ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Προς: Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο και Μέλη Αρ. Φακ. 2.5.03(2)(18)

Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου

(Μέσω Διευθυντή)

Απo: Κορίνα Παπανεάρχου Ημερομ. 29.3.2019

Λειτουργό Ραδιοτηλεόρασης

Θέμα: Ενημέρωση για την 48η Συνάντηση της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Ρυθμιστικών

Αρχών (EPRA), Μπρατισλάβα, 10 – 12 Οκτωβρίου 2018

Η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Ρυθμιστικών Αρχών (EPRA) πραγματοποίησε την 48η συνάντησή

της στην Μπρατισλάβα της Σλοβακίας, από τις 10 μέχρι τις 12 Οκτωβρίου 2018, κατόπιν

προσκλήσεως της Σλοβακικής Αρχής (Slovak Council for Broadcasting and Retransmission

(CBR).

Η EPRA πρωτοσυστάθηκε το 1995 ως αποτέλεσμα της ανάγκης για αυξημένη συνεργασία

ανάμεσα στις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές και αποτελεί σήμερα το παλαιότερο και

μεγαλύτερο δίκτυο ραδιοτηλεοπτικών ρυθμιστικών αρχών και το ιδανικό σώμα για

ανταλλαγή πληροφοριών, υποθέσεων και καλών πρακτικών.

Στη 48η συνάντηση έλαβαν μέρος 49 από τις 53 Ρυθμιστικές Αρχές που αριθμούν σήμερα το

σύνολο των μελών της EPRA, με 142 συμμετέχοντες. Παράλληλα, συμμετείχαν και αρκετοί

οργανισμοί υπό το καθεστώς του παρατηρητή (Council of Europe, European Audiovisual

Observatory, European Commission, Office of the OSCE Representative on Freedom of the

Media), καθώς επίσης ρυθμιστικές αρχές από το Μαρόκο και το Ιράν.

Η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου εκπροσωπήθηκε από την Πρόεδρο της Αρχής Ρόνα

Κασάπη και τη Λειτουργό Ραδιοτηλεόρασης Κορίνα Παπανεάρχου.

2

Κατά την πρώτη μέρα του συνεδρίου, στις

11.10.2018, η ολομέλεια ασχολήθηκε με το

εξής θέμα:

«Οι υπηρεσίες των παρόχων δημόσιων

οπτικοακουαστικών μέσων και το

περιεχόμενο δημοσίου ενδιαφέροντος στη

ψηφιακή εποχή: ο ρόλος των ρυθμιστικών

αρχών».

Έχοντας μελετήσει την κρίση νομιμότητας των

υπηρεσιών των Παρόχων Δημόσιων

Οπτικοακουστικών Μέσων / public service media (εφεξής ΠΔΟΜ στο παρόν σημείωμα)

στη 47η συνάντηση στο Λουξεμβούργο, η ολομέλεια αυτή τη φορά επικεντρώθηκε στην

πολιτική και κοινωνική πίεση που αντιμετωπίζουν οι ΠΔΟΜ και στον τρόπο χειρισμού της

από πλευράς ρυθμιστικών αρχών. Ο παραγωγός περιεχομένου από την Ofcom (ρυθμιστική

αρχή των επικοινωνιακών υπηρεσιών της Βρετανίας) Samuel Studer στην παρουσίασή του

αναφέρθηκε στα κύρια ευρήματα σχετικής έρευνας της EPRA, αποκαλύπτοντας ορισμένα

κοινά χαρακτηριστικά και προκλήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Κατά πρώτον,

διαπιστώθηκε ότι οι ΠΔΟΜ διατηρούν την εγκυρότητά τους και οι εργασίες τους δεν έχουν

ουσιαστικά αλλάξει στη ψηφιακή εποχή. Κατά δεύτερον, κοινά θέματα (όπως η

χρηματοδότηση ή η βελτίωση της ποιότητας του περιεχομένου των ΠΔΟΜ) φαίνεται να

υπάγονται σε διαφορετικές δικαιοδοσίες. Γενικότερα, διαπιστώθηκε ότι οι αρμοδιότητες των

ρυθμιστικών αρχών όσον αφορά στη ρύθμιση των ΠΔΟΜ είναι πολύ διαφορετικές, ενώ και

οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΠΔΟΜ είναι ιδιαίτερες για κάθε χώρα.

Ακολούθησαν τέσσερις παρουσιάσεις από εκπροσώπους ρυθμιστικών αρχών με ευρείες

αρμοδιότητες στην εποπτεία των ΠΔΟΜ, οι οποίες ανέδειξαν τις συγκεκριμένες προκλήσεις

που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ΠΔΟΜ στις χώρες τους και πώς η νομοθεσία μπορεί να

διευκολύνει τη λειτουργία των ΠΔΟΜ μέσω μηχανισμών διαφάνειας και λογοδοσίας /

ανάληψης ευθύνης.

3

Ο Kevin Bakhurst, Διευθυντής στην Ofcom στον τομέα περιεχομένου και πολιτικής των

μέσων, ανέφερε στην παρέμβασή του ότι η Ofcom, έχοντας αναλάβει την εποπτεία του BBC

μόλις από τον Απρίλιο του 2017, κατέληξε στα εξής συμπεράσματα: Παρά τον αυξημένο

ανταγωνισμό που δημιουργεί η συνεχής ανάπτυξη ιδιωτικών καναλιών, η αύξηση των

συνδρομών σε κατά παραγγελία οπτικοακουστικές υπηρεσίες και η μεταβολή της

συμπεριφοράς του κοινού, τα κανάλια των ΠΔΟΜ παραμένουν δημοφιλή, καινοτόμα και

καλά ενημερωμένα. Η εκτίμηση του κοινού για αυτά παραμένει υψηλή, ενώ θεωρούνται ότι

συνεχίζουν να παράγουν υψηλή ποιότητα. Στόχος πλέον της Ofcom, η οποία ήδη εξετάζει

κάποια μέτρα σε σχέση με τις υπηρεσίες του BBC, είναι να φροντίζει ώστε το BBC να

εκπληρώνει την αποστολή του μέσα από μεγαλύτερη διαφάνεια.

