os elementosquímicos

AS COBIZADASTERRAS RARAS

La

57 lantano

Er

68 erbio

Tm

69 tulio

Yb

70 iterbio

Lu

71 lutecio

Nd

60 neodimio

Pm

61 prometio

Gd

64 gadolinio

Tb

65 terbio

Dy

66 disprosio

Ho

67 holmio

Ce

58 cerio

Eu

63 europio

Pr

59 praseodimio

Sm

62 samario

O teléfonos móbiles e os reprodutores de audio dixital emiten son e luz. Uns imáns de neodimio fan funcionar o altofalante, o motor vibratorio e os pequenos auriculares. As cores da pantalla de cristal líquido prodúcense con europio (vermellos) e terbio (verdes).

Unha turbina eólica pode conter centos de quilos de neodimio.

As imaxes de resonancia magnética empregan o gadolinio para distinguir os tecidos sans dos enfermos.

O samario converte o son en electricidade nas cápsulas magnéticas das guitarras eléctricas.

As gafas de visión nocturna precisan gadolinio, lantano e itrio.

Os coches híbridos empregan lantano paras as baterías e imáns de neodimio para os motores eléctricos.

Unha lámpada fluorescente compacta contén pequenas cantidades de terbio e itrio.

Para protexer os ollos e as bebidas da radiación ultravioleta empréganse vidros escurecidos con praseodimio, erbio, cerio ou neodimio.

As pequenas ferramentas con motor empregan imáns de neodimio ou disprosio que permiten reducir o tamaño.

LANTÁNIDOS•Forman parte do período VI da Táboa Periódica.•Chamábanse terras raras debido a que se atopaban rara vez e só en forma de óxidos ou “terras”.•Agás o lantano, teñen o orbital 4f total ou parcialmente cheo.•Forman ións positivos de carga triple.

LANTANOlantano, lanthanum, lanthane, lantânio

SÍMBOLO: La Nº ATÓMICO: 57 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 920 ºCPunto de ebulición: 3.454 ºCDensidade: 6,1Cor branca prateada, maleable, dúctil, brando e moi reactivo. Oxídase rapidamente exposto ao aire.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita, batsnasita

COMO SE OBTÉN

Por redución do fluoruro de lantano anhidro con calcio.

USOS -aliaxe para pedras de chisqueiros (con neodimio, praseodimio, gadolinio e iterbio)-vidros especiais: cámaras fotográficas, telescopios...-electrodos de carbono para proxectores-válvulas electrónicas-mantas de lámpadas de gas-gafas de visión nocturna-baterías

HISTORIA Descuberto en 1839 como unha impureza do Cerio por carl Mosander.

CURIOSIDADES O nome ven da palabra grega “lanthaneis” (agochado).

sulfato de cerio

CERIOcerio, cerium, cérium, cério

SÍMBOLO: Ce Nº ATÓMICO: 58

GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 798 ºCPunto de ebulición: 3.424 ºCDensidade: 6,77Cor gris metálico, castaño ao exporse ao aire.

ONDE SE ATOPA Minerais: cerita, monacita, alanita, bastnasita

COMO SE OBTÉN Intercambio de ións

USOS -Pirotécnia-Cerámica-Pedras de chisqueiro (en aliaxe)-Puído de lentes-Imáns-Vidros absorbentes de raios UVA

HISTORIA Descuberto en 1803 por Martin Heinrick Klaproth e Jöns Jacob Berzelius, e, independentemente por Wilhelm von Hisinger.

CURIOSIDADES Déronlle o nome do asteroide Ceres que se descubrira na mesma época.

PRASEODIMIOpraseodimio, praseodymium, praséodyme, praseodímio

SÍMBOLO: Pr Nº ATÓMICO: 59 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 935 ºCPunto de ebulición: 3.520 ºCDensidade: 6,77Cor branca plateada. Exposto ao aire forma unha capa de óxido verde.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita, bastnasita

COMO SE OBTÉN Proceso de intercambio de ións ou por extracción solvente a contracorrente

USOS -aliaxes de alta resistencia para motores de avión (xunto co magnesio)-lámpadas de proxectores-esmaltes e vidro (cor amarela)-imáns

HISTORIA En 1841 Carl Gustaf Mosander extraeu didimio e máis tarde comprobaron que eran dous elementos. En 1885 Carl Auer von Welsbach separounos.

CURIOSIDADES O nome ven das palabras gregas “prasios didymos”, que significan xemelgo verde porque foi descuberto á vez que o neodimio.

monacita

vidro

NEODIMIOneodimio, neodymium, néodyme, neodímio

SÍMBOLO: Nd Nº ATÓMICO: 60 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.024 ºCPunto de ebulición: 3.100 ºCDensidade: 7,01Cor prateada, brillante. Orcurece co aire formando un óxido.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita (area), bastanita, metal de Misch (aliaxe natural de terras raras)

COMO SE OBTÉN A partir da area monacita por un proceso de intercambio iónico e por electrolise dos seus haluros.

