ขอสอบและเฉลย

ประโยค ๑-๒ ถง ประโยค ป.ธ.๙ พ.ศ. ๒๕๖๔

เรอง สอบบาล

ของสนามหลวงแผนกบาล พ.ศ. ๒๕๖๔

โอวาทแมกองบาลสนามหลวง ในการเปดสอบประโยคบาลสนามหลวง

พ.ศ. ๒๕๖๔

นกเรยนผสอบความรประโยคบาลสนามหลวงทกรป

วนน เปนวนแรกของการเปดสอบประโยคบาลสนามหลวงครงท ๑

ครงหลงปพ.ศ.๒๕๖๔ซงเปนการสอบของชนประโยค๑-๒และประโยค

ป.ธ.๓,๔ ,๕ ทงในสวนกลางและสวนภมภาคประจำศกน การสอบบาล

สนามหลวงในสวนกลาง สนามหลวงแผนกบาล รวมกบเจาสำนกสถาน

ทสอบในแตละแหง ไดรวมกนดำเนนการจดการสอบ สวนการสอบประโยค

บาลสนามหลวงในสวนภมภาคนน แมกองบาลสนามหลวง ไดมอบหมายให

เจาคณะภาคเจาสงกด เปนผรบผดชอบโดยตลอด ดงทไดเคยปฏบตมา

ในศกกอน

ทานทงหลายการสอบบาลสนามหลวงในปน มอนทจะตองลาชากวา

ปกตอนเนองจากวาประชาชนพลโลกประสบปญหารวมกนคอการแพรระบาด

ของโรคตดเชอไวรสโคโรนา(โควด-๑๙) ซงเปนโรคทรายแรงแพรระบาดไป

ทวโลก ทกประเทศตางระวงปองกนรกษาอยางเขมงวด แตกระนน กยงไม

สามารถจะยบยงไดจงตองประกาศใหประชาชนในประเทศนนๆระมดระวง

ดวยมาตรการตางๆ ทงในการปองกนตน และถงกบตองเปลยนวถชวตตาม

ปกตใหเออตอการระวงปองกนโรค รณรงคใหประชาชนของตนเฝาระวงใน

การตดตอระหวางกนและในการสญจรซงถอวาเปนความยากลำบากอยางหนง

3

ในการดำเนนชวต รฐบาลของประเทศตาง ๆ ตางกมมาตรการอยางเขมงวด

ในการปองกนรกษาประชาชนของตนประเทศไทยของเรา รฐบาลไดออก

มาตรการตาง ๆ เพอปองกนรกษาประชาชนตามประกาศของกระทรวง

สาธารณสขซงเปนผลใหสถานศกษาตางๆตองหยดโรงเรยนหรอสถานศกษา

เพอปองกนการแพรระบาดของโรคไปสนกเรยนนกศกษา ในสถานศกษา

นนๆ

ดวยเหตดงน การสอบบาลสนามหลวงซงตามปกตในการสอบ

ครงท ๑ครงแรกกำหนดเอาวนขน๒คำเดอน๓เปนตนไปและในการ

สอบครงหลงกำหนดเอาวนแรม๑๐ เดอน๓ของปนน เปนตนไปมอนตอง

ประกาศเลอนการสอบออกไปและไดกำหนดวนสอบภายหลง ดงเชนททาน

ทงหลายมาสอบในวนน

ทานทงหลาย การธำรงรกษาพระศาสนาใหมความมนคง และเจรญ

รงเรองโดยยงขนไปถอเปนภาระหนาทโดยตรงของเราทงหลายทจำตองชวย

กนดำเนนการใหเปนไป การทพระศาสนาจะมความมนคงและเจรญรงเรอง

ไดนนสวนสำคญอยทพระสงฆสาวกเปนผประพฤตดปฏบตชอบตามกรอบ

แหงพระธรรมวนยทพระพทธองคทรงบญญตไวแตงตงไว ไมเพกเฉย

ทอดธระในหลกธรรมคำสอน ไมเพมเตมเสรมสงในสงทขดหรอแยง

หรอนอกเหนอจากพระธรรมวนย คงยดมน และแนวแนในแนวทางแหง

พทโธวาท

การทจะกำหนดรใหถองแทตามหลกแหงพทโธวาท ยอมขนอยกบ

การศกษาของแตละบคคล ดงนน การศกษาจงถอไดวาเปนเรองสำคญ

เปนกระบวนการทจะสรางองคความรใหเกดขนแกบคคลพระสาวกในพระพทธ-

ศาสนาจงมความจำเปนทจะตองศกษาในหลกธรรมคำสอนใหกระจางชด

ทงน เพอรกษาตนเองและเพอสงสอนผอน ซงถอวาเปนการปฏบตหนาท

เพอความมนคงและเพอความเจรญรงเรองแหงพระศาสนา

การศกษาพระปรยตธรรมของคณะสงฆ ผศกษาควรสรางความ

ภาคภมใจใหเกดแกตนวาหนาทอนสำคญเพอการธำรงมนแหงพระศาสนาเรา

4

ไดทำแลวภาษาอนศกดสทธของพระพทธเจาททรงใชรกษาและถายทอดหลก

ธรรมคำสอนททรงตรสร เราไดมโอกาสศกษา รบร และพยายามทำความ

เขาใจเพอใหทรงคณคาอยตลอดไป เราไดศกษาแลว แมวาการศกษานน

จำตองอาศยความวรยะอตสาหะเปนกำลง อาศยสตปญญาเปนปจจย อาศย

กาลเวลาเปนสงเกอหนนกตามกระนนผศกษาควรดใจเถดวาหนาทอนสำคญ

สวนหนงของบคคลผไดเกดมาเปนมนษยคอการรกษาและสบทอดความด

ของอครบคคลของโลกใหคงอยคโลกตลอดไป เราไดมโอกาสเกยวของแลว

การรกษาความดใหคงอยคโลกเพอจรรโลงโลกใหงดงาม เปนสงทวญญชน

ทงหลายไมพงละเลยและหนาทสวนนเราไดสบสานแลว

การศกษาพระปรยตธรรมของคณะสงฆ เปนรปแบบแหงการศกษา

ทไดรบการเอาใจใสและพฒนามาเปนลำดบมรปแบบมระบบมกระบวนการ

จดการและวดผลทเขมขนรดกมและตรวจสอบไดทกขนตอน ซงนบเปนผลก

แหงความคดทไดรบการสงสมอบรมเปนลำดบมา ดวยวธการเชนน เทากบ

เปนการประกาศถงความพถพถนในการคดเลอกบคคลเขามาสระบบของ

คณะสงฆ ทงน ตองเขาใจใหถกตองวา คณะสงฆมไดตองการเพยงบคคล

ผมความรทอยในขนทเรยกวา เพยงร เพอทำหนาทประกาศพระศาสนา

แต ตองการบคคลทไดชอวา รด มารบใชพระศาสนา ดงนน หลกเกณฑ

แหงการคดเลอกจงตองอยในขนอกฤษฎ

ดวยความมงหวงทจะไดบคลากรทเทยงตรงในดานวชาการหนกแนน

ดวยความตงใจและเพยบพรอมดวยจรยสมบตเพอเปนทเคารพกราบไหวของ

ประชาชน ดงนน คณะสงฆจงไดวางหลกเกณฑแหงการวดผลทางการศกษา

ไวอยางรดกมเขมงวดและทาทายความรสกของผใครตอการศกษา

ในการสอบ ขอใหนกเรยนทกรปทำความสจรตใหเกดมแกตน

เพราะพระศาสนาเปนเรองของความบรสทธ ถามความไมบรสทธเกดขน

จะเปนความเสยหายโดยประการทงปวง ฉะนน ตองระวงรกษาใหจงด

การเฝาระวงรกษามใหเกดความเสยหายโดยประการใดๆเทากบเปนการรกษา

พระศาสนาไวเปนอยางดวธหนง

5

(พระพรหมโมล)

แมกองบาลสนามหลวง

ในสวนของกรรมการผกำกบหองสอบ ขอใหกรรมการทกรป

ไดเอาใจใสเปนภาระธระจรงๆขอไดชวยตรวจตรากวดขนนกเรยนใหปฏบต

ตามกฎระเบยบของสนามหลวงอยางเครงครด เพอความเปนระเบยบเรยบรอย

แหงการสอบ

ในการสอบบาลสนามหลวงในปน นบเปนพระมหากรณาธคณ

เปนลนพนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว องคเอกอครศาสนปถมภกผทรง

พระคณอนประเสรฐ ทรงพระกรณาโปรดฯพระราชทานถวายภตตาหารเพล

และสงของพระราชทานแดพระภกษสามเณรผเขาสอบ ในการสอบบาล

สนามหลวงปพ.ศ.๒๕๖๔นนบเปนมงขวญอยางสำคญตอพระภกษสามเณร

ผเขาสอบและเปนการจรรโลงการศาสนศกษาใหวฒนาสถาพรโดยยงขนไป

ณ โอกาสบดน ขอใหเราทงหลายสำรวมกาย วาจา ใจ ใหเปนหนง

ถวายพระพรชยมงคลแดพระองคผทรงพระคณอนประเสรฐ ขอจงทรง

พระเจรญยงยนนาน มพระเกษมสำราญตลอดไป เปนรมแกวฉตรเกลา

เปนรมโพธฉตรชยของพสกนกรชาวไทยตลอดจรฐตกาลเทอญฯ

ขอถวายพระพร

ขอสอบและเฉลย ประโยค ๑-๒ ถง ประโยค ป.ธ.๙

พ.ศ. ๒๕๖๔

7

ประโยค ๑-๒

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๘ มนาคม ๒๕๖๔

แปล โดยพยญชนะ

๑. อตเต "อลลกปปรฏเ อลลกปปราชา นาม เวฏทปกรฏเ

เวฏทปกราชา นามาต อเม เทว ทหรกาลโต ปฏาย สหายกา

หตวาเอกาจรยกเลสปปอคคณหตวาอตตโนอตตโนปตนอจจเยน

ฉตตอสสาเปตวาทสทสโยชนเกรฏเราชาโนอเหสฯเตกาเลน

กาล สมาคนตวา เอกโต ตฏนตา นสทนตา นปชชนตา มหาชน

ชายมานญจ มยมานญจ ทสวา "ปรโลก คจฉนต อนคจฉนโต นาม

นตถ, อนตมโส อตตโน สรรป, สพพ ปหาย คนตพพ, กนโน

ฆราวาเสน,ปพพชสสามาตมนเตตวารชชานปตตทารสสนยยาเทตวา

อสปพพชช ปพพชตวา หมวนตปปเทเส วสนตา มนตยส "มย รชช

ปหาย ปพพชตา, น ชวต อสกโกนตา, เต มย เอกฏาเน วสนตา

อปพพชตสทสาเยว โหม; ตสมา วส วสสสาม: ตว เอตสม ปพพเต

วส, อห อมสม ปพพเต วสสสาม; อนวฑฒมาส ปน อโปสถทวเส

เอกโตภวสสามาตฯอถเนสเอตทโหส"เอวปโนคณสงคณกาว

ภวสสต, ตว ตว ปพพเต อคค ชาเลยยาส, อห มม ปพพเต อคค

ชาเลสสาม;ตายสญญายอตถภาวชานสสามาตฯเตตถากรสฯ

8

แปล โดยอรรถ

๒. ตสม สมเย โกสมพย ปรนตโป นาม ราชา อโหส ฯ

โสเอกทวสคพภนยาเทวยาสทธพาลาตปตปปมาโนอากาสตเล

นสท ฯเทว รญโญปารปน สตสหสสคฆนก รตตกมพล ปารปตวา

นสนนารญญาสทธสมลลปมานารญโญองคลโตสตสหสสคฆนก

ราชมททกนหรตวาอตตโนองคลยปลนธฯตสมสมเยหตถลงคสกโณ

อากาเสนาคจฉนโตเทวทสวา`มสเปสตสญญายปกเขวสสชเชตวา

โอตร ฯ ราชา ตสส โอตรณสทเทน ภโต อฏาย อนโตนเวสน

ปาวส ฯ เทว ครคพภตาย เจว ภรกชาตกตาย จ เวเคน คนต

นาสกข ฯอถน โสสกโณอชฌปปตโตนขปญชเรนสทาเปตวา

อากาส ปกขนท ฯ เต กร สกณา ปญจนน หตถน พล ธาเรนต,

ตสมาอากาเสนเนตวายถารจตฏาเนนสทตวามสขาทนต,สาป

เตน นยมานา มรณภยภตา จนเตส "สจาห วรวสสาม, มนสสสทโท

นามตรจฉานคตานอพเพชนโย,ตสตวามฉฑเฑสสต,เอวสนเต,

สห คพเภน ชวตกขย ปาปณสสาม; ยสม ปน าเน นสทตวา ม

ขาทตอารภสสต,ตตรนสททกตวาปลาเปสสามตฯสาอตตโน

ปณฑตตายอธวาเสสฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

9

เฉลย ประโยค ๑-๒

แปล มคธเปนไทย

แปล โดยพยญชนะ

๑. ในกาลอนเปนไปลวงแลว อ.พระราชา ท. สอง เหลาน

คอ ชอ อ.พระราชาพระนามวาอลลกปปะ ในแวนแควนชอวาอลลกปปะ

ชอ อ.พระราชาพระนามวาเวฏฐทปกะ ในแวนแควนชอวาเวฏฐทปกะ

เปนพระสหายกน เปน จำเดม แตกาลแหงพระองคทรงเปนหนมทรงเรยน

แลว ซงศลปะ ในตระกลแหงอาจารยเดยวกน ทรงยงบคคล ใหยกขนแลว

ซงฉตร เปนพระราชา ในแวนแควน อนประกอบแลวดวยโยชนสบ ๆ

ไดเปนแลว โดยกาลเปนทลวงไปแหงพระบดา ท. ของพระองค ๆ ฯ

อ.พระราชาท. เหลานน เสดจมาพรอมกนแลวตลอดกาลตามกาลทรงยนอย

ทรงนงอยบรรทมอยโดยความเปนอนเดยวกนทรงเหนแลวซงมหาชนผเกด

อยดวยผตายอยดวยทรงปรกษากนแลววาชออ.บคคลผไปตามอยซงบคคล

ผไปอย สโลกอน ยอมไมม แม อ.สรระของตนโดยกำหนดมในทสดชอวา

ไปตามอยซงบคคลผไปอยสโลกอนยอมไมมอนบคคลพงละซงวตถทงปวงไป

อ.ประโยชนอะไรของเราท.ดวยการอยครองซงเรอนอ.เราท.จกบวชดงน

ทรงมอบใหแลวซงความเปนแหงพระราชาท. แกพระโอรสและพระมเหส

ผนวชแลวผนวชเปนฤาษอยอย ในประเทศชอวาหมวนตะปรกษากนแลววา

อ.เรา ท. ละแลว ซงความเปนแหงพระราชา บวชแลว อ.เรา ท. ไมอาจอย

เพออนเปนอย บวชแลวหามได อ.เราท. เหลานนอย ๆ ในทเดยวกน เปนผ

เชนกบดวยบคคลผไมบวชแลวนนเทยวยอมเปนเพราะเหตนนอ.เราท.จกอย

แยกกนอ.ทานจงอยทภเขานนอ.เราจกอยทภเขานแตวาอ.เราท.จกเปน

โดยความเปนอนเดยวกน ในวนแหงอโบสถตลอดเดอนดวยทงกงโดยลำดบ

ดงน ฯ ครงนน อ.ความคด นนวา แมครนเมอความเปน อยางน มอย

อ.ความคลกคลดวยหมเทยว จกม แกเราท.อ.ทานยงไฟพงใหโพลงทภเขา

10

ของทาน อ.เรา ยงไฟ จกใหโพลงทภเขา ของเรา อ.เราท. จกร ซงความท

แหงเราท.มอยดวยสญญานนดงนไดมแลวแกฤาษท.เหลานนฯอ.ฤาษท.

เหลานนกระทำแลวเหมอนอยางนนฯ

แปล โดยอรรถ

๒. ในสมยนน ในกรงโกสมพ ไดมพระราชาทรงพระนามวาพระเจา

ปรนตปะฯวนหนงพระองคประทบนงผงแดดออนอยทกลางแจงกบพระเทว

ผทรงครรภ ฯพระเทวทรงหมผากมพลแดงอนมราคาแสนหนงซงเปนผาหม

ของพระราชาทรงนงปราศรยกบพระราชา ถอดพระธำมรงคอนมราคาแสน

หนงจากพระองคลของพระราชามาสวมใสทนวของพระองค ฯ ในสมยนน

นกหสดลงคบนมาทางอากาศ เหนพระมเหสจงชลอปกบนโผลงโดยหมายวา

ชนเนอ ฯพระราชาทรงตกพระทยดวยเสยงโผลงของนกนน จงทรงลกขน

เสดจเขาไปภายในพระราชนเวศน ฯพระเทวไมอาจเสดจไปโดยเรวได เพราะ

ทรงครรภแก และเพราะเปนผมชาตแหงคนขลาด ฯครงนนนกนนจงโผลง

ยงพระนางใหนงอยทกรงเลบบนไปสอากาศแลวฯไดยนวาพวกนกเหลานน

ทรงกำลงเทาชาง๕เชอกเพราะฉะนนจงนำ(เหยอ)ไปทางอากาศจบณทอน

พอใจแลว ยอมจกกนเนอ ฯ แม พระนาง อนนกนนนำไปอย ทรงหวาดตอ

มรณภย จงทรงดำรวา ถาวาเราจกรองธรรมดาเสยงคน เปนทหวาดเสยวของ

พวกสตวดรจฉานมนไดยนเสยงนนแลวกจกทงเราเสยเมอเปนอยางน เรากจก

ถงความสนชพพรอมกบเดกในครรภ แตมนจบในทใดแลวเรมจะกนเรา ในท

นนเราจกรองขนแลวไลมนใหหนไปฯพระนางทรงยบยงไวไดกเพราะความ

ทพระองคเปนบณฑตฯ

พระราชปรยตสธ ปยาจาโร วดธรรมามล จ.ชยนาท แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

11

ประโยค ๑-๒

ปญหา บาลไวยากรณ

สอบ วนท ๙ มนาคม ๒๕๖๔

๑. จงเตมคำทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก.วจวภาคแบงคำพดออกเปน......สวนคอ........................ฯ

ข.กรณททำอกขระม........คอ..............................................ฯ

๒. จงเตมคำทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก.อภนนท+อตสนธเปน.................................................ฯ

ข.อคค+อาคารสนธเปน.................................................ฯ

ค.เอตทโวจ ตดบทเปน..............................................ฯ

ฆ.สาธตตดบทเปน..............................................ฯ

ง.สญโญโคแบงเปน๒คอ................................................ฯ

๓. จงตอบคำถามตอไปน

ก.นามศพทนนแบงเปนกอยางฯอะไรบางฯ

ข.วภตตนามนนมกตวฯแบงเปนอยางไรฯอะไรบางฯ

ค.ปกตสงขยาตงแตไหนถงไหนเปนเอกวจนะอตถลงคอยางเดยวฯ

ฆ.วเสสนสพพนามแบงเปนเทาไหรฯอะไรบางฯ

ง.นบาตนนสำหรบใชอยางไรฯ

๔. วาจก คออะไร ฯ แบงเปนกอยาง ฯ อะไรบาง ฯ และกลบตร

จะกำหนดวาจกไดแมนยำตองอาศยอะไรเปนเครองกำหนดฯ

๕. กรยากตกคอคตโต,ปคคยหแปลวาอยางไรฯสำเรจรปมาจากอะไรฯ

จงเขยนคำแปลรปวเคราะหตอไปน พรอมทงบอกรปสาธนะและปจจย

มาดวย

12

ก.เนตพพนตเนยยฯ

ข.สรตเอตายาตสตฯ

ค.กชฌตสเลนาตโกธโนฯ

๖. อะไรชอวาทวนทวสมาสฯและทวนทวสมาสนนมเทาไรฯอะไรบางฯ

สมจเฉร (จตต), พนธนมตโต (สตโต) เปนสมาสอะไร จงเขยน

รปวเคราะหมาดดวยฯ

๗. ในราคาทตทธตและปรณตทธตมปจจยอยางละเทาไรฯอะไรบางฯ

มาคโธ,เตชสลงปจจยอะไรในตทธตไหนจงเขยนรปวเคราะหมาดดวยฯ

ใหเวลา ๓ ชวโมง.