H Mari Vesland, Γενική Διευθύντρια της Νορβηγικής Ρυθμιστικής Αρχής, τόνισε ότι στην

Νορβηγία ο ΠΔΟΜ παραμένει το πιο σημαντικό μέσο για την επίτευξη της ποικιλομορφίας

και της διαφορετικότητας. Το NRK, ο κύριος φορέας που χρηματοδοτείται από το δημόσιο,

απολαμβάνει ευρεία πολιτική υποστήριξη, υψηλό βαθμό νομιμότητας και 85% μερίδιο

ημερησίως. Παρ’ όλα αυτά, έξοδα τα οποία προέκυψαν λόγω της παραγωγής ειδήσεων έξω

από το Όσλο, επιτάσσουν την ανάγκη νέας ρύθμισης για εμπορικό τηλεοπτικό ΠΔΟΜ εντός

του 2019. Πρόσφατα και κατόπιν πιέσεων των παραδοσιακών εμπορικών οργανισμών, έγινε

4

διερεύνηση από την Νορβηγική Αρχή, κατά την οποία επιβεβαιώθηκε ότι ο NRK συμβάλλει

θετικά στην διαφορετικότητα, ενώ ενδεχόμενη αποδυνάμωσή του δεν θα συνέβαλλε στο να

γίνουν πιο ανταγωνιστικοί οι εμπορικοί οπτικοακουστικοί οργανισμοί. Ωστόσο, από

κυβερνητικής πλευράς θεωρήθηκε ότι το μοντέλο της δημόσιας χρηματοδότησης χρήζει

μεταρρύθμισης, η οποία επρόκειτο να συμβεί άμεσα.

Στην περίπτωση της Λετονίας, η Aurēlija Ieva Druviete, Μέλος της Λετονικής Αρχής,

εξήγησε ότι για μια πρώην Σοβιετική χώρα, οι προκλήσεις ήταν ιδιαίτερες και φάνηκε ότι

δεν ήταν αρκετό, ούτε αποτρεπτικό για τη διαφθορά, να τεθούν κάποιες αρχές ή να γίνει ένα

copy – paste των δυτικών δημοκρατιών, αλλά έπρεπε να εξελιχθεί η δημοσιογραφική και

πολιτική κουλτούρα και να θεσμοθετηθεί η πολιτική των μέσων ενημέρωσης. Αυτή τη

στιγμή, ο ΠΔΟΜ και η ρυθμιστική αρχή είναι οργανικά συνδεδεμένοι, καθώς η αρχή είναι ο

μέτοχος του ΠΔΟΜ. Υπάρχει όμως συμφωνία ότι τα καθήκοντα θα πρέπει να διαχωριστούν

για να αποφευχθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων, αλλά και η έλλειψη αξιοπιστίας

από τα εμπορικά μέσα. Ο μελλοντικός νόμος για τη λειτουργία του ΠΔΟΜ θα εισαγάγει

χωριστές λειτουργίες, θα επιλύσει τα ζητήματα σύγκρουσης συμφερόντων και οικοδόμησης

εμπιστοσύνης και θα ιδρύσει ένα Συμβούλιο ΠΔΟΜ, ενώ από το 2021 και έπειτα ο ΠΔΟΜ

εγκαταλείπει τη διαφημιστική αγορά και θα πρέπει να του χορηγηθεί επαρκής

χρηματοδότηση (περίπου 14 εκατομμύρια ευρώ ετησίως). Πρώτιστο μέλημα του ΠΔΟΜ

είναι να βρει τους τρόπους να καλύψει τα ενδιαφέροντα της νέας μετα-Σοβιετικής γενιάς.

Ήδη το δημόσιο ραδιόφωνο προχώρησε στην παραγωγή σειράς για νέους άνω των 16.

Η Gerda van Hekesen από το τμήμα Στρατηγικής της Ολλανδικής Αρχής παρουσίασε το

μοναδικό, ομολογουμένως, ολλανδικό παράδειγμα ΠΔΟΜ, καθώς εκτός από πολλές εθνικές

τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές υπηρεσίες, περιλαμβάνει 13 περιφερειακούς παρόχους

υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης και 260 παρόχους τοπικών υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας.

Οι ΠΔΟΜ έτυχαν σημαντικής μείωσης στον προϋπολογισμό τους, ενώ περαιτέρω περικοπές

αναμένονταν και φέτος. Παρόλη όμως τη φθίνουσα πολιτική και δημόσια υποστήριξη, οι

ΠΔΟΜ παραμένουν δυνατοί παράγοντες στην Ολλανδία. Σε σχέση με την ρυθμιστική αρχή,

αν και δεν έχει πολιτικό ρόλο, εντούτοις έχει κάποια επίδραση στην ατζέντα των

αποφάσεων, καθώς συμβουλεύει τον αρμόδιο Υπουργό για το πλάνο πολιτικής (κατά πόσο

5

νέοι ΠΔΟΜ πληρούν κριτήρια για να λειτουργήσουν), καθώς και για τον προϋπολογισμό

των ΠΔΟΜ.

