TIMOR LESTE NOVEMBRO...
Transcript of TIMOR LESTE NOVEMBRO...
I
TIMOR-LESTE NOVEMBRO 2018
INDISE PRESU KONSUMEDOR
Ministerio do Plano e Finanças
EDISAUN IPK SERI 3
Data publikasaun: Publikasaun tuir mai: 18 Dezembro 2018 22 Janeiro 2019
II
Titlo
Indise Presu Konsumedor Timor-Leste,
Novembro 2018
Editor
Avelino Maria de Jesus Marçal
Jemi Natalino Rosario
Antonia Jesus de Carvalho Eduardo M. Ximenes
Silvino Lopes
Direcção Geral de Estatística Rua de Caicoli, PO Box 10
Dili, Timor-Leste
Director Geral de Estatistĺca
General Directorate of Statistics Elias dos Santos Ferreira, L.Ec., MM.
Disenho e Composição Direcção Geral de Estatística
IPK Seri 3, Novembro 2018
III
Cristino Gusmão Director Nacional Economia Estatistica No. Telf: + 670 77230127 Direcção Geral de Estatística Rua de Caicoli, Dili, PO Box 10 Telefone: +670 3311348 email: [email protected]
www.statistics.gov.tl
IPK Seri 3, Novembro 2018
IV
NOTA
1. Cristino Gusmã o, Director dã DNEES Emãil: cgusmã[email protected], No Telf: 77230127 2. Eduãrdo Mãrtinho Ximenes, Heãd of Depãrt. Sociãl ãnd Economic Emãil: [email protected], No Telf. 77339216 3. Antoniã Jesus de Cãrvãlho Emãil ãjcãrvã[email protected] No Telp. 77568010 4. Avelino Mãriã de Jesus Mãrcãl Emãil: ãmjmãrcã[email protected], No Telf. 77608779 5. Jemi Nãtãlino Rosãrio Emãil: jnrosã[email protected], No. Telf. 7754 3554 5. Rosãntinã dã Costã Cruz Sãrmentu Emãil: rcsã[email protected], No Telf. 77085481
EDISAUN TUIR MAI PUBLIKASAUN DATA PUBLIKA
Dezembro 2018 22 Janeiro 2019
Janeiro 2019 19 Fevereiro 2019
INFORMASAUN Atu Hatene informasaun kona ba informasaun ne’ebe iha Relasaun ho IPK, kontaktu:
MUDANSA IHA EDISAUN INTRUDUSAUN IPK SERI 3
Laiha
Elias dos Santos Ferreira, L.Ec., MM. Director Gerãl de Stãtisticã
IPK Seri 3, Novembro 2018
1 IPK Seri 3, Novembro 2018
Konteudu
1. Kontiudu…............................................................................................................................ ..........................1
2. Nemeru Importãnte Novembro 2018……..………..….…..................................................................2
3. Pontus Importãnte Novembro 2018………...………..…....................................................................3
4. Sãidã Mãkã Mudãnsã Importãnte?…..……………………………………………………..…….………..5
5. Trãdãble & Non-Trãdãble CPI………………………………………………………………………………..6
6. Tãbelã 1 : Indise Anãlitiku Timor-Leste Fulãn Novembro 2018.…........…..….……..….…....7
7. Tãbelã 2 : Indise Anãlitiku Rejiãun Dili Fulãn Novembro 2018…...…....................................8
8. Tãbelã 3 : Indise Anãlitiku Rejiãun Bãucãu Fulãn Novembro 2018 ..……….………...........9
9. Tãbelã 4 : Indise Anãlitiku Rejiãun OTHER fulãn Novembro 2018 ..………………………10
10. Notã Esplikãsãun .....................................................................................................................................11
2
INDISE PRESU KONSUMEDOR TIMOR LESTE, NOVEMBRO 2018
INTRODUSAUN IPK SERI 3
IPK Timor-Leste edisaun seri 3 ne’e sei publika kada fulan hahu husi edisaun fulan Setembro 2018. Sei publika mos analiza mensal husi indise Timor Leste, Dili, Baucau no Other. Publikasaun hotu-hotu husi Indise Setembro 2018 refere fali ba Agosto 2018=100.0 (hanesan
fulan/tinan base ba IPK seri 3). Tempu seri data nian detailu konaba todan IPK foun, no
informasaun seluk relasiona ba movimentu IPK Timor-Leste, bele hare iha DGE website
www.statistics.gov.tl
Numerus Save Novembro 2018
(a) Ba Marco, Junho, no Setembro 2013, mudansa persentajen anual kalkula baseia ba kada trimestral. Ba Dezembro 2013 ba oin
mudansa anual sei kalkula baseia ba fulan ne’ebe hanesan kada tinan.
