Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et ... · José Murilo de Carvalho Maria Beltrão...
Transcript of Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et ... · José Murilo de Carvalho Maria Beltrão...
Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.
R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 179, n. 476, pp. 11-362, jan./abr. 2018.
ISSN 0101 - 4366
INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRO
Considerado de utilidade pública:
Estadual: Lei nº 1.068, de 14-9-1966 (Diário Oficial do Estado, parte I, de 20-9-1966)
Federal: Decreto nº 61.251, de 30 de agosto de 1967
Av. Augusto Severo, 8, Rio de Janeiro, CEP 20021-040
Fundado em 21-10-1838, em plena Regência, por 27 sócios da prestigiosa Sociedade Auxiliadora da Indústria Nacional, o IHGB originou-se de proposta anterior do marechal de campo Cunha Matos e do cônego Januário da Cunha Barbosa. Pedro II logo o tomou sob seus auspícios.
Os objetivos estatutários eram, entre outros: coligir, metodizar, publicar ou arquivar documentos, promover cursos e editar a Revista Trimestral de História e Geografia ou o Jornal do IHGB.
O Arquivo é hoje um dos melhores do Brasil, graças a sucessivas doações de papéis de estadistas e historiadores, como José Bonifácio, o marquês de Olinda, Varnhagen, Cotegipe, o conde d´Eu, o visconde de Ouro Preto, Prudente de Morais, Rodrigues Alves, Epitácio Pessoa, Manuel Barata, Wanderley Pinho, Hélio Viana e Jackson de Figueiredo, entre outros.
A Biblioteca, por compra, doações e permutas, ultrapassa de 500 mil volumes, de grande interesse para os estudos brasileiros.
A Mapoteca dispõe de cerca de 12 mil cartas geográficas, referentes, sobretudo, ao território brasileiro.
O Museu, criado em 1851 para guardar a memória de varões ilustres em máscaras mortuárias, retratos e lembranças pessoais, exibe hoje peças, como a espada de campanha de Duque de Caxias (modelo dos espadins dos cadetes do nosso Exército) ou a cadeira em que Pedro II, durante 40 anos, presidiu a 508 sessões do Instituto.
A Pinacoteca é rica, abrangendo desde a imensa tela da Coroação de Pedro II, de autoria do sócio Araújo Porto-Alegre, até a impressionante galeria de retratos (e bustos) de monarcas, nobres e personalidades da Colônia à República.
Os sócios, eméritos, titulares, honorários e correspondentes, no país e no estrangeiro, são eleitos vitaliciamente. O corpo social promove conferências, congressos e cursos, anunciados com antecedência, e realiza reuniões acadêmicas, de março a dezembro, todas as quartas--feiras. As atas são publicadas pela Revista no último número do ano.
R IHGBa. 179n. 476
jan./abr.2018
INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRODIRETORIA – (2018-2019)Presidente: Arno Wehling1º Vice-Presidente: Victorino Chermont de Miranda2º Vice-Presidente: Affonso Arinos de Melo Franco3º Vice-Presidente: João Maurício de Araújo Pinho1º Secretário: Lucia Maria Paschoal Guimarães2º Secretário: Maria de Lourdes Viana LyraTesoureiro: Fernando Tasso Fragoso PiresOrador: Alberto da Costa e Silva
ADMISSÃO DE SÓCIOS:Alberto da Costa e SilvaAlberto Venancio FilhoCarlos WehrsFernando Tasso Fragoso Pires
CIÊNCIAS SOCIAIS: Antônio Celso Alves PereiraCândido Mendes de AlmeidaHelio Jaguaribe de MatosJosé Murilo de CarvalhoMaria Beltrão
ESTATUTO:Affonso Arinos de Mello FrancoAlberto Venancio FilhoCélio BorjaJoão Maurício A. PinhoVictorino Chermont de Miranda
GEOGRAFIA:Armando de Senna BittencourtCybelle Moreira de IpanemaJosé Almino de AlencarMiridan Britto FalciVera Lúcia Cabana de Andrade
HISTÓRIA: Eduardo SilvaGuilherme de Andrea FrotaLucia Maria Paschoal GuimarãesMarcos Guimarães SanchesMaria de Lourdes Vianna Lyra
PATRIMÔNIO: Afonso Celso Villela de CarvalhoAntonio Izaías da Costa AbreuClaudio Moreira BentoFernando Tasso Fragoso PiresRoberto Cavalcanti de Albu-querque
COMISSÕES PERMANENTES
CONSELHO CONSULTIVOMembros nomeados: Carlos Wehrs, Célio Borja, José Pedro Pinto Esposel e
Miridan Britto Falci.
