7/24/2019 Martin Heidegger e Martin Bora

1/1

Podemos manter os no-sos principios ticos entempo de guerra?Unha escritora galega

o expresa de xeito moi acado candoescribe: Por iso nas guerras son ms

difciles as condeas, tanto as efecti-vas coma as morais ; as gue rra sdeixan en suspenso todo tipo de de-reitos e conviccins: a de vivir e so-brevivir, o dereito a non matar, o de-reito a xulgar, o dereito a ter moral.Desta cuestin xorden as diferentesnovelas de xnero policaco ambien-tadas na Guerra Civil Espaola e naSegunda Guerra Muncial que teencomo protagonista ao fascinantearistcrata Martin von Bora. Bora,descendente lonxano da esposa deLutero, pero procedente dunha fa-milia catlica, fillo dun importantedirector de orquestra e fillastro dunxeneral prusiano de talante rexo,

apareceu por primeira vez en Lumen(2000), da pluma da escritora ita-loamericana Ben Pastor (1950).

Bora afeccionado desde a saadolescencia hpica, ao exrcito, es disciplinas humansticas. Cunpersonaxe as, lonxanamente basea-do no coronel Claus Von Stauffen-berg, o militar que tentou o asasina-to de Hitler (como a mesma Pastorten recoecido), a trama investiga-dora srvelle escritora para pre-guntarse, desde diferentes momen-tos da biografa do protagonista, amesma cuestin: Qu facer cando osprincipios nos que tes sido educadoe nos que cres se atopan enfrontadosa un rxime ditatorial coma o nacio-

nalsocialista? As primeiras etapas dopersonaxe de Martin Bora resposanao tema desde a perspectiva do ego-tismo xuvenil: os seus principios ti-cos persoais semellan irrefutables, ea mxima das SS, Mein ehre heisstTreue, o meu honor a mia leal-dade, son dunha inquebrantabili-dade fra de dbidas.

A medida que avanza a guerra,este carcter intacto da inocenciacase inxenua do oficial von Bora, hair mudando a medida que afrontasucesos e decisins que sabe que hanafectalo dun xeito terrible non s a elmesmo, senn aos seus seres queri-dos. El camino a taca (Alianza,

2015), a ltima novela da saga, re-centemente publicada en castelnpor Alianza Editorial, sitanos nopunto neurlxico da evolucin per-

soal deste personaxe. Von Bora veseobrigado a intervir, a regaadentes,na resolucin dun crime de guerrana Creta recn ocupada polas forzasparacaidistas nazis (Falschimjag-ger), cando uns prisioneiros britni-

cos denuncian o asasinato dun estu-doso suzo s ordes de Himler queinvestigaba na illa as conexin ra-ciais dos cretenses cos presupostosarios daAhnenberbe(calquera inte-resado en todos estes conceptos dis-pn en casteln da amena e impres-cindible obra Diccionario de mitos ysmbolos del nazismo, de Rosa SalaRose, publicada por Acantilado).

Qu supn resolver un crime? Re-construr simplemente os feitos, enparticular os escuros? Iluminar coachama da verdade a realidade? Oureflexionar sobre o por qu deses fei-tos, e asumir entn que tal vez a vti-ma non tan inocente como poda

semellar nin o seu asasino, ou asasi-nos, tan culpable? En calquera caso,a investigacin sobre o que nos ro-dea ten, paradoxalmente, notas do

deber. De seu resulta moi interesan-te o que acabamos de comentar eque explica tamn, por qu, a pesardo xito de crtica, Pastor non acabade conectar co lector espaol mediode novelas policacas.

E mis enriquecedor, se cabe, ofeito de poder afrontar a lectura deEl camino a tacaconsultando vezos Cuadernos Negros(Trotta, 2015),os diarios que o propio Heideggerescribiu durante a sa vida. Os catrotomos correspondentes ao perodo1931-1938 comezan a ver a luz encasteln.

S desde unha lectura superficialpodemos entendelos coma unhaxustificacin dos actos de Heidegger

ou unha reflexin sobre a sa obrametafsica. Lidos con detalle, mani-festan a elevada autoconsciencia in-telectual de Heidegger e con ela, ainevitable xustificacin da sa acti-tude poltica e intelectual. En certoxeito que algns teen asociado ta-mn co Ortega y Gasset de La rebe-lin de las masas, Heidegger viu nocomezo do proceso do Nacionalso-cialismo as posibilidades de triunfodo elitismo intelectual e da educa-cin filosfica das masas. Aevolucin poltica posterior, tras onomeamento de Hitler coma chan-celer, e a observacin do desprezonazi respecto aos intelectuais e cul-

tura, fixo que Heidegger se refuxiasenunha torre de marfil intelectual naque nunca asumiu a posibilidade deterse equivocado na sa considera-cin do rxime hitleriano. Por iso,novamente, as palabras que inventaBen Pastor para o propio Heideggercoma personaxe poden servirnoscoma gua de lectura para estes im-prescindibles diarios. nde se achaa verdade? Na correspondencia coarealidade? En asumir a nosa evolu-cin vital? Ou simplemente, dase ofeito de que Heidegger nestes diariosque empeza a publicar Trotta, am-sase coma un inxenuo respecto aomundo social e poltico que o rodea,e Bora somentes un inxenuo res-

pecto a si mesmo? Vela o plantexa-mento de Ben Pastor, que fai precisochegar ao final desta novela para unatisbo de resolucin do enigma.

Ou simplemente, en algo inasu-mible, que obriga a entender a nosaexistencia unhas veces absurda, eoutras lxica? A pregunta Heidegge-riana que opn o existir nada, morte, a nica que atopa resposta,desde o momento en que abre a pro-pia narracin policaca e obriga aMartin Bora a enfrontarse aos seusfantasmas pasados e presentes.Unha novela altamente recomenda-ble, dunha das mellores sagas poli-ciais, histricas e culturais, que ac-

tualmente podemos atopar nomercado editorial do noso pas. E so-bre todo, un verdadeiro disfrute delectura.

principio de incertidume desenvoltopor outro alemn, o fsico WernerHeinsenberg. Ningun sae indemnedunha investigacin criminal, e me-nos o encargado de averiguar a su-posta verdade. O oficial Martin Bora

ir experimentando isto na sa car-ne novela tras novela.

Resolver un crime non ten porqu supoer chegar ata a verdade.Martin Heidegger tamn expresaisto mesmo por carta ao seu tocaio eantigo alumno, nunha frase que pi-

votar unha e outra vez na novela enos pensamentos de Martin Bora: aconciencia moral manifstase comaunha chamada preocupacin.

A investigacin do protagonistaconvrtese tamn nunha investiga-cin sobre si mesmo, sobre o que faique estea en viaxe en Creta coma unnovo Ulises, o por qu de mercar enMosc o Ulisesde Joyce, (absoluta-

mente prohibido polos nazis), e so-bre todo, que se plantexe cada vezmis a educacin e eses principiosinculcados sobre o patriotismo e o

X. A. LPEZ SILVA

Martin Heidegger e Martin Bora.A verdade en tempos nazis

viaxeIn

constante

33

Diario de FerrolDOMINGO,

15NOVIEMBREDE2015 Nordesa