13

เฉลย ประโยค ๑-๒

ปญหา บาลไวยากรณ

๑. ไดเตมคำทถกตองลงในชองวางดงตอไปน

ก. วจวภาค แบงคำพดออกเปน ๖ สวน คอ นาม ๑ อพยยศพท ๑

สมาส๑ตทธต๑อาขยาต๑กตก๑ฯ

ข.กรณททำอกขระม๔คอชวหามชฌทามกลางลน๑ ชวโหปคค

ถดปลายลนเขามา๑ชวหคคปลายลน๑สกฏานฐานของตน๑ฯ

๒.ไดเตมคำทถกตองลงในชองวางดงตอไปน

ก.อภนนท+อต สนธเปน อภนนทนตฯ

ข.อคค+อาคาร สนธเปน อคยาคารฯ

ค.เอตทโวจ ตดบทเปน เอต-อโวจฯ

ฆ.สาธต ตดบทเปน สาธ-อตฯ

ง.สญโญโคแบงเปน๒คอซอนพยญชนะทมรปเหมอนกนอยาง ๑

ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกนอยาง๑ฯ

๓.ไดตอบคำถามตอไปน

ก.นามศพทนนแบงเปน๓คอนามนาม๑คณนาม๑สพพนาม๑ฯ

ข.วภตตนามนนม๑๔ตวแบงเปนเอกวจนะ๗พหวจนะ๗ดงน

เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมาท๑ ส โย

ทตยาท๒ อ โย

ตตยาท๓ นา ห

จตตถท๔ ส น

ปญจมท๕ สมา ห

ฉฏท๖ ส น

สตตมท๗ สม ส

14

ค.ปกตสงขยาตงแตเอกนวสตถงอฏนวตเปนเอกวจนะอตถลงค

อยางเดยวฯ

ฆ.วเสสนสพพนามแบงเปน๒คออนยม๑นยม๑ฯ

ง. นบาตนน สำหรบใชลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง

บอกอาลปนะ กาล ท ปรเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ

ความปรกปความถามความรบความเตอนเปนตนฯ

๔. วาจก คอ กรยาศพททประกอบดวยวภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต

คอกลาวบททเปนประธานของกรยาฯแบงเปน๕อยางคอกตตวาจก๑

กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑ ฯ และ

กลบตรจะกำหนดวาจกไดแมนยำตองอาศยปจจยเปนเครองกำหนดฯ

๕.กรยากตกคอคตโตแปลวาอนเขาคมครองแลวสำเรจรปมาจากคปธาต

ในความคมครอง ต ปจจย ธาต ม ป เปนทสด เอาทสดธาตเปน ต ส

ปฐมาวภตตปงลงคฯ

ปคคยห แปลวาประคองแลว สำเรจรปมาจากปบทหนา คห ธาต

ในความประคอง ตนาท ปจจย คอ ตน ตวา ตวาน ธาตม ห เปนทสด

อยหนาแปลงยกบทสดธาตเปนยหฯ

ไดเขยนคำแปลรปวเคราะหตอไปน พรอมทงบอกรป สาธนะ

และปจจยมาดงน

ก. (สงใด) อนเขาพงนำไป เหตนน สงนน ชอวาอนเขาพงนำไปฯ

เปนกมมรปกมมสาธนะณยปจจยฯ

ข.(ชน)ยอมระลก(ดวยธรรมชาต)นนเหตนน(ธรรมชาตนน)ชอวา

เปนเหตระลก(แหงชน)ฯเปนกตตรปกรณสาธนะตปจจยฯ

ค.(ผใด)ยอมโกรธโดยปกตเหตนน(ผนน)ชอวาผโกรธโดยปกตฯ

เปนกตตรปกตตสาธนะลงในอรรถแหงตสสละยปจจยฯ

15

พระศรสทธเวท ถรมโน วดอรณราชวราราม เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

๖. นามนามตงแต๒ ศพทขนไปทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอ ทวนทว-

สมาสฯและทวนทวสมาสม๒อยางคอสมาหาโร๑อสมาหาโร๑ฯ

สมจเฉร (จตต) เปน สหบพพบท พหพพหสมาส วเคราะหวา

สหมจเฉเรนยวตตตตสมจเฉร(จตต)ฯ

พนธนมตโต(สตโต)เปนปญจมตปปรสสมาสวเคราะหวาพนธนา

มตโตพนธนมตโต(สตโต)ฯ

๗.ในราคาทตทธตมปจจย๑ตวคอณฯ ในปรณตทธตมปจจย๕ตวคอ

ตยถมอฯ

มาคโธลงณปจจยในราคาทตทธตวเคราะหวามคเธชาโตมาคโธ,

มคเธวสตตมาคโธ,มคเธอสสโรมาคโธฯ

เตชสลงสปจจยในตทสสตถตทธตวเคราะหวาเตโชอสสอตถต

เตชสฯ

16

ประโยค ป.ธ. ๓

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๘ มนาคม ๒๕๖๔

แปล โดยพยญชนะ

๑. มาสสส อฏ ทวเส ปาโตว อฏาย อทกมาลเก อทก

อปฏาเปตวา ธมมสสวนคค สมมชชตวา ทป ชาเลตวา มธรสสเรน

ธมมสสวนโฆเสตฯภกขตสสถามญตวาปทภาณภณสามเณราต

อชเฌสนต ฯ โส มยห หทย วาโต วา รชชต กาโส วา พาธตต

กญจ ปจจาหาร อกตวา ธมมาสน อภรหตวาอากาสคงค โอตาเรนโต

วยปทภาณวตวาโอตรนโตมยหมาตาปตนอมสมภญเญปตต

ทมมต วทต ฯ ตสส มนสสา มาตาปตน ปตตยา ทนนภาว น

ชานนต ฯ อนนตรตตภาเว ปนสส มาตา ยกขน หตวา นพพตต ฯ

สา เทวตาห สทธ อาคนตวา ธมม สตวา สามเณเรน ทนน ปตต

อนโมทาม ตาตาต วทต ฯ สลสมปนนา จ นาม ภกข สเทวกสส

โลกสส ปยา โหนต ตสมา สามเณเร เทวตา สลชชา สคารวา

มหาพรหมานวยอคคกขนธวยจตมญญนตฯสามเณเรคารเวน

ตญจยกขนครกตวาปสสนตธมมสสวนยกขสมาคมาทสสานมาตาต

ยกขนยาอคคาสนอคโคทกอคคปณฑเทนตฯมเหสกขาปยกขาต

ทสวามคคาโอกกมนตอาสนาวฏหนตฯ

17

แปล โดยอรรถ

๒.โสอกกณตภาวอาโรเจสฯสทธาอปาสกานานปปกาเรน

ฆราวาเสอาทนวทสเสตวาปตตโอวทมานาปสญญาเปตอสกโกนต

อปเปวนามอตตโนธมมตายปสลลกเขยยาตอนยโยเชตวาตฏตาต

ยาวเตยาคภตตสมปาเทมยาคปวตวากตภตตกจจสสเตมนาปาน

วตถาน นหรตวา ทสสามต วตวา อาสน ปญญาเปตวา อทาส ฯ

นสท สามเณโร ฯ อปาสกา มหตเตเนว ยาคขชชก สมปาเทตวา

อทาส ฯ อถ สา ภตต สมปาเทสสามต อวทเร นสนนา ตณฑเล

โธวตฯตสมสมเยสายกขนกหนโขสามเณโรกจจภกขาหาร

ลภต โนต อาวชชมานา ตสส วพภมตกามตาย นสนนภาว ญตวา

มาเหวโขเมเทวตานอนตเรลชชอปปาเทยยคจฉามสสวพภมเน

อนตรายกรสสามตอาคนตวาตสสสรเรอธมจจตวาควปรวตเตตวา

ภมยปาเตสฯโสอกขหปรวตเตหเขเฬนปคฆรนเตนภมยวปผนทฯ

อปาสกาปตตสสตวปปการทสวาเวเคนาคนตวาปตตอาลงคตวา

อรสนปชชาเปสฯสกลคามวาสโนอาคนตวาพลกมมาทนกรสฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

18

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๓

แปล มคธเปนไทย

แปล โดยพยญชนะ

๑. อ.สามเณร นน ลกขนแลว ในเวลาเชาเทยว เขาไปตงไวแลว

ซงนำ ในโรงแหงนำกวาดแลวซงโรงเปนทฟงซงธรรมยงประทป ใหโพลง

แลว ยอมประกาศซงอนฟงซงธรรม ดวยเสยง อนไพเราะ ตลอดวนท.๘

แหงเดอน ฯ อ.ภกษ ท. รแลว ซงเรยวแรง ของสามเณรนน ยอมเชอเชญ

วาแนะสามเณรอ.เธอจงกลาวกลาวดวยบทดงนฯอ.สามเณรนนไมกระทำ

แลว ซงความผดเพยน อะไรๆดวยอนคดวา อ.ลม ยอมเสยดแทงซงหวใจ

ของเราหรอ,หรอวาอ.โรคไอยอมเบยดเบยนดงนขนเฉพาะแลวสธรรมาสน

กลาวแลวกลาวดวยบทราวกะอ.เทวดาผวเศษยงนำในอากาศ ใหขามลงอย

เมอขามลง ยอมกลาว วา อ.เรา ยอมให ซงสวนบญ ในเพราะอนกลาวน

แกมารดาและบดา ท. ของเรา ดงน ฯ อ.มนษย ท. ยอมไมร ซงความท

แหงสวนบญ เปนสวนอนสามเณรนน ใหแลว แกมารดาและบดา ท. ฯ ก

อ.มารดาของสามเณรนนเปนนางยกษณเปนบงเกดแลวในอตตภาพอนไมม

ระหวาง ฯ อ.นางยกษณ นน มาแลว กบ ดวยเทวดา ท. ฟงแลว ซงธรรม

ยอมกลาวรบซงสวนบญอนอนสามเณรใหแลววาแนะพออ.ฉนอนโมทนาอย

ดงนฯกอ.ภกษท.ชอผถงพรอมแลวดวยศลเปนผเปนทรกของโลกอนเปนไป

กบดวยเทวโลกยอมเปน; เพราะฉะนนอ.เทวดาท. เปนผเปนไปกบดวยความ

ละอายเปนผเปนไปกบดวยความเคารพในสามเณรเปนยอมสำคญซงสามเณรนน

ผราวกะวามหาพรหมดวยผราวกะวากองแหงไฟดวยฯอนง อ.เทวดาท.

ยอมเหนซงนางยกษณนนกระทำใหเปนทเคารพเพราะความเคารพในสามเณร,

ยอมให ซงอาสนะ อนเลศ ซงนำอนเลศ ซงกอนขาวอนเลศ แกนางยกษณ

ในสมยท.มสมยเปนทฟงซงธรรมและสมยเปนทมาพรอมกนแหงยกษเปนตน

19

ดวยความสำคญ วา อ.นางยกษณ น เปนมารดาของสามเณรชอวาสาน

ยอมเปน ดงน ฯ อ.ยกษ ท. แมผมศกดใหญ เหนแลว ซงนางยกษณ นน

ยอมกาวลงจากหนทาง,ยอมลกขนจากทนงฯ

แปล โดยอรรถ

๒.สามเณรนนบอกความทตนเบอหนายแลว ฯ อบาสกาผมศรทธา

แมแสดงโทษในการครองเรอนโดยประการตางๆตกเตอนบตรอยกไมอาจให

เธอยนยอมได (แต)กไมสงไปเสย ดวยคดวา "ถงอยางไร เธอพงกำหนดได

แมตามธรรมดาของตนกลาวเพยงวา "พอ โปรดรออยจนกวาฉนจะจดยาค

และภตรเพอพอเสรจ, ฉนจกนาผา ทถกใจมาถวาย แกพอผดมยาค

ทำภตกจแลว แลวไดปลาดอาสนะถวาย ฯ สามเณรนงลงแลว ฯ อบาสกา

จดแจงยาคและของเคยวเสรจ โดยครเดยวเทานน ไดถวายแลว ฯ ลำดบนน

อบาสกาคดวา เราจกจดแจงภตรนงลงในทไมไกลซาวขาวสารอย ฯสมยนน

นางยกษณนนใครครวญอยวา สามเณรอยทไหนหนอ แล เธอไดภกษาหาร

หรอยงไมได ทราบวาเธอนงอยแลว ดวยความเปนผใครจะสก จงคดวา

กเธอ อยาพงทำใหเราขายหนาเทวดาทงหลายเลย เราจะไปทำการขดขวาง

การสกของเธอ ดงนแลว จงมาสงในรางของสามเณรนน บดคอใหลมลง

บนพนดนฯ เธอตาเหลอก๒ขางนำลายไหลดนบนพนดนแลวฯอบาสกา

เหนอาการแปลกนนของบตร รบมาอมบตรแลวใหนอนบนตก ฯ ชาวบาน

ทงสนมาทำพลกรรมเปนตนฯ

พระเทพปรยตมน วรปญโญ วดหงสรตนาราม แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

20

ประโยค ป.ธ. ๓

สมพนธไทย

สอบ วนท ๙ มนาคม ๒๕๖๔

อนนภาโรต (ปจเจกพทธ) ตจฉปตตหตถ ทสวา อป ภนเต

ภกข ลภตถาต ปจฉตวา ลภสสาม มหาปญญาต วตเต เตนห ภนเต

โถกอาคเมถาตตณกาชฉฑเฑตวาเวเคนเคหคนตวาภทเทมยห

ปตภาคภตต อตถ นตถต ภรย ปจฉตวา อตถ สามต วตเต เวเคน

ปจจาคนตวา ปจเจกพทธสส ปตต อาทาย มยห ทาตกามตาย สต

เทยยธมโมนโหตเทยยธมเมสตปฏคคาหกนลภามอชชปน

เมปฏคคาหโกจทฏโเทยยธมโมจอตถลาภาวตเมตเคห

คนตวาปตเตภตตอากราเปตวาปจจาหรตวาปจเจกพทธสสหตเถ

ปตฏาเปตวา

อมนาปนทาเนนมาเมทาลททยอห

นตถตวจนนามมาอโหสภวาภเวฯ

ภนเตเอวรปาทชชวตามจเจยยนตถตปทเมวนสเณยยนตปตถน

เปส ฯ ปจเจกพทโธ เอว โหต มหาปญญาต อนโมทน กตวา

ปกกามฯสมนเสฏโนปฉตเตอธวตถาเทวตา

อโหทานปรมทานอปรฏเสปปตฏตนต

วตวาตกขตตสาธการอทาสฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

21

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๓

สมพนธไทย

อนนภาโร สยกตตา ใน เปส ๆ อาขยาตบท กตตวาจก ต กด

ตจฉปตตหตถ กด วเสสน ของ ปจเจกพทธ ๆ อวตตกมม ใน ทสวาๆ

ปพพกาลกรยาในปจฉตวา

“ภนเตอาลปนตมเหสยกตตาในลภตถๆอาขยาตบทกตตวาจก

อป ศพท ปจฉนตถ ภกข อวตตกมม ใน ลภตถ อต ศพท อาการ ใน

ปจฉตวาๆปพพกาลกรยาในวตวา

“มหาปญญ อาลปน อห สยกตตา ใน ลภสสาม ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก อต ศพท สรป ใน วจเนๆ ลกขณ ใน วตเต ปจเจกพทเธน

อนภหตกตตาในวตเตๆลกขณกรยา

“ภนเต อาลปน เตนห ศพท วภตตปฏรปก ตมเห เหตกตตา ใน

อาคเมถ กาล การตกมม ใน อาคเมถ ๆ อาขยาตบท เหตกตตวาจก

(หรอสมพนธวา ตมเห สยกตตา ใน อาคเมถๆอาขยาตบท กตตวาจก๑)

โถกกรยาวเสสน๒ในอาคเมถอตศพทอาการในวตวาๆปพพกาลกรยา

ใน ฉฑเฑตวา ตณกาช อวตตกมม ใน ฉฑเฑตวาๆปพพกาลกรยา ใน

คนตวาเวเคนตตยาวเสสนในคนตวาเคหสมปาปณยกมมในคนตวาๆ

ปพพกาลกรยาในปจฉตวา

“ภทเท อาลปน ปตภาคภตต สยกตตา ใน อตถ ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก มยห สมปทาน ใน ปต- (กศพท ปจฉนตถ), ปตภาคภตต

สยกตตา ในนตถๆ อาขยาตบทกตตวาจก(มยห สมปทานในปต-)

อทาห ศพท ปจฉนตถ อต ศพท อาการ ใน ปจฉตวา ภรย อวตตกมม

ในปจฉตวาๆปพพกาลกรยาในปจจาคนตวา

๑ คำวา“อาคเมถ”มาจากอา+คม+เณ+ถฯในสททนตปกรณธาตมาลาอธบายวาคม(คม)

ธาตนในภวาทคณะใชเปนเหตกตตวาจกหากมอาเปนบทหนาเมอใชเปนจราทคณะมอรรถวา

“อสมธวาสน=อดกลนเลกนอย(รอคอย)”เปนกตตวาจกเชน“อาคเมต,อาคมยต(ยอมรอคอย)”.๒ “โถก”อาจารยบางทานสมพนธเปน“การตกมมในอาคเมถ”ตามนยแรกบางหรอสมพนธวา

“อจจนตสโยคในอาคเมถ”ตามนยหลงบาง.

22

“สาม อาลปน ปตภาคภตต (หรอ ภตต) สยกตตา ใน อตถ ๆ

อาขยาตบท กตตวาจก (ตมหาก สมปทาน ใน ปต-) อต ศพท สรป

ในวจเนๆลกขณในวตเตภรยายอนภหตกตตาในวตเตๆลกขณกรยา

เวเคน ตตยาวเสสน ใน ปจจาคนตวา ๆ ปพพกาลกรยา ใน อาทาย

ปจเจกพทธสส สามสมพนธ ใน ปตต ๆ อวตตกมม ใน อาทาย ๆ

ปพพกาลกรยาในคนตวา

“เทยยธมโม สยกตตา ใน โหต น ศพท ปฏเสธ ใน โหต ๆ

อาขยาตบท กตตวาจก มยห ภาวาทสมพนธ ใน ทาตกามตายๆ ลกขณ

ในสตๆลกขณกรยา,อหสยกตตาในลภามนศพทปฏเสธในลภามๆ

อาขยาตบทกตตวาจกเทยยธมเมลกขณในสตๆลกขณกรยาปฏคาหก

อวตตกมมในลภาม,

ปน ศพท วเสสโชตก ปฏคาหโก วตตกมม ใน ทฏโ เม

อนภหตกตตาในทฏโๆกตบทกมมวาจกอชชกาลสตตมในทฏโ

และอตถ จสองศพท วากยสมจจยตถเขากบเมปฏคาหโกทฏโและ

เทยยธมโม อตถ เทยยธมโม สยกตตาในอตถๆอาขยาตบท กตตวาจก,

ลาภา สยกตตา ใน อตถ ๆ อาขยาตบท กตตวาจก วตศพท อจฉรยตถ

(หรอวจนาลงการ) เมสมปทานในอตถ (หรอสมพนธวา ลาภาลงคตถ

วตศพท อจฉรยตถ (หรอ วจนาลงการ) เม สามสมพนธ ใน ลาภา) อต

ศพท สรป ใน จนตเนนๆกรณ ใน คนตวา เคห สมปาปณยกมม ใน

คนตวาๆปพพกาลกรยาในอากราเปตวาปตเตอาธารในอากราเปตวา

ภตต อวตตกมม๓ในอากราเปตวาๆ ปพพกาลกรยา ในปจจาหรตวาๆ

ปพพกาลกรยาในปตฏาเปตวาปจเจกพทธสสสามสมพนธในหตเถๆ

อาธารในปตฏาเปตวาๆปพพกาลกรยาในเปส

ปนศพทวากยารมภทาลททยสยกตตาใน

อห มา ศพท ปฏเสธ ใน อห ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก อมนา วเสสน ของ ทาเนน ๆ

กรณ(หรอเหต)ในอหเมสมปทานในอห,

* อาจารยบางทานสมพนธวา“ภตตการตกมมในอากราเปตวา”บาง.

23

วจน สยกตตาในอโหส มาศพท ปฏเสธ

ในอโหสๆอาขยาตบทกตตวาจกนตถสรป

ใน อต ๆ ศพท สรป ใน วจน นาม ศพท

สญญาโชตก เขากบ วจน ภวาภเว วสยาธาร

ในอโหส,

ภนเต อาลปน อห สยกตตา ใน มจเจยย ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก เอวรปา วเสสน ของ ทชชวตาๆอปาทาน ใน มจเจยย, อห

สยกตตาในสเณยยนศพทปฏเสธในสเณยยๆอาขยาตบทกตตวาจก

นตถสรปในอตๆศพทสรปในปทๆอวตตกมมในสเณยยเอว

ศพท อวธารณ เขากบ ปท อตศพท สรป ในปตถนๆ อวตตกมม ใน

เปสฯ

ปจเจกพทโธ สยกตตา ใน ปกกาม ๆ อาขยาตบท กตตวาจก

“มหาปญญอาลปนเอววเสสนของปตถตผล(หรอปตถตปปตถนา๔)ๆ

สยกตตาในโหตๆอาขยาตบทกตตวาจกอตศพทสรปในอนโมทนๆ

อวตตกมมในกตวาๆปพพกาลกรยาในปกกามฯ

เทวตาสยกตตาในอทาสๆอาขยาตบทกตตวาจกสมนเสฏโน

สามสมพนธ ใน ฉตเต ป ศพท อเปกขตถ เขากบ สมนเสฏโน ฉตเต

อาธารในอธวตถาๆวเสสนของเทวตา

อโหศพท อจฉรยตถ ทาน วตตกมม ใน

สปปตฏต อนนภาเรน อนภหตกตตา ใน

สปปตฏต ๆ กตบท กมมวาจก ปรมทาน

วเสสนของทานอปรฏเอาธารในสปปตฏต

อต ศพท อาการ ใน วตวา ๆ ปพพกาลกรยา ใน อทาส ตกขตต

กรยาวเสสน๕ในอทาสสาธการอวตตกมมในอทาสฯ

พระราชวสทธเวทมโนกโรวดปากนำ สมพนธ

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

๔ อาจารยบางทานโยค“ปตปฏนา”บาง.๕ อาจารยบางทานสมพนธวา“อจจนตสโยค”บาง.