Indise Presu Konsumedor Timor-Leste
Mensal Anual (a)
Out - 2018 to
Nov - 2018
Nov - 2017 to
Nov - 2018
Mudansa % Mudansa %
Grupu hotu IPK 0.2% 2.5%
Tradable 0.2% 2.5%
Non-Tradable CPI -0.4% 1.9%
1. Hahan no bebidas 0.1% 1.7%
2. Alkohol ho tabaku 0.4% 10.7%
3. Hatais ho sapatu 0.2% 0.5%
4. Uma 0.1% 0.7%
5. Manutensaun rutina ba equipamentu no mobiliariu uma kain 0.0% -0.5%
6. Saude 0.0% 0.0%
7. Transportasaun 0.1% 4.4%
8. Komunikasaun 0.0% 0.5%
9. Rekreasaun no kultura -0.1% 0.5%
10. Edukasaun 0.0% 16.6%
IPK Seri 3, Novembro 2018
Save Importante Novembro 2018
IPK grupu hotu sa’e 0.2% iha Novembro 2018, kompara ba laiha mudansa 0.0% iha fulan Outubro 2018
Presu sa’e signifikante iha grupu Hahan no Bebidas La’os Alkoholika, Alkohol no Tabako, Hatais no Sepatu,
no Transporte sai kontributor principal ba fulan Novembro 2018.
IPK Tradeable anual sa’e 2.5%, no IPK Non-Tradable 1.9%
Deskripsaun Badak ba Inflasaun Presu Konsumedor
Inflasaun Presu Konsumedor hanesan sasukat ida ba nivel presu ba produto no servisus sira nebe kompra no
konsume husi uma kain, ne’ebe bele mos sa’e ou tun. inflasaun Presu Konsumedor sukat uza indise presu
konsumedor. Komprensaun ba indise presu konsumedor maka presu ba produto no servisus nebe ita determi-
na sai hanesan ita nia raga kompra nebe uma kain konsume maioria, indise presu sukat mudansa kustu ou
presu ba raga kompra ida ne’e.
Indise presu bele utiliza ba sukat inflasaun. En-jeral liu maka hare ba mudansa indise presu kada tinan
nebe halo komparasaun entre fulan ida agora (fulan A tinan agora) ba fulan nebe hanesan iha tinan kotuk
(fulan A tinan kotuk). Ida ne’e bolu hanesan nivel inflasaun 12-fulan (tinan). Buletin ida ne’e sukat
inflasaun ba fulan Novembro 2018, ho ida ne’e nivel inflasaun 12-fulan nia maka kompara indise presu
fulan Novembro 2017 ba Novembro 2018.
Numeru Ikus no Tendesia Longu-Prazu
Nivel IPK anual entre Setembro 2018 no Setembro 2017 hetan +2.5%. Signifika katak kustu ba raga
produto no servisus sira ne’ebe ho $100.00 iha Novembro 2017 sa’e ba $102.50 iha Novembro 2018.
IPK grupu hotu sa’e (+2.5%) iha tinan ida ne’e ho kalendariu fulan Novembro 2018. Kontributor bo’ot liu
ba mudansa positivu ida ne’e maka grupu Hahan no Bebidas laos Alkoholika (+1.7%), ne’ebe afeta husi
subgrupu Fos (+3.9%), Susuben, Keju no Manutolun (+12.6%), Mina no Bokur (+1.8%), Produtu Hahan
n.e.c (+2.3%), Naan (+2.6%), Kafe, Xa no Cocoa (+3.1%), no Paun no Terigu (la inklui fos) (+1.1%). Valoriza-
saun ida ne’e hetan mudansa kontrariu husi sub-grupo Vejetais (-0.3%), Be,Bebidas, Jus Aifuan no Modo
Tahan (-4.6%), Masin Midar, Marmelada, Baniben no Confectionery (-3.3%), Frutas (-2.3%), Ikan no Hahan
Tasi (-0.1%), no Hahan Preparado (-0.7%). Grupu Alkohol no Tabako (+10.7%), Edukasaun (+16.6%), Trans-
porte (+4.4%), Uma (+0.7%), Ropa no Sepatu (+0.5%), Rekreasaun no Kultura (+0.5%), no Komunikasaun
(+0.5%). Mudansa kontrariu bo’ot liu ba nivel inflasaun anual, mai husi grupu Ekipamento no Ma-
nutensaun Rutina Mobilariu Uma Laran (-0.5%) ne’ebe afeta husi subgrupu Mobilario no Tekstil Uma
Laran (-2.5%).
IPK Seri 3, Novembro 2018
4
Figura A: Kontribuisaun ba nivel IPK anual, Novembro 2018
Fontes: Diresãun Gerãl Estãtistikã, Ministerio do Plãno e Finãnsãs
Notas: Kontribuisaun individu (kada item) lahatudu ba iha total tanba arredondar (rounding).
Figura B: Tendensia inflasaun anual ba periode Novembro -15 ba Novembro -18
Periode deflasaun ne’ebe hatudu iha periode Novembro 2015 to’o Janeiro 2017 hetan impaktu husi presu grupu
Hahan no Bebidas Laos Alkoholika no grupu Transporte. Depois akontese fali inflasaun anual iha periode tuir
mai tanba afeta husi presu grupu Hahan no Bebidas Laos Alkoholika ne’ebe sa’e fali.
*Core CPI hetan husi IPK grupu hotu menus IPK grupu Hahan no Bebidas laos Alkoholika no Transportasaun
IPK Seri 3, Novembro 2018
5
Indise Presu Konsumedor (IPK): saida maka mudansa importante?