USOS -é un compoñente do didimo que se emprega para fabricar cristais de cores, gafas de protección para soldadores, espectrómetros, filtros de radiación infravermella, rubís sintéticos para láser...-colorantes de esmaltes (os sales)-imáns-turbinas eólicas

HISTORIA Descuberto en 1885 por Carl Auer von Welsbach

CURIOSIDADES O nome ven das palabras gregas “neos didymos”, que significan novo xemelgo porque foi descuberto á vez que o praxeodimio. imáns

PROMETIOprometio, promethium, prométhium, promécio

SÍMBOLO: Pm Nº ATÓMICO: 61 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.042 ºCPunto de ebulición: 3.000 ºCDensidade: 7,2 Radioactivo (emite radiación beta). Algúns dos seus sales presentan luminiscencia na escuridade.

COMO SE OBTÉN Prodúcese artificialmente nos reactores nucleares a partir da fisión do uranio, torio e plutonio. Tamén se pode producir bombardeando neodimio 146 con neutróns.

USOS Investigación con trazadores-Industria do fósforo-Calibradores-Baterías nucleares para aplicacións espaciais

HISTORIA Descuberto por Jacob A. Marinsky, Lawrence E. Glendenin e Charles D. Coryell en 1944.

CURIOSIDADES O nome é polo heroe grego Prometeo, quen devolveu o lume aos homes.

Prometeo encadeado e atacado por unha águia

SAMARIOsamario, samarium, samarium, samário

SÍMBOLO: Sm Nº ATÓMICO: 62 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.072 ºCPunto de ebulición: 1.803 ºCDensidade: 7,3Cor prateado brillante. Vólvese gas áos 150 ºC.

ONDE SE ATOPA Minerais: samarsquita, monacita, bastnasita, metal Misch

COMO SE OBTÉN Proceso de intercambio iónico, con solventes, por electrolise, ou reducindo o seu óxido con lantano.

USOS -óptica, para absorber luz infravermella, lámpadas de electrodos de carbono (cine)-catalizador na deshidratación e na deshidroxenación de etanol-imáns permanentes-captura de neutróns nos reactores nucleares-electrónica: condensadores,

HISTORIA Descuberto por espectroscopia en 1853 por Jean Charles Galissard de Marignac. Illado en 1879 por Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran a partir da samarsquita.

CURIOSIDADES O nome ven do mineral samarsquita, que á súa vez lévao en honra ao enxeñeiro de minas ruso Samarski.

imáns

EUROPIOeuropio, europium, europium, európio

SÍMBOLO: Eu Nº ATÓMICO: 63 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 826 ºCPunto de ebulición: 1.529 ºCDensidade: 5,2Cor gris prateado brillante, dúctil. Moi reactivo, oxídase facilmente e reacciona coa auga.

ONDE SE ATOPA Minerais: batsnasita, monacita

COMO SE OBTÉN Quentando no baleiro unha mestura de óxido de Europio cun 10% de lantano.

USOS -o oxído de europio nos monitores de televisión-láseres-lámpadas fluorescentes-cristais-catalizadores

HISTORIA Descuberto en 1890 por Paul Emile Lecoq de Boisbaudran e illado en 1901 por Eugène-Anatole Demarçay.

CURIOSIDADES O seu nome é polo continente Europeo.É tóxico.

GADOLINIOgalolinio, gadolinium, gadolinium, gadolínio

SÍMBOLO: Gd Nº ATÓMICO: 64 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.312 ºCPunto de ebulición: 3.000 ºCDensidade: 7,88Cor branco prateado, brillante, dúctil, maleable e ferromagnético.

ONDE SE ATOPA Minerais: batsnasita, monacita

COMO SE OBTÉN Intercambio iónico e extracción en solvente, ou por reducción do seu fluoruro anhidro con calcio

USOS -barras de control para reactores nucleares-fósforos paras as televisións-aliaxes con ferro e cromo-lámpadas fluorescentes-cristais-memorias de computadoras-microondas-discos compactos-axente de contraste en resonancia magnética -gafas de visión nocturna

HISTORIA Descuberto en 1880 por Jean Charles Galissard de Marignac

CURIOSIDADES O nome é en honra ao científico sueco J. Gadolin. É tóxico.

Joan Gadolin, químico, físico e mineraloxista finlandés (1760-1852), descubridor do itrio.

TERBIOterbio, terbium, terbium, térbio

SÍMBOLO: Tb Nº ATÓMICO: 65 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.360 ºCPunto de ebulición:3.041 ºCDensidade: 8,23Cor branca prateada, brillante, brando, dúctil e maleable

ONDE SE ATOPA Minerais: cerita, gadolinita, monacita, xenotima, euxenita

COMO SE OBTÉN Intercambio iónico

USOS -lámpadas fluorescentes, tubos de imaxe-estabilizador en células de combustible que traballan a altas temperaturas-colorante en raios X-aliaxe para dispositivos electrónicos-láser

HISTORIA Descuberto en 1843 por Karl Gustaf Mosander. Illado en 1905 por Georges Urbain.

CURIOSIDADES O nome débese á localidade sueca de Itterby.