24

ประโยค ป.ธ. ๓

บรพภาค

สอบ วนท ๑๐ มนาคม ๒๕๖๔

จงแกตวอกษร ยอหนา และจดวรรคตอน ใหถกตองตามสมยนยม ฯ

ทพศ๐๐๐๒/๑๐๕๐๕สำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาตอำเภอพทธมนฑณจงหวดนครปฐม ๗๓๑๗๐ ๗ธนวาคม๒๕๖๓ เรองขออาราธะณามอบ ประกาสณยะบดประโยค๑-๒นมดสกานพระวสทธวงศาจารย เจาคณะใหญ หนเหนอสงทสงมาดวย๑.สำเนามตมหาเถรสมาคมมตท๒๓๗/๒๕๖๒จำนวน ๑ ฉบบ๒. สำเนาหนงสอขอรบพระบนชาสมเดจพระสงฆราช จำนวน ๑ ฉบบดวยสมเดจพระอรยวงศาคตญาณสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายกทรงมพระบนชาเหนชอบใหสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จดพธซงตงเปรยญธรรม๓ประโยคประจำป๒๕๖๓โดยในเขตปกครองคณะสงฆหนกลาง มอบถวายสมเดจพระวนรต ผปฏบตหนาทแทนเจาคนะใหญคนะธรรมยต ไปปฏบตหนาทแทนสวนในเขตปกครองคนะสงฆหนเหนอหนตะวนออก และหนใตมอบถวายเจาคนะใหญหนนนๆปฏบตหนาทแทนสำนกงานพระ พทรศาสนาแหงชาตขอนมดสการวาในการจดพธซงตงเปรยญธรรม๓ประโยคดงกลาวนนจะมพธมอบประกาสณยะบดประโยค๑-๒ตอจากพธซงตงเปรยญธรรมทงนเพอเปนขวณกำลงใจและสรางแลงจงใจแกพระภกษสามเณรผสอบไดประโยค๑-๒จงขออาราธะณาพระคณเจาไดโปดเมตตามอบประกาสณยะบดประโยค๑-๒ตอจากพธซงตงเปรยญธรรม๓ประโยคในเขตปกครองคณะสงฆหนเหนอจำนวน๑๙๘รปณวดจองคำอำเภองาว จงหวดลมปาง ในวนท๒๒ธนวาคม๒๕๖๓รายระเอยดตามเอกสานทสงถวายมาพรอมน จงนมดสกานมาเพอโปดภจารณาและขอขอบพระคณเปนอยางยงมาณโอกาศน ขอนมดสกานดวยความเคารบอยางยงนายสทธามลหงษ(นายสทธามลหงษ)ผตรวดราชกานปฏบตราชกานแทนผอำนวยกานสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาตกองพทธศาสนศกษาโทร./โทรสาน๐๒๔๔๑๗๙๕๑

ใหเวลา ๑ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

25

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๓

บรพภาค

ทพศ๐๐๐๒/๑๐๕๐๕ สำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

อำเภอพทธมณฑล

จงหวดนครปฐม๗๓๑๗๐

๗ธนวาคม๒๕๖๓

เรองขออาราธนามอบประกาศนยบตรประโยค๑-๒

นมสการพระวสทธวงศาจารยเจาคณะใหญหนเหนอ

สงทสงมาดวย๑.สำเนามตมหาเถรสมาคมมตท๒๓๗/๒๕๖๒จำนวน๑ฉบบ

๒.สำเนาหนงสอขอรบพระบญชาสมเดจพระสงฆราชจำนวน๑ฉบบ

ดวยสมเดจพระอรยวงศาคตญาณสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายก

ทรงมพระบญชาเหนชอบใหสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาตจดพธทรงตง

เปรยญธรรม๓ประโยคประจำป๒๕๖๓โดยในเขตปกครองคณะสงฆหนกลาง

มอบถวายสมเดจพระวนรตผปฏบตหนาทแทนเจาคณะใหญคณะธรรมยตไปปฏบต

หนาทแทน สวนในเขตปกครองคณะสงฆหนเหนอหนตะวนออก และหนใต

มอบถวายเจาคณะใหญหนนนๆปฏบตหนาทแทน

สำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ขอนมสการวา ในการจดพธทรงตง

เปรยญธรรม๓ประโยคดงกลาวนนจะมพธมอบประกาศนยบตรประโยค๑ -๒

ตอจากพธทรงตงเปรยญธรรมทงน เพอเปนขวญกำลงใจ และสรางแรงจงใจแก

พระภกษสามเณรผสอบไดประโยค๑ -๒จงขออาราธนาพระคณเจาไดโปรดเมตตา

มอบประกาศนยบตรประโยค๑ -๒ตอจากพธทรงตงเปรยญธรรม๓ประโยค

26

ในเขตปกครองคณะสงฆหนเหนอจำนวน๑๙๘รปณวดจองคำอำเภองาวจงหวด

ลำปางในวนท๒๒ธนวาคม๒๕๖๓รายละเอยดตามเอกสารทสงถวายมาพรอมน

จงนมสการมาเพอโปรดพจารณา และขอขอบพระคณเปนอยางยงมา

ณโอกาสน

ขอนมสการดวยความเคารพอยางยง

นายสทธามลหงษ

(นายสทธามลหงษ)

ผตรวจราชการปฏบตราชการแทน

ผอำนวยการสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

กองพทธศาสนศกษา

โทร./โทรสาร๐๒๔๔๑๗๙๕๑

27

ประโยค ป.ธ. ๓ ปญหา บาลไวยากรณ

สอบ วนท ๑๐ มนาคม ๒๕๖๔

๑. ฐานกรณคออะไรฯมเทาไรฯอะไรบางฯ งญณนม เกดทฐานไหน เรยกชอวาอยางไรฯ

๒.สนธกบสมาสตางกนอยางไรฯจงตอบพรอมทงยกตวอยางมาประกอบ ดวยฯภวตวนตราโย,ทรมาคโต,สาหเปนสนธอะไรฯตดและตอ อยางไรฯ

๓. จงตอบคาถามตอไปน

ก.ปฐมาวภตตแบงเปนเทาไรฯอะไรบางฯ

ข.มโนคณะไดแกศพทอะไรบางฯ

ค.ปรณสงขยาเปนนามศพทชนดไหนฯ

ฆ.มย,อเมเปนสพพนามชนดไหนฯ

ง.อพยยศพทแบงเปนเทาไรฯอะไรบางฯ

๔. อ อาคม และ อ อาคม ในอาขยาต ลงในวภตตหมวดไหนไดบาง ฯ จงแกคำทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณในประโยคตอไปนฯ

ก.เอกสมปวเยปตโตวาธตาวาอปปชเชยยฯ

ข.สาอนาถาวจรนตามหาทกขปาปณนตฯ

ค.ตโยปสกขากถตาเยวโหตฯ

๕.ปจจยแหงกรยากตกหมวดไหนบอกใหรความอะไรฯสนตมคคนโยชโก (สงโฆ), วมตต, สวโจ (เถโร) ลงปจจยอะไร เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาดฯ

๖. อะไรชอวากมมธารยสมาส ฯ เฉพาะวเสสโนภยบท กมมธารยสมาส กบทวนทวสมาสตางกนอยางไรฯภกขสงฆปรวโต (ภควา) เปนสมาส อะไรบางจงตงวเคราะหมาตามลำดบฯ

๗. สมหตทธต เปนนามหรอคณ ฯ ตางจากราคาทตทธตอยางไรบาง ฯ เวสารชช,พลวต (ชฆจฉา), เจตสก (กมม) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาดฯ

ใหเวลา ๓ ชวโมง.

28

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหา บาลไวยากรณ

๑. ฐานคอทตงทเกดของอกขระม๖คอกณโคอ๑ตาล เพดาน๑มทธา

ศรษะกวา ปมเหงอกกวา ๑ ทนโต ฟน ๑ โอฏโ รมฝปาก ๑ นาสกา

จมก๑ฯ

กรณคอททำอกขระม๔คอชวหามชฌทามกลางลน๑ชวโหปคค

ถดปลายลนเขามา๑ชวหคคปลายลน๑สกฏานฐานของตน๑ฯ

ง เกดในคอ เรยกวากณฐชะ

ญ เกดทเพดาน เรยกวาตาลชะ

ณ เกดในศรษะหรอปมเหงอก เรยกวามทธชะ

น เกดทฟน เรยกวาทนตชะ

ม เกดทรมฝปาก เรยกวาโอฏฐชะ

อนงพยญชนะทสดวรรคทง๕น เกดได๒ฐานคอ เกดตามฐานเดม

ของตนและจมกจงเรยกวาสกฏานนาสกฏานชาฯ

๒. สนธกบสมาสตางกนอยางนสนธคอวธตอศพทและอกขระใหเนองกนดวย

อกขระ เพอจะยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนท

และทำคำพดใหสละสลวย ดงเชน เอตทโวจ ถาจะแปลตองแยกศพท

ออกจากกนเปนเอตอโวจฯ

สวนสมาสนน ยอนามศพทตงแต๒ ศพทขนไปเขาเปนบทเดยวกน

ดงเชน รญโญปตโต เปน ราชปตโตถาจะแปลไมตองแยกศพทออกจาก

กนเหมอนสนธฯ

ภวตวนตราโย เปนอาเทสสระสนธตดเปนภวต+อนตราโยสระอยหลง

อาเทส อ ท ต เปน ว เปน ภวตว ลบ อ สระหนา ท ว แลวตอเปน

ภวตวนตราโยฯ

29

ทรมาคโต เปนอาเทสนคคหตสนธ ตดเปนทร +อาคโตถานคคหต

อยหนาสระอยหลงอาเทสนคคหตเปนมตอเปนทรมาคโตฯ

สาห เปนโลปสระสนธ ตดเปน สา + อห สระหนาเปนทฆะ และ

สระหลงเปนรสสะลบสระหนาแลวทฆะสระหลงเปนอาตอเปนสาหฯ

๓. ไดตอบคำถามดงตอไปน

ก. ปฐมาวภตต แบงเปน ๒ อยาง คอ เปน ลงคตโถ หรอ กตตา

ทเปนตวประธานอยาง๑เปนอาลปนคำสำหรบรองเรยกอยาง๑ฯ

ข.มโนคณะไดแกศพทเหลานคอมนใจ,อยเหลก,อรอก, เจตใจ,

ตปความรอน, ตมมด, เตช เดช,ปยนำนม, ยส ยศ, วจ วาจา, วย วย,

สรหวฯ

ค.ปรณสงขยาเปนนามศพทชนดคณนามฯ

ฆ. มย เปนสพพนามชนดปรสสพพนาม อเม เปนสพพนามชนด

วเสสนสพพนามฯ

ง.อพยยศพทแบงเปน๓คออปสค๑นบาต๑ปจจย๑ฯ

๔. ออาคมและออาคมในอาขยาตลงในหมวดวภตตดงนคอ

ออาคมลงในวภตตหมวดหยตตนอชชตตนกาลาตปตต

สวนออาคมลงในวภตตหมวดอชชตตนภวสสนตและกาลาตปตตฯ

ไดแกคำทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณในประโยคตอไปน

ก.เอกสมปวเยปตโตวาธตาวาอปปชเชยยฯหรอ

เอกสมปวเยปตโต จ ธตาจอปปชเชยยฯ

ข.สาอนาถาวจรนต มหาทกขปาปณาตฯหรอ

ตาอนาถาวจรนตโยมหาทกขปาปณนตฯ

ค.ตสโสปสกขากถตาเยวโหนตฯ

30

๕. ปจจยแหงกรยากตกแตละหมวดบอกใหรความดงตอไปน

อนตปจจยในหมวดกตปจจยและมานปจจยในหมวดกตกจจปจจย

บอกใหรความเปนปจจบนกาลแปลวาอย,เมอ

อนย,ตพพปจจยในหมวดกจจปจจยบอกใหรความจำเปนแปลวาพง

ตวนต, ตาว ในหมวดกตปจจย และ ต, ตน, ตวา, ตวาน ในหมวด

กตกจจปจจยบอกใหรความเปนอดตกาลแปลวาแลวฯ

สนตมคคนโยชโก (สงโฆ) ลงณว ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ตงวเคราะหวาสนตมคเคนโยเชตตสนตมคคนโยชโก(สงโฆ)

วมตต ลง ต ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา วมจจน

วมตตฯ

สวโจ (เถโร) ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ ตงวเคราะหวา

สเขนวจยเตตสวโจ(เถโร)ฯหรอตงวเคราะหวาสเขนวตตพโพตสวโจ

(เถโร)ฯ

๖. นามศพท๒บทมวภตตและวจนะเปนอยางเดยวกนบทหนงเปนประธาน

คอ เปนนามนามบทหนงเปนวเสสนะคอเปนคณนามหรอเปนคณนาม

ทงสองบท มบทอนเปนประธาน ททานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวา

กมมธารยสมาสฯ

เฉพาะวเสสโนภยบทกมมธารยสมาสกบทวนทวสมาสตางกนดงน

คอวเสสโนภยบทกมมธารยสมาสมบททง๒เปนวเสสนะมบทอนเปน

ประธานสวนทวนทวสมาสมนามนามตงแต๒บทขนไปททานยอเขา

เปนบทเดยวกนฯ

ภกขสงฆปรวโต เปน ตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส

เปนภายในตงวเคราะหตามลำดบดงน

ฉ.ตป.ภกขนสงโฆภกขสงโฆฯ

ต.ตป.ภกขสงเฆนปรวโตภกขสงฆปรวโต(ภควา)ฯ

31

๗.สมหตทธต เปนนาม ฯ ตางจากราคาทตทธตดงน คอ สมหตทธต

เปนนามนามอยางเดยวลงปจจย๓ตว คอกณ ณ ตาแทนสมหศพท

เทานน ฯ ตางจากราคาทตทธตดงน คอ ราคาทตทธตเปนคณนาม

อยางเดยวลงณปจจยใชแทนศพททวไปมรตตศพทเปนตนฯ

เวสารชช ลงณย ปจจย ในภาวตทธต ตงวเคราะหวา วสารทสส

ภาโวเวสารชชฯ

พลวต (ชคจฉา) ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ตงวเคราะหวา

พลอสสาอตถตพลวต(ชคจฉา)ฯ

เจตสก (กมม) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา

เจตสาวตตตตเจตสก(กมม)ฯหรอเจตสากตเจตสก(กมม)ฯ

พระธรรมเจดย เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

32

ประโยค ป.ธ. ๔

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๘ มนาคม ๒๕๖๔

๑. พระอานนทเถระ ทลแจงขาวสาสนทคนสำคญทงหลายมอนาถ

บณฑกเศรษฐเปนตนสงมาแลวกราบทลวา พระเจาขา อรยสาวก๕ โกฎ

มอนาถบณฑกเศรษฐเปนหวหนาหวง(รอคอย)การเสดจมาของพระองคอย ฯ

พระบรมศาสดาตรสวา เธอจงรบบาตรและจวรดงนแลวใหพระเถระถอบาตร

และจวรแลวเสดจออกไป ฯ ชางตวประเสรฐไดไปยนขวางทางแลว ฯ

ภกษทงหลายเหนชางนนแลว ทลถามพระผมพระภาควา พระเจาขา ชางทำ

อะไรฯพระบรมศาสดาตรสวาชางหวงจะถวายภกษาแกพวกเธอกแลชางน

เปนผมอปการคณแกเราเปนเวลานานการจะใหจตใจของชางนนถกกระทบ

กระเทอน ไมควรพากนกลบไปกอนเถด ภกษทงหลาย ฯพระบรมศาสดา

ทรงพาภกษทงหลายเสดจกลบแลวฯฝายชางเขาไปยงไพรสณฑแลวรวบรวม

ผลไมตาง ๆ มผลขนนและกลวยเปนตนทำใหเปนกองไวแลว วนรงขน

ไดถวายแกภกษทงหลายแลวฯภกษ๕๐๐รปไมสามารถจะฉนผลไมทกอยาง

ใหหมดสนได ฯ ในเวลาเสรจภตกจ พระบรมศาสดาทรงถอบาตรและจวร

เสดจออกไปแลว ฯ ชางตวประเสรฐ เดนไประหวาง ๆ ภกษทงหลาย

ไดยนขวางเบองพระพกตรพระบรมศาสดา ฯภกษทงหลายเหนกรยานนแลว

จงทลถามพระผมพระภาควาพระเจาขาชางทำอะไรฯพระบรมศาสดาตรสวา

ภกษทงหลายชางนสงพวกเธอแลวชวนใหเรากลบฯภกษทงหลาย.อยางนน

หรอพระเจาขา ฯพระบรมศาสดา. ใช ภกษทงหลายฯลำดบนนพระบรม-

ศาสดา ตรสกะชางนนวา ปารเลยยกะ การไป(ครง)น เปนการไปไมกลบ

ของเราฌานกด วปสสนากด มรรคและผลกด ยอมไมมแกเจา โดยอตภาพน

เจาจงหยดเถด ฯชางตวประเสรฐไดฟงพระดำรสนนแลว ไดสอดงวงเขาไป

ในปาก รองไหอย ไดเดนตามไปขางหลงๆ แลว ฯ กชางตวประเสรฐนน

เมอทลเชญใหเสดจกลบไดกจะพงปฏบตโดยทำนองนนนนแลจนตลอดชวตฯ

33

๒. ฝายพระบรมศาสดา เสดจถงเขตแดน (อปจาร) บานนนแลว

รบสงวา ปารเลยยกะ จำเดมแตนไปมใชพนทของเจา ถนทอยของมนษย

มอนตรายเบยดเบยนรอบดาน เจาจงหยดเถดฯชางนน ยนรองไหอยในทนน

ครนเมอพระบรมศาสดาละคลองจกษไปแลว มหวใจสลายแลว กระทำกาละ

บงเกดในทามกลางนางอปสรพนหนงในวมานทอง(สง)๓๐โยชนในดาวดงส

พภพ เพราะความเลอมใสในพระบรมศาสดา ฯ ชอของเทพบตรนนไดมวา

ปารเลยยกเทพบตรฯ

เหลาภกษชาวเมองโกสมพฟงวาขาววาพระบรมศาสดาเสดจถงเมอง

สาวตถแลวไดไปณทนน เพอจะขอขมาพระบรมศาสดาฯพระเจาโกศลทรง

สดบวานยวาพวกภกษชาวเมองโกสมพ ผกอความราวฉานเหลานนกำลงมา

จงเขาเฝาพระบรมศาสดาทลวาพระเจาขาหมอมฉนจกไม(ยนยอม)ใหภกษ

เหลานนเขามาสแวนแควนของหมอมฉน ฯ พระบรมศาสดาตรสตอบวา

ดกรมหาบพตร ภกษเหลานน เปนผมศล เพยงแตไมถอเอาคำของอาตมา

เพราะววาทกนและกนอยางเดยว บดนภกษเหลานนมาเพอขอขมาอาตมา

ดกรมหาบพตรขอภกษเหลานนจงมาเถดฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