Kontribuisaun importante ba nivel IPK mensal sa’e (+0.2%) entre Outubro 2018 no Novembro 2018, mai husi:
Hahan no Bebidas Laos Alkoholika (+0.1%): afeta husi subgrupu Susuben, Keju no Manutolun (+3.6%),
Fos (+0.3%), Produtu Hahan n.e.c (+0.3%), Kafe, Xa, no Cocoa (+0.5%), no Vejetais (+0.1%). Sub-grupu
Mina no Bokur (-1.1%) sai hanesan mudansa kontrariu ba grupu Hahan no Bebidas la’os Alkoholika.
Presu fos sa’e hetan kontribuisaun husi presu fos importasaun tamba iha nesesidade ba fos ne’ebe au-
menta.
Alkohol no Tabako (+0.4%): grupu ida ne’e hetan kontribuisaun husi subgrupu Tabako (+0.6%).
Hatais no Sepatu (+0.2%): grupu ida ne’e hetan kontribuisaun husi subgrupu Hatais ba Feto (+1.6%)
Transporte (+0.1%): grupu ida ne’e hetan kontribuisaun husi subgrupu Ekipamentu no Operasional ba
Transporte Pesoal (+0.4%). Presu mina sa’e sai hanesan konrtibutor principal ba mudansa iha fulan ida
ne’e.
Figura C: Kontribuisaun ba mudansa nivel IPK mensal, Outubro -18 ba Novembro -18
fontes: Diresãun Gerãl Estãtistikã, Ministerio do Plãno e Finãnsãs
Notas: Kontribuisaun individu (kada item) lahatudu ba iha total tanba arredondar (rounding).
IPK Seri 3, Novembro 2018
6
IPK Tradeable no Non-Tradeable
IPK Tradeable no Non-Tradeable, sukat kontribuisaun husi inflasaun domestika (non-tradeable) no importa (tradeable)
ba inflasaun en-jeral. Identifikasaun fonte fator inflasaun umakain (konsumedor) ida ne’e suporta atu komprende fator
diferente ne’ebe fo impaktu ba inflasaun, nune’e mos ajuda desizaun politika moneter no fiskal.
Definisaun produto no servisu tradeable maka hanesan ida ne’ebe dependensia ba nivel kompetisuan merkadu inter-
nasional, no presu produto no servisu sira ne’e hetan influensia husi kompetisaun refere. Hanesan mos, produto no
servisu non-tradeable ne’ebe iha depedensia ki’ik liu ba kompetisaun merkadu internasional, no presu produto no
servisu sira ne’e konsidera la hetan impaktu direta husi kompetisaun refere. Inflasaun ba produto no servisu non-
tradeable reprezenta nivel situasaun ne’ebe nesesidade barak liu (ou ki’ik liu) duke fornesimentu iha ekonomia domes-
tiku. Produto no servisu tradeable sai hanesan depedensia maka’as liu ba kompetisaun internsaional, ne’ebe inklui
hanesan produto importa televisaun no komputador nomos produto hahan sira seluk. Presu produto sira ne’e hetan
influensia presu bot liu husi presu internasional iha merkadu mundial no fluktuasaun valor osan, duke husi fator
ekonomia domestiku.
Figure E: Kontribuisaun IPK Tradeable no Non-Tradeable ba Inflasaun Anual, Kompara Nov -15 - Nov -18
Fontes: Diresãun Gerãl Estãtistikã, Ministerio do Plãno e Finãnsãs
Notas: Kontribuisaun individu (kada item) lahatudu ba iha total tanba arredondar (rounding).
Iha referensia grafiku E, inflasaun anual negativu hanesan hatudu iha periode Novembro 2015 to’o Janeiro 2017, hetan
impaktu husi fator internasional sira hanesan hatudu iha nivel IPK tradeable. Nivel inflasaun anual agora dadaun +2.5%,
ne’ebe afeta husi konstribuisaun Tradeable (+2.5%) no Non-Tradeable (+1.9%). Series analitiku indika katak nivel
inflasaun agora dadaun hetan presaun husi presu merkadoria internasional no valor osan ne’ebe fluktuativu.
