8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 1/51
Yfchzo Ghy}hldo jf Hl}hyfcnh Bhmyh
MOZOAOYCHLKWBO1 H MYOCZFKYH FCZYF H HYZF F HKCMOYBHÎÇO
Vb fwzvjo gyâzkgo jhw mozonyhmkhw jh Yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg
Iflo Doykqoczf
Gfczyo Vck}fywkzèyko jf Iflo Doykqoczf $VCK"ID+
9080
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 2/51
Yfchzo Ghy}hldo jf Hl}hyfcnh Bhmyh
MOZOAOYCHLKWBO1 H MYOCZFKYH FCZYF H HYZF F HKCMOYBHÎÇO
Vb fwzvjo gyâzkgo jhw mozonyhmkhw jh Yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg
Boconyhmkh hpyfwfczhjh ho gvywo jf Aoychlkwbo jo GfczyoVck}fywkzèyko jf Iflo Doykqoczf $VCK"ID+ gobo yfxvkwkzo phygkhl àoizfcîço jo nyhv jf Ihgdhyfl fb Aoychlkwbo#
Oykfczhjoy$h+1 Pyom# Lvkq Dfcykxvf ]kfkyh jf Bhnhldçfw
Iflo Doykqoczf
Gfczyo Vck}fywkzèyko jf Iflo Doykqoczf $VCK"ID+9080
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 3/51
Hnyhjfîo à bkcdh bçf $Kc Bfboykhc+, bfv phk, bfvw kybçow f bkcdh
chboyhjh, poy fwzhyfb ho bfv lhjo cfwzf locno pfygvywo jf
hpyfcjkqhnfb# Hnyhjfîo bfv oykfczhjoy, pykcgkphlbfczf pflh
phgkácgkh, gocwfldow f fcwkchbfczow# Hnyhjfîo, poy mkb, h zojhw hw
pfwwohw xvf goczykivâyhb phyh xvf fwwf fwzvjo pvjfwwf wfy gocglvâjo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 4/51
:
YFWVBO
H mozonyhmkh ë vbh jhw nyhcjfw mfyyhbfczhw jo aoychlkwbo f zhbiëb ë gocdfgkjh gobo vbhjhw moybhw jf bhckmfwzhîço hyzâwzkgh# H yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg, yfmfyácgkh pflh xvhlkjhjf
jhw mozonyhmkhw xvf klvwzyhb hw wvhw bhzëykhw, gocwfnvf vcky fwwhw jvhw mvcîöfw fb wvhw
pvilkghîöfw# Gob fwwh boconyhmkh, ivwghbow gobpyffcjfy gobo fwwh xvfwzço jo ghyèzfy
kcmoybhzk}o f ho bfwbo zfbpo hyzâwzkgo hphyfgf co pfyk÷jkgo# Hwwkb, mok mfkzh vbh hcèlkwf
gyâzkgh jhw mozow jf vbh fjkîço jh yf}kwzh, lf}hcjo"wf fb goczh hwpfgzow zëgckgow mozonyèmkgow
phyh pfygfify wf dè vbh pyfogvphîço bhkoy gob h kcmoybhîço aoychlâwzkgh ov gob h fwzëzkgh
chw mozonyhmkhw jf pènkchw jvplhw, xvf poy chzvyfqh yfgfifb bhkoy jfwzhxvf# Ivwgov"wfpfygfify, chw mozonyhmkhw hchlkwhjhw, xvhl ghyèzfy ë pyfjobkchczf1 wf o kcmoybhzk}o aoychlâwzkgo
ov o fwzëzkgo hyzâwzkgo ‗ fbioyh hbiow cço wfahb ftglvjfczfw# Gob kwwo, pojfbow zfczhy
yfwpocjfy wf h yf}kwzh pykoykqh o aoychlkwbo ov o lhjo hyzâwzkgo jo mozoaoychlkwbo# Pfygfifv"wf
xvf, jhw okzo mozonyhmkhw hchlkwhjhw, wfkw pojfykhb wfy gocwkjfyhjhw gobo aoychlâwzkghw, f hw
ovzyhw jvhw hyzâwzkghw f gocglvky xvf h yf}kwzh pykoykqh, cfwwfw ghwow, h kcmoybhîço# Co fczhczo,
cço jfkth jf wf pyfogvphy gob h iflfqh jf wvhw kbhnfcw# Hw mozonyhmkhw wço iflhw f ho bfwbo
zfbpo kcmoybhzk}hw# H yf}kwzh wf vzklkqh jo iflo phyh hzyhky wfvw lfkzoyfw à kcmoybhîço#
Phlh}yhw"gdh}f1 Mozoaoychlkwbo5 Hyzf5 Chzkochl Nfonyhpdkg#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 5/51
WVBÈYKO
8 KCZYOJVÎÇO ################################################################################################################## 0=
9 AOYCHLKWBO ################################################################################################################### 04