34

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๔

แปล ไทยเปนมคธ

๑. อานนทตเถโร อนาถปณฑกาทห เปสต สาสน อาโรเจตวา

ภนเต อนาถปณฑกปมขา ปญจ อรยสาวกโกฏโย ตมหาก อาคมน

ปจจาสสนตต อาหฯ สตถา เตนห คณหาห ปตตจวรนต ปตตจวร

คาหาเปตวานกขมฯนาโคคนตวามคเคตรยอฏาสฯภกขต

ทสวาภควนตปจฉสกกโรตภนเตตฯตมหากภกขเวภกข

ทาต ปจจาสสต ทฆรตต โขปนาย มยห อปการโกนาสสจตต

โกเปต วฏฏต นวตตถ ภกขเวต ฯ สตถา ภกข คเหตวา นวตต ฯ

หตถปวนสณฑปวสตวาปนสกทลผลาทนนานาผลานสหรตวาราส

กตวา ปนทวเส ภกขน อทาส ฯ ปญจสตา ภกข สพพาน เขเปต

นาสกขส ฯ ภตตกจจปรโยสาเน สตถา ปตตจวร คเหตวา นกขมฯ

นาโคภกขนอนตรนตเรนคนตวาสตถปรโตตรยอฏาสฯภกข

ต ทสวา ภควนต ปจฉส ก กโรต ภนเตต ฯ อย ภกขเว ตมเห

เปเสตวา ม นวตเตตต ฯ เอว ภนเตต ฯ อาม ภกขเวต ฯ อถ น

สตถาปารเลยยกอทมมอนวตตคมนตวอมนาอตตภาเวนฌาน

วาวปสสนวามคคผลวานตถตฏตวนตอาหฯตสตวา

นาโคมเข โสณฑ ปกขปตวา โรทนโตปจฉโตปจฉโตอคมาส ฯ

โสหสตถารนวตเตตลภนโตเตเนวนยาเมนยาวชวปฏชคเคยยฯ

๒.สตถาปนตคามปจารปตวาปารเลยยกอโตปฏาย

ตวอภมมนสสาวาโสสปรปนโถตฏตวนตอาหฯโสโรทมาโน

ตตถตวาสตถรจกขปถวชหนเตหทเยนผลเตนกาลกตวาสตถร

ปสาเทน ตาวตสภวเน ตสโยชนเก กนกวมาเน อจฉราสหสสมชเฌ

นพพตตฯปารเลยยกเทวปตโตเตววสสนามอโหสฯ

35

โกสมพกา ภกข สตถา กร สาวตถ อาคโตต สตวา สตถาร

ขมาเปตตตถอคมสฯโกสลราชาเตกรโกสมพกาภณฑนการกา

ภกขอาคจฉนตตสตวาสตถารอปสงกมตวาอหภนเตเตสมมวชต

ปวสต น ทสสามต อาห ฯ มหาราช สลวนตา เต ภกข เกวล

อญญมญญววาเทนมมวจนนคณหสอทานมขมาเปตอาคจฉนต

อาคจฉนตมหาราชาตฯ

36

ประโยค ป.ธ. ๔

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๙ มนาคม ๒๕๖๔

๑. ยญเจ อาปตตาธกรณ อกสล ตมป เทสต วฏต วา

อนนตรายกรฯยถาหอรยปวาทกมมอกสลปสมานอจจยเทเสตวา

ขมาปเนนปโยคสมปตตปปฏพาหตตตาอวปากธมมตอาปนนอโหสกมม

โหต เอวมทป เทสต วฏต วา ปโยคสมปตตปปตพาหตตตา

อวปากธมมตาย อโหสกมมภาเวน อนนตรายกร ฯ เตเนว สาปตตกสส

ภกขเว นรย วทาม ตรจฉานโยน วาต สาปตตกสเสว อปายคามตา

วตตาตจลลวคเคสมถกขนธกฏกาฯ

ตตรทวตถกสสปพทธสาสเนเอโกทหรภกข วสตวสสสหสสาน

อรญเญ สมณธมม กตวา เอกทวส คงคาย นทยา นาว อภรยห

คจฉนโต เอรกคมเพ เอรกปตต คเหตวา นาวาย เวคสา คจฉนตยาป

นมญจฯเอรกปตตฉชชฯโสอปปมตตกเมตนตอาปตตอเทเสตวา

มรณกาเลเอรกปตเตนควายคหโตวยตเทเสตกาโมปหตวาอญญ

ภกข อปสสนโต อปรสทธ เม สลนต วปปฏสาร ชาโต จวตวา

เอกรกขนาวปปมาโณนาคราชา อโหส ฯ เอรกปตโตตสส นาม ฯ โส

อทธาห อมนา อปาเยน พทธปปาท สณสสนต จนเตตวา อตตโน

ธตร คต อคคณหาเปตวาอนวฑฒมาสอโปสถทวเสคงคายอทกปฏเ

มหนตผณกตวาตตถธตรเปตวาคายาเปสฯสาตตถนจจนต

คาย ฯสกลชมพทปวาสโนนาคมาณวก คณหตกามาอตตโนอตตโน

ปญญาพเลนปฏคายสฯนาคราชาตปฏกขปฯตสสาอนวฑฒมาส

เอวคายนตยาเอกพทธนตรวตวตตฯอถสตถาโลเกอปปชชตวา

เอกทวสปจจสกาเลโลกโวโลเกนโตตญตวาคนตวาพาราณสสมเป

เอกสสสรสรกขสสมเลนสนโนปฏคายนตถคจฉนตอตตร นาม

37

มาณวทสวาอโตเอหตอาหฯโสสตถารอปสงกมตวาสตถารา

ปฏโ อตตโน ปฏคต กเถส ฯ เนต อตตร ปฏคตนต ต ปฏคต

อคคณหาเปสฯโสตอคคณหนโตว โสตาปนโนหตวาอคมาสฯ

๒.อถนาคมาณวกา

กสอธปตราชากสราชารชสสโร

กถสวรโชโหตกถพาโลตวจจตฯ

เกนสสวยหตพาโลกถนทตปณฑโต

โยคกเขมกถโหตตมเมอกขาหปจฉโตต

คาถาทวเยนคายฯ

ตตถกสตกสสอธปตราชานามโหตฯกสตกถปน

ราชารชสสโรนามโหตฯกถสตกถนนโสราชาวรโชนามฯ

กถนตเกนการเณนปคคโลพาโลตวจจตฯวยหตตเกนธมเมนวฬโห

โหตฯนทตตเกนกตรวโนเทตฯโยคกเขมนามปคคโลเกนโหตฯ

อกขาหตสมมขภตสนธายวทตฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

38

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๔

แปล มคธเปนไทย

๑. ฏกาสมถขนธกะจลวรรควา หากอาปตตาธกรณแมทเปนอกศล

ภกษผตองอาบตแสดงแลวกดอยกรรมแลวกดหาทำอนตรายไมฯเหมอนอยาง

อรยปวาทกรรมแมเปนอกศล ยอมชอวาเปนอโหสกรรมทถงความเปนกรรม

อนหาวบากมไดเปนธรรมดาเพราะวากรรมนนมประโยคสมบตอนการแสดง

โทษแลวใหพระอรยเจาอดโทษหามแลว ฉนใดอาปตตาธกรณ แมนกฉนนน

อนภกษผตองอาบตแสดงแลวกดอยกรรมแลวกดชอวาไมทำอนตรายเพราะ

อาปตตาธกรณนนเปนอโหสกรรม เหตเปนกรรมหาวบากมไดเปนธรรมดา

เพราะวากรรมนน มประโยคสมบตอนการแสดงกดอนการอยกรรมกดหาม

แลวฯเพราะเหตนนแลพระผมพระภาคเจาจงตรสความทภกษผมอาบตเทานน

ตองไปอบายวา ภกษทงหลาย เรากลาวนรกบางกำเนดสตวดรจฉานบาง เพอ

ภกษผมอาบตฯในขอนนมเรองดงตอไปนฯ

ในศาสนาของพระพทธเจาพระนามวากสสปะพระภกษหนมรปหนง

บำเพญสมณธรรมในปา ตลอดสองหมนป วนหนงขนเรอไปในแมนำคงคา

จบใบตะไครนำทกอตะไครนำไวแลว แมเมอเรอแลนไปโดยเรวกไมปลอยฯ

ใบตะไครนำขาดไปฯ เธอเขาใจวา โทษนนเพยงเลกนอย จงไมแสดงอาบต

เปนเหมอนถกใบตะไครนำรดทคอในเวลาใกลตาย แมประสงคจะแสดงอาบต

นนกไมเหนภกษอนเกดความรอนใจวาศลของเราไมบรสทธดงนมรณภาพ

แลวไดเปนพญานาคขนาดตวเทาเรอโกลนลำหนง ฯพญานาคนนมนามวา

เอรกปตตฯพญานาคนนคดวาเราจกไดฟงการอบตแหงพระพทธเจาดวยอบาย

น เปนแนจงใหธดาของตนเรยนเพลงขบแลวแผพงพานใหญเหนอหลงนำใน

แมนำคงคา ยกธดาขนไวบนพงพานนนแลวใหขบ (เพลงขบ)ในวนอโบสถทก

กงเดอนฯธดานนฟอนพลางรองเพลงขบบนพงพานนนฯชาวชมพทวปทงสน

ตองการจะครองนาคมาณวกาจงรองแกตามกำลงปญญาของตนๆฯพญานาค

ปฏเสธเพลงแกนนฯเมอนาคมาณวกานนขบอยอยางนทกกงเดอนพทธนดร๑

ลวงไปแลวฯครงนน พระบรมศาสดาทรงอบตแลวในโลก เมอทรงตรวจด

39

(สตว)โลกในเวลาใกลรงวนหนง ทรงทราบเหตนนแลว เสดจไปประทบนง

ณโคนไมซกตนหนง ใกลกรงพาราณสทอดพระเนตรเหนมาณพชออตตระ

ผกำลงไปเพอรองแกจงตรสวาเธอจงมาขางนเถดฯเขาเขาไปเฝาพระบรมศาสดา

อนพระบรมศาสดาตรสถาม จงกราบทลเพลงแกของตนฯพระบรมศาสดา

ตรสวา อตตระ นนไมใชเพลงแก ดงนแลว ทรงใหเขาเรยนเพลงแก ฯ

เขาเมอเรยนเพลงแกนนแลกเปนโสดาบนไดไปแลวฯ

๒.ครงนนนาคมาณวกาขบ(เพลง)ดวย๒คาถาวา

ผเปนใหญแหงอะไรเลา ชอวาพระราชา, อยางไรเลา

พระราชาชอวามธลบนพระเศยร, อยางไรเลา ชอวา

มธลไปปราศแลว, อยางไร เรยกวาคนพาล, คนพาล

อนอะไรเลา พดไป, บณฑตบรรเทาไดอยางไร, บคคล

มธรรมอนเกษมจากโยคะ อยางไร, ทานอนขาพเจา

ถามแลว จงบอกความนนแกขาพเจา ฯ

บรรดาบทเหลานน คำวา กส ความวา ผเปนใหญแหงอะไร ชอวา

เปนพระราชาฯคำวา ก ส ความวา กอยางไรเลาพระราชาชอวามธลบน

พระเศยรฯคำวา กถ ส ความวาอยางไรหนอพระราชานนชอวามธลไป

ปราศแลวฯคำวา กถ ความวาดวยเหตไรทานเรยกบคคลวาคนพาลฯ

บทวา วยหต ความวา คนพาลเปนผอนธรรมอะไรพดไปฯบทวา

นทต ความวาบณฑตบรรเทาสงไหนดวยธรรมอะไรฯบคคลชอวามธรรม

อนเกษมจากโยคะเพราะธรรมอะไรฯดวยคำวาอกขาหนาคมาณวกากลาว

หมายถงผอยตรงหนาฯ

พระวสทธาธบด จตตคตโต วดสทศนเทพวราราม แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

40

ประโยค ป.ธ. ๕

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๘ มนาคม ๒๕๖๔

๑. เมอเศรษฐทำกรรมนและนอยนนแล เดกเตบใหญแลว ฯ เดกนน

ไดมชอวา โฆสกะฯ เขาปรากฏแกเศรษฐประหนงหนามแทงตาฯ เศรษฐไม

อาจแมจะมองดเขาตรงๆได ฯครงนน เศรษฐตรองหาอบายจะฆาโฆสกะนน

อยจงไปยงสำนกของนายชางหมอผเปนสหายตนแลวถามวาทานจกหลอมเตา

เมอไร เมอชางหมอตอบวาพรงน จงบอกวาถาอยางนนทานจงถอเอาทรพย

หนงพนนไวแลวทำงานใหเราสกอยางหนง ฯชางหมอถามวา งานอะไรครบ

นายฯ เศรษฐตอบวา เรามลกชายชาตชวอยคนหนง เราจะสงมนมายงสำนก

ของทาน เมอเปนอยางนนทานจงพามนใหเขาไปยงหอง เอามดคมกรบตด

(หน)ใหเปนทอนนอยทอนใหญ เอาใสตมแลวเผาในเตา ทรพยหนงพนน

เปนเชนกบรางวลของทาน เราจะทำสงทควรทำแกทานใหยงขนไปอก

ในภายหลง ฯ ชางหมอรบคำวา ไดจะ ฯ วนรงขน เศรษฐใหเรยกโฆสกะ

มาแลว บอกวา พอ เมอวานน เราสงงานชางหมออยางหนงเอาไว มาเถด

เจาไปสำนกของเขาแลวพดอยางนวาไดยนวาทานจงยง(ทำ)งานทพอผมสงไว

เมอเยนวานนใหสำเรจเถดดงนสงไปแลวฯโฆสกะนนรบวาจะไดไปแลวฯ

ฝายลกชายเศรษฐอกคนหนง กำลงเลนขลบ (ลกคล) กบพวกเดกทงหลาย

เหนโฆสกะนน กำลงเดนไปอยในทนน จงเรยกโฆสกะนนแลวถามวา จะไป

ไหนพ เมอโฆสกะนนตอบวา เราถอเอาขาวสาสนของพอไปสำนกของนาย

ชางหมอ จงพดวาฉนจกไปในทนนเอง เดกพวกนชนะฉนหลายคะแนนแลว

พจงชนะคนเอาคะแนนใหฉนฯ โฆสกะบอกวาพกลวพอฯลกเศรษฐพดวา

อยากลวไปเลยพ ฉนจกนำขาวสารนนเอาไปเองฉนถกเดกหลายคนชนะแลว

พจงชนะคน (เอา) คะแนน(ให)แกฉน จนกวาฉนจะกลบมาฯทราบกนดวา

โฆสกะเปนผฉลาดในการเลนขลบเพราะฉะนนลกชายเศรษฐนนจงไดหนวง

เหนยวโฆสกะนนไวอยางนฯ

41

๒.ฝายโฆสกะนน จงพดกะลกชายเศรษฐนนวา ถากระนน เธอจงไป

บอกกะนายชางหมอวาทราบวา งานอยางหนงพอผมสงไวเมอวานน ทานจง

ทำการงานนนใหสำเรจดงนแลวสงเขาไปแลวฯลกชายของเศรษฐนนไปยง

สำนกของนายชางหมอนนไดบอกตามนนฯครงนนนายชางหมอไดฆาลกชาย

เศรษฐนนตามนยามทเศรษฐบอกไวทเดยว แลวโยนไวในเตาฯฝายโฆสกะ

เลนกฬาตลอดทงวนพอตกเยนกกลบบาน เมอเศรษฐเหนแลวจงถามวา เจาไม

ไดไปหรอ พอ จงชแจงถงเหตทตนไมไดไปและเหตทนองชายไปแทน ฯ

เศรษฐฟงคำนนแลวจงรองลนวา อยาไดฆาเลย เปนผปานประหนงวามโลหต

เดอดพลานทวรางกายประคองแขนครำครวญอยวาชางหมอผเจรญอยาใหเรา

ฉบหายเลยอยาใหเราฉบหายเลยดงน ไดไปยงสำนกของนายชางหมอนนแลวฯ

นายชางหมอนน เหนเศรษฐนนกำลงเดนมาอยโดยอาการอยางนนจงพดวา

นายทานอยาเอดองไปงานของทานสำเรจแลวฯเศรษฐนนอนความโศกอยาง

ใหญหลวงประดจวาภเขาทวมทบแลวเสวยโทมนสมประมาณมใชนอยเปรยบ

ปานดงบคคลผมใจคดรายตอบคคลผไมประทษรายฉะนนฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

42

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๕

แปล ไทยเปนมคธ

๑. เสฏโน อทญจทญจ กโรนตสเสว ทารโก วฑฒโต ฯ

โฆสโกเตววสส นาม อโหส ฯ โส เสฏโน อกขมห กณฏโก วย

ขาย ฯ อชก โอโลเกตป น วสห ฯ อถสส มรณปาย จนเตนโต

อตตโนสหายกกมภการสสสนตกคนตวากทาอาวาปอาลมเปสสสต

ปจฉตวา เสวต วตเต เตนห อท สหสส คเหตวา มเมก กมม

กโรหตอาหฯกสามตฯเอโกเมอวชาตปตโตอตถตตว

สนตกเปเสสสามอถนคพภปเวเสตวาตขณายวาสยาขณฑาขณฑก

ฉนทตวา จาฏย ปกขปตวา อาวาเป ปเจยยาส อทนเต สหสส

ลญจการสทส อตตร ปน เต กตตพพยตตก ปจฉา กรสสามต ฯ

กมภกาโรสาธต สมปฏจฉ ฯ เสฏ ปนทวเสโฆสก ปกโกสาเปตวา

ตาต หโย มยา กมภกาโร เอก กมม อาณตโต เอห ตว ตสส

สนตก คนตวา เอว วเทห หโย กร เม ปตรา อาณตต กมม

นปผาเทหตปหณฯโสสาธตอคมาสฯตตตถคจฉนตอตโร

เสฏโน ปตโต ทารเกห สทธ คฬ กฬนโต ทสวา ต ปกโกสตวา

กห คจฉส ภาตกาต ปจฉตวา ปต สาสน คเหตวา กมภการสส

สนตกนตวตเตอหตตถคมสสามอเมทารกามพหลกขชนส

ตเมปฏชนตวาเทหตอาหฯอหปตภายามตฯมาภายภาตก

อหนตสาสนหรสสามพหหชโตยาวาหอาคจฉามตาวเมลกข

ปฏชนาหตฯโฆสโกกรคฬกฬายเฉโกเตนตเอวนพพนธฯ

43

๒.โสปนเตนหคนตวากมภการวเทหปตรากรเมหโย

เอกกมมอาณตตตนปผาเทหตวตวาอยโยเชสฯโสตสสสนตก

คนตวาตถาอวจฯอถนกมภกาโรเสฏนาวตตนยาเมเนวมาเรต

วาอาวาเปขปฯโฆสโกปทวสภาคกฬตวาสายณหสมเยเคหคนต

วาเสฏนาทสวากตาตนคโตสตวตเตอตตโนอคตการณญจ

กนฏสสคตการณญจอาโรเจสฯเสฏตสตวามาอวธตมหาวรว

วรวตวาสกลสรเรปกกฏตโลหโตวยหตวาอมโภกมภการมาม

นาสยมามนาสยตพาหาปคคยหกนทนโตตสสสนตกอคมาสฯ

กมภกาโรต ตถาอาคจฉนต ทสวาสามมาสททกร กมมนเต

นปผนนนต อาหฯ โส ปพพเตน วย มหนเตน โสเกน อวตถรโต

หตวาอนปปกโทมนสสปฏสเวเทสยถาตอปปทฏสสปทฏมโนฯ

44

ประโยค ป.ธ. ๕

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๙ มนาคม ๒๕๖๔

๑. เมถน ธมมนต ราคปรยฏาเนน สทสาน อภนน ธมมนต

กงขาวตรณฯราคปรยฏาเนนสทสภาวาปตตยามถนานอยนตเมถโนต

ธมโมววจจตตอาหราคปรยฏาเนนาตอาทฯตตถราคปรยฏาเนนาต

ราคสส ปรยฏาเนนฯ เมถนราคสส ปวตตยา ปรโยนทธจตตตายาต

อตโถฯธมโมตอชฌาจาโรตตฏฏกาฯ

มถนานวตตากาเรนทวนทวภตานอยนตเมถโนตจฬหตถปโทปม-

สตตฏกาฯ

รตตนภญเชยยวกาลโภชนนตรตตมปนภญเชยยทวาป

กาลาตกกนตโภชนนภญเชยยฯนจคนธนตเอตถคนธคคหเณน

วเลปนจณณาทนป คหตาเนวาต เวทตพพานฯ มญเจต กปปยมญเจ ฯ

สนถเตตตฏฏกาทหกปปยตถรเณหอตถเตฯฉมายมปนโคณกาทสนถตายป

วฏฏตตธมมกสตตวณณนาฯ

มญเจฉมายวสเยถสนถเตตมฏหตถปาทเกกปปยมญเจ

วา สธาทปรกมมกตาย ภมย วา ตณปณณปลาสาทน สนถรตวา กเต

สนถเตวาสเยถาตอตโถตอโปสถสตตวณณนาฯ

อฏงคกนตปญจงคกวยตรยอฏงคาวนมตตฯทกขนตคนาต

วฏฏทกขสสอนตคเตนาตธมมกสตตวณณนาฯ

ตตถ กายทวารปปวตตา อสทธมมปปฏเสวนฏานวตกกมเจตนา

อพรหมจรยนตขททกปาวณณนาฯ

อสทธมมเสวนาธปปาเยนกายทวารปปวตตามคเคนมคคปปฏปตต-

สมฏาปกาเจตนาอพรหมจรยฯตสสเทวสมภาราเสวตกามตาจตต

มคเคนมคคปปฏปตตตพรหมชาลฏกาฯ

45

๒.ตสสเทวองคานเสวนจตตญจมคเคนจมคคปปฏปาทนนต

กงขาวตรณฯ

อพรหมจรยสสปนจตตารองคานภวนตอชฌาจรณยวตถญจ

โหต ตตถ จ เสวนจตต ปจจปฏต โหต เสวนปปจจยปปโยคญจ

สมาปชชตสาทยนญจาตขททกปาวณณนาฯ

อชฌาจรณยวตถ นาม ตส มคคา ฯ วตตญเหต กงขาวตรณย

มนสสามนสสตรจฉานคตวเสนหตสโสอตถโยตาสวจจมคคปปสสาว-

มคคมขมคควเสนตโยตโยกตวานวมคคาตถาอภโตพยญชนกานฯ

ปรสานมปน วจจมคคมขมคควเสน เทว เทว กตวา ฉ มคคา ตถา

ปณฑกานนตเอวตสมคคาตฯ

เสสมธ เจว ปมทตยจตตถปญจเมส จ วตตพพ เหฏา

อาคารยวนเยวตตนเยเนวเวทตพพฯ

กาโลต ภกขน โภชนกาโล อธปเปโตฯ โส จ สพพนตเมน

ปรจเฉเทนมชฌนตโกฯเตเนวสสปทภาชเนวกาโลนามมชฌนตเก

วตวตเตยาวอรณคคมนาตวตตฯตมชฌนตโกปกาลสงคหคจฉตฯ

ตโตปฏายปนขาทตวาภญชตวานสกกาสหสาปวตสกกา

ภเวยยกกกจจเกนปนนกตตพพนตวกาลโภชนสกขาปทวณณนาฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

46

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๕

แปล มคธเปนไทย

๑.อรรถกถากงขาวตรณวาสองบทวา เมถน ธมม ไดแกธรรมของ

คน๒คนผเชนเดยวกนดวยความกลดกลมแหงราคะฯ

ฎกากงขาวตรณนนวา ธรรมนเปนของคนคทงหลาย เพราะถงภาวะ

เชนเดยวกนดวยความกลดกลมแหงราคะฉะนนธรรมนนเองพระผมพระภาคเจา

จงตรสวา เมถนเหตนนพระอรรถกถาจารยจงกลาวคำวาราคปรยฏาเนน

เปนตนฯ บรรดาบทเหลานน บทวา ราคปรยฏาเนน แปลวา ดวยความ

กลดกลมแหงราคะ ฯ อธบายวา ดวยความเปนผมจตถกความเปนไปแหง

ความกำหนดในเมถนรวบรดแลว ฯ อชฌาจาร (การผดประเวณ) ชอวา

ธมโมฯ

ฎกาจฬหตถปโทปมสตรวา ธรรมนเปนธรรมของคนคทงหลาย คอ

สองตอสองโดยอาการทกลาวแลวเหตนนจงชอวาเมถนฯ

อรรถกถาธมมกสตรวา บาทคาถาวา รตต น ภญเชยย วกาลโภชน

ความวา ไมพงบรโภคทงในตอนกลางคน ไมพงบรโภคโภชนะลวงเวลาไป

แลวทงในตอนกลางวนฯแมวตถมจณเครองไลทาเปนตนบณฑตกพงทราบ

วาพระผมพระภาคเจาทรงระบไวแลวดวยคนธศพทในคำวาน จ คนธ น

เหมอนกนฯ บทวา มญเจ ไดแก เตยงทสมควรฯ บทวา สนถเต ไดแก

ทเขาปลาดไวดวยเครองปลาดอนสมควรมเสอออนเปนตนฯ ก บนพนดน

แมทปลาดไวดวยผาขนสตวเปนตนกควรฯ

อรรถกถาอโบสถสตรวาบาทคาถาวามญเจ ฉมาย ว สเยถ สนถเต

ความวา พงนอนบนเตยงทสมควร ซงมเทาประมาณศอกกำ หรอบนพนท

ฉาบไวดวยปนขาวเปนตน หรอบนทนอนทปลาดดวยหญา ใบไม และฟาง

เปนตนกระทำไวฯ

47

อรรถกถาธมมกสตรวา บทวา อฏงคก คอ ไมพนไปจากองค ๘

เหมอนดนตรอนประกอบดวยองค ๕ ฉะนน ฯ บทวา ทกขนตคนา คอ

ผถงทสดแหงวฏฏทกขแลวฯ

อรรถกถาขททกปาฐะวา บรรดาองคเหลานน เจตนาเปนเหตกาวลวง

ฐานะดวยความประสงคจะเสพอสทธรรม ซงเปนไปทางกายทวาร ชอวา

อพรหมจรรยฯ

ฎกาพรหมชาลสตรวา เจตนาทยงการจดมรรคดวยมรรคใหตงขน

อนเปนไปทางกายทวารดวยความประสงคจะเสพอสทธรรมชอวาอพรหมจรรยฯ

อพรหมจรรยนนมองค๒คอจตทประกอบดวยความเปนผประสงคจะเสพ๑

การจดมรรคดวยมรรค๑ฯ

๒. อรรถกถากงขวาวตรณวา อพรหมจรรยนนมองค ๒คอ จตคด

จะเสพ๑การยงมรรคใหจดดวยมรรค๑ฯ

อรรถกถาขททกปาฐะวากอพรหมจรรยมองค๔คออชฌาจรณยวตถ

(วตถทจะพงประพฤตลวง คอมรรคทง ๓) มอย ๑ จตคดจะเสพใน

อชฌาจรณยวตถนนปรากฏชด ๑ ความพยายามอนเปนปจจยแหงการเสพ

สำเรจ๑มความยนด๑ฯ

มรรค๓๐ชอวา อชฌาจรณยวตถฯสมจรงดงคำทพระอรรถกถาจารย

กลาวไวในอรรถกถากงขาวตรณวา ก ผหญงม ๓ จำพวก คอ หญงมนษย

อมนษย และสตวดรจฉานเพศเมย มรรคของผหญงเหลานนแบงเปนพวกละ

๓คอวจจมรรคปสสาวมรรคและมขมรรคจงเปน๙ของจำพวกอภโต-

พยญชนกกอยางนน ฯ สวนของผชายแบงเปนพวกละ ๒ คอ วจจมรรค

และมขมรรค จงเปน ๖ ของพวกบณเฑาะกกอยางนน รวมเปนมรรค ๓๐

ดวยประการอยางนฯ

คำทเหลอทขาพเจาจะพงกลาวในสกขาบทน และในสกขาบทท ๑

ท ๒ ท ๔ และท ๕ บณฑตพงทราบตามนยอนขาพเจากลาวไวแลว

ในอาคารยวนยในหนหลงแลฯ

48

พระธรรมปรยตโมล อนทปญโญ วดบพตรพมข แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

