Primeiro franquismo (1939-1959)

download Primeiro franquismo (1939-1959)

If you can't read please download the document

Transcript of Primeiro franquismo (1939-1959)

PRIMEIRO FRANQUISMO (1939-1959)

O RXIME FRANQUISTAAnos de illamento e pobreza(1939-1953)Final do illamento exterior(1953-1959)Desenvolvemento econmico(1959-1969)A lenta agona do franquismo(1969-1975)

FUNDAMENTOS IDEOLXICOSConcentracin do poder polticoen FrancoAnticomunismoAntiparlamentarismo eantiliberalismoNacionalcatolicismoDefensa da unidade da PatriaTradicionalismoMilitarismoTrazos fascistas

AS BASES SOCIAIS DA DITADURAOligarqua terratenente e financeiraClases medias rurais do Norte e CastelaAS BASES POLTICAS DO RXIMEAS BASES SOCIAIS DA DITADURAFalanxistasMilitaresCatlicosMonrquicos

A INSTITUCIONALIZACIN DO RXIMEFuero del Trabajo, 1938Lei Constitutiva das Cortes,1942Fuero de los Espaoles,1945Lei de Referndum Nacional,1945Lei de Sucesin Xefaturado Estado, 1946

II1. O Estado compromtese a exercer unha accin constante e eficaz en defensa doTraballador, a sa vida e o seu traballo. Limitar convenientemente a duracin da xeira laboral para que non sexa excesiva, e outorgar ao traballo toda sorte de garantas de orde defensiva e humanitaria. En especial proibir o traballo nocturno das mulleres e nenos, regular o traballo a domicilio e liberar muller casada do obradoiro e da fbrica.2. O Estado manter o descanso dominical como condicin sagrada na prestacin doTraballo.3. Sen perda da retribucin e tendo en conta as necesidades tcnicas dasempresas, as leis obrigarn a que sexan respectadas as festas relixiosas e civs declaradas polo Estado.4. Declarado festa nacional o 18 de xullo, iniciacin do Glorioso Alzamento, serconsiderado, ademis, como Festa de Exaltacin do Traballo. Ademis o 1 de maio ser o da de todos os traballadores.

XI5. O Estado, por s ou a traverso do Sindicato, impedir toda competencia desleal no campo da producin, as como aquellas actividades que dificulten o normal desenvolvemento da economa nacional,... 6. O Estado recoece a iniciativa privada como fonte fecunda da vida econmica daNacin.

FUERO DEL TRABAJO(1938)

FUERO DEL TRABAJO(1938)XII

1. O Estado recoece e ampara a propiedade privada como medio natural para o cumprimento das funcins individuais, familiares e sociais...

XIII

3. Os Sindicatos tern a condicin de corporacins de dereito pblico de baserepresentativa, gozando de persoalidade xurdica e plena capacidade funcional nos seus respectivos mbitos de competencia. Dentro deles e na forma que legalmente sedetermine, constituiranse as asociacins respectivas de empresarios, tcnicos etraballadores que se organicen para a defensa dos seus intereses peculiares e como medio de participacin, libre e representativa, nas actividades sindicais e, a traverso dos Sindicatos, nas tarefas comunitarias da vida poltica, econmica e social.

LEI SOBRE UNIDADE SINDICAL(1940)Tres son os principios que inspiran a Organizacin Nacional-Sindicalista prevista polo Fuero del Trabajo, reflexo fiel da organizacin poltica do Novo Estado, a saber: Unidade, Totalidade e Xerarqua. Haber, pois, segundo precepto do Fuero, unha soa orde de sindicatos, nos cales sern encadrados tdolos factores da economa por ramas da produccin ou servicios.Artigo primeiro.-A Organizacin Sindical de F.E.T. y de las J.O.N.S. a nica recoecida con personalidadesuficiente polo Estado, quen non admitir a existencia de ningunha outra con fins anlogos ou similares.

LEI DE CREACIN DAS CORTESESPAOLAS (1942)Art. 1.-As Cortes son o rgano superior de participacin do pobo espaol nas tarefas do Estado. misin principal das Cortes a preparacin e elaboracin das leis, sen prexuzo da sancin que corresponde aoXefe do Estado.Art. 2.-As Cortes compense de Procuradores natos e electivos, a saber: a) Os ministros. b)Os conselleiros nacionais de F.E.T. y de las J.O.N.S. c) O Presidente do Consello do Estado (...). d) Os representantes dos Sindicatos Nacionais. e) Os Alcaldes das cincuenta capitais de provincia (...). f) Os Rectores das Universidades (...). i) Aquelas persoas que pola sa xerarqua eclesistica, militar, administrativa ou social, ou polos seus relevantes servicios a Espaa, designe o Xefe do Estado, en nmeronon superior a cincuenta.