Στη συζήτηση που ακολούθησε τέθηκε μεταξύ άλλων το ερώτημα κατά πόσο η απαίτηση

για διαφορετικότητα που υπάρχει για τους παρόχους δημοσίων οπτικοακουστικών μέσων

είναι τελικά περιοριστική ως προς τη δράση τους. Στην Ελβετία επικρατούσα άποψη

είναι ότι θα πρέπει οι ΠΔΟΜ να παρέχουν περιεχόμενο με αξία για τους πολίτες τους,

τονίζοντας ότι η ψυχαγωγία δεν πρέπει να αποτελεί κεντρικό στοιχείο των ΠΔΟΜ. Στην

Λετονία σχετική έρευνα κατέδειξε ότι η κοινωνία θέλει περισσότερη ψυχαγωγία, ενώ στην

περίπτωση της Νορβηγίας σημασία δεν έχει τόσο το είδος του προγράμματος, όσο το κατά

πόσο προκαλεί συζητήσεις με το κοινό και την κοινωνία των πολιτών. Συζητήθηκε επίσης το

θέμα της μη συμμόρφωσης των ΠΔΟΜ με πρόνοιες της Νομοθεσίας, όπου φάνηκε ότι

αρκετές ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν την δυνατότητα να επιβάλουν κυρώσεις. Παρ’ όλα

αυτά, επισημάνθηκε ότι η έκθεση ελέγχου των ΠΔΟΜ αποτελεί το πιο δυναμικό

εργαλείο, λόγω της αρνητικής δημοσιότητας σε περίπτωση που οι διαπιστώσεις δεν είναι

καλές.

6

Ομάδες Εργασίας

Στο πλαίσιο της πρώτης ημέρας εργασιών ημερομηνίας 11.10.2018, έλαβαν χώρα οι

προκαθορισμένες, βάσει της ατζέντας του συνεδρίου, τρεις ομάδες εργασίας (working

groups), οι οποίες άρχισαν ταυτόχρονα τις εργασίες τους. Η Λειτουργός Κορίνα

Παπανεάρχου συμμετείχε στην 2η ομάδα εργασίας.

Working Group 1: “Commercial Communications 2.0: the respective roles of

regulators

Η πρώτη ομάδα εργασίας ασχολήθηκε με το πιο πάνω θέμα, σε συνέχεια και της συζήτησης

που έλαβε χώρα κατά την προηγούμενη συνάντηση στην EPRA του Λουξεμβούργου, τον

περασμένο Μάιο, για τις απόψεις της αγοράς και των καταναλωτών σχετικά με το μέλλον

των εμπορικών ανακοινώσεων. Η εν λόγω ομάδα εξέτασε το τρέχον φάσμα εργαλείων

και προσεγγίσεων που έχουν στη διάθεσή τους οι ρυθμιστικές αρχές και κατά πόσο

πρέπει να αλλάξει ο ρόλος τους. Ιδιαίτερα, η συζήτηση επικεντρώθηκε στον τρόπο, με τον

οποίο οι ρυθμιστικές αρχές σχεδιάζουν να προσεγγίσουν τις αλλαγές, ιδίως με τη

συμπερίληψη πλατφορμών βίντεο κοινής χρήσης (Video Sharing Platforms) στη νομοθεσία

περί εμπορικών ανακοινώσεων.

Στην παρουσίασή του, ο Michael Wagner, από την Βαυαρική Ρυθμιστική Αρχή της

Γερμανίας, παρέθεσε τις πρόνοιες της αναθεωρημένης Οδηγίας για τις Υπηρεσίες

Οπτικοακουστικών Μέσων (AVMS - AudioVisual Media Services) σε σχέση με τις

εμπορικές ανακοινώσεις. Η χρήση της συρρύθμισης είναι κάτι που ενθαρρύνεται μέσω της

Οδηγίας, όπως επίσης και της αυτορρύθμισης, μέσω της υιοθέτησης κώδικα δεοντολογίας

τόσο από τους παρόχους οπτικοακουστικών μέσων, όσο και από τις πλατφόρμες βίντεο

κοινής χρήσης. Επίσης, επισημάνθηκε η απελευθέρωση ορισμένων διατάξεων στην Οδηγία,

όπως το παραδεκτό πλέον της πρακτικής της τοποθέτησης προϊόντων και νέοι κανόνες

σχετικά με τη διαφήμιση προϊόντων καπνού, οινοπνευματωδών ποτών, φαρμάκων, καθώς

και η νέα αναφορά στην ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος των τροφίμων υψηλών σε

αλάτι, ζάχαρη και λίπος HFSS (High Fat, Sugar and salt foods), μέσω και πάλι κώδικα

δεοντολογίας.

7

Στη συζήτηση που ακολούθησε τέθηκαν οι νομικές προκλήσεις που προκύπτουν από την

εφαρμογή της Οδηγίας, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι για παράδειγμα ο εντοπισμός της

φυσικής ή νομικής οντότητας που είναι υπεύθυνη για μια εμπορική ανακοίνωση, ή

ενδεχομένως και άλλες προβληματικές πτυχές, όπως όταν μια διαφήμιση σε μια πλατφόρμα

εξετάζεται ως πηγή παραβίασης από πλευράς περιεχομένου (υπό την ευθύνη του

διαφημιζόμενου), αλλά και όσον αφορά στην τοποθέτηση (υπό την ευθύνη της πλατφόρμας).

Επίσης, προκλήσεις όσον αφορά στην αναγνώριση του περιεχομένου: Το περιεχόμενο των

βίντεο που προέρχεται από bloggers έχει συνήθως να κάνει με την συντακτική ευθύνη, αλλά

περιστασιακά να αφορά και στις πρόνοιες περί διαφήμισης. Μερικές φορές ακόμη και οι

πλατφόρμες μπορεί να δυσκολεύονται να καθορίσουν τι είναι μια διαφήμιση και τι δεν είναι.