CONSELHO FISCALMembros efetivos: Antonio Izaias da Costa Abreu, Luiz Felipe de Seixas
Corrêa, Marilda Correia CiribelliMembros suplentes: Marcos Guimarães Sanches, Pedro Carlos da Silva Telles,
Roberto Cavalcanti de Albuquerque
DIRETORIAS ADJUNTASArquivo: Jaime Antunes da SilvaBiblioteca: Claudio AguiarCursos: Antonio Celso Alves PereiraIconografia: Pedro K. VasquezInformática e Dissem. da Informação: Carlos Eduardo de Almeida BarataMuseu: Vera Lucia Bottrel TostesPatrimônio: Guilherme de Andrea FrotaProjetos Especiais: Mary del PrioreRelações Externas: Maria BeltrãoRelações Institucionais: João Mauricio de A. PinhoCoordenação da CEPHAS: Maria de Lourdes Viana Lyra e Lucia Maria Paschoal
Guimarães (subcoord.)Editor do Noticiário: Victorino Chermont de Miranda
REVISTADO
INSTITUTO HISTÓRICOE
GEOGRÁFICO BRASILEIRO
Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.
R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 179, n. 476, pp. 11-362, jan./abr. 2018.
Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, ano 179, n. 476, 2018.
Indexada por/Indexed byUlrich’s International Periodicals Directory – Handbook of Latin American Studies (HLAS) – Sumários Correntes Brasileiros – Google Acadêmico - EBSCO
Correspondência:Rev. IHGB – Av. Augusto Severo, 8-10º andar – Glória – CEP: 20021-040 – Rio de Janeiro – RJ – BrasilFone/fax. (21) 2509-5107 / 2252-4430 / 2224-7338e-mail: [email protected] home page: www.ihgb.org.br© Copyright by IHGBTiragem: 300 exemplaresImpresso no Brasil – Printed in BrazilRevisora: Talita Rosetti Souza Mendes Secretária da Revista: Tupiara Machareth
Ficha catalográfica preparada pela bibliotecária Maura Macedo Corrêa e Castro – CRB7-1142
Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro. - Tomo 1, n. 1 (1839) - Rio de Janeiro: O Instituto, 1839-
v. : il. ; 23 cm
QuadrimestralISSN 0101-4366Ind.: T. 1 (1839) – n. 399 (1998) em ano 159, n. 400. – Ind.: n. 401 (1998) – 449 (2010) em n. 450
(2011)
1. Brasil – História. 2. História. 3. Geografia. I. Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro.
CONSELHO EDITORIAL
António Manuel Dias Farinha – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal
Arno Wehling – Universidade Veiga de Almeida – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Carlos Wehrs – Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
José Murilo de Carvalho – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Manuela Mendonça – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal
Maria Beatriz Nizza da Silva – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil
COMISSÃO DA REVISTA: EDITORES
Eduardo Silva – Fundação Casa de Rui Barbosa – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Esther Caldas Bertoletti – Ministério da Cultura – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Lucia Maria Bastos Pereira das Neves – Universidade do Estado do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ-Brasil
Maria de Lourdes Viana Lyra – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Mary del Priore – Universidade Salgado de Oliveira – Niterói-RJ – Brasil
CONSELHO CONSULTIVO
António Manuel Botelho Hespanha – Universidade Nova Lisboa – Lisboa – Portugal
Edivaldo Machado Boaventura – Universidade Federal da Bahia – Salvador-BA-Brasil
Fernando Camargo – Universidade Federal de Pelotas – Pelotas-RS – Brasil
Geraldo Mártires Coelho – Universidade Federal do Pará – Belém-PA – Brasil
Guilherme Pereira das Neves – Universidade Federal Fluminense – Niterói-RJ – Brasil
José Marques – Universidade do Porto – Porto – Portugal
Junia Ferreira Furtado – Universidade Federal de Minas Gerais – Belo Horizonte-MG – Brasil
Leslie Bethell – Universidade de Oxford – Oxford – Inglaterra