FUERO DE LOS ESPAOLES(1945)Art. 1.- O Estado espaol proclama como principio rector dos seus actos o respecto dignidade, a integridade e a liberdade da persoa humana, recoecendo home, en canto portador de valores eternos e membro da comunidade nacional, titular de deberes e dereitos (...).

Art. 2.- Os espaois deben servicio fiel Patria, lealdade Xefe do Estado e obediencia s leis (...).

Art. 6.- A profesin e prctica da relixin catlica, que a do Estado espaol, gozar da proteccin oficial. Ningun ser molestado polas sas crenzas relixiosas nin o exercicio privado do seu culto. Non se permitirn outras cerimonias nin manifestacins externas que as da relixin catlica (...).

Art. 10.- Tdolos espaois teen dereito a participar nas funcins pblicas de carcter representativo, a travs da familia, o municipio e o sindicato (...).

Art. 12.- Todo espaol poder expresar libremente as sas ideas mentres non atenten contra os principiosfundamentais do Estado.

LEI DE REFERNDUM (1945)Os espaois podan ser consultados individualmente en forma de plebiscito nacional, sempre por decisin de Franco e para someterlles cuestins de Estado. LEI DE SUCESIN (1947)O rxime franquista considerado un rxime de excepcin irrepetible. Espaaera un Estado catlico, social e representativo, declarado como Reino, cun xefeVitalicio do Estado, Franco, que se reservaba o dereito de nomear sucesor.LEI DE PRINCIPIOS DO MOVEMENTO NACIONAL (1958)LEI ORGNICA DO ESTADO(1966)

Sada dos presos para emprender a xeira laboral nas minas de Almadn

Canle baixa do Guadalquivir, construda por presos republicanos

Presos polticos no penal de Ocaa

Por las cuestiones de la guerra mi padre estaba en zona republicana, y al ganar los nacionales se fue a Francia. Yo era muy pequeo, tena tres aos cuando pas. Estbamos aqu en Lleida mi madre, una hermana y yo Y yo vea que la gente iban al cine, iban al ftbol y que yo en ese aspecto estaba muy aislado. Y pensaba:Bueno, algn da podr ser como los dems. Esto me trajo muchos problemas siempre. Eras hijo de un rojo Una vez tena que entrar de dependiente en una tienda. Me parece que no pude entrar porque mi padre estaba en Francia Recuerdo que estbamos jugando con una pelota que habamos hecho de trapo.Va, tira, tira! Que te la paro! [en cataln] Y pas un hombre mayor y me solt una bofetada! Bom! De culo al suelo. Y dice: Habla en cristiano, perro! Y me qued medio atontado en el suelo, con una rabia! Pero a callar! Claro, todoesto, que mi padre estuviese en Francia De vez en cuando venan a registrar el piso. Decan que ramos rojos y tal.

Testemuo oral recollido en Carme Molinero eoutros (ed.) (2003), Una inmensa prisin. Los camposde concentracin y las prisiones durante la Guerra Civily el franquismo, Barcelona, Crtica, px. 209.

Monopolizacin das actividadesculturais, deportivas e recreativas por parte de organizacins como o Frente de Juventudes e a Seccin Femenina

SUBMISIN E MEDOFET y de las JONS pasou a ser unha prolongacin do goberno. Afiliarse phalange era un camio para accedera postos de traballo na Admon.Traballadores e traballadorasestaban afiliados obrigatoriamente CNS (Central Nacional-Sindicalista). Na Universidadetamn haba un sindicatoobrigatorio, o SEU

O prototipo anda era neses anos [1940-1950] o militante co cabelo con brillantina e rostro moi afeitado, ao estilo joseantoniano, con camisa azul e garabata negra, pero comezaba a prefigurarse outro prototipo, o de lentes escuros perpetuos e o bigotio recortado nas puntas, o suficiente para que non fose nin o bigote moco hitleriano nin o mostacho nietzscheano. De feito, eses personaxes eran o quepoderiamos chamar o intermediario, o que observa,escoita e delata, o axente que troca xestinspor especies (coas que despois especula), o quecobra directamente por esas mesmas xestins.

Traducido e adaptado de: Bernat Muniesa (1996),Dictadura y monarqua en Espaa, Barcelona,Ariel, pxs. 37-38.