อรรถกถาวกาลโภชนสกขาบทวา ในบทวา กาโล ทานประสงคเอา

กาลเปนทฉนของภกษทงหลายฯกกาลนนโดยกำหนดอยางตำสดคอเวลา

เทยงวนฯเพราะเหตนนนนแลในบทภาชนะแหงสกขาบทนนพระอบาลจง

กลาววาเมอเวลาเทยงลวงไปจนถงอรณขนเวลานจดเปนวกาลฯแมเวลา

เทยงตรง กถงการสงเคราะหเขาในกาล ฯ แต นบตงแตเทยงตรงนนไป

ภกษไมสามารถจะขบเคยวหรอฉนได พงสามารถจะดมโดยทนทได แตภกษ

ผมความรงเกยจไมควรทำฯ

49

ประโยค ป.ธ. ๖

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑. ลำดบนน มารดานายนนทยะนนบอกนางสาวเรวดวา แมคณ

ทเรอนหลงนแมจงฉาบทาสถานทสำหรบนงของพระภกษสงฆปลาดอาสนะไว

ตงเชงรอง(บาตร)ไว เวลาพวกภกษมารบบาตรนมนตใหทานนง เอาทกรองนำ

กรองนำฉน (ถวาย) เวลาทานฉนเสรจแลวลางบาตรดวยประการตามทฉนพด

มาอยางน แมจกเปนหญงทโปรดปรานของลกชายฉน ฯ นางสาวเรวดนน

ไดกระทำตามนน ฯ ลำดบนน พอแมจงบอกถงเรองราวนางสาวเรวดนน

แกลกชายวาแมเรวดเปนหญงทอดทนตอโอวาทเมอนายนนทยะนนรบปากวา

ดแลว จงกำหนดวนกระทำอาวาหมงคลฯลำดบนนนายนนทยะพดกะนาง

เรวดนนวา ถาภกษสงฆดวยพอแมฉนดวย เธอจกบำรง ดวยประการเชนน

เธอจกไดอยทเรอนนขอเธอจงอยาละเลยกแลวกนฯ

นางรบวาดละแลวทำทเปนผมศรทธาบำรงอย๒-๓วนกคลอดบตร

๒คนฯพอแมแมของนายนนทยะไดเสยชวตแลวฯความเปนใหญทงหมด

ในเรอน กตกอยแกนางเรวดนนคนเดยว ฯ จำเดมแตพอแมเสยชวต แมนาย

นนทยะกเปนมหาทานบดเตรยมตงทานสำหรบภกษสงฆ ฯ (และ) เรมตง

คาอาหารแมสำหรบคนกำพราและคนเดนทางเปนตนไว ทประตเรอน ฯ

ในกาลตอมา เขาฟงพระธรรมเทศนาของพระบรมศาสดา กำหนดอานสงส

ในการถวายอาวาสไดแลว ใหทำศาลา๔ มข ประดบดวยหอง ๔ หองใน

มหาวหาร ในปาอสปตนะ แลวใหลาดเตยงและตงเปนตน เมอจะมอบถวาย

อาวาสนน ไดถวายทานแกภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมขแลวถวายนำ

ทกขโณทกแดพระตถาคต ฯ ปราสาททพย สำเรจโดยรตนะ ๗ ประการ

พรอมดวยหมนาร มประมาณ๑๒โยชนในทศทงปวง เบองบนสงประมาณ

๑๐๐ โยชน ผดขนในเทวโลกชนดาวดงสพรอมดวยทกขโณทกประดษฐาน

(ในพระหตถ)ของพระบรมศาสดาทเดยวฯ

50

๒.ฝายหมนางอปสรเหนพระเถระนนแลว ลงจากปราสาทกลาววา

ทานผเจรญพวกดฉนเกดในทน ดวยหวงวาจกเปนนางบำเรอของนายนนทยะ

แตเมอไมพบเหนนายนนทยะนน เปนผอดอดเหลอเกน ดวยวา การละมนษย

สมบตแลวถอเอาทพยสมบตกเชนกบการทำลายถาดดนแลวถอเอาถาดทองคำ

ฉะนนพระผเปนเจาพงบอกเขาเพอประโยชนแกการมาณทน ฯพระเถระ

(กลบ)มาจากเทวโลกนนแลวเขาไปเฝาพระบรมศาสดาทลถามวาพระเจาขา

ทพยสมบตยอมเกดแกบคคลผทำความดทยงอยมนษยโลกนเองหรอหนอแลฯ

พระบรมศาสดา.โมคคลลานะทพยสมบตทเกดแลวแกนายนนทยะในเทวโลก

อนเธอเหนแลวเองมใชหรอ ไฉนจงถามเราเลา ฯ โมคคลลานะ.ทพยสมบต

เกดไดอยางนนหรอพระเจาขาฯลำดบนนพระบรมศาสดาตรสกะพระเถระ

นนวาโมคคลลานะเธอพดอะไรนนเหมอนอยางวาใครๆยนอยทประตเรอน

เหนบตรหรอพนองผไปอยตางถนมานาน(กลบ)มาแตถนทจากไปอยพงมาส

เรอนโดยเรวบอกวา คนชอโนนมาแลว เมอเปนเชนนนพวกญาตของเขา

กยนดราเรงแลวออกมาโดยขมขมนพงยนดยงกะผนนวา พอคณพอมาแลว

พอคณพอมาแลวฉนใดเหลาเทวดา(ตาง)ถอเอาเครองบรรณาการอนเปนทพย

๑๐อยางตอนรบดวยคดวา เรากอน เรากอนแลวยอมยนดยงกะสตรหรอบรษ

ผทำความดไวในโลกนซงละโลกนแลวไปสโลกหนาฉนนนเหมอนกนดงนฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

51

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๖

แปล ไทยเปนมคธ

๑.อถสสมาตาเรวตอาหอมมตวอมสมเคเหภกขสงฆสส

นสชชนฏานอปลมปตวาอาสนานปญญาเปหอาธารเกเปหภกขน

อาคตกาเลปตเตคเหตวานสทาเปตวาธมมกรเกนปานยปรสสาเวตวา

ภตตกาเล ปตเต โธว เอว เม ปตตสส อาราธกา ภวสสตต ฯ สา

ตถาอกาสฯอถนโอวาทกขมาชาตาตปตตสสอาโรเจตวาเตน

สาธตสมปฏจฉเตทวสเปตวาอาวาหกรสฯอถนนนทโยอาห

สเจภกขสงฆญจมาตาปตโรจเมอปฏหสสสเอวอมสม เคเห

วตถลภสสสอปปมตตาโหหตฯสาสาธตปฏสสณตวากตปาห

สทธาวยหตวาอปฏหนตเทวปตเตวชายฯนนทยสสปมาตาปตโร

กาลมกสฯเคเหสพพสสรยตสสาเยวอโหสฯนนทโยปมาตาปตน

กาลกรยโต ปฏาย มหาทานปต หตวา ภกขสงฆสส ทาน ปฏเปส

กปณทธกาทนปเคหทวาเรปากวตตปฏเปสฯโสอปรภาเคสตถ

ธมมเทสนสตวาอาวาสทาเนอานสสสลลกเขตวาอสปตเนมหาวหาเร

จตหคพเภหปฏมณฑตจตสสาลกาเรตวามญจปาทนอตถราเปตวา

ตอาวาสนยยาเทนโตพทธปปมขสสภกขสงฆสสทานทตวาตถาคตสส

ทกขโณทกอทาสฯสตถทกขโณทกปปตฏาเนนสทธเยวตาวตสเทวโลเก

สพพทสาส ทวาทสโยชนโก อทธ โยชนสตพเพโธ สตตรตนมโย

นารคณสมปนโนทพพปปาสาโทอคคจฉฯ

๒.อจฉราสงโฆปนทสวาปาสาทโตโอตรตวาอาหภนเต

มยนนทยสสปรจารกาภวสสามาตอธนพพตตาตปนอปสสนตา

อตวย อกกณตมห มตตกปาต ภนทตวา สวณณปาต คหณสทส

ห มนสสสมปตต หตวา ทพพสมปตต คหณ อธาคมนตถาย น

วเทยยาถาต ฯ เถโร ตโต อาคนตวา สตถาร อปสงกมตวา ปจฉ

52

นพพตตต น โข ภนเต มนสสโลเก ตานญเญว กตกลยาณาน

ทพพสมปตตตฯโมคคลลานนนเตเทวโลเกนนทยสสนพพตตา

ทพพสมปตต สาม ทฏา กสมา ม ปจฉสต ฯ เอว ภนเต

นพพตตตต ฯ อถ น สตถา โมคคลลาน ก นาเมต กเถส ยถา

หจรปปวตถ ปตต วาภาตร วา ปวาสโตอาคจฉนต คามทวาเร

โตโกจเทวทสวา เวเคน เคห อาคนตวา อสโกนามอาคโตต

อาโรเจยยอถสสญาตกาหฏปปหฏาเวเคนนกขมตวาอาคโตส

ตาตอาคโตสตาตาตตอภนนเทยย เอวเมวอธกตกลยาณอตถ

วาปรส วาอม โลกหตวาปรโลกคตทสวธ ทพพปณณาการ

อาทายอหปรโตอหปรโตตปจจคคนตวาเทวตาอภนนทนตต

อาหฯ

53

ประโยค ป.ธ. ๖

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๒๒ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑.อตถเกหอปญาตมคคนตเอตอนพนธนสสการณวจนฯ

อทหวตตโหตยนนนาหอมภกขปฏโตปฏโตอนพนเธยย

กสมายสมาอทปฏโตปฏโตอนพนธนนามอตถเกหอปญาต

มคคญาโตเจวอปคโตจมคโคตอตโถฯอถวาอตถเกหอมเหห

มรเณสตอมเตนาปภวตพพนตเอวเกวลอตถตอปญาตนพพาน

นามตมคคนโตปรเยสนโตตเอวเมตถอตโถทฏพโพฯปณฑปาต

อาทาย ปฏกกมต สทนนกณเฑ วตตปปการ อญญตร กฑฑมล

อปสงกมตวา นสท ฯ สารปตโตป โข อกาโล โข ตาว ปญห

ปจฉตนตกาลอาคมยมาโนตวาวตตปฏปตตปรณตถกตภตตกจจสส

เถรสสอตตโนกมณฑลโตอทกทตวาโธตหตถปาเทนเถเรนสทธ

ปฏสนถารกตวาปญหปจฉฯเตนวตตอถโขสารปตโตปรพพาชโกต

อาทฯนตาหสกโกมตนเตอหสกโกมฯเอตถจปฏสมภทปปตโต

เถโรนเอตตกนสกโกตอถโขอมสสธมมคารวอปปาเทสสามต

สพพากาเรน พทธวสเย อวสยภาว คเหตวา เอวมาห ฯ เย ธมมา

เหตปปภวาต เหตปปภวา นาม ปญจกขนธา ฯ เตนสส ทกขสจจ

ทสเสต ฯ เตส เหต ตถาคโตอาหาต เตส เหต นามสมทยสจจ

ตญจตถาคโตอาหาตทสเสตฯ

๒. เตสญจโยนโรโธตเตสอภนนปสจจานโยอปปวตตนโรโธ

ตญจตถาคโตอาหาตอตโถฯเตนสสนโรธสจจทสเสตฯมคคสจจ

ปเนตถสรปโตอทสสตปนยโตทสสตโหตฯนโรเธหวตเต

ตสสสมปาปโกมคโควตโตวโหตฯอถวาเตสญจโยนโรโธต

เอตถ เตส โย นโรโธ จ นโรธปาโย จาต เอว เทวป สจจาน

54

ทสสตาน โหนตต ฯ อทาน ตเมวตถ ปฏปาเทนโต อาห เอววาท

มหาสมโณตฯเอเสวธมโมยทตาวเทวาตสเจปอโตอตตรนตถ

เอตตกเมวอทโสตาปตตผลมตตเมวปตตพพตถาปเอโสเอวธมโมต

อตโถฯปจจพยถาปทมโสกนตยมยปรเยสมานาวจรามตปทมโสก

ปฏวทธถตมเหวปตตตตมเหหตอตโถฯอทฏอพภตตพหเกห

กปปนหเตหต อมเหห นาม อท ปทมโสก พหเกห กปปนหเตห

อทฏเมวอพภตตฯอตตสสปทสส อทฏภาเวนทฆรตตอตตโน

มหาชานยภาว ทเปต ฯ คมภเร ญาณวสเยต คมภเร เจว คมภรสส

จ ญาณสส วสยภเต ฯอนตตเร อปธสงขเยต นพพาเน ฯ วมตเตต

ตทารมมณายวมตตยาวมตเตฯพยากาสตเอตเมสาวกยคภวสสต

อคค ภททยคนต วทนโต สาวกปารมญาเณ พยากาส ฯ สา ว เตส

อายสมนตาน อปสมปทา อโหสต สา เอหภกขอปสมปทา ว เตส

อปสมปทาอโหสฯเอวอปสมปนเนสจเตสมหาโมคคลลานตเถโร

สตตหทวเสหอรหตเตปตฏโตสารปตตตเถโรอฑฒมาเสนฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

55

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๖

แปล มคธเปนไทย

๑.คำนวา อตถเกห อปญาต มคค เปนคำแสดงเหตแหงการตดตามฯ

จรงอย มคำททานอธบายไวดงนวา อยากระนนเลย เราพงตดตามภกษนไป

ขางหลง ๆ เพราะเหตไร ? เพราะเหตวา ธรรมดาการตดตามไปขางหลง ๆ

น เปนทางทผมความตองการทงหลายรจกเขาหาแลว อธบายวา เปนมรรคา

อนชนทงหลายผมความตองการรแลวและดำเนนเขาหาแลวฯ

อกอยางหนงพงเหนเนอความในคำนอยางนวาธรรมดาวาพระนพพาน

อนเราทงหลายผมความตองการรชดแลววามอยแนนอนดวยอนมานอยางนวา

เมอความตายมแมธรรมทไมตายกตองมดวย(อยากระนนเลย) เราเมอแสวงหา

คอ เมอคนหาพระนพพานนน (พงตดตามภกษนไปขางหลงๆ)ฯหลายบทวา

ปณฑปาต อาทาย ปฏกกม ความวาทานพระอสสชเขาไปนงชดเชงฝาแหง

ใดแหงหนงซงมประการดงกลาวแลวในสทนนกณฑฯ

แมพระสารบตรเลา กยนคอยเวลาอยดวยคดวา ยงไมใชเวลาแล

ทจะถามปญหากอนเพอจะบำเพญวตรปฏบตใหบรบรณ จงถวายนำจากคนโท

ของตน แกพระเถระผทำภตตกจเสรจแลว กระทำปฏสนถารกบพระเถระ

ผลางมอและเทาแลวจงถามปญหาฯเพราะเหตนน พระธรรมสงคาหกาจารย

จงกลาววา อถโข สารปตโต ปรพพาชโก เปนตน ฯสองบทวา น ตาห

สกโกม ความวา เราไมสามารถแสดงแกทานได ฯ แตวาพระเถระผบรรล

ปฏสมภทาในธรรมนแลว จะไมสามารถแสดงธรรมเพยงเทาน กหามได

โดยทแททานคดวา เราจกปลกความเคารพในธรรมใหเกดแกปรพาชกน

ถอเอาขอทการแสดงธรรมในพทธวสยโดยอาการทงปวงมใชวสยของตน

56

จงกลาวอยางนนฯบาทคาถาวา เย ธมมา เหตปปภวา ความวา เบญจขนธ

ชอวามเหตเปนแดนเกดฯพระเถระแสดงทกขสจแกปรพาชกนนดวยบาท

คาถาวา เย ธมมา เหตปปภวานนฯดวยบาทคาถาวา เตส เหต ตถาคโต

อาห พระเถระยอมแสดงวา สมทยสจ ชอวาเหตแหงเบญจขนธเหลานน

พระตถาคตตรสสมทยสจนนดวยฯ

๒. บาทคาถาวา เตสญจ โย นโรโธความวาพระตถาคตตรสความ

ดบคอความไมเปนไปแหงสจจะแมทงสองเหลานนดวย ฯ พระเถระแสดง

นโรธสจแกปรพาชกนน ดวยบาทคาถาวา เตสญจ โย นโรโธ นน ฯ

สวนมรรคสจแมทานไมไดแสดงรวมไวในคาถานกเปนอนแสดงแลวโดยนยฯ

เพราะวา เมอกลาวถงนโรธแลว มรรคซงเปนเหตใหถงนโรธนน กเปนอน

กลาวถงเหมอนกน ฯ อกอยางหนง ในบาทคาถาวา เตสญจ โย นโรโธ

นสจจะแมทงสอง เปนอนพระเถระแสดงแลวอยางนวา ความดบแหงสจจะ

ทงสองเหลานน และอบายแหงความดบแหงสจจะทงสองเหลานน ฉะนแลฯ

บดนพระเถระเมอจะยำเนอความนนนนแลจงกลาววาพระมหาสมณะมปกต

ตรสอยางนฯ

บาทคาถาวา เอเสว ธมโม ยท ตาวเทว ความวา แมถาวาผล๓

ประการนอกนซงยงไปกวานไมมไซร ผลเพยงเทานเทานน คอ คณเพยงแค

โสดาปตตผลนเทานนอนขาพเจาจะพงบรรล,แมถงอยางนนธรรม(ซงขาพเจา

คนหาแลว)กธรรมนนนแลฯ

บาทคาถาวา ปจจพยถา ปทมโสก ความวาพวกขาพเจา เทยวคนหา

ทางอนไมมความโศกใดทานทงหลายนนแลยอมตรสรทางอนไมมความโศก

นน อธบายวา ทานทงหลายบรรลทางนนแลว ฯ สองบาทคาถาวา อทฏ

อพภตต พหเกห กปปนหเตหความวาทางอนไมมความโศกนชออนขาพเจา

ทงหลายไมเหนแลวทเดยว ลวงไปนานแลวตงหลายนหตแหงกลป ฯ

57

พระวสทธวงศาจารย อโนมคโณ วดปากนำ แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

พระสารบตรแสดงขอทตนเปนผมความเสอมใหญมานาน เพราะความทตน

ไมไดเหนทางนนดวยประการฉะนฯ

บาทคาถาวาคมภเร ญาณวสเย ความวาอนลกซงและเปนวสยแหง

ญาณอนลกซงฯบาทคาถาวา อนตตเร อปธสงขเยไดแกในพระนพพานฯ

บทวาวมตเต ความวาชอวาผหลดพนแลว เพราะวมตตซงมพระนพพานนน

เปนอารมณฯบทวาพยากาส ความวาพระบรมศาสดาเมอตรสวาสหายสอง

คนน จกเปนคสาวกของเรา จกเปนคอนเจรญชนเยยมของเรา ดงน

ชอวาทรงพยากรณแลว(ซงสหายเหลานน)ในสาวกบารมญาณฯ

หลายบทวาสา ว เตส อายสมนตาน อปสมปทา อโหส มความวา

เอหภกขอปสมปทานนแล ไดเปนวธอปสมบทของทานเหลานน ฯ กใน

พระเถระทง๒ เหลานนผอปสมบทแลวอยางนน พระมหาโมคคลลานเถระ

๗วนจงไดดำรงอยในพระอรหต,พระสารบตรเถระ กงเดอนจงไดดำรงอย

ในพระอรหตฯ

58

ประโยค ป.ธ. ๗

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑. สวนปจจยสนนสสตศล พระอรรถกถาจารยทงหลาย กลาววา