DISPROSIOdisprosio, dysprosium, dysprosium, disprósio

SÍMBOLO: Dy Nº ATÓMICO: 66

GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.407 ºCPunto de ebulición: 2.207 ºCDensidade: 8,55Cor branca con brillo metálico prateado, brando.

ONDE SE ATOPA Minerais: xenotima, fergusonita, gadolinita, euxenita, policrase, monacita, bastnasita...

COMO SE OBTÉN Intercambio iónico

USOS -compoñentes para láser-barras de control nuclear-discos compactos-lámpadas de vapor-protección contra os raios X-imáns

HISTORIA Identificado en 1886 por Paul Émile Lecoq de Boisbaudran e illado na década de 1950 por Spedding.

CURIOSIDADES O nome ven da palabra grega “dysprositos” (dificil de obter).

HOLMIOholmio, holmium, holmium, hólmio

SÍMBOLO: Ho Nº ATÓMICO: 67 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.472 ºCPunto de ebulición: 2.700 ºCDensidade: 8,79Cor branco con brillo metálico prateado, brando, maleable, magnético. Resistente á corrosión.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita, gadolinita

COMO SE OBTÉN

Intercambio iónico

USOS -catalizador en reaccións químicas industriais-láser, en mediciña e odontoloxía-dispositivos electrónicos-xerador de campos magnéticos-colorante de vidros (óxido)

HISTORIA Descuberto por Marc Delafontaine e Jacques-Louis Soret en 1878.

CURIOSIDADES O nome ven de “Holmia”, o nome de Estocolmo en latín.

ERBIOerbio, erbium, erbium, érbio

SÍMBOLO: Er Nº ATÓMICO: 68 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.522 ºCPunto de ebulición: 2.863 ºCDensidade: 9,066Cor branca, con brillo metálico prateado, brando, maleable e magnético.

ONDE SE ATOPA Minerais: gadolinita, monacita, xenotimo, euxenita

COMO SE OBTÉN Intercambio iónico

USOS -vidros para aplicacións ópticas e bisutería-láseres-febras ópticas-filtro fotográfico e lentes para o sol-aditivo metalúrxico-amortecedor de neutróns en reactores nucleares-colorante para vidros, esmaltes e porcelanas (óxido)

HISTORIA Descuberto por Gustaf Mosander en 1843. Non se illou o erbio puro ata 1934.

CURIOSIDADES O nome ven da cidade sueca de Itterby onde foi descuberto.

sal de erbio

febras ópticas

TULIOtulio, thulium, thulium, túlio

SÍMBOLO: Tm Nº ATÓMICO: 69 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.545 ºCPunto de ebulición: 1.950 ºCDensidade: 9,32Cor gris escuro con brillo metálico, brando, dúctil, magnético. En pó é explosivo.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita,

COMO SE OBTÉN Intercambio iónico e solventes. Redución con lantano ou calcio.

USOS -láser-materiais magnéticos para microondas

HISTORIA Descuberto por Per Theodore Cleve en 1879.

CURIOSIDADES O nome procede de “Thule”, Escandinavia en latín.

Per Theodore Cleve (1840-1905), químico e xeólogo sueco

ITERBIOiterbio, ytterbium, ytterbium, itérbio

SÍMBOLO: Yb Nº ATÓMICO: 70 GRUPO: lantánidos

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: ºCPunto de ebulición: ºCDensidade: 6,9Cor prateado brillante, brando, maleable e dúctil. Oxídase co aire e reacciona lentamente coa auga.

ONDE SE ATOPA Minerais: monacita, euxenita, xenotimo,

COMO SE OBTÉN

-raios X-refino do aceiro inoxidable-odontoloxía

USOS Intercambio iónico e extración por solventes

HISTORIA Descuberto en 1878 por Jean Charles Galissard de Marignac. Illado en 1907 por Georges Urbais e Auer von Welsbach, independentemente.

CURIOSIDADES O nome é pola cidade sueca de Itterby onde foi descuberto.

LUTECIOlutecio, lutetium, lutécium, lutécio

SÍMBOLO: Lu Nº ATÓMICO: 71

GRUPO: metais de transición

PROPIEDADES Estado físico: sólidoPunto de fusión: 1.652 ºCPunto de ebulición: 3.402 ºCDensidade: 9,8 Ten propiedades semellantes aos lantánidos, por iso aparece situado na táboa periódica no seu grupo.Cor branca prateada, resistente á corrosión e estable no aire.

ONDE SE ATOPA Minerais: monzonitaÉ o menos abundante de todos os elemenos presentes na natureza.

COMO SE OBTÉN Por un proceso complexo de intercambio iónico (reducción cun metal alcalino ou alcalinotérreo).

USOS -catalizador na destilación do petróleo-mediciña-industria electrónica-investigación

HISTORIA Descuberto en 1907, de xeito independente por Georges Urbain e Carol Auer von Welsbach. O metal puro non se obtivo ata finais do século XX:

CURIOSIDADES O nome ven do latín “Lutetia” (París). Os alemáns chámanlle cassiopium. É o máis caro.

monzonita