Carlos Gimnez: Paracuellos

A un xornalista francs, un guerrilleiro francs, Marcelino Fernndez, el Gafas, descrbelle as como operan:"Escoita: eu mando os guerrilleiros de tres provincias, divididos en pequenos grupos de 1O a 15 homes cada un. Vivimos nas montaas, nos bosques de difcil acceso; desprazmonos sempre. Czannos mis que aos xabarns e aos lobos, que son numerosos por aqu. Hai grupos dos que non teo novas durante semanas. Nestas condicins comprenders que moi difcil ter un Estado Maior Xeral de toda Espaa".() Cantos son? Uns, como Andr Blanchet, din que son aproximadamente 5.000. O representante da Agence France-Press de Madrid avnzame a cifra de 10.000. Un Xefe fascista declrame que leva catro anos combatendo aos guerrilleiros do Cantbrico. En razn de persecucins e perigos operan illados.Serge Groussard, Solitude Espagnole, Pars, 1948

Mapa de distribucin dos maquis en Espaa

RESISTENCIA ANTIFRANQUISTA

AUTARQUA ECONMICASalarios baixos (en 1953, un60% inferiores aos de 1936)Suba dos prezos e perdade nivel adquisitivo da poboacinEscaseza de produtos:cartillas de racionamentoIncremento do estraperloou comercio ilegalEspallamento de doenzas ealtas taxas de mortalidade, sobre todo infantil

Un dos maiores problemas da posguerra foi a mala alimentacin, tanto dende un punto de vista cuantitativo como cualitativo. Os mdicos saban que en moitas ocasins as solucins a numerosos males eran os propios alimentos, pero claro, frecuentemente eran inalcanzables. Consecuencia da desnutricin e da falla de hixiene eran os ganglios, un aviso da tuberculose.O nmero de mdicos foi moi escaso; ademais, a maiora das familias non poda custear nin os gastos de asistencia nin os farmacuticos.Outro dos grandes inimigos foi a auga. Normalmente consumase sen depurar, o que provocaba un importante ndice de mortalidade.Segundo algns estudos, en 1941, sete de cada dez espaois mortos foron nenos de menos de cinco anos que falecan por diarreas

Adaptado e traducido de: Fuensanta Escudero Andjar(2005), Memoria y vida cotidiana en grupos deoposicin al franquismo en Murcia: reconstruccinde experiencias vividas a travs de nuevas fuentes.Tese de doutoramento http://www.tesisenred.net/TDR-0215106-102751/index_cs.html#documents

Instantnea de 1940 tomada por Hermes Pato en Madrid

O MUNDO DO TRABALLOXornadas laborais de48 horas semanaisA folga, consideradadelito de rebelin militar,foi prohibida

O significado ltimo desa pobreza de resultados durante a etapa inicial do franquismo ten unha dobre dimensin: por unha banda, supn o remate do proceso de crecemento moderado pero mantido que se prolonga en Espaa durante o ltimo tercio do sculo XIX e o primeiro do XX; por outra banda, ocasiona o ancheamento da fenda que separa a traxectoria de Espaa respecto doutros pases europeos; unha diferencia que, en ritmos de crecemento e de produto real por habitante, se ampla enormemente durante eses anos. Non se esaxera, por conseguinte, cando se sita nese decenio dos anos corenta a pasaxe mis negativa da nosa historia econmica e contempornea, coa cruenta eliminacin dos partidos polticos e organizacins de clase, con rxida disciplina laboral e drstica fixacin de salarios, con mutilacin das liberdades individuais e a perda, nuns casos, e marxinacin noutros, dun capital humano irrecuperable. En suma, o fracaso econmico correu entn paralelo regresin poltica e social.

J.L. Garca Delgado

Santos Yubero: Perruquera do crcere de Porlier, 1941

Pedro Menchn: Comedor de Auxilio Social, Lorca, 1945

Pedro Menchn: Monumento aos cados en Lorca, 1939

NACIONALCATOLICISMOO catolicismo cohesiona aosvencedores tras a Guerra CivilSupresin da coeducacinnos institutos e Escolas Normais; reparece o crucifixodepranse as bibliotecaspblicas; erxense oratoriosnas Universidades...Obxectivo: recatolizar Espaa a traverso daeducacin

Incremento das vocacins relixiosas e seminaristas

Basta observar dous bailarns en funcins, e a resposta vn de seu. O cadro ten certa cor realista, mais dispensarseme polo que oculta e non di. [] O embriagado co movemento vertixinoso da danza, sente medrar o anhelo sensual ata termos indescritibles. Ela, por un resto de pudor, opn unha resistencia, melindrosa, que non fai outra cousa senn excitar anda mis os baixos instintos do mozo famento de praceres e incapaz de quedar saciado. El, coma un volcn en erupcin, arde en chamas de luxuria e ela, como inqueda bolboreta, abandonada nos brazos do seu galn, atiza cada vez mis a chama crepitante que rematar por convertela en cinza. El, como inmundo stiro, atropelado todo sentimento de pudor, somrxese por completo nos vapores da sa sensualidade que o inflaman e o abrasan, e ela, coma vestal impdica, xa non pon resistencia ningunha e anda se sente inclinada a satisfacer os gustos e caprichos do lobo que a aperta entre os seus brazos.