Ή και προκλήσεις όσον αφορά στη δικαιοδοσία, καθώς με τις πλατφόρμες βίντεο κοινής

χρήσης (VSP), η εποχή όπου ο διαφημιζόμενος, ο πάροχος οπτικοακουστικών μέσων και ο

καταναλωτής έδρευαν στην ίδια χώρα έχει ξεπεραστεί οριστικά.

Άλλα θέματα που απασχόλησαν την ομάδα ήταν και τα εξής:

Η ανάγκη υιοθέτησης από μέρους των πλατφορμών βίντεο κοινής χρήσης (VSP)

μέτρων για την προστασία των καταναλωτών, υπό την εποπτεία των ρυθμιστικών

αρχών (χωρίς όμως να ξεκαθαρίζει τι μορφή θα έχει εποπτεία).

Η συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και ιδιαίτερα σε διασυνοριακής

φύσεως θέματα, με καθοριστική τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Προτύπων

Διαφήμισης (European Advertising Standards Alliance) σε ζητήματα που προέκυψαν.

Η ανάγκη ανανεωμένης, «φρεσκαρισμένης» σχέσης με το κοινό, αφού πλέον υπάρχει

κοινότητα από νεαρά άτομα που αλληλεπιδρούν με τα διαφορετικά επαγγέλματα του

διαφημιστικού κόσμου και χρειάζονται καθοδήγηση.

Working Group 2: “Achieving greater diversity in broadcasting: the whole picture”

Και η δεύτερη ομάδα εργασίας παίρνοντας την σκυτάλη από την εαρινή συνάντηση, όπου

συζητήθηκε η ισότητα των φύλων στα μέσα, ασχολήθηκε με πρακτικούς τρόπους

ενθάρρυνσης καλύτερης αντιπροσώπευσης της κοινωνίας στην οθόνη.

8

Τέσσερα βασικά ευρήματα προέκυψαν από τις συζητήσεις, μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο

συναίνεσης ότι οι ρυθμιστικές αρχές έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό κοινωνικό ρόλο

ως θεματοφύλακες της ποικιλομορφίας / πολυπολιτισμικότητας στον οπτικοακουστικό

τομέα:

1) “It’s all about data” («Όλα αφορούν τα δεδομένα / τις πληροφορίες»)

Όταν πρόκειται για την ποικιλομορφία / πολυπολιτισμικότητα, το σημείο εκκίνησης για κάθε

ρυθμιστική αρχή θα πρέπει να είναι η κατοχή δεδομένων / στοιχείων / πληροφοριών,

καθώς αυτή διευκολύνει την κατανόηση του πεδίου και του εύρους του θέματος και εφόσον

εντοπιστούν τα κενά είναι ευκολότερο να καθοριστούν εστιασμένες στρατηγικές. Αυτή

ακριβώς η σημαντική ανάγκη συλλογής δεδομένων είναι που παρακίνησε τους

ραδιοτηλεοπτικούς φορείς στο Ηνωμένο Βασίλειο να δημιουργήσουν το “Creative

Diversity Network” («Δίκτυο δημιουργικής ποικιλομορφίας») - ένα μοναδικό φόρουμ

που συγκεντρώνει οργανώσεις μελών από όλο το φάσμα της τηλεοπτικής βιομηχανίας. Το

CDN είναι επίσης ο δημιουργός του "Project Diamond" (DIversity Analysis MONitoring

Data), μια διαδικασία συλλογής και αναφοράς στοιχείων για την ποικιλομορφία,

συμπεριλαμβανομένου του φύλου, της φυλής, της εθνικότητας, του σεξουαλικού

προσανατολισμού και της αλλαγής φύλου. Παρουσιάζοντας τα ευρήματα της πρώτης

έρευνας του “Project Diamond”, η Εκτελεστική Διευθύντρια του CDN Deborah Williams,

επεσήμανε ότι με την αύξηση των ανεπεξέργαστων δεδομένων, επιτυγχάνεται η εξασφάλιση

πιο ακριβών συμπερασμάτων σχετικά με την εκπροσώπηση της διαφορετικότητας και της

απόδοσης της διαφορετικότητας και της ποικιλομορφίας στην οθόνη. Οι ραδιοτηλεοπτικοί

φορείς έχουν επίσης τη δυνατότητα πρόσβασης στα δικά τους δεδομένα, ενώ και για τους

ΠΔΟΜ είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι όντως είναι

αντιπροσωπευτικοί του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου, τόσο μπροστά, όσο και πίσω

από τις κάμερες.

9

2) Συνεργασία

Έχοντας πια ικανοποιητικά στοιχεία, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να αναγνωρίσουν τους

στόχους τους και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας και της ανταλλαγής

πρακτικών και εμπειρίας. Αυτό επιβεβαιώθηκε και στο πλαίσιο της παρέμβασης της Sonia

Monjas González, από την Εθνική Επιτροπή Αγορών και Ανταγωνισμού της Ισπανίας, η

οποία παρουσίασε το έργο του Δικτύου των Μεσογειακών Ρυθμιστικών Αρχών (όπου

συμμετέχει και η Κύπρος) σε σχέση με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες στα μέσα

μαζικής ενημέρωσης, τονίζοντας την ανάγκη ενισχυμένων συμπράξεων ανάμεσα στους

εμπλεκόμενους και την υποστήριξη της δουλειάς των μέσων ενημέρωσης με κατευθυντήριες

γραμμές (π.χ. στην ορολογία που χρησιμοποιούν) και προώθηση της παιδείας στα μέσα και

της δεοντολογίας στη δημοσιογραφία.

