1 ในชนประถมศกษาปท 3 หนวยการเรยนรเรอง วสดรอบตวเรา หลงจากนกเรยนไดเรยนรจนเขาใจเรองวสดดแลวจะมกจกรรมทเกยวของกบการใชประโยชนจากวสดชนดตางๆ น กเรยนไดมโอกาสวเคราะหวาของเลนของใชนานาชนดท ามาจากวสดตางๆกนนน ครควรหาโอกาสสอดแทรกค าถามทจะใหนกเรยนแตละคนคดถงการใชวสดใหหลากหลายมากทสด ในระยะแรกๆนกเรยนควรจะคดถงวสดทใชกนอยางแพรหลายเชน โลหะ ไม กระดาษ แกว พลาสตก ฯลฯ เปนหลก แตหากครใหโอกาสเตมทและพยายามใหนกเรยนคดเพมเตมและน าเสนอมากขนเรอยๆโดยครใหก าลงใจและยวยวายงมวสดอนๆ อกบางหรอไม ในทสดนกเรยนบางคนกอาจจะคดและน าเสนอวสดบางอยางทแปลกใหม แตมแนวโนมวาจะเปนวสดทสามารถน ามาใชท าของใชของเลนบางอยางไดเชน กะลามะพราว เมลดพช กระดก ขน เขยวเลบ กบของสตวบางชนด แมกระทงเปลอกไข ดน น า ลม ฯลฯ นกเรยนกอาจคดออกวาสามารถน ามาใชอะไรได ตวอยำงท 2 ในบทเรยนเรอง วงจรไฟฟาอยางงายชนประถมศกษาปท 6 ซงมกจกรรมทชวยนกเรยนอธบายความหมาย ทดลอง เขยนแผนภาพของวงจรไฟฟาอยางงาย และสามารถตอหลอดไฟและถานไฟฉายเปนวงจรไฟฟาแบบอนกรมและแบบขนานได


58 | ห น า

เมอนกเรยนไดท ากจกรรมปฏบตการจนสามารถตอวงจรไฟฟาอยางงายซงประกอบดวยถานไฟฉาย สายไฟ สวตซ และหลอดไฟฟาพรอมถานเรยบรอยแลว นกเรยนจะไดเขาสกจกรรมเพอเรยนรเกยวกบการตอถานไฟฉายแบบอนกรมและแบบขนานและการตอไฟแบบอนกรมและแบบขนานตอไป ในกจกรรมแทนทครจะแนะน าใหนกเรยนตอถานไฟฉายหรอหลอดไฟแบบอนกรมและแบบขนานตามบนทกกจกรรมตงแตแรก หากครจะใหนกเรยนไดออกแบบตอวงจรไฟฟาทซบซอนขนโดยใหนกเรยนไดออกแบบดวยตวของนกเรยนเอง โดยทยงไมทราบวาแบบใดเปนแบบอนกรมและแบบขนาน กอาจด าเนนการไดดงน

1. ใหนกเรยนเพมหลอดไฟในวงจรไฟฟาอยางงายเปนสามหลอด 2. ใหนกเรยนออกแบบการตอหลอดไฟอยางงายทงสามหลอดในวงจรไฟฟาใหไดรปแบบตางๆ

ใหไดมากแบบทสดเทาทนกเรยนจะสามารถออกแบบได 3. ใหนกเรยนคาดการณลวงหนาวาในการตอวงจรไฟฟาทมหลอดไฟสามหลอด แตละแบบท

นกเรยนออกแบบมานน ผลทเกดขนกบความสวางของหลอดไฟแตละหลอดเปนอยางไร 4. ใหนกเรยนทดลองเปดสวตซในแตละแบบทนกเรยนออกแบบไวเปรยบเทยบกบผลทนกเรยน

คาดการณไววาเหมอนกนหรอตางกนอยางไร 5. นกเรยนและครชวยกนสรปไดวาการตอวงจรไฟฟาทมหลอดไฟฟามากกวาหนงหลอด อาจ

สามารถตอเปนวงจรไฟฟาแบบอนกรม แบบขนาน และแบบผสมกนได 6. จากนนใหนกเรยนออกแบบการตอถานไฟฉายสามกอนและหลอดไฟสามหลอด ใน

วงจรไฟฟาเดยวกน โดยใหออกแบบใหไดมากทสด ผลการด าเนนการเชนน นกเรยนไดฝกฝนการใชความคดสรางสรรคอยางเตมท ผทมความคดสรางสรรคสงจะสามารถออกแบบวงจรไฟฟาทมรปแบบทแตกตางกนไดมากแบบ

การเปดโอกาสใหนกเรยนคดหาค าตอบทหลากหลาย และเปนไปไดใหใชความคดวเคราะหความคดวจารณญาณในโอกาสทเหมาะสมในระหวางท ากจกรรมตางๆในบทเรยนนบเปนการฝกฝนและปลกฝงความเปนคนทมความคดระดบสงใหเกดขนกบนกเรยนเปนอยางมาก นกเรยนจะไดรบโอกาสสรางนสยความเปนคนทมความคดทแตกฉาน และมองเหนความเปนไปไดของค าตอบจ านวนมากทหลากหลาย สรางความเปนบคคลทมความคดในการเรยนรสงตางๆ และการด าเนนชวตในโอกาสตอไป