ปจจเวกขณสทธ เพราะบรสทธไดดวยการพจารณาฯ เพราะฉะนนภกษเมอ

พจารณาเหนโทษ ในการบรโภคปจจยทยงมไดพจารณา พงพจารณาปจจย

ทงหลายฯ

ดงไดสดบมา ภกษทงหลายในกาลกอน โดยมากไมพจารณาแลว

บรโภคปจจย๔จงไมพนจากนรกและกำเนดสตวดรจฉานฯพระบรมศาสดา

ทรงทราบความนนแลวตรสวาภกษทงหลายชอวาภกษไมพจารณาแลวบรโภค

ปจจย๔ไมควร เพราะฉะนนตงแตนไป เธอทงหลายพงพจารณา(กอน)แลว

จงบรโภคดงน เมอจะทรงแสดงปจจเวกขณวธ ทรงวางแบบแผนไวโดยนย

เปนตนวา ภกษทงหลาย กภกษในธรรมวนยน พจารณาโดยปญญาแลว

จงใชสอยจวร ตรส(ตอไป)วา ชอวา การบรโภคปจจย ทยงมไดพจารณา

เปนเชนกบการบรโภคยาพษอนแรงกลา แมคนโบราณทงหลาย ไมพจารณา

ไมรโทษแลวบรโภคยาพษเสวยทกขอยางใหญดงนแลวทรงนำอดตนทานมาฯ

ในอดตกาล พระโพธสตวไดเปนนกเลงสกา มโภคสมบตมาก

ในกรงพาราณส ฯ ครงนน นกเลงสกาโกงอกคนหนง กำลงเลน(สกา)กบ

พระโพธสตวนนเมอตนมชยกไมทำลายวงเลนแตในเวลาปราชยกใสลกสกา

ไวในปากแสรงพดวา ลกสกาหายทำลายวงเลนแลวหลกไปฯพระโพธสตว

ทราบความนนแลว ถอเอาลกสกาไปเรอนแลว ยอมดวยยาพษอยางแรงกลา

ตากใหแหงแลวแหงอกถอเอาลกสกาเหลานนไปสำนกของนกเลงสกาโกงนน

แลวเลน(สกา)กนฯนกเลงสกาโกงนนกำลงเลนในเวลาทตนปราชยกใสสกา

ลกหนงในปาก สลบไปดวยกำลงยาพษ กลอกนยนตา คอพบลมลง ฯ

พระโพธสตวปรารถนาจะใหชวตแกเขา จงใหยาสำหรบสำรอกทดองแลว

ดวยโอสถ ใหสำรอกออกมาทำเขาใหหายโรคแลว ไดใหโอวาทวาทานอยา

ไดทำอยางนอกฯ

59

๒.กในอรรถกถาทงหลายทานกลาววาจวรภกษพงพจารณาทกขณะ

ทใชสอยบณฑบาตพงพจารณาทกคำกลน เสนาสนะพงพจารณาทกขณะ

ทใชสอยฯในฎกาปกรณวเสสวสทธมรรคทานกลาววา จวรภกษพงพจารณา

ในขณะทเปลองจากกายแลวจงใชสอย(อก) เสนาสนะพงพจารณาทกขณะ

ทใชสอย คอทกขณะทเขาไป ฯสวนในฎกาวมตวโนทนแหงรปยสกขาบท

ทานกลาววา บทวา ปรโภเค คอ ในขณะทเปลองออกจากกายแลวใชสอย

(อก) ฯบทวาปรโภเคคอ ในขณะทเขาไปภายในแตชายคาและในขณะนง

และนอนฯ

ถาภกษไมสามารถพจารณา ในกาลบรโภคไดไซร ภายหลงแตกาล

บรโภคพงพจารณาแมคราวเดยวดวยอตตปจจเวกขณะวาวนนเราไมไดพจารณา

แลวใชสอยจวรใด เปนตนฯกในฎกาปกรณวเสสวสทธมรรคทานกลาววา

ภกษเมอไมสามารถ(พจารณา)อยางนนพงพจารณาวนหนง๔ครง๓ครง๒

ครงหรอครงเดยวกไดดวยสามารถกาลวเสสตามทกลาวแลวฯ

บรรดาบทเหลานนบทวาตถาความวา เพอพจารณาในกาลบรโภคฯ

กอนฉนขาวกดภายหลงฉนขาวกดสามยามแหงราตรกดนอกจากกาลบรโภค

ชอวา กาลวเสสตามทกลาวแลวฯกอตตปจจเวกขณะน เหมาะสมในปจจยท

เหลอ ฯ สวนเภสชในกาลได ภกษพจารณากตาม ไมพจารณากตาม (แต)

ในกาลบรโภค พงพจารณาโดยแท ฯ ดวยเหตนน ในอรรถกถาทงหลาย

ทานจงกลาววา ความมสตเปนปจจย ทงในกาลรบ ทงในกาลบรโภคเภสช

กควร ฯ แมเมอมสตเปนปจจยอยางนน ภกษทำสต ในกาลรบ (แต)ไมทำ

ในกาลบรโภคเลย เปนอาบต แตภกษไมทำสต ในกาลรบทำในกาลบรโภค

ไมเปนอาบตฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

60

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๗

แปล ไทยเปนมคธ

๑.ปจจยสนนสสตสลนตปจจเวกขเณนสชฌนโตปจจเวกขณสทธต

อฏกถาจรเยหวตตฯตสมาอปจจเวกขตปรโภเคอาทนวสมปสสนเตน

ปจจยาปจจเวกขตพพาฯ

ปพเพ กร ภกข เยภยเยน อปจจเวกขตวา จตตาโร ปจจเย

ปรภญชนตานรยตรจฉานโยนโตนมจจนต ฯสตถาตมตถ ญตวา

ภกขเว ภกขนา นาม จตตาโร ปจจเย อปจจเวกขตวา ปรภญชต น

วฏฏต ตสมา อโต ปฏาย ปจจเวกขตวา ปรภญเชยยาถาต วตวา

ปจจเวกขณวธทสเสนโตอธปนภกขเวภกขปฏสงขาโยนโสจวร

ปฏเสวตตอาทนา นเยน ตนต เปตวา อปจจเวกขตปรโภโค นาม

หลาหลวสปรโภคสทโสโปราณกาปอปจจเวกขตวาโทสอชานตวาวส

ปรภญชตวามหาทกขอนภวสตวตวาอตตอาหร

อตเต พาราณสย โพธสตโต มหาโภโค อกขธตโต อโหส ฯ

อถาปโร กฏกขธตโต เตน สทธ กฬนโต อตตโน ชเย วตตมาเน

กฬามณฑลนภนทตปราชยกาเลปนอกขมเขปกขปตวาอกโข

นฏโต กฬามณฑล ภนทตวา ปกกาม ฯ โพธสตโต ตมตถ ญตวา

อกเขคเหตวาฆรคนตวาหลาหลวเสนรชตวาปนปปนสกขาเปตวา

เตอาทายตสสสนตกคนตวากฬตฯโสกฬนโตอตตโนปราชยกาเล

เอก อกข มเข ปกขปตวา วสเวคมจฉโต อกขน ปรวตเตตวา ขนธ

นาเมตวา ปต ฯ โพธสตโต ตสส ชวต ทาตกาโม โอสธปรภาวต

วมนเภสชชทตวาวเมตวาตอโรคกตวาปนเอวรปมาอกาสต

โอวาทอทาสฯ

61

๒. วตตญจฏกถาส จวร ปรโภเค ปรโภเค ปจจเวกขตพพ

ปณฑปาโตอาโลเปอาโลเปเสนาสนปรโภเคปรโภเคตฯวสทธมคคฏกาย

จวร กายโต โมเจตวา ปรโภเค เสนาสน ปรโภเค ปรโภเค ปเวเส

ปเวเสต วตต ฯ รปยสกขาปทวมตวโนทนยนต ปรโภเคต กายโต

โมเจตวาปรโภเคฯปรโภเคตอทกปตนฏานโตอนโตปเวสเนนสทน-

สยเนสจาตวตตฯ

สเจปรโภคกาเลปจจเวกขตนสกโกตปรโภคโตปจฉากาเล

อชชมยาอปจจเวกขตวายจวรปรภตตนตยาทนาอตตปจจเวกขเณน

เอกกขตตมปปจจเวกขตพพฯวตตญจวสทธมคคฏกายตถาอสกโกนเตน

ยถาวตตกาลวเสสวเสน เอกสมทวเสจตกขตตตกขตตทวกขตตสกเยว

วาปจจเวกขตพพนตฯ

ตตถตถาตปรโภคกาเลปจจเวกขตนตยตโถฯยถาวตตกาลวเสโส

นาม ปรโภคกาลโต ปร ปเรภตต ปจฉาภตต รตตยา ยามตตยญจฯ

อทญจ เสสปจจเยส ยชชต ฯ เภสชชนต ปฏลาภกาเล ปจจเวกขตวาป

อปจจเวกขตวาปปรโภคกาเลปจจเวกขตพพเมวฯเตนวตตอฏกถาส

เภสชชสสปฏคคหเณปปรโภเคปสตปจจยตาวฏฏตฯเอวสนเตป

ปฏคคหเณ สต กตวา ปรโภเค อกโรนตสเสว อาปตต ปฏคคหเณ

ปนสตอกตวาปรโภเคกโรนตสสอนาปตตตฯ

62

ประโยค ป.ธ. ๗

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๒๒ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑.อปนกขปนนามสมเปนกขปนฯตตถโยอมนาอสนา

มโต โส ธน วา ลภตตอาทนา นเยน มรณวณณ วา สวณเณตวา

อมนา มรณตถกา มรนต มรณตถกา มาเรนตต วา วตวา อส

อปนกขปต ตสสอปนกขปเนทกกฏ ฯ มรตกาโมวา เตนอตตาน

ปหรตมาเรตกาโมวาอญญปหรตอภยถาปปรสสทกขปปตตยา

อปนกเขปกสสถลลจจยมรเณปาราชกฯอนททสสนกขตเตพหน

มรเณอกสลราสปาราชกาทวตถสปาราชกาทนฯวปฏสาเรอปปนเน

อสคหตฏาเนเปตวามจจตฯกณตวาคหโตโหตอสสสามกาน

อสเยสหตถโตมลคหตเตสมลทตวามจจตฯสเจโลหปณฑ

วา ผาล วา กททาล วา คเหตวา อส การาปโต โหต ย ภณฑ

คเหตวาการโตตเทวกตวามจจตฯสเจกททาลคเหตวาการต

วนาเสตวาผาลกโรตผาเลนปหารลภตวามรนเตสปปาณาตปาตา

นมจจตฯสเจปนโลหสมฏาเปตวาอปนกขปนตถเมวการโต

โหต อาเรนฆสตวา จณณวจณณ กตวาวปปกณเณมจจต ฯ สเจป

สวณณนาโปตถโกวยพหหอกชฌาสเยหกโตโหตโปตถเกวตตนเยเนว

กมมพนธวนจฉโย เวทตพโพ ฯ เอส นโย สตตภนทส ฯ สลลคเฬส

ปาสยฏสทโส วนจฉโย ฯ ตถา ปาสาเณ ฯ สตเถ อสสทโสว ฯ

วส วาต วส อปนกขปนตสส วตถวเสน อททสสานททสสานรปโต

ปาราชกาทวตถสปาราชกาทนเวทตพพานฯกณตวาปเตปรมนเยน

ปฏปากตกกตวามจจตฯสยเภสชเชหโยชเตอวสกตวามจจตฯ

รชชยาปาสรชชสทโสววนจฉโยฯ

63

๒.เภสชเชฯโยภกขเวรภกขสสปชชรเกวาวสภาคโรเค

วา อปปนเน อสปปายานป สปปอาทน สปปายานต มรณาธปปาโย

เทตอญญวากญจ กนทมลผลฯตสสเอวเภสชชทาเนทกกฏ

ปรสส ทกขปปตตย มรเณ จ ถลลจจยปาราชกาน อานนตรยวตถมห

อานนตรยนตเวทตพพฯ

รปปหาเรฯอปสหรตตปรวาอมนาปรปตสสสมเปเปต

อตตนา วา ยกขเปตาทเวส คเหตวา ตฏต ฯ ตสส อปสหารมตเต

ทกกฏฯปรสสตรปทสวาภยปปตตยถลลจจยมรเณปาราชกฯ

สเจปนตเทวรป เอกจจสสมนาป โหต อลาภเกนจสสสตวา

มรตวสงเกโตฯมนาปเยปเอเสวนโยฯตตถปนวเสเสนอตถน

ปรสรป ปรสานญจ อตถรป มนาป ฯ ต อลงกรตวา อปสหรต

ทฏมตตกเมว กโรต อตจร ปสสตมป น เทต ฯ อตโร อลาภเกน

สสสตวามรตปาราชกฯสเจอตตสตวามรตวสงเกโตฯอถปน

อตตสตวา วา อลาภเกน วาต อวจาเรตวา เกวล ปสสตวา มรสสตต

อปสหรต อตตสตวา วา สสสตวา วา มเต ปาราชกเมว ฯ เอเตเนว

อปาเยนสททปสหาราทโยปเวทตพพาฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

64

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๗

แปล มคธเปนไทย

๑. การวางไวในทใกล ชอวา การลอบวาง ฯ ในการลอบวางนน

มวนจฉยดงน ภกษใดพรรณนาคณความตาย โดยนยเปนตนวา ผทตายดวย

ดาบเลมนจะไดทรพยดงนหรอพดวาผทตองการความตายจงตายดวยดาบ

เลมน ผทตองการความตาย จงใหฆาดวยดาบเลมน แลวลอบวางดาบไว

ในเพราะการลอบวางไวเปนอาบตทกกฏแกภกษนนฯผทประสงคจะฆาตว

ตาย จะใชดาบเลมนนประหารตนเองกตาม ผทประสงคจะใหคนอนตาย

จะใชดาบเลมนนประหารคนอนกตามแมทงสองประการ เปนอาบตถลลจจย

แกภกษผลอบวาง ในเพราะกอใหเกดทกขแกคนอน เปนอาบตปาราชก

ในเพราะเขาตายฯเมอภกษวางไวไมเจาะจงในเพราะสตวตายเปนจำนวนมาก

เปนการเพมพนอกศล ในเพราะวตถแหงปาราชกเปนตน เปนอาบตปาราชก

เปนตน ฯ เมอเกดความเดอดรอนใจขน จงเกบดาบไวในททหยบมา

ยอมพนได ฯ ภกษรบซอดาบมาแลว คนดาบใหแกเจาของดาบแลวรบเอา

มลคาคนจากมอของเจาของดาบ ยอมพน ฯ ถาภกษเอากอนเหลก ผาลไถ

หรอจอบมาใหชางทำเปนดาบ เอาสงใดมาใหทำ ครนทำกลบคนใหเปนสง

นนอยางเดม จงพนได ฯ ถาทำลายดาบทเอาจอบมาใหทำแลวทำเปนผาลไถ

แมเมอสตวจำนวนมากไดการประหารดวยผาลไถแลวตายไป ภกษยอมไมพน

จากปาณาตบาต ฯ แตถาภกษใหหลอมดาบใหทำเปนกอนเหลกเพอวางไว

นนแหละ เมอเหลกนนถกครดดวยมมเหลกทำใหปนละเอยดกระจายไป

ภกษยอมพนฯแมถาภกษหลายรปรวมใจกนทำดาบกพงทราบวนจฉยความ

ผกพนแหงกรรมโดยนยทกลาวไวในเรองรวมกนทำคมภรพรรณนา (ความตาย)

นนเองฯ ในหอกและฉมวก กมนยน ฯ ในหลาวและไมคอนกมวนจฉย

65

เชนเดยวกบไมคนบวงฯในแผนหนกเชนกนฯในศสตรากเปนเชนเดยว

กบดาบนนแลฯบทวา วส วา ความวา เมอภกษลอบวางยาพษพงทราบวา

เปนอาบตปาราชกเปนตน ในเพราะวตถแหงปาราชกเปนตน โดยอนรปวา

เจาะจงและไมเจาะจง ดวยอำนาจแหงวตถ ฯ เมอซอยาพษมาเกบไว ภกษ

ทำใหกลบเปนปกตโดยนยกอนยอมพนไดฯเมอยาพษทตนเองผสมกบเภสช

หลายอยาง ภกษทำไมใหมพษ จงพนได ฯ ในเชอกกมวนจฉยเชนเดยวกบ

เชอกบวงเหมอนกนฯ

๒.ในเภสชมวนจฉยดงนฯภกษใดเมอภกษผมเวรตอกนเกดโรค

ซมเศราหรอโรคทเปนวสภาคกนขนมความประสงคจะใหเขาตาย ใหเภสช

มเนยใสเปนตนแมไมเปนสปปายะดวยบอกวาเปนสปปายะหรอวาใหรากไม

เหงาไมและผลไมอยางใดอยางหนงชนดอนฯพงทราบวาในเพราะใหเภสช

อยางนนเปนอาบตทกกฏแกภกษนนในเพราะกอใหเกดทกขแกบคคลอนเปน

อาบตถลลจจย และเพราะเขาตายเปนอาบตปาราชก ในวตถแหงอนนตรยกรรม

กจดเปนอนนตรยกรรมฯ

ในการนำรปเขาไปมวนจฉยดงนฯบทวาอปสหรต ความวาภกษ

พกคนอนทมรปไมนาพอใจไวในทใกลบคคลนนหรอตนเองยนหลอกเปน

ยกษหรอเปนเปรตเปนตนฯ เพยงนำ (รป) เขาไปกเปนอาบตทกกฏแกภกษ

นน ฯ ในเพราะบคคลอนเหนรปนนแลวเกดตกใจกลว เปนอาบตถลลจจย

ในเพราะเขาตาย เปนอาบตปาราชกฯ แตถารปนนนนเอง เปนทพอใจของ

บคคลบางคนและผนนซบผอมตายไปเพราะไมได(รป)ถอเปนการผดกำหนดฯ

แมในรปทนาพอใจ กนยนเหมอนกน ฯ กบรรดารปทนาพอใจนน วาโดย

พเศษ รปบรษกเปนทพอใจของเหลาสตร และรปสตรกเปนทพอใจของ

เหลาบรษ ฯ ภกษแตงเปนรปนนแลวนำเขาไปไว ทำพอใหเหนไดเทานน

66

แมไมใหเพอเหนนานเกนไปฯบคคลนอกนซบผอมตายไปเพราะไมได(รป)

กเปนอาบตปาราชกฯ ถาตกใจตายไป เปนการผดกำหนดฯ แตถาภกษมได

พจารณาวา เขาจะตกใจตายไป หรอจะซบผอมตายไปเพราะไมได (รป)

นำเขาไปวางไวดวยตงใจวาเขาเหนอยางเดยวกจกตายไปเมอเขาตกใจตายไป

กดซบผอมตายไปกด เปนอาบตปาราชกทงนนฯแมการสงเสยงเขาไปเปนตน

กพงทราบโดยอบายนนนแลฯ

สมเดจพระพฒาจารย ชวนปญโญ วดไตรมตรวทยาราม แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

67

ประโยค ป.ธ. ๘

แตงฉนทภาษามคธ

สอบ วนท ๒๓ กมภาพนธ ๒๕๖๔

จงเกบขอความตามทจะเกบได ในขอความขางทายน แลวประพนธ

ใหเปนภาษามคธโดยฉนทลกษณะ๓อยางตามถนดแตงฉนทอะไรแจงชอไวดวยฯ

ศาสนาทงหลายสงสอนเพยงแตใหละชวและบำเพญความด แตไม

สอนใหเขาถงใจ ยอมเปนทางใหเขาถงความสขอนแทจรงไมได ยอมไมลถง

ประโยชนทมงหมายคอความสงบแหงใจ เพราะจตใจยอมมากไปดวยอารมณ

ถาเปนอารมณอนดงามซงเปนทนาปรารถนา ยอมชวนใหโลภใหทะเยอทะยาน

อยากไดใหปรารถนายงๆขนไปถาเปนอารมณอนรายไมดงามซงไมเปนทนา

ปรารถนายอมโกรธแคนยอมพยาบาทและยอมผกอาฆาตมาดราย เหนบคคล

อนไดดรษยาคดตดรอนเหนบคคลอนเดอดรอนคดกระหนำซำเตม

อนง ธรรมดาบคคลยอมเหนตนเปนสำคญ ไมปรารถนาใหบคคลอน

ไดดกวาตน และไมปรารถนาเหนบคคลซงตนเหนวาตำกวามาเสมอตน

หลงตนเหนตนเปนสำคญกวาบคคลทงหลาย ทำผดพลาดเพราะถอตนเปน

ประมาณเมอจตใจยงแวดลอมดวยอารมณคอความโลภความโกรธความหลง

เชนน ยอมไมผองใส ยอมเปนจตใจทเศราหมอง เปนทางใหทำทจรตได

นานาประการถาชำระจตใจใหบรสทธสะอาดพยายามชำระลางใหหมดมลทน

ดวยใหหางจากโลภคอโดยพจารณาใหเหนวาโลภเกดขนยอมทำใหทะเยอทะยาน

อยากไดไมมทสนสด ซงไมใชเรองของความสข เพราะมทกขในเรองตอง

ทะเยอทะยานแลว ไมสมหวงเปนประการสำคญ ใหหางจากความโกรธ

โดยพจารณาใหเหนวาบคคลทงหลายรวมทงตนเองดวย ยอมปรารถนาความ

สขและเกลยดชงความทกขดวยกนทกถวนหนา ควรจะมเมตตาตอกน

เปนสำคญ และในเรองทกลวคนนนจะด กลวคนโนนจะเสมอ อนเปนเรอง

68

แหงความรษยานน ยอมทำความทกขใหเกดขนแกผมความรษยา เพราะไม

สามารถจะบนดาลใหเปนไปตามความนกคดของตนได และเพราะเมอจตใจ

เศราหมองแลว ยอมเปนทางใหกระทำผดและพดผดอนเปนเหตใหเบยดเบยน

ตนและบคคลอนใหเดอดรอน ใหหางจากหลงโดยพจารณาใหเหนวา การเขา

กบตนเปนประมาณนกวาตนนนแหละสำคญอะไรกตนแลวยอมหาคนคบหา

เปนเพอนทดยากและเปนเหตใหทำทจรตไดเพราะความเหนผดหรอถอความ

คดเหนของตนเปนใหญฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

69

ประโยค ป.ธ. ๘

ตวอยาง แตงฉนทภาษามคธ

พ.ศ. ๒๕๖๔

ปฐยาวตร อมสมปนโลเกตถ พหนสาสนานป

สตถาโรตตถกาเตส เปตวานตถาคต

ปาปสสากรณญเจว กสลสสจอจจโย

อจโจวาททวเยเนว อนสาสนตสาวเก

นตตโนปนจตตสส ปรโยทปนายว

เตโนวาทกราเตส ปรมตถนคจฉเร

จตตนามมนสสาน อฏานฏเสสพพธ

อารมมเณสพยาสตต ลหโสปรวตตต

ตตถฏารมมเณเนว อภภตสสปาณโน

นจจอปปชชตโลโภ ตณหาจสสาภวฑฒต

อนฏารมมเณนสส อชโฌตถตสสชนตโน

โทโสปนสมฏาต อาฆาโตจสสชายต

โทเสนปกโตเวร สขทสวานสยยต

ตเวรทกขตทสวา โสมนสสนคจฉตฯ

อนทรวงศ โมหาภภโตหชโนตมานโก

อญเญสมตตาธปเตยยสยโต

อตตานมคคอภมญญเตสทา

เนวจฉตญเญสสมตตมตตนา

ปปโปตมจฉาจรณอเนกธา

โลภาทยตตสสหจตตมาตร

เอกสโตโหตกลฏมาวล

โสสพพทาทจจรตานกพพเตฯ

70

วสนตดลก

โลภสสวชชมนปสสมนนตเมช

วสสตตกอนสยนชเนตตณห

โนตณหมลมปคจฉตทกขมทธา

โทสสสวชชมนเปกขยฬารจตโต

สพพตถทกขปฏกลนโรหเตส

เมตตายตญญมนชสขกามภโต

ทกขนกพพตปเรสมถตตโนจ

โมหสสวชชมนเปกขมมฬหจตโต

กลยาณมตตมนโภตนวาตวตต

ตสมาสจตตมมลปรโยทเปยยาตฯ

พระธรรมราชานวตร วรทสส วดโมลโลกยาราม แตง

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

71

ประโยค ป.ธ. ๘

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑.พระผมพระภาคเจาพระองคเปนใหญเพราะธรรมเปนเจาแหงธรรม