IPK Seri 3, Novembro 2018
7 Periode referencia husi indise: Agosto 2018 = 100.0
TABELA 1. TIMOR-LESTE IPK Numeru Indise
Mudansa Persentajen
Pontu Kontribuisaun
Mudansa Pontu
Novembro 2018 Nov Out Nov Out-18 Nov -17 Out Nov Out-18
2017 2018 2018 to to 2018 2018 to
Grupu Gastu Nov-18 Nov -18 Nov-18
a GRUPU HOTU 97.9 100.1 100.3 0.2% 2.5% 100.1 100.3 0.20
c IPK Tradable 97.7 99.9 100.1 0.2% 2.5%
d IPK Non-Tradable 98.2 100.5 100.1 -0.4% 1.9%
1 HAHAN NO BEBIDAS 98.8 100.4 100.5 0.1% 1.7% 54.30 54.42 0.12
1.1 Pao ho hahan husi Fós 98.8 100.0 99.9 -0.1% 1.1% 2.31 2.31 0.00
1.2 Fós 96.7 100.2 100.5 0.3% 3.9% 12.56 12.61 0.05
1.3 Na’an 99.1 101.8 101.7 -0.1% 2.6% 8.24 8.24 0.00
1.4 Ikan ho hahan tasi 99.7 99.6 99.6 0.0% -0.1% 3.12 3.12 0.00
1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 92.9 101.0 104.6 3.6% 12.6% 2.18 2.26 0.08
1.6 Bokurho mina 96.7 99.5 98.4 -1.1% 1.8% 3.67 3.63 -0.04
1.7 Frutas 102.2 100.2 99.8 -0.4% -2.3% 1.30 1.30 0.00
1.8 Vejetais 100.8 100.4 100.5 0.1% -0.3% 9.32 9.33 0.01
1.9 Masin midar, marmelada, bani ben, chocolate 103.6 100.2 100.2 0.0% -3.3% 4.50 4.51 0.00
1.10 Produtu Aihan 97.7 99.6 99.9 0.3% 2.3% 3.86 3.87 0.02
1.11 Café, xá, no cacao 97.5 100.0 100.5 0.5% 3.1% 1.81 1.82 0.01
1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 104.8 100.0 100.0 0.0% -4.6% 0.78 0.78 0.00
1.13 Hahan preparadu 100.7 100.0 100.0 0.0% -0.7% 0.64 0.64 0.00
2 ALKOHOL HO TABAKU 90.0 99.2 99.6 0.4% 10.7% 6.94 6.98 0.03
2.1 Alkohol 100.1 100.0 99.9 -0.1% -0.2% 1.65 1.65 0.00
2.2 Tabaku 85.2 98.9 99.5 0.6% 16.8% 5.29 5.33 0.03
3 HATAIS HO SAPATU 99.5 99.8 100.0 0.2% 0.5% 6.94 6.96 0.02
3.1 Roupa ba mane 100.1 100.0 100.0 0.0% -0.1% 1.23 1.23 0.00
3.2 Roupa ba feto 100.4 100.2 101.8 1.6% 1.4% 1.17 1.19 0.02
3.3 Roupa ba labarik ho bebe 98.9 98.8 98.8 0.0% -0.1% 2.36 2.36 0.00
3.4 Sapatu ho asesories ropa 99.5 100.5 100.4 -0.1% 0.9% 2.18 2.18 0.00
4 UMA 99.3 99.9 100.0 0.1% 0.7% 6.28 6.29 0.01
4.1 Aluga uma 96.1 100.0 100.0 0.0% 4.1% 0.07 0.07 0.00
4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 99.3 99.5 99.8 0.3% 0.5% 1.03 1.04 0.00
4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 99.9 100.0 100.0 0.0% 0.1% 5.18 5.18 0.00
5
MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA LARAN 100.4 99.9 99.9 0.0% -0.5% 7.84 7.85 0.00
5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 101.3 98.8 98.8 0.0% -2.5% 1.05 1.05 0.00
5.2 Manutensaun uma laran 101.5 100.0 100.0 0.0% -1.5% 1.05 1.05 0.00
5.3 Sasan no kolen ba equipamento uma laran 100.1 100.1 100.1 0.0% 0.0% 5.75 5.75 0.00
6 SAUDE 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.93 1.93 0.00
6.1 Produtu medicamentos no material equipamentos 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.69 1.69 0.00
6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.24 0.24 0.00
7 TRANSPORTASAUN 96.1 100.2 100.3 0.1% 4.4% 5.83 5.84 0.01
7.1 Sosa kareta 102.3 100.0 100.0 0.0% -2.2% 1.18 1.18 0.00
7.2 Utiliza equipamento transportasaun pessoal 90.5 100.4 100.8 0.4% 11.4% 2.39 2.40 0.01
7.3 Hadia transportasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.26 2.26 0.00
8 KOMUNIKASAUN 99.5 100.0 100.0 0.0% 0.5% 4.76 4.76 0.00
8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 99.5 100.0 100.0 0.0% 0.5% 4.76 4.76 0.00
9 REKREASAUN NO KULTURA 99.4 100.0 99.9 -0.1% 0.5% 3.48 3.48 0.00
9.1 Equipamentos audio visual, fotografian no produs informasauN 102.1 100.0 99.3 -0.7% -2.7% 0.34 0.33 0.00
9.2 Sasan rekreasaun no kultura 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.88 1.88 0.00
9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 98.4 100.0 100.0 0.0% 1.6% 1.26 1.26 0.00
10 EDUKASAUN 85.8 100.0 100.0 0.0% 16.6% 1.79 1.79 0.00
10.1 Edukasaun 85.8 100.0 100.0 0.0% 16.6% 1.79 1.79 0.00
IPK Seri 3, Novembro 2018
8 Periode referencia husi indise: Agosto 2018 = 100.0
TABELA 2. DILI - analytical index Numeru Indise
Mudansa Persentajen
Pontu Kontribuisaun
Mudansa Pontu
Novembro 2018 Nov Out Nov Out-18 Nov-17 Out Nov Out-18
2017 2018 2018 to to 2018 2018 to
Grupu Gastu Nov-18 Nov-18 Nov-18
