|$ryffiffiffiffi ENTREVISTA

Rosa Cobo Socióloga e teórica feminista

TaCÚ

.s¿

O(t)o)EI

Gustaríame que as leis de igualdadefosen impositivas, non propositivasBelén Puñal X*xt* Carlos de Paz Fmtxs

Falou de feminismos, das disputas

teóricas xurdidas no seu seo e no

contexto da posmodernidade e aglobalización. E fíxoo nunha sala,

o Auditorio da Real Academia

Galega, coas paredes acuguladas

de retratos dos varóns ligados á

historia da institución.

as vindicacións políti-

cas das mulleres, ser

solidaria coas outras

mulleres e recoñecer

o que significan e o

que significaron den-

tro da loita.

E ser muller?Ser muller nunha

sociedade patriarcal

como esta na que vivi-

mos ten moitas impli-

cacións: facer moito

traballo gratuíto, ter

unha posición de des-

igualdade e de discri-

minación, estar some-

tida a procesos de

inferioridade social,

estar obxectualizada e sexualizada

nos medios e no imaxinario colectivo,

e estar sometida a estereotipos que

proporcionan unha imaxe de nós

como seres non completa e radical-

mente racionais, senón como seres

intuitivos, sentimentais, no que a tare-

fa de coidados e da maternidade apa-

rece practicamente como o núcleo da

nosa maneira de estar no mundo. Non

ten o mesmo significado ser muller

aquí que en Burkina Faso, onde vas

ser sometida probablemente a unha

mutilación xenital. Mais nesta socieda-

de do primeiro mundo construíuse un

canon de beleza e moral para as

mulleres que supón unha carga cada

vez máis difícil de aturar.

Dende o posfeminismo e a teoríaqueer critícase o binomio de cate-gorías home e muller porque invisi-biliza as diferenzas que existenbaixo cada un destes conceptos.

Que pensas ao respecto?O ser home e o ser muller hoxe, no Pri-

meiro e no terceiro mundo, en ámbitos

culturais e económicos distintos, ten

significados existenciais moi diferentes

para uns e para outras. Hoxe, ser

home e ser muller non é un problema

de performance, non é un problema de

pouca importancia. Significa dúas

maneiras de estar no mundo, de redis-

tribuír os recursos e os dereitos, de

soportar prácticas culturais e sociais

moi distintas. Dende unha perspectiva

política da esquerda, e dende unha

perspectiva política feminista, non se

debe esquecer nunca cales son as

realidades materiais nas cales os indi-

viduos están inscritos. A estética non

debe gañar nunca á ética. Outra cousa

distinta é, merecería a pena que con-

servaramos no futuro as categoría de

varón e muller? Probabelmente non.

Aproveitamos as xornadas "Contra

vento e marea" para falar con

Rosa Cobo, coñecida erecoñecida teÓrica fem i nista.

Que é para ti ser feminista?Mira, para min o feminismo, e aludo a

Simone de Beauvoir, é unha maneira

de vivir individualmente e de loitar

colectivamente. O feminismo é unha

teoría e, sobre todo, unha práctica polÍ-

tica que ensancha os límites da demo-

cracia. Mais tamén ten que implicar

unha maneira de estar no mundo. O

que significa que fronte ás loitas e vin-

dicacións políticas de paftidos, de sin-

dicatos, doutros movementos sociais,

unha persoa feminista ten que priorizar

84 10.09

Eu creo que é desexábel normativa-

mente para o futuro que a sociedade

non estea como dividida entre homes e

mulleres senón chea de individualida-

des moi potentes que teñan capacida-

de para deseñar proxectos de vida

autónomos. O xénero é unha xerarquía

oprimente que ha de ser superada. lso

ha de parlir dunha loita política forte,

para desactivar desigualdades.

Como viviches os debates entrefeminismo da igualdade e da dife-

renza e logo a ruptura ePistemoló-xica que supón o postfeminismo e

a teoría queer?

Non hai que botarse as mans ácabeza

porque haxa feministas da diferenza ou

feministas posmodernas ou da igualda-

de. A min paréceme que ten moita lóxi-

ca que coexistamos todas xuntas. É

moi difícil cinguirse a unha soa cousa,

porque pasaron demasiadas cousas

nos últimos 30 e 40 anos como Paraque unha se agarre dunha maneira

acrítica a unha soa etiqueta.

Porén, sitúaste no feminismo da

igualdade...As persoas que vimos da esquerda

temos un especial apego á idea da

igualdade. Eu reivindico o papel do

Estado, as políticas de redistribución

económica, o principio ético e político

da igualdade e as políticas públicas de

igualdade, como as aspirou a facer o

PSOE e o bipartito en Galicia, con

maior ou menor sorte, con maior ou

menor vontade política. e con maiores

ou menores resistencias dentro dos

seus partidos, dos seus sindicatos...

Agora ben, reivindicar isto non é incom-

patíbel con reivindicar as diferenzas" O

único que me parece importante é ter

un marco de interpretación do mundo

crítico, sitúeste onde te sitúes.

Existe entre feminismo e multicultu-ralismo un debate intenso. Primeiro

son as culturas, aínda que conteñanprácticas que poidan ser considera-

das discrimatorios coas mulleres?

Ou primeiro son valores, como a

Pensar o feminismo

Primeiro chegou ás esquerdas.