Απόσπασμα από την παρουσίαση της Sonia Monjas González και τον ψηφιακό πίνακα που

υπάρχει στην Βαρκελώνη που απαριθμεί σε πραγματικό χρόνο το σύνολο των μεταναστών και

προσφύγων που σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο.

10

3) Μέσα τοπικής εμβέλειας και παιδεία για τα μέσα

Τα μέσα τοπικής / κοινοτικής εμβέλειας συγκαταλέγονται στα καλύτερα παραδείγματα

επιτυχούς ενσωμάτωσης των συνήθως περιθωριοποιημένων ομάδων σε τρέχουσες

δραστηριότητες, καθώς ο βασικός τους ρόλος είναι να γεφυρώσουν τα γλωσσικά κενά, να

δημιουργήσουν χώρο για εναλλακτικές λύσεις και να αναπτύξουν σημαντικές δεξιότητες

«μιντιακού εγγραμματισμού» στους μετανάστες και σε άλλες ομάδες. Ο Henry Loeser εκ

μέρους του Community Media Forum Europe παρουσίασε την εικόνα των συγκεκριμένων

μέσων στην Ευρώπη, τονίζοντας ότι η διαφορετικότητα / ποικιλομορφία είναι ένα βασικό

συστατικό τους.

4) Γλωσσική πολυπολιτισμικότητα και η συγκεκριμένη εντολή των ΠΔΟΜ

Η γλωσσική πολυπολιτισμικότητα επιτρέπει τη φυσική πρόσβαση στο περιεχόμενο των

μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ο Marcel Regnotto, εκ μέρους της Ελβετικής Ρυθμιστικής

Αρχής εξήγησε πόσο σημαντική είναι για την Ελβετία η γλωσσική πολυπολιτισμικότητα,

περιγράφοντας την πολύ δομημένη προσέγγιση που υπάρχει, προκειμένου να

τροφοδοτούνται και οι τέσσερις επίσημες γλώσσες της χώρας. Γι αυτό, η Ελβετική

Νομοθεσία απαιτεί από τους ΠΔΟΜ, όπως ενεργούν υποστηρικτικά και συνδετικά ανάμεσα

στις γλωσσικές κοινότητες, προωθώντας την κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ τους.

Ολοκληρώνοντας τη συζήτηση, η ομάδα εργασίας κατέληξε ότι αυτό που αναμένει η

κοινωνία γενικότερα από τους παρόχους οπτικακουστικών μέσων και τις ρυθμιστικές αρχές

είναι η ενσωμάτωση / συμπερίληψη (inclusion) των διαφόρων ομάδων στο ευρύτερο

φάσμα των οπτικοακουστικών μέσων. Όταν όμως ο στόχος, για παράδειγμα, είναι η

συμπερίληψη συγκεκριμένου ποσοστού υπαλλήλων με αναπηρίες σε ένα οργανισμό, δεν

φτάνει μόνο η καλή θέληση. Υπήρξε γενική συμφωνία ότι οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να

υιοθετήσουν μια στρατηγική προσέγγισης της διαφορετικότητας, της πολυπολιτισμικότητας

και της ενσωμάτωσης.

11

Working Group 3: “Spotlight on AVMSD: Implications for cooperation between NRAs

from EU & non-EU countries”

Η τρίτη, ad hoc, ομάδα εργασίας διεξήγαγε μια ειλικρινή και ζωντανή συζήτηση σχετικά με

το καθεστώς συνεργασίας μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών στην ΕΕ και στην ευρύτερη

Ευρώπη, την παραμονή της έγκρισης της νέας οδηγίας AVMS για τις Υπηρεσίες

Οπτικοακουστικών Μέσων, εξετάζοντας τις αρχές, τα μέσα και τις μελλοντικές προοπτικές

για αποτελεσματική συνεργασία.

Οι συμμετέχοντες στην ομάδα εργασίας αντάλλαξαν πρόσφατες περιπτωσιολογικές μελέτες

(case studies) σχετικά με την επίσημη και ανεπίσημη συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών

αρχών από την ΕΕ και από τρίτες χώρες, ενώ ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον ρόλο που

παίζουν τα υπάρχοντα δίκτυα, με έμφαση στην EPRA και την ERGA1, συζητώντας πιθανές

αλληλεπιδράσεις και διαδικασίες εργασίας για να διευκολυνθεί η συνεργασία και να

επιτευχθεί συμπληρωματική και βέλτιστη χρήση των πηγών. Από τη συζήτηση προέκυψαν

τέσσερα βασικά συμπεράσματα:

1. Συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών στο πλαίσιο της αναθεωρημένης Οδηγίας

Πέρα από κάποιους παράγοντες που ενδεχομένως να επηρεάσουν τον τρόπο που

συνεργάζονται μεταξύ τους, όπως το Brexit και η αναστολή της αναθεώρησης της

Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τη Διασυνοριακή Τηλεόραση (European Convention on

Transfrontier Television), οι ρυθμιστικές αρχές έχουν πολύ βασικό ρόλο να επιτελέσουν

στην εφαρμογή του νομικού πλαισίου και η συνεργασία τους είναι πιο σημαντική από ποτέ.

2. Μέσα για την προώθηση της συνεργασίας

Τα τεχνικά μέσα / εργαλεία, όπως οι βάσεις δεδομένων, μπορούν να ενισχύσουν τη

διαφάνεια και να ενθαρρύνουν τη συνεργασία. Ένα παράδειγμα που τέθηκε ήταν η βάση

1 H ERGA (European Regulators Group for Audiovisual Media Services) συμβουλεύει την Κομισιόν

σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων.