a GRUPU HOTU 97.5 100.1 100.2 0.1% 2.8% 100.1 100.2 0.10
1 HAHAN NO BEBIDAS 98.5 100.4 100.3 -0.1% 1.8% 51.35 51.47 0.12
1.1 Pao ho hahan husi Fós 98.4 100.0 99.9 -0.1% 1.5% 2.68 2.68 0.00
1.2 Fós 95.8 100.1 100.5 0.4% 4.9% 7.92 7.95 0.04
1.3 Na’an 98.9 102.0 99.6 -2.4% 0.7% 8.95 8.92 -0.04
1.4 Ikan ho hahan tasi 99.7 99.6 100.0 0.4% 0.3% 3.87 3.87 0.00
1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 92.5 101.7 104.6 2.9% 13.1% 2.77 2.90 0.13
1.6 Bokurho mina 95.4 100.0 98.8 -1.2% 3.6% 2.65 2.62 -0.03
1.7 Frutas 102.4 100.2 100.5 0.3% -1.9% 2.05 2.06 0.01
1.8 Vejetais 101.1 99.9 100.1 0.2% -1.0% 10.14 10.15 0.01
1.9 Masin midar, marmelada, bani ben, chocolate 104.6 100.3 100.0 -0.3% -4.4% 3.01 3.01 0.00
1.10 Produtu Aihan 97.9 99.5 100.5 1.0% 2.7% 3.69 3.71 0.01
1.11 Café, xá, no cacao 96.5 100.0 100.7 0.7% 4.4% 1.32 1.32 0.01
1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 105.2 100.0 100.0 0.0% -4.9% 0.98 0.98 0.00
1.13 Hahan preparadu 100.6 100.0 100.0 0.0% -0.6% 1.30 1.30 0.00
2 ALKOHOL HO TABAKU 89.3 98.7 100.0 1.3% 12.0% 5.24 5.23 0.00
2.1 Alkohol 100.1 100.7 99.9 -0.8% -0.2% 1.66 1.65 0.00
2.2 Tabaku 83.7 97.8 100.0 2.2% 19.5% 3.58 3.58 0.00
3 HATAIS HO SAPATU 99.4 100.3 100.3 0.0% 0.9% 6.19 6.21 0.02
3.1 Roupa ba mane 100.1 100.0 100.0 0.0% -0.1% 0.90 0.90 0.00
3.2 Roupa ba feto 100.5 100.2 102.0 1.8% 1.5% 0.95 0.97 0.02
3.3 Roupa ba labarik ho bebe 98.6 100.0 100.0 0.0% 1.4% 2.51 2.50 0.00
3.4 Sapatu ho asesories ropa 99.5 100.8 100.0 -0.8% 0.5% 1.83 1.83 0.00
4 UMA 99.3 100.0 100.0 0.0% 0.7% 7.34 7.34 -0.01
4.1 Aluga uma 96.1 100.0 100.0 0.0% 4.1% 0.17 0.17 0.00
4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 99.3 100.1 99.6 -0.5% 0.3% 0.23 0.23 0.00
4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 99.9 100.0 100.0 0.0% 0.1% 6.94 6.94 0.00
5
MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA LARAN 100.2 99.8 100.0 0.2% -0.2% 7.12 7.12 0.00
5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 101.4 99.9 100.0 0.1% -1.4% 1.26 1.26 0.00
5.2 Manutensaun uma laran 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.99 0.99 0.00
5.3 Sasan no kolen ba equipamento uma laran 100.1 99.7 100.0 0.3% -0.1% 4.87 4.86 0.00
6 SAUDE 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.21 2.21 0.00
6.1 Produtu medicamentos no material equi-pamentos 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.93 1.93 0.00
6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.28 0.28 0.00
7 TRANSPORTASAUN 95.8 100.2 99.9 -0.3% 4.3% 8.44 8.42 -0.01
7.1 Sosa kareta 102.2 100.0 100.0 0.0% -2.2% 1.63 1.63 0.00
7.2 Utiliza equipamento transportasaun pessoal 89.8 100.4 99.7 -0.7% 11.0% 3.88 3.87 -0.01
7.3 Hadia transportasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.92 2.92 0.00
8 KOMUNIKASAUN 99.5 100.0 100.0 0.0% 0.5% 4.87 4.87 0.00
8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 99.5 100.0 100.0 0.0% 0.5% 4.87 4.87 0.00
9 REKREASAUN NO KULTURA 99.3 100.0 99.9 -0.1% 0.6% 4.21 4.20 -0.01
9.1 Equipamentos audio visual, fotografian no produs informasauN 102.2 100.0 99.3 -0.7% -2.8% 0.49 0.49 0.00
9.2 Sasan rekreasaun no kultura 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.00 2.00 0.00
9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 98.2 100.0 100.0 0.0% 1.8% 1.71 1.71 0.00
10 EDUKASAUN 84.7 100.0 100.0 0.0% 18.1% 3.13 3.13 0.00
10 Edukasaun 84.7 100.0 100.0 0.0% 18.1% 3.13 3.13 0.00
IPK Seri 3, Novembro 2018
9 Periode referencia husi indise: Agosto 2018 = 100.0
TABELA 3. BAUCAU - analytical index Numeru Indise
Mudansa Persentajen
Pontu Kontribuisaun
Mudansa Pontu
Novembro 2018 Nov Out Nov Out-18 Nov-17 Out Nov Out-18
2017 2018 2018 to to 2018 2018 to
Grupu Gastu Nov-18 Nov-18 Nov-18
a GRUPU HOTU 99.3 100.0 99.9 -0.1% 0.6% 100.0 99.9 -0.10
1 HAHAN NO BEBIDAS 99.7 100.0 99.8 -0.2% 0.1% 56.72 56.62 -0.11
1.1 Pao ho hahan husi Fós 100.3 100.0 100.0 0.0% -0.3% 1.97 1.97 0.00
1.2 Fós 99.4 100.0 99.1 -0.9% -0.3% 13.24 13.13 -0.12
1.3 Na’an 100.7 100.0 100.0 0.0% -0.7% 9.34 9.35 0.00
1.4 Ikan ho hahan tasi 100.0 99.6 100.0 0.4% 0.0% 3.13 3.13 0.00