Logo ao feminismo. Rosa Cobo

defende con orgullo ámbalas dúas

etiquetas, e dende elas sitúase no

feminismo da igualdade. Profesora

de Socioloxía e directora do Máster

sobre Xénero na Universidade da

Coruña, Cobo foi, ademais, asesora

do Ministerio de lgualdade. 0 seu

traballo teórico ten abordado

cuest¡óns como a reflexión sobreparidade e democrac¡a, a análise

do pensamento e as teorÍas

feministas e o debate entre

feminismo e multiculturalismo.

defensa da igualdade, mesmo que

poidan ser sentidos como un ataque

especialmente en certas culturascomo a islámica?

Cada día cústame máis falar dunhas

culturas mellores e doutras peores.

Prefiro falar de prácticas culturais anti-

democráticas, que promoven a des-

igualdade e que vulneran os dereitos

humanos. Aínda que preferiría que os

dereitos humanos os revisásemos,

porén creo que deben ser o marco no

que poidamos distinguir entre unha

práctica cultural que é aceptábel e unha

que non o é. Se unha práctica cultural

vulnera os dereitos humanos, temos

que cargárnola. A min paréceme que o

único multiculturalismo que é aceptábel

é o que parta dese suposto.

Mais, como se indicou dende opúblico ao final da túa conferencianas xornadas "Contra vento e

marea", cómpre lembrar que hai

feministas que defenden o uso do

veo nas escolas...

TaCgo:=(Ja(DE(D

I0 09 85

TU)Cg

.!:O(no)Ect)

Paréceme que é unha práctica patriar-

cal que esconde e protexe moitísimos

privilexios dos varóns. Mais unha

cousa é a posición ético-normativa

respecto a un fenómeno social, e

outra é como esa posición ten que ins-

pirar unha práctica política, aínda

sabendo que entre o ético normativa e

a práctica social e política hai un abis-

mo que temos que manexar con moi-

tísima intelixencia para que non pro-

voque grandes resistencias sociais.

Determinadas prácticas de mediación

cultural teñen que activarse. Son par-

tidaria de políticas de intervención

dende as aulas, dende os concellos,

dende os sitios institucionalmente pró-

ximos aos colectivos de inmigrantes,

dende a sociedade civil.

Es unha gran defensora da idea deparidade. Que deron de si as polí-

ticas paritarias implementadaspolo finado bipartito e o goberno

de Zapatero?A paridade non é só un problema técni-

co e de procedemento (por exemplo,

confección de listas electorais) senón

un problema político de distribución de

recursos entre homes e mulleres: políti-

cos, económicos, culturais, de autono-

mía persoal, de autoridade, de influen-

cia... O goberno bipafiito en Galicia, e o

goberno de Zapalero, en maior medida

na anterior lexislatura, fixeron esforzos

86 10.09

por engadir igualdade entre homes e

mulleres onde había desigualdade,

pero a uns e a outros faltoulles moito

impulso político e, ademais, tiveron un

problema de recursos. Tanto o goberno

de Zapatero como o bipartito podían ter

feito máis do que fixeron, e para iso as

mulleres feministas deberiamos ter tido

unha posición moito máis activa e de

pactos entre nós. As leis de igualdade e

contra a violencia de xénero aprobadas

no Estado e en Galicia foron boas pero

teñen un alcance moi limitado. Xeraron

unha ola que lexitimou bastante as polí-

ticas de igualdade mais, porén, non

chegaron até o fondo. Formuláronas

pero despois houbo moitas resistencias

dentro dos gobernos, dos partidos, dos

sindicatos, e de movementos sociais.

En que sentido resultaron limitadas?

Hai dous tipos de leis, as propositivas e

as impositivas. As impositivas son as

que obrigan, e as propositivas son as

que promoven mais, se non as cum-

pres, non estás cometendo delito. A min

gustaríame que estas leis, no canto de

ser propositivas fosen impositivas.

Xa que falamos da Lei de violenciade xénero, que nunha parella homo-

sexual, un dos homes mate ao

outro, é violencia de xénero?

Non teño a resposta aínda a iso.

Hai uns meses, un home matou ao

seu marido en Adra (Almería). O xuíz

concluíu que, de seren unha parella

de mulleres, si se podería considerar

violencia de xénero, mais sendo os

cónxuxes homes non.,.En principio non o vexo como violencia

de xénero. O concepto acúñase para

poder entender que esta é unha socie-

dade na que os varóns teñen unha

posición hexemónica, que promove

este tipo de violencia. Agora ben, nesta

sociedade hai moitas outras violencias,

e todas elas cométenas seres humanos

contra outros, e iso non quere dicir que

se lles teñan que chamar violencia de

xénero. lnclínome a non velo como vio-

lencia de xénero pero teño que confe-

sarche que non traballei o tema.

Semella estarse a producir unha

reacción patriarcal fronte aos logros

do feminismo. lnscribirías aí a enor-

me pegada que, na sociedade actual,

segue a ter violencia de xénero?

Si, completamente. Preocúpame moití-

simo a época de reacción que estamos

vivindo porque están xurdindo novas

formas de violencia patriarcal completa-

mente insólitas: o feminicidio, as violen-

cias culturais das que fala Fadela

Amara en Ni putas ni sumisas, as mor-

tes de mulleres que queren ingresar en

maras e ás que lles esixen un ritual que

implica moitas veces unha violación

colectiva... Támén a selección prenatal

a favor dos homes, que basicamente se

está facendo en China, en lndia, en

Bangladesh e en Paquistán, que fai que

aumente de forma alarmante a porcen-

taxe de varóns e estimula, creo eu, a

trata, o tráfico, a prostitución infantil... É

para que nos botemos a tremer, porque

se pensamos que o que pasa nos paí-

ses do sur non nos vai pasar a nousou-

tras, estamos equivocadas. Dunha

forma ou doutra chegaranos.