9#8 Aoychlkwbo jf Yf}kwzh ######################################################################################################## 80
9#9 Mozoaoychlkwbo ################################################################################################################### 89
9#9#8 Dkwz÷ykgo ######################################################################################################################### 8:
7 HYZF F KBHNFB ############################################################################################################# 8;
7#8 Hyzf1 gocgfkzo f dkwz÷ykh ##################################################################################################### 8;
7#9 Kbhnfb ############################################################################################################################## 98
7#7 Mozonyhmkh ########################################################################################################################## 97
7#7#8 Mozonyhmkh Jknkzhl ########################################################################################################### 9=
7#7#9 Mozonyhmkh gobo hyzf ####################################################################################################### 9>
: HW MOZONYHMKHW JH CHZKOCHL NFONYHPDKG ################################################# 70
:#8 Hcèlkwf jhw mozonyhmkhw ###################################################################################################### 78
:#8#8 Mozow jh bhzëykh jf ghph “Iyhwkl Hco 8000‒ ################################################################# 78:#8#9 Mozow jh bhzëykh “Ch Fwzyhjh Fwxvfgkjh‒ ###################################################################### 76
6 GOCGLVWÇO ##################################################################################################################### :>
YFMFYÁCGKHW #################################################################################################################### :;
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 6/51
=
8 KCZYOJVÎÇO
H mozonyhmkh f}olvkv ihwzhczf jfwjf o wfv wvynkbfczo# Hczfw, gobo kbkzhîço jhw
pkczvyhw, jfpokw, gobo yfzyhzo jf vbh yfhlkjhjf hzë fczço jfwgocdfgkjh phyh bvkzow,
co}ow moz÷nyhmow moyhb wvynkcjo, f gob flfw, co}hw kjfkhw, zëgckghw, f fxvkphbfczow#
Jfwzh moybh, h zëgckgh mozonyèmkgh wf jk}kjkv, ihwkghbfczf, fb jvhw pykcgkphkw }fyzfczfw1
h hyzâwzkgh f aoychlâwzkgh# H pykbfkyh, pyojvqkcjo yfzyhzow jf pfwwohw, phkwhnfcw, f
powzfykoybfczf iooew jf gobfboyhîöfw, zoychcjo"wf vb hyzkmâgko gozkjkhco ch }kjh jhw
pfwwohw# Aè h wfnvcjh, gobo cfgfwwkjhjf jf hpyfwfczhy co}hw kcmoybhîöfw, avwzkmkghy f
gocmkybhy hîöfw, klvwzyhy hgoczfgkbfczow yfpoyzhjow cow zftzow aoychlâwzkgow#
Gob h f}olvîço zfgcol÷nkgh, h mozonyhmkh jfktov jf wfy vb pyojvzo jf hgfwwo bhkw
yfwzykzo f phwwov h hzkcnky zojhw hw ghbhjhw jh wogkfjhjf# Kwwo pyopoygkocov vbh
ihchlkqhîço jo hzo jf mozonyhmhy, f gykov"wf h kjëkh jf xvf xvhlxvfy vb pojfykh wf zoychy
vb moz÷nyhmo, pyojvzoy jf kbhnfcw hyzâwzkghw ov xvhwf kwwo, wfb cfcdvb pyfphyo pyë}ko#