1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 98.4 100.0 100.0 0.0% 1.6% 1.78 1.78 0.00
1.6 Bokurho mina 101.1 100.0 100.0 0.0% -1.1% 3.32 3.32 0.00
1.7 Frutas 100.7 100.0 100.0 0.0% -0.7% 1.26 1.26 0.00
1.8 Vejetais 99.6 100.0 100.0 0.0% 0.4% 10.66 10.66 0.00
1.9 Masin midar, marmelada, bani ben, chocolate 100.8 100.0 100.0 0.0% -0.8% 4.64 4.64 0.00
1.10 Produtu Aihan 97.3 100.0 100.0 0.0% 2.8% 3.96 3.96 0.00
1.11 Café, xá, no cacao 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.52 2.53 0.00
1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.84 0.84 0.00
1.13 Hahan preparadu 104.1 100.0 100.0 0.0% -3.9% 0.05 0.05 0.00
2 ALKOHOL HO TABAKU 92.3 100.0 100.0 0.0% 8.3% 7.24 7.25 0.00
2.1 Alkohol 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.64 2.64 0.00
2.2 Tabaku 89.7 100.0 100.0 0.0% 11.5% 4.60 4.61 0.00
3 HATAIS HO SAPATU 100.3 99.9 100.0 0.1% -0.3% 14.15 14.15 0.00
3.1 Roupa ba mane 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.92 2.92 0.00
3.2 Roupa ba feto 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 2.52 2.52 0.00
3.3 Roupa ba labarik ho bebe 101.1 99.5 100.0 0.5% -1.1% 3.70 3.70 0.00
3.4 Sapatu ho asesories ropa 99.7 100.0 100.0 0.0% 0.3% 5.02 5.02 0.00
4 UMA 99.9 100.2 100.0 -0.2% 0.1% 2.60 2.60 0.00
4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 99.8 100.7 100.0 -0.7% 0.2% 0.87 0.87 0.00
4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.73 1.73 0.00
5
MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA LARAN 101.3 100.0 100.0 0.0% -1.3% 8.93 8.94 0.00
5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 99.7 100.3 100.0 -0.3% 0.3% 0.13 0.13 0.00
5.2 Manutensaun uma laran 113.5 100.0 100.0 0.0% -11.9% 0.29 0.29 0.00
5.3 Sasan no kolen ba equipamento uma laran 100.4 100.0 100.0 0.0% -0.4% 8.52 8.52 0.00
6 SAUDE 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.24 1.24 0.00
6.1 Produtu medicamentos no material equi-pamentos 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.08 1.08 0.00
6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.16 0.16 0.00
7 TRANSPORTASAUN 99.3 100.3 100.0 -0.3% 0.7% 1.53 1.53 0.00
7.1 Sosa kareta 104.0 100.0 100.0 0.0% -3.8% 0.01 0.01 0.00
7.2 Utiliza equipamento transportasaun pessoal 97.2 101.1 100.0 -1.1% 2.9% 0.43 0.43 0.00
7.3 Hadia transportasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.09 1.09 0.00
8 KOMUNIKASAUN 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 4.73 4.73 0.00
8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 4.73 4.73 0.00
9 REKREASAUN NO KULTURA 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.77 1.77 0.00
9.1 Equipamentos audio visual, fotografian no produs informasauN 100.0 100.3 100.0 -0.3% 0.0% 0.02 0.02 0.00
9.2 Sasan rekreasaun no kultura 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.97 0.97 0.00
9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.78 0.78 0.00
10 EDUKASAUN 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.08 1.08 0.00
10 Edukasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.08 1.08 0.00
IPK Seri 3, Novembro 2018
10 Periode referencia husi indise: Agosto 2018 = 100.0
TABELA 2. OTHER - analytical index Numeru Indise
Mudansa Persentajen
Pontu Kontribuisaun
Mudansa Pontu
Novembro 2018 Nov Out Nov Out-18 Nov-17 Out Nov Out-18
2017 2018 2018 to to 2018 2018 to
Grupu Gastu Nov-18 Nov-18 Nov-18
a GRUPU HOTU 99.3 100.0 100.2 0.2% 0.9% 100.0 100.2 0.20
1 HAHAN NO BEBIDAS 99.7 100.2 100.3 0.1% 0.6% 56.00 56.08 0.09
1.1 Pao ho hahan husi Fós 100.3 100.0 99.9 -0.1% -0.4% 2.09 2.09 0.00
1.2 Fós 99.4 100.0 100.4 0.4% 1.0% 15.90 15.98 0.07
1.3 Na’an 100.7 101.5 101.6 0.1% 0.9% 7.48 7.49 0.01
1.4 Ikan ho hahan tasi 100.0 99.6 99.6 0.0% -0.4% 2.55 2.55 0.00
1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 98.4 100.8 103.9 3.1% 5.6% 1.80 1.85 0.06
1.6 Bokurho mina 101.1 99.2 98.0 -1.2% -3.1% 4.50 4.45 -0.06
1.7 Frutas 100.7 100.2 98.0 -2.2% -2.7% 0.75 0.73 -0.02
1.8 Vejetais 99.6 100.2 100.1 -0.1% 0.5% 8.45 8.44 0.00
1.9 Masin midar, marmelada, bani ben, chocolate 100.8 100.5 100.5 0.0% -0.3% 5.59 5.59 0.00