สรป

ในการเรยนการสอนสาระการเรยนรวทยาศาสตร ครควรไดด าเนนการจดกจกรรม ก ากบดแล แนะน า กระบวนการเรยนรของนกเรยนใหไดพฒนาการคดระดบสงหลายหลากลกษณะควบคกนไปเสมอ โดยเฉพาะความคดดานตางๆ ตอไปน 1) ความคดวเคราะห (Analytical Thinking) 2) ความคดวจารณญาณหรอความคดวเคราะหวจารณ (Critical Thinking) และ3) ความคดสรางสรรค (Creative Thinking)


59 | ห น า

รำยกำรอำงอง

ณฐพร เหนเจรญเลศ. ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย. เอกสารประกอบการสอน มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.

บญญต ช านาญกจ. 24 เทคนคการจดการเรยนรแบบรวมมอ. เขาถงไดท http://www.nsru.ac.th/APR/activelearingdoc/24_technic.doc

ธรรมชาตของวทยาศาสตร http://www2.udru.ac.th/~sci102/Data/Unit1/Unit1-5.htm) คนคนเมอ 1 พฤษภาคม 2555

เพยร ซายขวญ วทยาศาสตราบเสบงโม หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร กรงเทพมหานคร 2536 สมเกยรต พรพสทธมาศ บทความทางวชาการ วารสารวทยาศาสตร Faikhamta, C., Coll, R.K. and Roadrangka, V. 2009. The development of pre-service

chemistry teachers’ pedagogical content knowledge: From a method course to field experience. Journal of Science and Mathematics in Southeast Asia. 32(1), 18 – 35.

http://kmc.sukhothai2.go.th/research/1273494907_nature%20of%20sc%20math%20techno.doc

http://www2.udru.ac.th/~sci102/Data/Unit1/Unit1-5.htm

http://www.krujongruk.com/backward/backward_design.pdf


60 | ห น า

ใบงำนท 1.1 ชอหลกสตร TEPE-207 สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร: วทยำศำสตร ส ำหรบชนมธยมศกษำ ปท 1 – 3 ตอนท 1 ธรรมชำตของวทยำศำสตรและเทคโนโลย ค ำสง ใหผเขำอบรมตอบค ำถำมตอไปน จงอธบำยธรรมชำตของวทยำศำสตรและเทคโนโลย มำพอสงเขป

จงสรปควำมสมพนธระหวำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย มำพอสงเขป

จงอธบำยขนตอนกำรสบเสำะหำควำมรในกำรจดกำรเรยนรทำงวทยำศำสตร


61 | ห น า

ใบงำนท 2.1 ชอหลกสตร TEPE-207 สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร: วทยำศำสตร ส ำหรบชนมธยมศกษำ ปท 1 – 3 ตอนท 2 กำรน ำมำตรกำรเรยนรสหองเรยนวทยำศำสตร ค ำสง ใหผเขำอบรมตอบค ำถำมตอไปน ใหทานออกแบบออกแบบหนวยการเรยนร มาตรฐานการเรยนร/ตวชวดและสาระแกนกลางกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามขนตอนการออกแบบการเรยนรแบบยอนกลบ


62 | ห น า

ใบงำนท 3.1

ชอหลกสตร TEPE-207 สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร: วทยำศำสตร ส ำหรบชนมธยมศกษำ ปท 1 – 3 ตอนท 3 กระบวนกำรเรยนรทเหมำะสมกบวทยำศำสตร ค ำสง ใหผเขำอบรมตอบค ำถำมตอไปน ใหทานยกตวอยางกระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบการจดกจกรรมการเรยนรวชาวทยาศาสตร พรอมอธบายมาพอสงเขป


63 | ห น า

ใบงำนท 4.1

ชอหลกสตร TEPE-207 สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร: วทยำศำสตร ส ำหรบชนมธยมศกษำ ปท 1 – 3 ตอนท 4 ค าถามกบการเรยนรวทยาศาสตร ใหทานตงค าถามตามประเภทของค าถามตางๆ ทเกยวของกบการเรยนการสอนวทยาศาสตร

ดงน 1) ค าถามทเนนหรอจดประกายความสนใจ 2) ค าถามทเกยวกบการวดและการนบ 3) ค าถามเปรยบเทยบ 4) ค าถามทน าไปสการกระท าหรอการปฏบต 5) ค าถามทตงปญหา


64 | ห น า

6) ค าถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของคร 7) ถาม “อยางไร” และ “ท าไม ของนกเรยน

ค ำน ำ - krukird.com · มาตรฐาน 3)...

Documents

Transcript of ค ำน ำ - krukird.com · มาตรฐาน 3)...