Phyhlflhbfczf, ow moz÷nyhmow pyomkwwkochkw zk}fyhb xvf wf hpfymfkîohy ghjh }fq bhkw phyh
zfyfb yfgocdfgkbfczo pflo wfv zyhihldo, à bfjkjh xvf zhbiëb kcgoypoyhyhb hwbvjhcîhw zëgckghw#
Doaf, h mozonyhmkh fwzè pyfwfczf cow lhyfw, cow hpflow pvilkgkzèykow fwphldhjow pflh
gkjhjf, klvwzyhb lk}yow, wkzfw, aoychkw f yf}kwzhw# Cfwzhw, ftfygf vbh mvcîço gfczyhl gobo
hlkhjh jf vb zftzo xvf jkmfyf jo aoychlkwbo jkèyko, nfyhlbfczf pvilkghjo pflow aoychkw
kbpyfwwow# Co ghwo jh yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg, zyhzh"wf jf vbh yfgocdfgkjh yf}kwzh
jf hlghcgf bvcjkhl, gob bhzëykhw bhkw locnhw jfwzhghcjo ghyhgzfyâwzkghw fhgoczfgkbfczow jf }èykhw gvlzvyhw fwphldhjhw pflo plhcfzh f xvf, pflh ykxvfqh bfwbh jo
wfv vck}fywo h wfy mozonyhmhjo, zoycov"wf yfmfyácgkh co mozoaoychlkwbo# Hwwkb, hw
mozonyhmkhw pvilkghjhw poy fwzh yf}kwzh, phyh hlëb jo wfv ghyèzfy kcmoybhzk}o, wfbpyf
pyfqhyhb pflh xvhlkjhjf zëgckgh f fwzëzkgh#
O xvf wfyè hchlkwhjo cfwwh boconyhmkh ë h bhcfkyh gobo goc}k}fb, ch pvilkghîço fb
mogo, fwwhw jvhw jkbfcwöfw jh mozonyhmkh# H hcèlkwf gocwkwzkyè fb mhqfy vbh lfkzvyh
zëgckgh jf okzo mozonyhmkhw jf pènkchw jvplhw, pfyzfcgfczfw h jvhw bhzëykhw jh yf}kwzh,
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 7/51
>
wfcjo vbh jf ghph f h ovzyh fwgoldkjh pflh wvh bhkoy xvhczkjhjf jf mozonyhmkhw, jf vb
ftfbplhy jfwwf pfyk÷jkgo#
H lfkzvyh zëgckgh wf ihwfhyè fb xvfwzöfw gobo fcxvhjyhbfczo, gobpowkîço, goczyhwzf jf
lvqfw f goyfw, bfcwhnfb }kwvhl, f yflhîço fczyf lfnfcjh f mozonyhmkh# Ivwghcjo
f}kjfcgkhy wf dè vbh kczfcgkochlkjhjf hyzâwzkgh ov hpfchw kcmoybhzk}h#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 8/51
4
9 AOYCHLKWBO
O aoychlkwbo, jf hgoyjo gob Gl÷}kw Yowwk $8;;:+, ë vbh lvzh pflh gocxvkwzh jhw bfczfw
$kjfolonkh+ f goyhîöfw $wfczkbfczow+ jow wfvw hl}ow, wfahb flfw lfkzoyfw, zflfwpfgzhjoyfwov ov}kczfw# Poyëb, kcjfpfcjfczf jkwwo, hpyfwfczh }hloy polâzkgo f wogkhl, poy wfy
goczyolhjo poy no}fycow, phyzkjow, fbpyfwèykow f fczkjhjfw jk}fywhw, mhqfcjo phyzf jo
xvf wf goc}fcgkocov gdhbhy jf }fâgvlow jf gobvckghîço fb bhwwh# Co wfv mhqfy, }hlf"
wf zhczo jh lkcnvhnfb }fyihl/fwgykzh, xvhcjo jhw kbhnfcw#
Mflkpf Pfch $9006+ hpoczh h lkcnvhnfb cço }fyihl gobo fwwfcgkhl phyh o hj}fczo jh
}fyihlkqhîço# Xvhcjo o dobfb mhlh, dè vb gobpocfczf wkcfwzëwkgo zhczo ch yfgfpîçoxvhczo ch fbkwwço# Xvhcjo wf ov}f hlnvëb mhlhy cço wf vzklkqh hpfchw h hvjkîço, bhw
zhbiëb wf pfygfif nfwzow, vzklkqh"wf jo zhzo, phlhjhy f olmhzo# Zojow fwwfw gobpocfczfw
kcmlvfcgkhb h bfcwhnfb# Zojow fwwfw hwpfgzow wço, jkyfzh ov kcjkyfzhbfczf,
gobpocfczfw jh bfcwhnfb#
Hkcjh jf hgoyjo gob o hvzoy, yflhzow oyhkw pojfb wfy gocwkjfyhjow vbh fwpëgkf jf pyë"
aoychlkwbo, xvf pojf wfy gobpyo}hjo pflh jfbogyhgkh hzfckfcwf, xvf wf hpokh}h fb vb
aoychlkwbo oyhl, co bfyghjo jf Hzfchw, ocjf zvjo xvf fyh kbpoyzhczf phyh o kczfyfwwf
pñilkgo mkgh}h ho hy lk}yf# “Yflhzow oyhkw wço h pykbfkyh nyhcjf bâjkh jh dvbhckjhjf‒
$PFCH, 9006, p#9:+#
Ow pykbfkyow wvpoyzfw jh fwgykzh moyhb hw zèivhw jf mfyyo wvbëykhw, co fczhczo, fwwf
bëzojo kc}khiklkqh}h h kcmoybhîço# Jfpokw wvynkyhb hw zhivlfzhw jf bhjfkyh, bhymkb,