12

δεδομένων MAVISE2, την οποία, όπως αναφέρθηκε, τα μέλη της EPRA τροφοδοτούν σε

πολύ ικανοποιητικό βαθμό. Επίσης, το έργο που επιτελούν τα δίκτυα των ρυθμιστικών

αρχών είναι βασικό στην ενίσχυση της συνεργασίας, με την ομάδα να συζητά το ενδεχόμενο

«επισημοποίησης» των επαφών των Συμβουλίων EPRA – ERGA για καθορισμό

αλληλεπίδρασης μέσα στα επόμενα χρόνια.

3. Συνεργασία και η ιδιαίτερη περίπτωση των ρυθμιστικών αρχών εκτός ΕΕ

Οι χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζουν το δίλημμα αφενός της νομικής

δέσμευσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Διασυνοριακή Τηλεόραση και αφετέρου της

ανάγκης εφαρμογής της Οδηγίας για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων στο πλαίσιο

των συμφωνιών σταθεροποίησης και σύνδεσης με την ΕΕ. Τα δυο μέσα / εργαλεία όμως

έχουν κάποιες αντικρουόμενες πρόνοιες, γεγονός που επιτάσσει την ανάγκη σύμπλευσης με

την εκμοντερνισμένη Οδηγία.

4. Βασικές αρχές που στηρίζουν μια λειτουργική συνεργασία (όπως προέκυψαν από την

εμπειρία στην ERGA)

Η συνεργασία λειτουργεί καλά εάν οι κανόνες είναι σαφείς και πλήρεις.

Η διμερής συνεργασία λαμβάνει χώρα στη βάση case – by – case και ακολουθεί

συγκεκριμένη διαδικασία.

Η διαβίβαση περιπτώσεων σε άλλη ρυθμιστική αρχή πρέπει ιδεωδώς να

περιλαμβάνει ορισμένες βασικές πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση.

Το να ενημερώνονται οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων σχετικά με

πιθανά προβλήματα στη χώρα προορισμού του προγράμματος μπορεί να βοηθήσει

(έστω κι αν δεν υπάρχει τοπική αρμοδιότητα).

2 Η βάση δεδομένων MAVISE ανήκει στο Ευρωπαϊκό Οπτικοακουστικό Παρατηρητήριο και αφορά

στην διαθεσιμότητα και ίδρυση τηλεοπτικών καναλιών και οπτικοακουστικών υπηρεσιών κατά

παραγγελία. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει την ανάλυση σχετικά με την εγκατάσταση, την ιδιοκτησία, την

κατηγορία και τη διαθεσιμότητα, τις τυπολογίες, εκδόσεις υψηλής ευκρίνειας, διανομής κλπ.

13

Ανάγκη προσέγγισης (ως ελάχιστο μέτρο) των ρυθμιστικών αρχών εκτός ΕΕ από

τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ.

Εντατικοποίηση της εσωτερικής και εξωτερικής αναφοράς (internal & external

reporting).

Κατά τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου, στις 12.10.2018, η ολομέλεια μελέτησε το θέμα

«Πολιτική επικοινωνία και οι προκλήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Ποιος ο

ρόλος των ρυθμιστών;». Σε συνέχεια της εαρινής συνάντησης και της ενασχόλησης με τη

δύναμη και την εξουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση και με την νομιμότητα

των εκλογών, έγινε μια παρουσίαση της προόδου των διαφόρων πτυχών εργασίας επί του

θέματος στο πλαίσιο της ERGA. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση, ο Frédéric

Bokobza, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της Γαλλικής Ρυθμιστικής Αρχής, ανέλυσε τα

περίπλοκα ρυθμιστικά / νομοθετικά διλήμματα που μπορούν να προκύψουν, παρουσιάζοντας

μια μελέτη περίπτωσης της προτεινόμενης νομοθεσίας στη Γαλλία για καταπολέμηση

των «ψευδών ειδήσεων», ιδιαίτερα όσον αφορά σε περίοδο εκλογών και τις δυνητικές

επιπτώσεις της στις αρμοδιότητες της Γαλλικής Ρυθμιστικής Αρχής. Ο προτεινόμενος

νόμος είναι δομημένος γύρω από τέσσερις πυλώνες για την καταπολέμηση της

«χειραγώγησης των πληροφοριών», καθώς και την καλλιέργεια της παιδείας στα μέσα.

Πρώτον, ενισχύονται οι υποχρεώσεις διαφάνειας κατά τις εκλογικές περιόδους για

διαδικτυακές πλατφόρμες που υπερβαίνουν ένα ορισμένο επίπεδο δραστηριότητας.

Δεύτερον, ενισχύονται απαιτήσεις συνεργασίας με διαδικτυακές πλατφόρμες. Τρίτο και πιο

αμφιλεγόμενο, εισάγονται νέες δικαστικές διαδικασίες ενώπιον του αστικού δικαστή στον

εκλογικό κώδικα που ισχύουν για το προσωρινό διάστημα των εκλογών. Τέταρτον,

παρέχονται νέες ευρείες αρμοδιότητες στη Γαλλική Ρυθμιστική Αρχή εκ των οποίων και η

δυνατότητα άρνησης χορήγησης άδειας σε υπηρεσίες ραδιοφώνου και τηλεόρασης,

όταν υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο παραβίασης ορισμένων βασικών αρχών, αλλά και η

δυνατότητα αναστολής (έως το τέλος της διαδικασίας ψηφοφορίας) της μετάδοσης μιας