เปนเจาของธรรม เปนพระตถาคตทรงทอดพระเนตรดพราหมณ แมผดาอย

ดวยอกโกสวตถ๘ประการมความเปนผไมนายนดเปนตนตงแตเวลาพราหมณ

มาถง โดยนยทกลาวแลวอยางน ดวยพระเนตรอนเยอกเยน ดวยความเอนด

อยางเดยว เมอทรงกำจดความมดในหวใจพราหมณ เปรยบดงจนทรเพญ

ลอยเดนอยในอากาศอนปราศจากเมฆ และดวงอาทตยในสรทกาล ฉะนน

เพราะความทธรรมธาตทแทงตลอดแลว ยอมเปนเหตบรรลถงความยกเยอง

แหงเทศนาอนพระองคทรงแทงตลอดดวยดแลวทรงแสดงอกโกสวตถเหลา

นนนนแหละ โดยประการอน ดวยเหตนนๆ เมอจะทรงประกาศความแผ

พระกรณาของพระองค ลกษณะแหงพระคณคอความคงท ทพระองคทรง

ไดแลว โดยความทพระองคมไดทรงหวนไหวเพราะโลกธรรม๘ประการ

ความทพระองคมพระหฤทยเสมอดวยปฐพ และความทพระองคมความ

ไมกำเรบเปนธรรมดาซำอก ทรงพระดำรวา พราหมณน ยอมสำคญวา

ตนเปนผเจรญแลวดวยอาการมศรษะหงอกฟนหกหนงยน เปนตนอยางเดยว

แตไมรเลยวาตนถกชาตตดตามถกชรารกเราถกพยาธยำยถกมรณะจองกำจด

เปนดจตอแหงวฏฏะ ยงตองถงภาวะทจะตายในวนน แลวกลบเปนทารก

นอนหงายในวนพรงนแนนอนแตพราหมณนมาสสำนกของเราดวยอตสาหะ

มากนก การมาของเธอนน จงมประโยชน ดงน แลวเมอจะทรงแสดงวา

พระองคทรงเกดกอนซงไมมผทดเทยมพระองคในโลกนจงทรงขยายพระธรรม-

เทศนาแกพราหมณโดยนยวาเสยยถาปพราหมณดงนเปนตนฯ

72

๒. บดน เพราะฟองไขเหลานน อนแมไกตวนนบรบาลอย ดวยวธ

ทง๓อยางน จงไมเปนไขเนา แมยางเมอกแหงฟองไขเหลานนทมอย กจะถง

ความสนไป กระเปาะฟองไขจะบางปลายเลบเทาและจะงอยปากจะแขง ฯ

ลกไกทงหลาย ยอมถงความแกตว แสงสวางขางนอก ยอมปรากฏถงขางใน

เพราะกระเปาะไขบาง เวลาแสงสวางปรากฏอยนนลกไกเหลานนใฝฝนอยวา

นานแทหนอ พวกเรานอนงอปกและเทาอยในทคบแคบ และแสงสวาง

ขางนอกกกำลงปรากฏบดนความอยอยางสบายจกมแกพวกเราในแสงสวางน

ดงน มความประสงคจะออกมาจงเอาเทากระเทาะกระเปาะฟองไขยนคอออก

มาฯตอจากนนกระเปาะฟองไขนนกแตกออกเปนสองเสยงฯลกไกทงหลาย

กออกมาสลดปกพลาง รองพลาง ตามสมควรแกขณะนน ฯ กบรรดาลกไก

เหลานน ทออกมาอยอยางนน ตวใดออกมากอนกวาเขา ตวนน เขาเรยกวา

ตวพ เพราะฉะนน พระผมพระภาคเจามพระประสงคจะยงความทพระองค

เปนผเปนใหญกวาเขาใหสำเรจดวยอปมานนจงตรสถามพราหมณฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

73

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๘

แปล ไทยเปนมคธ

๑.เอวอาคตกาลโตปฏายอรสรปตาทหอฏหอกโกสวตถห

อกโกสนตมปพราหมณภควาธมมสสโรธมมราชาธมมสามตถาคโต

อนกมปาย สตเลเนว จกขนา โอโลเกนโต ย ธมมธาต ปฏวชฌตวา

เทสนาวลาสปปตโตโหตตสสาธมมธาตยาสปฏวทธตตาวคตพลาหเก

อนตลกเข สมพภคคโต ปณณจนโท วย สรทกาเล สรโย วย จ

พราหมณสส หทยนธการ วธมนโต ตานเยว อกโกสวตถน เตน เตน

ปรยาเยน อญญถา ทสเสตวา ปนป อตตโน กรณาวปผาร อฏห

โลกธมเมห อกมปยภาเวน ปฏลทธ ตาทคณลกขณ ปวสมจตตต

อกปปธมมตญจ ปกาเสนโต อย พราหมโณ เกวล ปลตสรขณฑ-

ทนตวลตตจตาทห อตตโน วฑฒภาว สญชานาต โน จ โข ชานาต

อตตานชาตยาอนคตชรายอนสฏพยาธนาอภภตมรเณนอพภาหต

วฏฏขาณภต อชช มรตวา ปน เสวว อตตานสยนทารกภาวคมนย

มหนเตน โข ปน อสสาเหน มม สนตก อาคโต ตทสส อาคมน

สาตถกโหตตจนเตตวาอมสมโลเกอตตโนอปฏสมปเรชาตภาว

ทสเสนโตเสยยถาปพราหมณาตอาทนานเยนพราหมณสสธมมเทสน

วฑเฒสฯ

๒. อทาน ยสมา ตาย กกกฏยา เอว ตห ปกาเรห ตาน

อณฑาน ปรปาลยมานาน น ปตน โหนต โยป เนส อลลสเนโห

โสปรยาทานคจฉตกปาลตนกโหตปาทนขสขาจมขตณฑกญจ

ขร โหต กกกฏโปตกาปรณาม คจฉนต กปาลสสตนตตา พหทธา

74

อาโลโกอนโตปญญายตอถเตกกกฏโปตกาจรวตมยสงกฏต-

หตถปาทา สมพาเธ สยมหา อยญจ พห อาโลโก ทสสต เอตถ

ทาน โน สขวหาโร ภวสสตต นกขมตกามา หตวา กปาล ปาเทน

ปหรนตควปสาเรนตฯตโตตกปาลเทวธาภชชตฯกกกฏโปตกา

ปกเขวธนนตาตขณานรปวรวนตานกขมนตฯเอวนกขมนตานญจ

เนส โย ปมตร นกขมต โส เชฏโต วจจต ตสมา ภควา ตาย

อปมายอตตโนเชฏภาวสาเธตกาโมพราหมณปจฉตฯ

75

ประโยค ป.ธ. ๘

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑.เยปเนเตจวราทโยปจจยาเตสยสสกสสจภกขโนอาชว

ปรโสเธนตสส จวเร ปณฑปาเต จ นมตโตภาสปรกถาวญญตตโย น

วฏฏนตเสนาสเนปนอปรคคหตธตงคสสนมตโตภาสปรกถาวฏฏนตฯ

ตตถ นมตต นาม เสนาสนตถ ภมปรกมมาทน กโรนตสส ก ภนเต

กยรตโกการาเปตตคหหวตเตนโกจตปฏวจนยวาปนญญมป

เอวรป นมตตกมม ฯ โอภาโส นาม อปาสกา ตมเห กห วสถาต

ปาสาเทภนเตตภกขนปนอปาสกาปาสาโทนวฏฏตตวจนย

วา ปนญญมป เอวรป โอภาสกมม ฯ ปรกถา นาม ภกขสงฆสส

เสนาสน สมพาธนต วจน ยา วา ปนญญาป เอวรปาปรยายกถาฯ

เภสชเชสพพมปวฏฏตฯตถาอปปนนปนเภสชชโรเควปสนเต

ปรภญชต น วฏฏต ฯ ตตถ วนยธรา ภควตา ทวาร ทนน ตสมา

วฏฏตตวทนตฯสตตนตกาปนกญจาปอาปตตนโหตอาชวปน

โกเปต ตสมา น วฏฏต อจเจว วทนต ฯ โย ปน ภควตา

อนญญาตาปนมตโตภาสปรกถาวญญตตโยอกโรนโตอปปจฉตาทคเณเยว

นสสายชวตกขเยปปจจปฏเตอญญเตรวโอภาสาทหอปปนนปจจเย

ปฏเสวตเอสปรมสลเลขวตตตวจจตเสยยถาปเถโรสารปตโตฯ

๒. ปเภทโต ปน อยมป (ปณฑปาตโก) ตวโธ โหต ฯ ตตถ

อกกฏโ ปรโตป ปจฉโตป อาหฏภกขมป คณหต ปรทวาเร ตวา

ปตต คณหนตานมป เทต ปฏกกมเน อาหรตวา ทนนภกขมป คณหต

ตทวสปนนสทตวาภกขนคณหตฯมชฌโมตทวสนสทตวาป

76

คณหตสวาตนายปนนาธวาเสตฯมทโกสวาตนายปปนทวสายป

ภกข อธวาเสต ฯ เต อโภป เสรวหารสข น ลภนต ฯ อกกฏโว

ลภต ฯ เอกสม กร คาเม โหต ฯ อกกฏโ อตเร อาห อายามาวโส

ธมมสสวนายาต ฯ เตส เอโก เอเกนมห ภนเต มนสเสน นสทาปโตต

อาหฯอปโรมยาปภนเตสวาตนายเอกสสภกขาอธวาสตาตฯ

เอวเตอโภปรหนาฯอตโรปาโตวปณฑายจรตวาคนตวาธมมรส

ปฏสเวเทสฯ

อเมส ปน ตณณมป สงฆภตตาทอตเรกลาภ สาทตกขเณเยว

ธตงคภชชตฯอยเมตถเภโทฯ

อยปนอานสโสปณฑยาโลปโภชนนสสายปพพชชาตวจนโต

นสสยานรปปฏปตตสพภาโว ทตเย อรยวเส ปตฏาน อปรายตตวตตตา

อปปานเจวสลภานจตานจอนวชชานตภควตาสวณณตปจจยตา

โกสชชนมมถนตาปรสทธาชวตาเสขยปฏปตตปรณอปรโปสตาปรานค

คหกรยา มานปปหาน รสตณหานวารณ คณโภชนปรมปรโภชน-

จารตตสกขาปเทห อนาปตตตา อปปจฉตาทน อนโลมวตตตา

สมมาปฏปตตพรหนปจฉมาชนตานกมปนนตฯ

ปณฑยาโลปสนตฏโอปรายตตชวโก

ปหนาหารโลลปโปโหตจาตททโสยต

วโนทยตโกสชชอาชวสสวสชฌต

ตสมาหนาตมญเญยยภกขาจารสเมธโสฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

77

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๘

แปล มคธเปนไทย

๑. กปจจยทงหลายมจวรเปนตนนใด บรรดาปจจยเหลานน นมต

(บอกใบ) โอภาส (พดเคาะ)ปรกถา (พดหวานลอม) และวญญต (ขอตรงๆ)

ในจวรและบณฑบาตไมสมควรแกภกษทกรปผทำอาชวะใหหมดจดแตนมต

โอภาส และปรกถา ในเสนาสนะ ยอมสมควร แกภกษผไมไดถอธดงค ฯ

ในอาการ๔อยางนนทชอวานมตไดแกการทภกษผทำการพรมพนดนเปนตน

เพอสรางเสนาสนะ เมอคฤหสถถามวาทานผเจรญทานทำอะไร ใครใชใหทำ

แลวกลาวตอบวาไมมใครๆใหทำดอกดงน กหรอวานมตกรรมรปอยางนน

แมอนใดฯทชอวา โอภาสไดแกการทภกษ เมอตนถามวาญาตโยมทงหลาย

พวกทานอยเรอนอะไร ครนพวกเขาตอบวา อยปราสาท เจาขา แลวพดวา

ญาตโยมทงหลายกปราสาทยอมไมควรแกเหลาภกษ ดงน แหละหรอโอภาส

กรรมรปอยางนนแมอนใดฯทชอวาปรกถาไดแกการทภกษพดวาเสนาสนะ

ของภกษสงฆคบแคบ ดงน แหละหรอปรกถารปอยางนนแมอนใด ฯ

ในเภสชอาการมนมตกรรมเปนตน แมทกอยางยอมควรฯแตเภสชทเกดขน

อยางนนภกษจะบรโภคตอเมอโรคหายแลว ยอมไมควรฯ ในเรองเภสชนน

พระวนยธรทงหลาย กลาววา พระผมพระภาคเจาประทานชองทางไวแลว

เพราะฉะนน ภกษจะบรโภคกควร ฯ สวนอาจารยฝายพระสตรทงหลาย

กลาวไวอยางนวา ไมเปนอาบตกจรง ถงอยางนน มนทำอาชวะใหกำเรบได

เพราะฉะนนจงไมควรฯกภกษรปใดไมทำนมตโอภาสปรกถาและวญญต

ตามทพระผมพระภาคเจาทรงอนญาตแลวอาศยคณความดมความเปนผมกนอย

เปนตนอยางเดยว แมความสนชวตปรากฏเฉพาะหนา กยงเสพเฉพาะปจจย

ตาง ๆ ทเกดขน เวนจากกรรมททำอาชวะใหกำเรบมโอภาสเปนตน ภกษ

รปน ทานเรยกวา ผมความประพฤตขดเกลาชนยอดดงเชนพระสารบตรเถระ

ฉะนนฯ

78

๒. กวาโดยประเภท ปณฑปาตกภกษแมน ยอมม ๓ ประเภท ฯ

บรรดา๓ประเภทนนผถออยางอกฤษฏจะรบภกษาทเขานำมาถวายขางหนา

บางขางหลงบางกได ยนทประตบานอน แมเมอชาวบานรบบาตรจะใหกได

จะรบภกษาทเขานำมาถวายในเวลากลบกได แตนงลงแลว จะรบภกษาในวน

นนไมได ฯผถออยางกลางแมนงลงแลวยงรบในวนนนแตไมรบนมนตเพอ

ฉนในวนรงขน ฯ ผถออยางเพลา ยอมรบนมนตเพอฉนในวนรงขนกได

ในวนตอไปกไดฯปณฑปาตกภกษแมทง๒ประเภทนนยอมไมไดความสข

ในการอยอยางเสรฯผถออยางอกฤษฏเทานนยอมไดฯ เลากนวาในหมบาน

แหงหนงจะมการแสดงธรรมเรองอรยวงศฯปณฑปาตกภกษผถออยางอกฤษฏ

กลาวกะปณฑปาตกภกษ ๒ รปนอกนวา อาวโส พวกเรา มาไปฟงธรรม

กนเถด ฯ ใน๒รปนน รปหนงกลาววาทานผเจรญขาพเจาถกโยมคนหนง

ใหนงคอย ฯ อกรปหนง กลาววา ทานผเจรญ ขาพเจากรบนมนตฉนภกษา

ในวนพรงนของโยมคนหนงไวเหมอนกน ฯ ภกษทงสองรปนน เสอมเสย

ประโยชนไปดวยประการดงนฯภกษผถออยางอกฤษฏนอกนเทยวบณฑบาต

แตเชาตรแลวไปเสวยรสพระธรรมตามประสงคฯ

กธดงคของปณฑปาตกภกษ แม๓ประเภทน ยอมแตกในขณะทยนด

อดเรกลาภมสงฆภตรเปนตนนนแลฯนเปนความแตกในปณฑปาตกงคะนฯ

สวนอานสงสมดงตอไปน (๑) เกดมขอปฏบตทสมควรแกนสย

ตามพระบาลวา การบรรพชาอาศยการบรโภคคำขาวทแสวงหาดวยกำลงแขง

(๒) การดำรงอยในอรยวงศขอท ๒ (๓) ไมเปนผมความเปนไปเกยวเกาะ

กบคนอน (๔) มปจจยทพระผมพระภาคเจาสรรเสรญวา เปนของเลกนอย

ดวย เปนของหางายดวย เปนของหาโทษมไดดวย (๕)ยำยความเกยจครานได

(๖) มอาชวะบรสทธ (๗) ไดบำเพญเสขยปฏบต (๘) ไมตองเลยงคนอน

(๙)ไดทำความอนเคราะหผอน(๑๐)ละมานะได(๑๑)ปองกนตณหาในรสได

79

พระพรหมกว ธมมเสฏโ วดกลยาณมตร แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