Texto (traducido e adaptado) de 1942 citado en JordiRoca i Girona (1996), De la pureza a la maternidad.

A Igrexa moraliza os costumes

A socia de Juventud Femenina de Accin Catlica non pode bailar, nin asistir aos salns de baile, sexan privados ou pblicos []. Reclamar con frecuencia, e con mis persuasivos argumentos, o cumprimento das claras e categricas disposicinsemanadas da Xerarqua da Igrexa e da Direccin Nacional da Juventud Femenina de Accin Catlica, que lles prohiben o baile s socias. As que queiran bailar, non se inscriban na Accin Catlica, e se estn inscritas, hai que as dar de baixa.

Texto de 1942, citado en Jordi Roca i Girona (1996), De la pureza a la maternidad.La construccin del gnero femenino en la postguerra espaola, Madrid,Ministerio de Educacin e Cultura, px. 89.

MORALIZACINDA MULLER

O PAPEL SUBALTERNODA MULLERA. [] que vuestra labor sea callada; que a las Secciones Femeninas mientras menos se las oiga y menos se las vea, mejor; que el contacto con la poltica no nos vaya a meter a nosotras en intrigas y habilidades impropias de mujeres.

Pilar Primo de Rivera, abril de 1939.

B. [] Una vez acabada la Guerra [] comienza nuestra tarea ms difcil: la de la formacin total de las mujeres []. Esta educacin que ser completa, queremos dirigirla principalmente hacia la formacin de la mujer como madre. De esta manera no solo evitaremos uno de los mayores males, producidos en su mayor parte por la ignorancia de las mujeres, como es la mortalidad infantil, sino que obedeceremos una orden del Caudillo, quien continuamente y cada vez que tiene ocasin de encontrarse con sus secciones femeninas, les da la misma consigna: salvar la vida de los nios, por la educacinde las madres.

Mensaxe de Pilar Primo de Rivera s delegadas locais da Seccin Femenina en 1945.

A poboacin activa feminina en 1940era o 12% do total; en 1950 erao 16% do total

FAMILIA PATRIARCAL

Enciclopedia Escolar, 1957

La familia cristiana, santificada por el matrimonio--sacramento y por el ejemplo de la SagradaFamilia de Nazaret, es un refugio, un santuario,un vergel de castos amores, un taller de virtudes,una navecita que nos transporta con seguridad alcielo, una umbra de refugio y regalo.

Texto de 1943 citado en Jordi Roca i Girona (1996),De la pureza a la maternidad. La construccin delgnero femenino en la postguerra espaola, Madrid,Ministerio de Educacin y Cultura, px. 223.

UNHA SOCIEDADE ESTTICA...

O carro e a tartana foron vehculos correntes nos primeiros anos da posguerra,mesmo nas cidades. Neles transportbanse os produtos de abastecemento para o consumourbano.Polas estradas s circulaban os coches dos mis potentados, pois o autombil era unsmbolo de luxo e triunfo persoal, como se amosaba na posesin de haigas polosnovos ricos.

...CON INFORMACIN CENSURADA...

A nova radio [cadea SER, fundada en 1940] ten que se enfrontar coas autoridades franquistas, que impoen unha gran censura sobre os medios de comunicacin e que, ademais, obrigan a conectar con Radio Nacional de Espaa hora das noticias. Como consecuencia, a programacin da SER vai estar chea de musicais, concursos e variedades.

Texto traducido e adaptado de: Javier Memba (2006), El Franquismo Ao a Ao. Lo que se contaba y ocultaba durante la dictadura, Madrid, Unidad Editorial.

...ABOCADA A EMIGRAREste xodo desordeado, desprovisto de razn [sic] e de clculo e desobediente a regras tcnicas, o que alimenta de traballadores sen oficio nin beneficio os suburbios da cidade; o que sostnvixente o chabolismo; o que afea perspectivas urbanas; o que endurece, con basta rixidez, os censos laborais; o que nutre de cifras negativas as estatsticas sanitarias e o que dificulta e ata reduce o volume da renda agrcola.

Seijas Flores (1965), Migraciones interiores en la Espaa actual, Revista Espaola de Documentacin, 1.

Necesidade de VPO nas cidades

ANOS 1950: FIN DO ILLAMENTOINTERNACIONALDecembro 1950: A ONU anulaa resolucin de 1946 queillaba a Espaa1951: Regreso de embaixadoresestranxeiros a Espaa1953: Concordato co Vaticano1953: Pactos de Defensa e Axuda Mutua con USA1955: Espaa admitida na ONU1957: Entrada no goberno demembros do Opus Dei