υπηρεσίας ή της λήξης της αδειοδότησης υπηρεσίας, εάν διαπιστωθεί ότι είναι

ελεγχόμενη από ή υπό την επήρεια αλλοδαπού κράτους και έχει ως στόχο την αλλοίωση

της εικόνας της ψηφοφορίας με τη διάδοση ψευδών ειδήσεων. Η Γαλλική Ρυθμιστική

14

Αρχή μπορεί επίσης να ειδοποιήσει τον δικαστή να σταματήσει τη μετάδοση υπηρεσίας

ελεγχόμενης ή υπό την επήρεια αλλοδαπού κράτους, όταν αυτή υπονομεύει τα θεμελιώδη

συμφέροντα της χώρας. Επιπλέον, η προτεινόμενη νομοθεσία στοχεύει στην ενίσχυση της

σημασίας της παιδείας στα μέσα, με μέτρα που απευθύνονται σε παιδιά / σπουδαστές, όπως

η μεγαλύτερη εστίαση στη διασταύρωση των ειδήσεων / γεγονότων και στην κριτική

ανάλυση.

Ανοίγοντας τη συζήτηση για το μείζον θέμα των “fake news” η συντονίστρια Elfa Ýr

Gylfadóttir, εκ μέρους της Ισλανδικής Ρυθμιστικής Αρχής παρέθεσε μια αναφορά από

ρεπορτάζ της γερμανικής εφημερίδας Die Zeit: “Mistrust is the poison that destroys every

society. Using fake news, this poison is injected in small doses”3. Η συναισθηματική

επίδραση των πληροφοριών είναι αυτή που διαμορφώνει την κυκλοφορία των «ψευδών

ειδήσεων», προκαλώντας φυλετικά ένστικτα («εμείς εναντίον των άλλων»). Μάλιστα για να

είναι επιτυχής η παραπληροφόρηση, θα πρέπει να προκαλεί έντονο συναίσθημα, να

περιλαμβάνει ελκυστικές εικόνες, μια ισχυρή αφήγηση και πολλαπλή επανάληψη. Σύμφωνα

με μια πρόσφατη μελέτη σπουδαστών του MIT4, το ψέμα διαχέεται σημαντικά

μακρύτερα, ταχύτερα, βαθύτερα και ευρύτερα στο Twitter από ό, τι η αλήθεια, σε όλες

τις κατηγορίες πληροφόρησης. Η πρόκληση δυνατών συναισθημάτων μπορεί να

κινητοποιήσει τους ανθρώπους, εξ ου και η επικράτηση των ψευδών ειδήσεων σε θέματα

όπως το φύλο ή οι μετανάστες, τομείς όπου υπάρχουν ισχυρές πεποιθήσεις και αξίες.

Παράλληλα, σε πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από τμήμα Ψηφιακής Δημοσιογραφίας του

Πανεπιστημίου Columbia5 αποκαλύφθηκε μια "ψευδής βιομηχανία ειδήσεων" στο YouTube

με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

Η συζήτηση που επακολούθησε, επικεντρώθηκε στα ακόλουθα σημεία:

Ανησυχίες των ρυθμιστικών αρχών: Παρόλον ότι τόσο οι «παίκτες», όσο και τα

προβλήματα από την εποχή του αναλογικού κόσμου έχουν αλλάξει, οι ανησυχίες των

3 «Η δυσπιστία είναι το δηλητήριο που καταστρέφει κάθε κοινωνία. Χρησιμοποιώντας ψεύτικα νέα,

αυτό το δηλητήριο εγχέεται σε μικρές δόσεις». 4 Massachusetts Institute of Technology

5 Columbia University, New York

15

αρχών παραμένουν οι ίδιες και περιστρέφονται γύρω από την επίδραση της ακρίβειας και

της αμεροληψίας των ειδήσεων, την προστασία του κοινού και την εξισορρόπηση των

μέτρων προστασίας με την αρχή της ελευθερίας της έκφρασης.

Αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα: Με τις προσεχείς ευρωπαϊκές εκλογές τον Μάϊο

του 2019 να πλησιάζουν, υπάρχει η αίσθηση της έκτακτης ανάγκης στην αναζήτηση

κοινού εδάφους και τεχνικών λύσεων για την αντιμετώπιση της διάδοσης ψευδών

ειδήσεων και γενικότερα την πρόληψη περαιτέρω πόλωσης της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Επισημάνθηκε ωστόσο ότι στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης, δεν υπάρχει μια

λύση που να ταιριάζει σε όλους και ότι απαιτείται ένα ευρύ φάσμα μέτρων.

Συγκεκριμένες προκλήσεις: Η διάδοση ψευδών ειδήσεων δημιουργεί διασυνοριακά

ζητήματα, καθιστώντας δύσκολο εγχείρημα την εφαρμογή δικαιοδοσίας (δηλ. σε ποιον

θα δοθεί η εξουσία να κρίνει και να αποφασίζει). Η έλλειψη κοινού ορισμού της ομιλίας

μίσους (“hate speech”) είναι επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα.

Εμπιστοσύνη στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: Μπορεί το

Facebook να είναι ακόμα έμπιστο; Διαρροές έχουν αποκαλύψει τη χρήση μικρο-

στοχευμένων, ψυχολογικά προσαρμοσμένων «σκούρων διαφημίσεων» (“dark ads”) στις

ΗΠΑ. Αυτό απαιτεί την αντιμετώπιση των ζητημάτων σχεδιασμού και διαφάνειας ως

τομείς προτεραιότητας.