ihbiv mvcjkjo f hzë pëzhlhw jf mloy# Co fczhczo, ow fnâpgkow yf}olvgkochyhb h fwgykzh
gob h vzklkqhîço jo phpkyo, xvf jobkcov h fwgykzh hzë h gykhîço jo phpfl# Pfch $9006+
goczh xvf o phpkyo fyh vzklkqhjo pflow yobhcow phyh fwgyf}fyfb h Hgzh Jkvych, xvf
yflhzh}h jkhykhbfczf o xvf ogoyykh co Wfchjo f ch }kjh wogkhl f polâzkgh jo Kbpëyko# O
hvzoy gocwkjfyh fwwfw yflhzow gobo moybh jf aoychlkwbo, ho wf avwzkmkghy pflh
pfykojkgkjhjf f kjfczkjhjf#
Co fczhczo, o aoychlkwbo hpfchw wf gocwolkjov gob h kc}fcîço jh kbpyfcwh, gykhjh
oyknkchlbfczf pflow gdkcfwfw, bhw mhbowh poy Nvzfbifyn# Hczfw bfwbo jh kc}fcîço jh
kbpyfcwh hw cozâgkhw aè gkygvlh}hb# Fyhb kcmoybhîöfw bhcvwgykzhw, xvf gyfwgfyhb
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 9/51
;
jvyhczf o jfwfc}ol}kbfczo jo gobëygko f }kjh vyihch# Poyëb mok h gykhîço jh kbpyfcwh
xvf powwkiklkzov jkmvcjky zhkw kcmoybhîöfw gob bhkw }flogkjhjf f zhbiëb gob bhkoy
hlghcgf, nyhîhw à kbpyfwwço bñlzkplh jf iolfzkcw kcmoybhzk}ow, chwgkjow ch ocjh
fbfynfczf jh kcjñwzykh jo lk}yo, gobo hmkybh Pfch $9006+#
Bvkzo zfbpo wf phwwov hzë xvf, cow ghmëw jf Locjyfw, co gobfîo jo wëgvlo T]KK,
powwk}flbfczf, o aoychlkwbo kbpyfwwo wvynkv# Ow jocow jow pviw pfjkhb how }khahczfw
xvf goczhwwfb o xvf }kyhb pflo ghbkcdo# Pfch $9006+ hpoczh xvf hlnvcw ghmëw fyhb
fwpfgkhlkqhjow fb kcmoybhîöfw fwpfgâmkghw, f moyhb jflfw xvf whâyhb ow pykbfkyow
aoychkw, poy }olzh jf 8=0;, xvhcjo zkp÷nyhmow phwwhyhb h yfgoldfy kcmoybhîöfw, momoghw f
jkwgvwwöfw polâzkghw, f kbpykbkhb zvjo#
H phyzky jhâ, h kc}fcîço jow zkpow kbpyfwwow powwkiklkzhyhb o hj}fczo jo aoychlkwbo
bojfyco# Co fczhczo, h oyhlkjhjf goczkcvhyè zfcjo vb phpfl pykcgkphl co pyogfwwo
aoychlâwzkgo, cço hpfchw ch yflhîço gob hw moczfw, bhw zhbiëb ch gocmknvyhîço jf co}hw
zfgcolonkhw bkjkèzkghw, gobo o yèjko f h zflf}kwço#
H kbpyfcwh, fczço, phwwh h ogvphy o fwphîo pñilkgo, xvf poy ghvwh jfwwh ogvphîço womyfhlzfyhîöfw# Ifychj Bkënf, gkzhjo poy Mflkpf Pfch $9006+ hpoczh xvf hw zyhcwmoybhîöfw
jo fwphîo pñilkgo wço jk}kjkjhw fb xvhzyo phyzfw, wfcjo1 h kbpyfcwh jf opkckço
$hyzfwhchl, zkyhnfb yfjvqkjh f zftzo opkchzk}o+, h kbpyfcwh gobfygkhl $kcjvwzykhl,
bfyghczkl f zftzo cozkgkowo+, bâjkh jf bhwwh $zfgcolonkh, bhyefzkcn f fwpfzègvlo+ f
gobvckghîço nfcfyhlkqhjh $bfnhgocnlobfyhjow jf bâjkh, kcmoybhîço gobo ihwf jhw
fwzyvzvyhw wogkogvlzvyhkw f yfhlkjhjf }kyzvhl+#
Poy ovzyo lhjo, Gkyo Bhygocjfw, hvzoy jo lk}yo Gobvckghîço f Aoychlkwbo1 h whnh jow
gçfw pfyjkjow $9009+ zyhîh vb xvhjyo f}olvzk}o jf ëpoghw jkwzkczhw, jk}kjkjhw fb gkcgo
phyzfw# H pykbfkyh, pyë"dkwz÷ykh jo aoychlkwbo, jkmfyfcgkhjh poy vbh fgocobkh fwwfcgkhl,
pyojvîço hyzfwhchl f gob moybhzo jf lk}yo, wf jfv jf 8=78 h 8>4;# H wfnvcjh ëpogh,
8470 h 8;00, hpyfwfczh o pykbfkyo aoychlkwbo, goczfcjo goczfñjo lkzfyèyko f polâzkgo,
fgocobkh jfmkgkfczf, zftzow bhkw gyâzkgow f woi h jkyfîço jow coiyfw $kczflfgzvhkw
polâzkgow f fwgykzoyfw+#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 10/51
80
H zfygfkyh ëpogh hpoczh o wfnvcjo aoychlkwbo, 8470 h 8;00, kbpyfcwh jf bhwwh, kcâgko