(๑๒) ไมตองอาบต เพราะคณโภชนสกขาบทปรมปรโภชนสกขาบท และ

จารตตสกขาบท (๑๓) มความประพฤตสมควรแกธตธรรมทงหลายมความ

มกนอยเปนตน(๑๔)สมมาปฏบตเพมพน(๑๕)ไดอนเคราะหประชมชนผเกด

ภายหลงฯ

ภกษผสนโดษในโภชนะคอคำขาวทแสวงหาดวยกำลง

แขง มความเปนอยไมเกยวเกาะกบคนอน ละความ

ละโมบในอาหารได ยอมเปนพระ ๔ ทศ เธอยอม

บรรเทาความเกยจครานไดอาชวะของเธอยอมบรสทธ

เพราะฉะนนแล ภกษผมปญญาด จงไมควรดหมน

ภกษาจารเลยฯ

80

ประโยค ป.ธ. ๙

แตง ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๒๓ กมภาพนธ ๒๕๖๔

พระมหากษตรยทรงบำเพญขนตราชธรรมเพอประชาชนในการ

ปกครองบานเมองและกลาวโดยเฉพาะขอทพระมหากษตรยาธราชเจา

มพระราชหฤทยกลาหาญอดทนตอโลภะโทสะโมหะทเกดขนเพราะไดประสบ

อารมณทมายวใหเกด ทรงอดทนตอเวทนามเยนรอนเปนตนทรงตรากตรำ

อดทนปฏบตพระราชกรณยกจตางๆทรงอดทนตอถอยคำทมผกลาวชวรกษา

พระราชหฤทยและพระอาการ พระกายพระวาจาใหสงบเรยบรอย ดงน

จดเปนขนต

เมตตาและขนตยอมตองเนองกนและอาศยกนบารมขอ ๙ อนไดแก

เมตตากบทศพธราชธรรมขอ๙คอขนต ธรรมทงสองขอนแมจะมชอธรรมะ

ตางกน แตการปฏบตนนยอมตองตอเนองกนและอาศยกน คอเมตตานน

จะตองมขนตชวยอย จงจะปฏบตไปในเมตตานนได และไดสมำเสมอ

แมในขอขนตเหลานนจะเปนขนตไดกตองมเมตตาสนบสนนอย

ในขอวา จะเปนเมตตาตองมขนตสนบสนนนน กคอวา ความมงด

ปรารถนาดหรอความรกใครปรารถนาใหเปนสขอนเปนความหมายของเมตตา

นนตรงกนขามกบโทสะพยาบาท เพราะฉะนนหากวาเกดโทสะพยาบาทขน

กตองมขนต คอ อดทนดบโทสะพยาบาทลงไป และมขนตอดทนตออารมณ

อนเปนทตงของโทสะพยาบาทอนง ในการอบรมเมตตานนนอกจากตอง

ไมใหจตใจประกอบดวยโทสะพยาบาทแลว ยงตองไมใหเมตตานนนำใหเกด

ราคะสเนหาอนเปนกเลส เพราะฉะนน จะตองมขนตอดทนตอราคะสเนหา

อนเปนตวกเลสหากเกดขน อดทนตออารมณอนเปนทตงของราคะสเนหา

ดวยเมอเปนดงนการอบรมเมตตาจงจะเปนไปได

81

สวนขอทวาขนตนนตองมเมตตาอปถมภดวยกโดยทวาขนตคอความ

อดทนนน ถาหากวาอดทนอยางเดยวโดยไมมจตใจทแชมชนดวยธรรมะคอ

เมตตาเขามาชวยดวยแลวกยากทจะปฏบตขนตนนไดนานไดสำเรจดงเชนเมอ

กเลสกองโลกกด กองโกรธกด กองหลงกด เกดขนหรอเมอพบกบอารมณ

อนเปนทตงของกเลสเหลานตงใจวาจะมขนตคออดทนเพราะฉะนนในการ

อดทนนนจำเปนทจะตองอดทนใจคออดทนกเลสแตหากวากำลงของขนตนน

นอยขนตกจะพายแพกเลสกจะชนะแตถากำลงของขนตมกำลงแรงจงสามารถ

อดทนได และในการทจะทำใหขนตมกำลงมากขนนน กจะตองหาทาง

ปราบกเลสกองโลภโกรธหลงในใจลงดวยหาทางปราบอารมณอนเปนทตง

ของกเลสเหลานนลงดวย โดยทตองอาศยเมตตาหรอตงจตปรารถนาใหเปน

สขน แผจตดงนออกไปเหมอนอยางเอานำพรมลงไปทใจกำลงรอนอย

ดวยอำนาจของกเลสและอารมณของกเลสเหลาน กเลสเหลานเปนเหมอนไฟ

ทลกขนเผาใจอย เมอถกนำคอเมตตาพรมลงไปแลว กจะทำใหไฟคอกเลส

อารมณคอกเลสนดบลงไปหรอวาลดความรอนลงไป ลดกำลงลงไปทำให

ขนตสามารถอดทนไดดยงขน และเมอมเมตตาเตมทขนแลว กจะดบกเลส

ดบอารมณของกเลสลงไดฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

82

ประโยค ป.ธ. ๙

ตวอยาง แตงไทยเปนมคธ

พ.ศ. ๒๕๖๔

รฏปสาสเน ห ราชา มหาขตตโย รฏาน หตาย สขาย ขนต

ปรปเรตฯยโสวรชาโตขโมโหตจกขวาทปถมาคตารมมณานผสนโต

อปปนนาน โลภโทสโมหาน, ขโม สตณหาทน ทกขาน, ขโม ทรตตาน

ทราคตาน วจนปถาน, อเนกวธกรณยปรปรเณสารรกาน เวทนาน ทกขาน

ตพพาน ขราน กฏกาน อสาตาน อมนาปาน ปาณหราน อธวาสกชาตโก

โหต,อทขนตตสงขคจฉตฯ

ยาจทสนนปารมนนวมภตาเมตตายาจทสวธานราชธมมาน

นวมภตา ขนต, ตทภย นาเมนนานาป โหต อญญมญญสส ปนปจจโย

โหต, ตทภยานญจ ปฏปตต อญญมญญนสสตา โหต ฯ กถ ฯ

ขนตปรภาวตา ขนตอนคคหตา เมตตา สฏ ปวตตต เมตตาปรภาวตา

เมตตานคคหตาขนตปสฏปวตตตเยวฯ

ตตราย อธปปาโย ฯ มชชต สนยยต เอตายาต เมตตา ฯ อถวา

เมตตา นาม สตเตส เมตตายนา เมตตายตตต สตตาน วา สขกามตา ฯ

สาพยาปาทปจจนกา โหต ฯ ตสมา ห ยทา พยาปาโทอปปนโนโหต

ตทา ต วปสเมต ขนต อปปาเทตพพา พยาปาทนยาน จ อารมมณาน

อธวาสนขนตอปปาเทตพพาฯอปจเมตตาภาวนากาเลนเกวลพยาปาท-

สมปยตต จตต น อปปาเทตพพ, อถโข เมตตาสนนลกขโณ ราโคป

น อปปาเทตพโพ ฯ ตสมา ตทา อปปชชตพพราคสส เจว ราคนยาน

อารมมณานญจขนตอจฉตพพาฯเอวสตเมตตาภาวนาสฏปวตตตฯ

ย “สา ขนต เมตโตปตถมภตา อจฉตพพาต วตต, ตตถาย

อธปปาโย ฯ สเจ ห ขนตสมนนาคโต เอกนเตน ขเมยเยว ตสส

อปตถมภกปจจยภเตนเมตตาธมเมนจตตสสาโทนภเวยย,จร ขมต เจว

ต ขนต สาเธต จทกกร โหต ฯเอตถโลภโทสโมหสงขาตาน กเลสาน

83

อปปนนกาเลวาโลภนยาทห อารมมเณห สมปโยคกาเลวาขนตโกมหต

อปปชชมานเจตนา นทสสน หตวา ทฏพพา ฯ ตสมา กเลสอธวาสน-

สงขาตา เจตสกขนต อจฉตพพา ฯ สา จ พลวต อจฉตพพา ฯ สเจ

ปนขนต ทพพลาภเวยย,ปราชยปาปณาตนกเลเสวปสเมต สกโกต,

เอวสตกเลสานชโยนามภวตฯสเจขนตมหพพลาภเวยย,ขมนกจจ

กาตสกโกตจรญจาตสกโกตฯอปจขนตยามหพพลภาวอจฉนเตน

โลภโทสโมหสงขาตากเลสาวกขมภตพพาโหนตโลภนยาทนอารมมณาน

จ ฯ เอวรโป ห กเลสนคคโห ปรสขปสหารกามตาสงขาต เมตต ปฏจจ

สมชฌตฯกถฯโลภาทกเลสานปนโลภนยาทนญจอารมมณานวเสน

อาตรจตต อทเกน ปรปโผเสนโต วย เมตตาย ผเรยย ฯ กเลสา ห

อฏหตวา ฑยหมาโน อคค วย จตตสนตาปา โหนต เต เมตโตทเกน

ปรปโผสยมานา นพพายนต เตส วา ปน อนตาโปป พลป ปรหายนต,

ตโต ขนต ภยโยโส ขมนกจจ กาต สกโกต, เมตตาปรภาวตา ห

ขนตโลภาทกเลเสเตสญจอารมมณานนพพาเปตสกโกตฯ

พระมหาโพธวงศาจารย สรเตโช วดราชโอรสาราม แตง

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

84

ประโยค ป.ธ. ๙

แปล ไทยเปนมคธ

สอบ วนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑.สวนพวกคนผองคาสทมรปงามนาเลอมใสอาบนำสะอาดหมดจด

ลบไลสวยงามหอมฟงดวยกลนธปนำอบและดอกไมประดบตกแตงดวยผา

อาภรณหลากส สะอาด นาชนใจ มปกตทำดวยความเคารพ ผ เชนนน

ยอมเหมาะแกคนโทสจรตนน แมขาวตมขาวสวยและของขบฉนกมสสวย

มกลนหอมและมรสอรอยมโอชาซาบซานนารนรมยใจประณตโดยอาการ

ทงปวงมเพยงพอแกความตองการยอมควร(แกคนโทสจรตนน)แมอรยาบถก

คอการนอนหรอการนง ยอมควรแกคนโทสจรตนนอารมณกคออารมณอยาง

ใดอยางหนง บรรดาวรรณกสณมนลกสณเปนตน ทมสบรสทธด ยอมควร

(แกคนโทสจรตนน)รวมความวาวธดงกลาวมานยอมเหมาะแกคนโทสจรตฯ

เสนาสนะทหนหนาตรงทศ ไมคบแคบ ซงเปนสถานทเมอนงแลว

แมทศทงหลายกปรากฏเปดโลง ยอมควรแกคนโมหจรตบรรดาอรยาบถทงหลาย

การเดนจงกรม ยอมควร(แกคนโมหจรตนน)สวนอารมณทยอมขนาดกระดง

หรอขนาดขนนำ ยอมไมควรแกคนโมหจรตนน ฯ เพราะวา ในโอกาส

ทคบแคบ จตยอมถงความลมหลงมากยงขน เพราะฉะนน ดวงกสณใหญ

กวางขวางยอมควร(แกคนโมหจรตนน)ฯวธทเหลอเหมอนกบวธทกลาวแลว

สำหรบคนโทสจรตนนเอง รวมความวา วธดงกลาวมาน ยอมเหมาะแกคน

โมหจรตฯ

๒. วธทกลาวไวแลวในคนโทสจรตแมทงหมด ยอมเหมาะแกคน

สทธาจรต ในสวนบรรดาอารมณทงหลายแมอนสสตกมมฏฐาน กควรแกคน

สทธาจรตนน ฯ ในวธมเสนาสนะเปนตน คำทจะพงกลาววา วธชอน

ยอมไมควร ดงน ยอมไมมแกคนพทธจรต ฯ เสนาสนะทเปดโลง หนหนา

ตรงทศซงเปนสถานทเมอนงแลว ยอมปรากฏอารามปา และสระโบกขรณ

85

ทนารนรมยใจทวแถวหมบาน ตำบลชนบทและเทอกเขาทงหลายทอแสง

สเขยว ยอมไมควร แกคนวตกจรต ฯ เพราะวา เสนาสนะนน ยอมเปนปจจย

แกความฟงซานแหงวตกทเดยว ฯ เพราะฉะนน คนวตกจรตนน ควรอย

ณ เสนาสนะทลกเขาไปหนหนาเขาซอกเขามปากำบง เชนกบหลบทองชาง

และถำพระมหนทเถระฯแมอารมณทกวางขวางกไมควรแกคนวตกจรตนนฯ

เพราะวา อารมณเชนนน ยอมเปนปจจยแกความฟงซานแหงจตดวยอำนาจ

วตกฯสวนอารมณทยอมยอมควร(แกคนวตกจรตนน)ฯวธทเหลอเหมอนกบ

วธทกลาวแลว สำหรบคนราคจรตนนเอง รวมความวา วธดงกลาวมาน

ยอมเหมาะแกคนวตกจรต ฯ นเปนความพสดารโดยการกำหนดประเภท

เหตเกด การอธบายความ และการกำหนดวธท เหมาะแหงจรยาทมาแลว

ในคำวาอตตโนจรยานกลนฯ

แตวากรรมฐานอนอนกลแกจรยา ยงมไดทำใหแจงดวยอาการทงปวง

มากอน เพราะวากรรมฐานนนจกมแจงโดยแทในความพสดารแหงบทมาตกา

อนจะกลาวเปนลำดบฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

86

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๙

แปล ไทยเปนมคธ

๑. ปรเวสกา ปนสส เย โหนต อภรปา ปาสาทกา สนหาตา

สวลตตา ธปวาสกสมคนธสรภโน นานาวราคสจมนญญวตถาภรณ-

ปฏมณฑตาสกกจจการโนตาทสาสปปายายาคภตตขชชกมปวณณคนธ-

รสสมปนน โอชวนต มโนรม สพพาการปณต ยาวทตถ วฏฏต

อรยาปโถปสส เสยยา วา นสชชา วา วฏฏต อารมมณ นลาทส

วณณกสเณสยงกญจสปรสทธวณณนตอทโทสจรตสสสปปายฯ

โมหจรตสสเสนาสนทสามขอสมพาธวฏฏตยตถนสนนสส

ววฏา ทสาป ขายนต อรยาปเถส จงกโม วฏฏต อารมมณ ปนสส

ปรตต สปปมตต วา สราวมตต วา น วฏฏต ฯ สมพาธสม ห

โอกาเสจตตภยโยสมโมหมาปชชตตสมาวปลมหากสณวฏฏตฯ

เสสโทสจรตสสวตตสทสเมวาตอทโมหจรตสสสปปายฯ

๒. สทธาจรตสส สพพมป โทสจรตมห วตตวธาน สปปาย

อารมมเณส จสส อนสสตกมมฏานมป วฏฏต ฯ พทธจรตสส

เสนาสนาทส อท นามอสปปายนต นตถ ฯ วตกกจรตสส เสนาสน

ววฏ ทสามข ยตถ นสนนสส อารามวนโปกขรณรามเณยยกาน

คามนคมชนปทปฏปาฏโย นโลภาสา จ ปพพตา ปญญายนต ต น

วฏฏต ฯ ต ห วตกกวธาวนสเสว ปจจโย โหต ฯ ตสมา คมภเร

ทรมเขวนปฏจฉนเนหตถกจฉปพภารมหนทคหาสทเสเสนาสเนวสตพพฯ

อารมมณมปสสวปลนวฏฏตฯตาทสหวตกกวเสนสนธาวนาย

87

ปจจโยโหตฯปรตตปนวฏฏตฯเสสราคจรตสสวตตสทสเมวาต

อท วตกกจรตสส สปปาย ฯ อย อตตโน จรยานกลนต เอตถ

อาคตจรยานปเภทนทานวภาวนสปปายปรจเฉทโตวตถาโรฯ

นจตาวจรยานกลกมมฏานสพพากาเรนอาวกตฯตญห

อนนตรสสมาตกาปทสสวตถาเรนสยเมวอาวภวสสตฯ

88

ประโยค ป.ธ. ๙

แปล มคธเปนไทย

สอบ วนท ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๖๔

๑. สขยต กายจตต สฏ วา ขนต กายจตตาพาธ สเขน

ขมตพพนต วา สขฯ สกรโมกาสทาน เอตสสาต สขนตป อปเรฯ

กสมา ปน ยถา อกสลวปากสนตรณ เอกเมว วตต เอว อวตวา

กสลวปากสนตรณ ทวธา วตตนต ฯ อฏอฏมชฌตตารมมณวเสน

เวทนาเภทสมภวโตฯยท เอว ตตถาปอนฏานฏมชฌตตารมมณวเสน

เวทนาเภเทนภวตพพนตฯนยทเมวอนฏารมมเณอปปชชตพพสสาป

โทมนสสสส ปฏเฆน วนา อนปปชชนโต ปฏฆสส จ เอกนตมกสล-

สภาวสส อพยากเตส อสมภวโต ฯ น ห ภนนชาตโก ธมโม

ภนนชาตเกส อปลพภต ตสมา อตตนา สมานโยคกขมสส อสมภวโต

อกสลวปาเกส โทมนสส น สมภวตต ตสส ตสหคตตา นวตตา ฯ

อถวาฯยถาโกจพลวตาพาธยมาโนทพพลปรโสตสสปฏปผรต

อสกโกนโตตสมอเปกขโกวโหตเอวเมวอกสลวปากานปรทพพล-

ภาวโตอนฏารมมเณปโทมนสสปปาโทนตถตสนตรณอเปกขาสหคตเมวฯ

๒.ภวงคนตอาวชชนานนตรภวงคฯเตนาห

สาวชชนมภวงคนตมโนทวารนตวจจตตฯ

ตตถาต เตส จกขวาททวาเรส จกขทวาเร ฉจตตาฬส จตตาน

ยถารหมปปชชนตต สมพนโธฯ ปญจทวาราวชชนเมก จกขวญญาณาทน

อภยวปากวเสน สตต โวฏวนเมก กามาวจรชวนาน จ กสลากสล-

นราวชชนกรยาวเสนเอกนตสตทาลมพนานจอคหตคคหเณนอฏเวาต

ฉจตตาฬส ฯ ยถารหนต อฏาทอารมมณโยนโสอโยนโสมนสการ-

นรานสยสนตานาทน อนรปวเสนฯ สพพถาปต อาวชชนาทตทาลมพน-

ปรโยสาเนน สพเพนป ปกาเรน กามาวจราเนวาต โยชนาฯ สพพถาป

จตปญญาสจตตานตวาสมพนโธฯสพพถาปตตทวารกวเสนตาน

89

อคหตคคหเณนจกขทวารเกสฉจตตาฬสจตเตสโสตวญญาณาทนจตนน

ยคลานปกเขเปนจตปญญาสาตอตโถฯจกขวาททวาเรสอปปวตตนโต

มโนทวารสงขาตภวงคโต อารมมณนตรคคหณวเสน อปปวตตโต จ

ปฏสนธาทวเสนปวตตานเอกนวสตทวารวนมตตานฯทวปญจวญญาณาน

สกสกทวาเรฉพพสตมหคคตโลกตตรชวนานมโนทวาเรเยวจอปปชชนโต

ฉตตสจตตานยถารหสกสกทวารานรปเอกทวารกจตตานฯปญจทวาเรส

สนตรณตทาลมพนวเสน มโนทวาเร จ ตทาลมพนวเสน ปวตตนโต

ฉทวารกานเจวปฏสนธาทวเสนปวตตยาทวารวนมตตานจฯ

ใหเวลา ๔ ชวโมง กบ ๑๕ นาท.

90

เฉลย ประโยค ป.ธ. ๙

แปล มคธเปนไทย

๑. ธรรมชาตทชอวา สข เพราะอรรถวา ทำกายและจตใหสบาย

เพราะอรรถวาขดเสยดวยดซงความบบคนทางกายและจตหรอเพราะอรรถวา

อนสตวพงอดทนไดงาย ฯ อาจารยพวกอนอกกลาววา ธรรมชาตทชอวา

สข เพราะอรรถวา มการใหโอกาสททำไดงาย ดงนบาง ฯ มคำทวงวา

เพราะเหตไรเลา สนตรณจตฝายกศลวบากพระอนรทธาจารยจงไมกลาวไว

เหมอนสนตรณจตฝายอกศลวบาก อนทานกลาวไวดวงเดยวเทานน (แต)

กลาวไวโดยสวนสอง (สองดวง)ฯมคำวสชชนาวาสนตรณจตฝายกศลวบาก

อนพระอนรทธาจารยกลาวไวโดยสวนสอง (สองดวง) เพราะมความตางกน

(ความเปนไปตางกน) แหงเวทนาคออฏฐารมณและอฏฐมชฌตตารมณ ฯ

มคำทวงวา ถาความเปนอยางนนพงมไซร แมในสนตรณจตฝายอกศลวบาก

นนกตองมความตางแหงเวทนา คอ อนฏฐารมณและอนฏฐมชฌตตารมณ

(ดวย)ฯมคำแกวาสนตรณฝายอกศลวบากน ไมพงเปนอยางนน เพราะความ

ไมเกดขนอนเวนจากปฏฆะแหงโทมนสเวทนาทแมพงเกดขนในอนฏฐารมณ

และเพราะความไมเปนไปในอพยากตจตแหงปฏฆะอนมสภาพเปนอกศล

อยางเดยวฯจรงอยธรรมทมชาตตางกนอนบณฑตยอมไมไดในธรรมทมชาต

ตางกน เพราะเหตนน โทมนสเวทนาจงไมมในอกศลวบากจต เพราะความ

ไมมปฏฆะอนควรแกการประกอบซงเหมอนกบตน เพราะเหตนน ความท

สนตรณจตฝายอกศลวบากนนเปนจตประกอบดวยโทมนสเวทนานน

พระอนรทธาจารยจงไมกลาวไวฯอกนยหนงความเกดขนแหงโทมนสเวทนา

แมในอนฏฐารมณ ยอมไมม เพราะความทอกศลวบากจตเปนจตมกำลงออน

รอบดาน เพราะเหตนน สนตรณจต (ฝายอกศลวบาก) จงเปนจตทสหรคต

ดวยอเบกขาเวทนาเทานนเปรยบเหมอนคนผไมมกำลงบางคนถกคนผมกำลง

เบยดเบยนอยเมอไมสามารถจะโตตอบบคคลนนไดจงไดแตวางเฉยในบคคล

ผเบยดเบยนนนฉะนนฯ

91

๒.บทวาภวงคไดแกภวงคจตทเกดขนในลำดบกอนอาวชชนจตฯ

เพราะเหตนนพระโบราณาจารยทงหลายจงกลาวไววา

ก ภวงคจตพรอมทงอาวชชนจต บณฑตทงหลาย

เรยกวามโนทวารฯ

บทวาตตถ เปนตน เชอมความวา บรรดาทวารมจกขทวารเปนตน

เหลานน ในจกขทวารจต๔๖ดวงยอมเกดขนไดตามสมควรฯจต๔๖ดวง

คอปญจทวาราวชชนจต๑ดวงจต๗ดวงคอวบากจตทง๒ฝายมจกขวญญาณ

จตเปนตนโวฏฐพพนจต๑ดวงกามาวจรชวนจต๒๙ดวงคอกามาวจรกศล-

ชวนจต (๘ ดวง) อกศลชวนจต (๑๒ ดวง) กามาวจรกรยาชวนจต เวน

อาวชชนจตเสย(๒ดวง)(เหลอ๙ดวง)และตทาลมพนจตเพยง๘ดวงเทานน

โดยระบถงตทาลมพนจตทยงมไดระบถงฯบทวายถารหความวาดวยอำนาจ

แหงความอนรปแกอารมณมอฏฐารมณเปนตนโยนโสมนสการอโยนโสมนสการ

และสนดานทปราศจากอนสยเปนตน ฯ บทวาสพพตถาป เปนตน มวาจา

ประกอบความวาจต๕๔ดวงโดยประการทมอาวชชนจตเปนตนมตทาลมพนจต

เปนทสด แมทงปวง พงทราบวา ลวนเปนกามาวจรจต ฯ อกอยางหนง

เชอมความวา จต ๕๔ ดวง แมโดยประการทงปวงเปนกามาวจรจต ฯ

อธบายความวา จตทงหลายทดำรงอยดวยอำนาจจตทเกดทางทวารนน ๆ

แมโดยประการทงปวง ยอมม๕๔ดวง โดยเพมจต๔ ค มโสตวญญาณจต

เปนตน เขาในจต๔๖ดวงทเกดทางจกขทวารโดยระบถงจตทยงมไดระบถงฯ

จต ๑๙ ดวง ท เปนไปดวยอำนาจกจมปฏสนธกจเปนตน ชอวา จตทพน

จากทวารเพราะไมเปนไปในทวารมจกขทวารเปนตนและเพราะไมเปนไปดวย

อำนาจรบอารมณอน จากภวงคจตกลาวคอมโนทวาร ฯ จต ๓๖ ดวง คอ

ปญจวญญาณจตทงสองฝาย (๑๐ ดวง) ชอวา จตเกดทางทวารเดยว

92

เพราะเกดขนในทวารของตนๆตามสมควรคอตามสมควรแกทวารของตนๆ

และคอมหคคตชวนจตและโลกตตรชวนจต๒๖ดวงชอวาจตเกดทางทวารเดยว

เพราะเกดขนในมโนทวารเทานนฯสนตรณจตทสหรคตดวยอเบกขาเวทนา

(๒ดวง)และมหาวบากจต (๘ดวง)ชอวา จตเกดทางทวาร๖ เพราะเปนไป

ในทวาร ๕ ดวยอำนาจสนตรณกจ และตทาลมพนกจ และเพราะเปนไป

ในมโนทวารดวยอำนาจตทาลมพนกจและชอวาจตพนจากทวาร เพราะเปนไป

ดวยอำนาจกจมปฏสนธกจเปนตนฯ

พระเทพมหาเจตยาจารย ปญญาสร วดพระปฐมเจดย จ.นครปฐม แปล

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.