Σχεδιασμός αλγορίθμου: O σχεδιασμός των αλγορίθμων είναι ένα συλλογικό πρόβλημα,

καθώς μπορεί να χειραγωγήσει τους χρήστες. Γι αυτό πρέπει να υπάρχει σαφήνεια στον

σχεδιασμό, καθώς και η εισαγωγή ορισμένων περιορισμών.

Διαφάνεια: Στη Γερμανία, όπως απαιτείται από το σχετικό νόμο περί διαδικτύου, το

Facebook, το Twitter, το Google και το YouTube δημοσίευσαν τις πρώτες εκθέσεις

διαφάνειας τον Ιούλιο του 2018, με την Google να δηλώνει ότι αφαίρεσε περιεχόμενο σε

ποσοστό 27%, ενώ το ποσοστό του περιεχόμενου που διέγραψε το Facebook ανήλθε στο

21%. Στη Γαλλία, νέα εργαλεία διαφάνειας θα είναι διαθέσιμα όταν ο νόμος σε σχέση με

την χειραγώγηση των πληροφοριών τεθεί σε ισχύ. Οι κοινωνικές πλατφόρμες θα έχουν

καθήκον να υποβάλλουν αναφορές, πράγμα που τελικά θα ενθαρρύνει την προώθηση της

λογοδοσίας.

Ο ρόλος των ρυθμιστικών αρχών: Το ρυθμιστικό πλαίσιο που ισχύει για τα κοινωνικά

δίκτυα δεν διαμορφώνεται από τις ρυθμιστικές αρχές, παρόλο ότι οι ρυθμιστικές αρχές

16

μπορούν να προτείνουν εισηγήσεις όσον αφορά στις σχετικές πρόνοιες. Παραδοσιακά ο

ρόλος των αρχών περιλαμβάνει μέτρα στήριξης της ποιότητας και του αξιόπιστου

περιεχομένου, καθώς και της διενέργειας ερευνών. Για παράδειγμα, οι γερμανικές

ρυθμιστικές αρχές διενήργησαν ερευνητικό πρόγραμμα για τους αλγόριθμους της

Google, από το οποίο προέκυψε ότι οι αναζητήσεις στην Google για πολιτικούς δεν

αποτελούν λόγο ανησυχίας, στο βαθμό που θα υπέθετε κανείς, όσον αφορά στην

χειραγώγηση του χρήστη. Επιπλέον, αρκετές ρυθμιστικές αρχές, όπως η γαλλική CSA,

θεωρούν σημαντική την επικοινωνία με τις πλατφόρμες βίντεο κοινής χρήσης (VSPs).

Είναι σημαντικό πάντως, όπως επισημάνθηκε, η άσκηση πίεσης στους παράγοντες και η

χρήση του “name and shame” (δηλ. της δημοσίευσης λανθασμένων ενεργειών) όπου

είναι αναγκαίο.

Συρρύθμιση: Υπάρχει ανάγκη για σύστημα συρρύθμισης, το οποίο να αναπτύξουν οι

πλατφόρμες, παράλληλα με μια ρυθμιστική πτυχή που να διασφαλίζει την εμπιστοσύνη

και τη διαφάνεια για τους χρήστες, τους πολίτες και τους διαφημιζόμενους και

ενδεχομένως και της μείωσης του κινδύνου παρέμβασης στις πολιτικές εκλογές. Οι

συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε πρόσφατες πρωτοβουλίες που έλαβαν χώρα στην Ιταλία

και την Ιρλανδία, η οποία μέχρι στιγμής δεν ελέγχει το Facebook, αλλά φαίνεται ότι αυτό

χρειάζεται να αλλάξει.

Παιδεία στα μέσα: Στην εποχή των επιτηδευμένων “deepflakes” (ένα νέο είδος βίντεο

με ρεαλιστικές ανταλλαγές προσώπων), η παιδεία στα μέσα είναι πιο σημαντική από

ποτέ.

Άλλες παρουσιάσεις:

Ακολουθούν οι θεματολογίες και οι εισηγητές άλλων παρουσιάσεων που απασχόλησαν τη

συνάντηση της EPRA:

Presentation of Slovak media landcape by Martin Dorociak, Head of Legal

Department of the CBR

Update on Council of Europe developments by Silvia Grundmann, Head of Media and

Internet Division

Update on the European Audiovisual Observatory's recent activities and reports

17

Presentation on the European Audiovisual Observatory's recent activities given by

Sophie Valais, Legal Analyst

Summary and actions resulting from the second meeting of the Media Literacy

Taskforce

ERGA’S work on self- and co-regulation, Presentation by Oli Bird, Ofcom (UK) for

the Plenary Session 2

ERGA SG 3 TF1, Material Scope of the new Directive and enforcement in the online

environment, Presentation by Susanne Lackner, KommAustria (AT) for the Plenary

Session 2

Internal Media Plurality & The Role of Regulators, Presentation by Ľuboš Kukliš,

CBR (SK) for the Plenary Session 2

Άλλα θέματα:

Άλλα θέματα που τέθηκαν στην ημερήσια διάταξη της διήμερης συνάντησης ήταν:

Chairperson’s Report

Revised Budget for 2018 & Draft Budget for 2019

Country Reports (thematic overview)

"Fulfilling EPRA's Strategic Objectives for 2018: Reviewing the Structure of EPRA

Meetings"

Η επόμενη συνάντηση της EPRA θα πραγματοποιηθεί στο Σαράγεβο, στην Βοσνία -

Ερζεγοβίνη, στις 29 – 31 Μαΐου 2019, κατόπιν πρόσκλησης της εθνικής ρυθμιστικής αρχής.

Κορίνα Παπανεάρχου

Πηγές: Παρουσία στο Συνέδριο.

Ηλεκτρονικό Υλικό (Working Papers).