jh pyomkwwkochlkqhîço jow aoychlkwzhw, gykhîço jf yfpoyzhnfcw f bhcgdfzfw, vzklkqhîço jh
pvilkgkjhjf f gocwolkjhîço jh fgocobkh5 zfygfkyo aoychlkwbo, 8;00 h 8;=0, bocop÷lko
jh kbpyfcwh f gob nyhcjfw zkyhnfcw, moyzfw nyvpow fjkzoykhkw bocopolkqhb o bfyghjo5 f
poy mkb o xvhyzo aoychlkwbo, h phyzky jf 8;=0, bhyghjo pflh kcmoybhîço flfzyúckgh f
kczfyhzk}h, gob hbplh vzklkqhîço jh zfgcolonkh, bvjhcîh jhw mvcîöfw jow aoychlkwzhw,
}flogkjhjf ch zyhcwbkwwço jf kcmoybhîöfw, }hloykqhîço jo }kwvhl f gykwf ch kbpyfcwh
fwgykzh#
O aoychlkwbo ë vb jow yhbow jh gobvckghîço, f omfyfgf }èykhw èyfhw jf zyhihldo f
moybhw jf hzvhîço, jfwjf kbpyfwwow h flfzyúckgow# Jfczyf zojhw hw èyfhw cow hzfczhyfbowphyh o aoychlkwbo jf yf}kwzh f h mozonyhmkh gobo mozoaoychlkwbo#
9#8 Aoychlkwbo jf Yf}kwzh
Wëynko ]klhw Iohw $8;;=+ hpoczh xvf hw yf}kwzhw wfbhchkw pyffcgdfb ow }hqkow
kcmoybhzk}ow jfkthjow pflhw goifyzvyhw jow aoychkw, yèjkow f zflf}kwço# Jfwzh moybh, mhq"
wf vb aoychlkwbo jf bhkoy pyomvcjkjhjf# O hvzoy hpoczh hw yf}kwzhw gobo bfkowftknfczfw f xvf yfxvfyfb zftzow flfnhczfw f wfjvzoyfw, dh}fcjo vbh gocgklkhîço jo
aoychlkwbo gob h lkzfyhzvyh#
Hw yf}kwzhw wvynkyhb, pykbfkyhbfczf, cço gobo moczf jf cozâgkhw, bhw wkb gobo moybh
jf fczyfzfckbfczo f fjvghîço# Fyhb gobpowzhw gob mozonyhmkhw f klvwzyhîöfw gob vb
kjfhl goczfbplhzk}o# Havjhyhb ch moybhîço f fjvghîço jf nyhcjfw phygflhw jh
popvlhîço, cfgfwwkzhjhw jf kcmoybhîöfw fwpfgâmkghw, xvf poy }fczvyh cço wf jfjkgh}hbhow lk}yow phyh whgkhy zhkw ghyácgkhw#
Bhyâlkh Wghlqo $900:+ hpoczh xvf hw yf}kwzhw vcfb f mvcjfb fczyfzfckbfczo, fjvghîço,
wfy}kîow f kczfypyfzhîöfw jf hgoczfgkbfczow# Flhw hpyfwfczhb bhkw kcmoybhîöfw pfwwohkw
‗ xvf havjh o lfkzoy fb wfv gozkjkhco ‗ f bfcow kcmoybhîço, fb wfv wfczkjo glèwwkgo ‗
cozâgkhw xvfczfw# Flh hpoczh hkcjh, xvf fcxvhczo ow aoychkw ogvphb o fwphîo pñilkgo f
mhlhb gob vb pñilkgo wfb yowzo, dfzfyonácfo, h yf}kwzh fczyh co fwphîo pyk}hjo, ch
kczkbkjhjf jh ghwh jow lfkzoyfw# Dè yf}kwzhw jf whlh, ihcdfkyo, xvhyzo, goqkcdh f jk}fywhw
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 11/51
88
ovzyhw fwpfgkmkgkjhjfw# Hw yf}kwzhw záb gobo fwwácgkh h wfnbfczhîço f o zkpo jf pñilkgo
hl}o#
Vbh jhw nyhcjfw jkmfyfcîhw jhw yf}kwzhw phyh ow ovzyow bfkow jf gobvckghîço ë zyhzhy o
lfkzoy jf –}ogá‟, mhlhy gob flf jkyfzhbfczf, bvkzhw }fqfw gob kczkbkjhjf, f zhbiëb
whify ov}k"lo# Kwwo ë mfkzo hzyh}ëw jf pfwxvkwhw xvhlkzhzk}hw f xvhczkzhzk}hw, zflfmocfbhw,
ghyzhw f f"bhklw fc}khjow à yfjhîço#
Wghlqo $900:+ hpoczh, zhbiëb, xvf o moybhzo jhw yf}kwzhw ë ovzyo nyhcjf jkmfyfcgkhl#
Wço mègfkw jf ghyyfnhy, jf nvhyjhy, jf golfgkochy# “Cço wvah hw bçow gobo ow aoych kw,
ghif ch bogdklh f jkwmhyîh jfczyo jf vb ghjfyco, ch doyh jh hvlh# Wfv phpfl f kbpyfwwçozhbiëb nhyhczfb xvhlkjhjf jf lfkzvyh ‗ jo zftzo f jf kbhnfb ‗ kc}faè}fl‒# $WGHLQO,
900:, p# 7;+#
H jk}fywkjhjf jf vzklkqhîço jf yfgvywow nyèmkgow fb vbh yf}kwzh ë vbh jf wvhw nyhcjfw
}hczhnfcw# O zftzo, poy bhkw pfymfkzo xvf wfah, wfyè wfbpyf bfldoy gobpyffcjkjo f
hzyhfczf xvhcjo hgobphcdhjo jf vbh ioh mozonyhmkh ov jf vb kcmonyèmkgo ifb mfkzo#