1.10 Produtu Aihan 97.3 99.6 99.9 0.3% 2.7% 3.96 3.97 0.01
1.11 Café, xá, no cacao 100.0 100.0 100.5 0.5% 0.5% 2.05 2.06 0.01
1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.62 0.63 0.00
1.13 Hahan preparadu 104.1 100.0 100.0 0.0% -3.9% 0.26 0.26 0.00
2 ALKOHOL HO TABAKU 92.3 99.3 100.0 0.7% 8.3% 8.16 8.22 0.06
2.1 Alkohol 100.0 99.4 99.3 -0.1% -0.7% 1.45 1.45 0.00
2.2 Tabaku 89.7 99.3 100.2 0.9% 11.7% 6.70 6.76 0.06
3 HATAIS HO SAPATU 100.3 99.8 100.1 0.3% -0.2% 6.11 6.13 0.02
3.1 Roupa ba mane 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.15 1.15 0.00
3.2 Roupa ba feto 100.0 100.2 102.4 2.2% 2.4% 1.07 1.09 0.02
3.3 Roupa ba labarik ho bebe 101.1 98.8 98.8 0.0% -2.3% 2.00 2.00 0.00
3.4 Sapatu ho asesories ropa 99.7 100.6 100.2 -0.4% 0.5% 1.90 1.89 -0.01
4 UMA 99.9 99.8 99.9 0.1% 0.0% 6.18 6.19 0.01
4.1 Aluga uma 96.1 100.0 100.0 0.0% 4.1% 0.00 0.00 0.00
4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 99.8 99.4 99.8 0.4% 0.0% 1.67 1.67 0.01
4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 4.51 4.51 0.00
5
MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA LARAN 101.3 99.7 99.7 0.0% -1.6% 8.17 8.17 0.00
5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 99.7 98.8 98.8 0.0% -0.9% 1.06 1.06 0.00
5.2 Manutensaun uma laran 113.5 100.0 100.0 0.0% -11.9% 1.23 1.23 0.00
5.3 Sasan no kolen ba equipamento uma laran 100.4 99.8 99.8 0.0% -0.6% 5.87 5.87 0.00
6 SAUDE 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.86 1.86 0.00
6.1 Produtu medicamentos no material equi-pamentos 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.62 1.62 0.00
6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.24 0.24 0.00
7 TRANSPORTASAUN 99.3 99.9 100.3 0.4% 1.0% 4.68 4.71 0.02
7.1 Sosa kareta 104.0 100.0 100.0 0.0% -3.8% 1.06 1.06 0.00
7.2 Utiliza equipamento transportasaun pessoal 97.2 99.6 101.0 1.4% 3.9% 1.64 1.67 0.02
7.3 Hadia transportasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.98 1.98 0.00
8 KOMUNIKASAUN 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 4.68 4.68 0.00
8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 4.68 4.68 0.00
9 REKREASAUN NO KULTURA 100.0 100.0 99.9 -0.1% -0.1% 3.25 3.25 0.00
9.1 Equipamentos audio visual, fotografian no produs informasauN 100.0 100.0 99.3 -0.7% -0.7% 0.28 0.27 0.00
9.2 Sasan rekreasaun no kultura 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.96 1.96 0.00
9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 1.02 1.02 0.00
10 EDUKASAUN 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.92 0.92 0.00
10 Edukasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.92 0.92 0.00
IPK Seri 3, Novembro 2018
11
NOTAS ESPLIKASAUN
NOTA BA UZA NAIN IPK serie 3 inkorpora rezultadu husi revisaun bo’ot no troka todan iha IPK Timor Leste. Todan IPK serie 3 baseia ba rezultadu Living Standard Servey (LSS) 2014-15. Iha informasaun rua ne’ebe publika kona-ba revizaun. Primeru, ‘Review of Timor Leste Consumer Price Index (CPI): Series 3 2018: Issues for Consid-eration’ publika iha 2017, ne’ebe husu no buka hatene opiniaun uza nain sira kona-ba revisaun no todan foun ne’ebe sei aplika iha serie 3. Segundu, ‘Technical Note of Timor Leste Consumer Price Index Series 3 Reweight’ publika iha Outubro 2018, kona-ba metodolojia no rezultadu IPK serie 3. Informasaun rua ne’e bele hare iha portál DGE www.statistics.gov.tl DESKRISAUN BADAK BA IPK IPK sukat mudansa presu kada periodu husi raga produtu no servisu ne’ebe sura proporsaun despeza husi rezidente uma kain. Raga ida ne’e kobre produtu no servisu oin-oin, hanesan iha grupu 10 tuir mai ne’e: 1. Hahan no Bebidas laos Alkohol; 2. Alkohol no Tabaku; 3. Hatais no Sapatu; 4. Uma; 5. Manutensaun Rutina no Ekipamentu Uma; 6. Saude; 7. Transporte; 8. Komunikasaun; 9. Rekreasaun no kultura; 10. Edukasaun. Informasaun klaru liu tan kona-ba IPK Timor Leste no matadalan ba IPK Timor Leste bele hare iha portál DGE iha www.statistics.gov.tl PUBLIKASAUN INDISE Indise Presu Konsumidór produs husi Diresaun Geral Estatístika no publika kada fulan.