Luís Cláudio Villafañe Gomes Santos – Ministério das Relações Exteriores – Brasília-DF – Brasília
Marcus Joaquim Maciel de Carvalho – Universidade Federal de Pernambuco – Recife-PE – Brasil
Maria de Fátima Sá e Mello Ferreira – ISCTE – Instituto Universitário de Lisboa – Lisboa – Portugal
Mariano Cuesta Domingo – Universidad Complutense de Madrid – Madrid – Espanha
Miridan Britto Falci – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil
Nestor Goulart Reis Filho – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil
Renato Pinto Venâncio – Universidade Federal de Ouro Preto – Ouro Preto-MG – Brasil
Stuart Schwartz – Universidade de Yale-Connecticut – EUA
Ulpiano Bezerra de Meneses – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil
Victor Tau Anzoategui – Universidade de Buenos Aires – Buenos Aires – Argentina
UMÁRIO SUMMARY
Carta ao Leitor 11I – ARTIGOS E ENSAIOS ARTICLES AND ESSAYS
Dores das saudades: mulheres portuguesas, deslocamentos 15 e sensibilidadesPains of homesickness: portuguese women, displacement and sensitivityLená Medeiros de Menezes
Maria iziLda s. de Matos
Em busca de uma Geografia Moderna: algumas instituições 39 importantesIn search of a Modern Geography: some important institutionsVanderLi Custódio
O “perigo alemão” e a Base Naval da Ilha da Rita/SFS/SC 63The german danger and the Naval Base on the Island of Rita in São Francisco do Sul in Santa Catarinaroberta nabuCo de oLiVeira sandra PasChoaL Leite de CaMargo guedes
José Honório Rodrigues e a autonomização da História da Historiografia no Brasil 97José Honório Rodrigues and the autonomization of the History of Historiography in Brazil 97géssiCa góes guiMarães gaio
Why Porongos: a new perspective on the massacre that ended the Farroupilha 127O porquê de Porongos: uma nova perspectiva sobre o massacre que acabou com a FarroupilhasPenCer L. LeitMan
Os galés perpétuas da galeria de condenados da 157 Casa de Correção da Corte Imperial do Rio de JaneiroThe slave convicts in perpetuity of the gallery of convicts in the Correction House of the Imperial Court of Rio de JaneiroJoão Luiz ribeiro
A formação jurídica de Augusto Teixeira de Freitas 197 e as academias de direito do ImpérioThe Legal Education of Augusto Teixeira de Freitas and the Law Academies of the EmpireCarLos Lindenberg ruiz Lanna
Felisbelo Freire: o mulato e o político na História de Sergipe 223Felisbelo Freire: The Dark-Skinned Politician in the History of SergipesaMueL barros de Medeiros
A questão dos quilombos no Brasil: conflito, direito 261 originário e liminaridadeThe issue of quilombos in Brazil: conflict, primary law and liminarityaJiboLa isau badiru Pedro siMonard
Resistência negra, teatro e abolição da escravatura no Brasil 287Black resistance, theater and abolition of slavery in Brazileduardo siLVa
II – COMUNICAÇÕES NOTIFICATIONS
A presença britânica no Brasil, 1808-1831 305The British presence in Brazil, 1808-1831 305LesLie betheLL
Resgate memorial sobre direitos humanos: 323 breves considerações histórico-jurídicas sobre a atuação do advogado Nizi Marinheiro durante a Ditadura Militar no Estado da ParaíbaRescuing the memory of the struggle for human rights: brief historical-legal considerations on the work of
lawyer Nizi Marinheiro during the Military Dictatorship in the State of Paraíba 323Jean PatríCio da siLVa
João Peixoto neto José oCtaVio de arruda MeLLo
III – ESTUDOS BIBLIOGRÁFICOS BIBLIOGRAPHICAL STUDIES
Índice bibliográfico de autores e temas 343 norte-rio-grandenses na revista do IHGBBibliographical index of authors and norte-rio-grandenses themes in IHGB magazinegustaVo sobraL
igor oLiVeira
IV – RESENHAS REVIEW ESSAYS
O Brasil e a crise do Antigo Regime português (1788-1822) 351rossana agostinho nunes
• Normas de publicação 357 Guide for the authors 359