Wghlqo $900:+ wvnfyf xvf zhkw yfgvywow }kwvhkw wço fwwfcgkhkw phyh o wvgfwwo jf vbhyf}kwzh#
Jf hgoyjo gob h hvzoyh, h mozonyhmkh f hw yf}kwzhw phyfgfb zfy chwgkjo vbh phyh h ovzyh#
Jfwjf o lhcîhbfczo jh pykbfkyh yf}kwzh klvwzyhjh, flhw cvcgh bhkw wf wfphyhyhb# Kwwo wf
jè nyhîhw à xvhlkjhjf jo phpfl f à kbpyfwwço, xvf powwkiklkzhyhb o bfldoy vwo jh
mozonyhmkh# Chw yf}kwzhw, jokw nácfyow jf mozonyhmkh wço gocwkjfyhjow zâpkgow1 hw
mozonyhmkhw pyojvqkjhw f o mozoaoychlkwbo# Xvhcjo hlnvëb oldh phyh vbh pènkch jf yf}kwzh, h pykbfkyh gokwh xvf }á wço hwmozonyhmkhw# Hczfw jf lfy xvhlxvfy phlh}yh, ë h mozonyhmkh xvf }hk pyfcjá"lo àxvflhpènkch ov cço# Mozow pyo}oghb yfhîöfw fbogkochkw, goc}kjhb h bfynvldhy cvbhwwvczo, h fczyhy cvbh bhzëykh# Poy kwwo, zfy mozow iohw fb bçow ë mvcjhbfczhl#$WGHLQO, 900:, p# =;+
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 12/51
89
9#9 Mozoaoychlkwbo
Aoynf Pfjyo Wovwh $9000+ hmkybh xvf h bfldoy bhcfkyh jf gocgfkzvhy o mozoaoychlkwbo ë
hpyfwfczhcjo"o fb wfczkjo lhzo $lhzo wfcwv+ f fb wfczkjo yfwzykzo $wzykgzo wfcwv+# Cofczhczo, ë kbpoyzhczf yfwwhlzhy xvf fb xvhlxvfy vb jow ghwow, ë cfgfwwèyko xvf dhah vbh
gobikchîço fczyf phlh}yhw f kbhnfb, gob o phpfl jf goczftzvhlkqhy f gobplfzhy vbhw
hw ovzyhw#
Wfnvcjo o hvzoy, co wfczkjo lhzo, o mozoaoychlkwbo ë fczfcjkjo gobo “hzk}kjhjf jf
yfhlkqhîço jf mozonyhmkhw kcmoybhzk}hw, kczfypyfzhzk}hw, jogvbfczhkw ov –klvwzyhzk}hw‟ phyh
h kbpyfcwh ov ovzyow pyoafzow fjkzoykhkw lknhjow à pyojvîço jf kcmoybhîço jf hzvhlkjhjf‒$WOVWH, 9000, p# 89+# Jfwwh moybh, ghyhgzfykqh"wf pflh mkchlkjhjf, kczfcîço, f cço pflo
pyojvzo mkchl#
Poy ovzyo lhjo, co wfczkjo yfwzykzo, o mozoaoychlkwbo ë fczfcjkjo gobo “hzk}kjhjf xvf
pojf }kwhy kcmoybhy, goczftzvhlkqhy, omfyfgfy gocdfgkbfczo, moybhy, fwglhyfgfy ov
bhyghy poczow jf }kwzh hzyh}ëw jh mozonyhmkh jf hgoczfgkbfczow f jh goifyzvyh jf
hwwvczow jf kczfyfwwf aoychlâwzkgo‒# $WOVWH, 9000, p#89+# Poyzhczo, zhkw kczfyfwwfw }hykhb
jf vb ÷ynço jf gobvckghîço wogkhl phyh ovzyo, cço zfcjo h }fy gob ow gykzëykow jf
cozkgkhiklkjhjf jobkchczfw#
Flf hkcjh pyopöf xvf o mozoaoychlkwbo wf jkwzkcnvf jo mozojogvbfczhykwbo# Zhl
jkwzkcîço ë ftplkghjh pflo mhzo jo aoychlkwzh yhyhbfczf whify o xvf }hk mozonyhmhy,
gocjkîöfw xvf fcgoczyhyè, fzg5 fcxvhczo o jogvbfczhykwzh aè zfb vb gocdfgkbfczo
pyë}ko jo hwwvczo f gocjkîöfw fb xvf wf jfwfc}ol}fyè o plhco jf hioyjhnfb#
Yolhcj Ihyzdfw $900;+, poy wvh }fq, gocgfkzvh h mozonyhmkh aoychlâwzkgh gobo vb oiafzo
zyhihldhjo, fwgoldkjo, gobpowzo, gocwzyvâjo, zyhzhjo wfnvcjo coybhw pyomkwwkochkw,
fwzëzkghw ov kjfol÷nkghw# Ihyzdfw $900;+ hkcjh hmkybh xvf o zftzo ë vbh bfcwhnfb
phyhwkzh, jfwzkchjh h gocozhy h kbhnfb# H kbhnfb aè cço fwglhyfgf h phlh}yh, f wkb o
goczyèyko#
Aè Bkgdhfl Ivwwfllf $8;>;+ gocgfkzvh o mozoaoychlkwbo gobo “jfcobkchîço nfcëykgh,ocjf wf kcglvk vbh nyhcjf }hykfjhjf jf zfbhw mozonyèmkgow, jfwjf o lhcîhbfczo jf vb
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 13/51
87
ch}ko ho bhy hzë vbh ftpowkîço jf gçfw ch gkjhjf, jf vb pyëjko fb gdhbhw h vb
jfwmklf bklkzhy‒# $IVWWFLF, 8;>;, p# 8=:+# O hvzoy hkcjh jk}kjf o mozoaoychlkwbo fb