Indise primeru ne’ebe publika husi DGE maka Indise Presu Konsumedór Timor Leste. Dadus ba indise nasionál aprezenta iha gráfiku no tabela 1 publikasaun.
GDE mos publika indise tolu seluk ne’ebe ho objetivu analiza nian - primeiru, reprezeta mudansa presu ba munisipiu Dili, segundu, Reprezenta mudansa presu ba munisipiu Baucau no terseiru reprezenta mudansa presu ne’ebe kobre munisipiu seluk iha Timor Leste (hanaran “OTHER). Iha serie indise IPK ne’e kompila uza raga produtu ne’ebe aprezenta iha tabela 2, 3, no 4 iha publikasaun. REKOILA PRESU BA IPK Presu ba produtu no servisu maioria liu kolekta husi staf ou ekipa IPK ne’ebe servisu iha eskritóriu nasionál
iha Dili. Presu ba produtu husi munisípiu kolekta husi staf sira ne’ebe servisu iha eskritóriu estatístika iha
kada munisípiu, amostra presu balun kolekta husi survei espesiál.
MODELU TODAN Grupu bot 10 iha IPK serie 3 fahe ba grupu gastu 35 no kada grupu gastu iha todan ketak. Bainhira halo
kalkulasaun indise, uza todan iha kada grupu gastu ne’e halo kombinasaun ba mudansa presu iha kada
grupu gastu. Modelu todan iha IPK serie 3 mos bele haree iha portál DGE iha www.statistics.gov.tl
IPK Seri 3, Novembro 2018
12
ANÁLIZA BA MUDANSA PRESU Mudansa indise husi periodu ba periode bele espresa hanesan mudansa pontu indise ou bele mos mudansa persentajen. Mudansa persentajen kalkula uza movimentu númeru indise rua ne’ebe diferente:
Mudansa entre fulan hanesan kada tinan tutuir malu Mudansa entre fulan tutuir malu
Ezemplu tuir mai esplika metodu kalkula mudansa pontu indise ou mudansa persentajen entre periode rua:
Indise fulan Janeiru 2013 101,4 Indise fulan janeiru 2012 90,7
Kada tabela iha publikasaun fornese detailu konaba análize movimentu iha IPK no inklui mos informasaun ba mudansa iha grupu IPK no mos grupu gastu iha grupu IPK nia laran. Iha tabela ne’e mos hatudu kontribuisaun husi kada grupu gastu ba totál IPK. Ezemplu, IPK Timor Leste 2013 hetan kontribuisaun 17,85 pontu indise husi grupu fós no totál grupu hotu iha IPK hetan númeru IPK 101,3 iha Janeiru 2013. Iha koluna finál hatudu kontribuisaun ba mudansa pontu indise grupu hotu inklui grupu gastu. RONDE (ROUNDING) Númeru indise ne’ebe publika babain ronde ba decimal ida, no mudansa persentajen (ronde ba decimal ida) kalkula husi númeru indise ne’ebe ronde tiha ona. Hanesan mos, ida ne’e posivel bele rezutla mudansa persentajen ba nivel grupu IPK diferente ho mudansa persentajen ba nivel indise komponente (ezemplu, mudansa persentajen total grupu hotu iha IPK diferente ho mudansa persentajen ba grupu gastu ne’ebe iha grupu IPK nia laran) REVIZAUN Revizaun ba indise orijinál IPK bele halo bainhira iha sirkunstánsia exesionál, hanesan atu halo koresaun ba erru signifikante ida. Periodu referénsia indise (ezemplu, periodu ne’ebe estabelese valór indise 100.0 iha tinan Agosto 2018) sei muda periodikamente.
DADUS DISPONIVEL
Hanesan estatístik ou dadus ne’ebe hatudu iha publikasaun ida ne’e, iha dadus ne’ebe detailu liu tan (iha formatu tempu oin-oin/ in time seires format) disponivel iha portál DGE.
IPK Seri 3, Novembro 2018
13
Direcção Geral de EstatÍstica Rua de Caicoli, Po Box 10 Dili, Timor-Leste www.statistics.gov.tl