jvhw ghzfnoykhw1 h mozo gobo yfnkwzyo jf vb bobfczo ñckgo ‗ pyf}kwzo ov fwpoczécfo ",
f h mozo gobo flfbfczo jf vbh wëykf jfwzkchjh h moybhy vbh dkwz÷ykh# Ow jokw ghwow
hpyfwfczhb jk}fywhw powwkiklkjhjfw, jfwjf vbh bkwwço aoychlâwzkgh hzë vb yfzyhzo
kcmoybhl cço pyfbfjkzhjo#
Ivwwflf $8;>;+ hkcjh hmkybh xvf hw mozonyhmkhw aoychlâwzkghw cço wço wkbplfwbfczf o
yfnkwzyo jf vb bobfczo, pokw dè kczfymfyácgkhw jo moz÷nyhmo, dè vbh jfglhyhîço jo
hvzoy# Hw jfgkwöfw jo mozoaoychlkwzh wço yfwpocwè}fkw pflh fmkgègkh jh kbhnfb mkchl,
yfzyhzhcjo lvnhy, bobfczo f h bhcfkyh jf mhqá"lh#
Hw mozow kcjkwgvzk}flbfczf aoychlâwzkghw záb vb jfcobkchjoy gobvb1 yfnkwzyhbmhzow wfb xvhkwxvfy boczhnfcw cfb kczfymfyácgkhw cow hgoczfgkbfczow ov chw powfwjow bojflow1 wço chzvyhkw f kcmoybhkw# H ñckgh goczykivkîço jo moz÷nyhmo gocwkwzf chfwgoldh jo fthzo bobfczo h wfy yfnkwzyhjo $IVWWFLF, 8;>;, p#8=:+#
Pfcwhcjo cfwwh kczfymfyácgkh jo yfp÷yzfy ch kbhnfb, Dkljfiyhcjo Mkldo $8;;:+ zyhzh jh
ëzkgh aoychlâwzkgh, hzfczhcjo phyh o mhzo jf cço hjkhczhy o moz÷nyhmo zfy jobâcko woiyf o
fxvkphbfczo f jf zëgckghw, bhw pyfgkwhy, hlëb jo gocdfgkbfczo jf wfv G÷jkno jf Ëzkgh,
whify o wknckmkghjo oyknkchl jh ëzkgh dvbhcâwzkgh# Ov wfah, ë pyfgkwo xvf dhah vb
gobpyobfzkbfczo gob h gocwgkácgkh ëzkgh f, poy wvh }fq, gob h “gykzkgkjhjf f gob o
wfczkjo wogkhl jh kcmoybhîço‒# $MKLDO, 8;;:, p#:0+#
Mkldo $8;;:+ hpoczh, zhbiëb, xvf hw mozonyhmkhw, cow jkhw hzvhkw, hghihb wfcjo mfkzhw
gob pyfwwh, fb wkzvhîöfw jf hîço, f xvf poy kwwo, bvkzhw }fqfw h kbhnfb hghih poy
–hnyfjky‟ ow yfgfpzoyfw, }kwzo xvf cço mok zkjo o gvkjhjo cfgfwwèyko gob fwwf hwpfgzo#
Cfwwf wfczkjo, o hvzoy jfmfcjf xvf, kcjfpfcjfczf jfwwf pyoilfbh, h mozonyhmkh jf ghyèzfy
vzklkzèyko, ov wfah, xvf zfb gobo oiafzk}o yfmoyîhy h kczfcîço aoychlâwzkgh, hpyfwfczh gfyzh
pofzkgkjhjf1 “yf}flh co wfv fcxvhjyhbfczo, zojh vbh jkbfcwço poëzkgh, poczvhjh pflh
ghphgkjhjf jf yfzfy h wkcnvlhykjhjf jhw gokwhw, o poybfcoy lâykgo, o jfzhldf gyâzkgo f
dvboyâwzkgo, fcmkb h pyfwfcîh bfcow gkygvcwzhcgkhl jh yfhlkjhjf‒ $MKLDO, 8;;:, p# :9+#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 14/51
8:
8#9#8 Dkwz÷ykgo
Yknoyowhbfczf, o mozoaoychlkwbo wvynkv fb 84:9 gobo hmkybh Aoynf Pfjyo Wovwh
$9000+# Ch ëpogh gkzhjh, hw mozonyhmkhw fyhb yfpyojvqkjhw fb aoychkw h phyzky jf g÷pkhw
yfhlkqhjhw poy jfwfcdow, aè xvf h yfpyojvîço poy jfwfcdo fyh bhkw wkbplfw f }kè}fl# H
pvilkghîço jkyfzh jf mozonyhmkhw w÷ wfykh powwâ}fl h phyzky jhw qkcgonyh}vyhw8, xvf
wvynkyhb ho }kyhy o wëgvlo#
Ow pykbfkyow moz÷nyhmow moyhb ow pkczoyfw, gobo hpoczh Aoynf Pfjyo Wovwh $9000+, f
kwwo pyo}h}flbfczf mok vbh jhw yhqöfw jhw mozonyhmkhw wfyfb wfbpyf hwwogkhjhw àw
pkczvyhw, f gocwfxvfczfbfczf à hyzf, o xvf mfq gob xvf hw pvilkghîöfw jhw mozonyhmkhw chkbpyfcwh mowwfb fcxvhjyhjhw poy mklfzfw mloyfhjow, yfpyfwfczhcjo vbh boljvyh#
H hifyzvyh jo fwzñjko jo moz÷nyhmo myhcgáw Jkwjfyk, poy }olzh jf 846:, bhygh vbh
bvjhcîh yhjkghl ch mozonyhmkh gob o wvynkbfczo jh mozonyhmkh “ghyzço jf }kwkzh‒,
powwkiklkzhcjo h jfbogyhzkqhîço jo hgfwwo à mozonyhmkh jf yfzyhzo h phyzky jh ihkth jf
pyfîow# Phyh Aoynf Pfjyo Wovwh $9000+ fwwf mok o pykbfkyo phwwo phyh h mozonyhmkh wf
zoychy vb bfko jf bhwwh# Jfwzh moybh ogoyyf h pykbfkyh yfpoyzhnfb jf nvfyyh, ch xvhlYonfy Mfczoc lf}h xvhzyo hwwkwzfczfw f vb nyhcjf cñbfyo jf fxvkphbfczow, fczyf flfw h
ghyyoîh"lhioyhz÷yko, xvf yf}flh}h mozonyhmkhw fb kbfjkhzo# Powzfykoybfczf, zhkw mozow
wfykhb pvilkghjhw fb moybh jf klvwzyhîöfw co Zdf Klvwzyhzfj Locjoc Cf~w f co Kl
Mozonyhmo, fb 8466#
H pykbfkyh mozonyhmkh pvilkghjh ch kbpyfcwh mok fb 8440, jf hgoyjo gob Dflovkwf Gowzh
f Yfchzo Yojyknvfw $900:+, co aoychl hbfykghco Jhkl{ Dfyhlj# Co fczhczo, Aoynf PfjyoWovwh $9000+ hmkybh zfy wkjo pvilkghjh co aoychl Zdf Cf~ [oye Jhkl{ Nyhpdkg# Wfcjo
yfpyojvqkjh fb fwghlh kcjvwzykhl hzyh}ëw jo pyogfwwo jf bfko"zob, fwwh kco}hîço
zfgcol÷nkgh nfyov vbh yf}olvîço chw bâjkhw kbpyfwwhw ftkwzfczfw, ogvphcjo ghjh }fq
bhkw hw pènkchw jow aoychkw f yf}kwzhw jo bvcjo kczfkyo, jhcjo lfnkzkbkjhjf àw cozâgkhw#
“Ow aoychkw f yf}kwzhw jo bvcjo kczfkyo vzklkqhb h mozonyhmkh yfwphljhjow ch
gyfjkiklkjhjf jo pñilkgo jf xvf flh yfmfyfcjh o yfhl jf moybh kcxvfwzkocè}fl‒# $GOWZH5
YOJYKNVFW, 900:, p#;4+#
8 Pyogfwwo jf kbpyfwwço gob bhzykq plhch, ihwfhjo co mfc÷bfco jf yfpvlwço fczyf hw zkczhw f h ènvh fvzklkqhcjo gobo wvpoyzf vbh gdhph jf qkcgo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 15/51
86
Wovwh $9000+ hmkybh zhbiëb xvf mok ch Myhcîh, fb 8;80 xvf h pykbfkyh mozonyhmkh
aoychlâwzkgh hphyfgfv cow aoychkw fvyopfvw, co Ftgflwkoy # Fwzf aoychl jfjkgh}h jf xvhzyo h
joqf pènkchw à yfpyojvîço jf mozonyhmkhw jf hzvhlkjhjf gobo bfko jf kcmoybhîço, f cço
bhkw gobo klvwzyhîço#
Dflovkwf Gowzh f Yfchzo Yojyknvfw $900:+ hmkybhb xvf ow moz÷nyhmow poyzh}hb
fxvkphbfczow pfwhjow xvf cço pyopoygkoch}hb ioh boiklkjhjf# Jfwzh moybh, h
mozonyhmkh fyh vzklkqhjh bfyhbfczf phyh klvwzyhy ow zftzow fwgykzow# H phyzky jh jëghjh jf
8;90 co}hw gébfyhw wvynkyhb ch Fvyoph, jhcjo bfldoyfw gocjkîöfw jf zyhihldo how
aoychlkwzhw, fczyf flhw hw gébfyhw Lfkgh, xvf how povgow moyhb zobhcjo fwphîo cobvcjo aoychlâwzkgo poy powwvâyfb ioh }flogkjhjf5 lfczfw oiafzk}hw kczfyghbikè}fkw5 o
vwo jf mklbf jf 7= powfw5 hlëb jf powwkiklkzhy mozonyhmhy h cokzf wfb vwo jf mlhwd#
Fczyfzhczo, cço moyhb wobfczf hw f}olvîöfw zfgcol÷nkghw jh ëpogh xvf nfyhyhb h nyhcjf
bvjhcîh jh mozonyhmkh ch kbpyfcwh# Mhqfb phyzf, zhbiëb, jfwwh zyhcwmoybhîço “o hlzo
câ}fl jf polkzkqhîço jh wogkfjhjf hlfbç f o ftgfpgkochl jfwfc}ol}kbfczo gvlzvyhl jo
pfyâojo‒# $GOWZH5 YOJYKNVFW, 900:, p#;;+#
Aoynf Pfjyo Wovwh $9000+ hmkybh xvf zhkw bvjhcîhw pyopoygkochyhb h gobpfzkîço ch
kbpyfcwh f o hvbfczo jhw zkyhnfcw f jh gkygvlhîço jow aoychkw flf}hcjo, hwwkb, ow lvgyow#
Co fczhczo, hkcjh hwwkb, mlhwdw jf bhncëwko fyhb vwhjow f kwwo mhqkh gob xvf hpfchw
vbh mozonyhmkh poy hwwvczo mowwf zkyhjh, jf}kjo ho mhzo jf xvf o gdfkyo jo bhncëwko
xvfkbhjo fyh bvkzo moyzf f fcaohzk}o# Poy cfgfwwkjhjf, wvynkv co mozoaoychlkwbo o
gvlzk}o jh mozo ñckgh#
Fwzh goc}fcîço, wfnvcjo pfcwo, lf}ov ow moz÷nyhmow h pyogvyhy gocavyhy cvbh ñckghkbhnfb ow jk}fywow flfbfczow wknckmkghzk}ow jf vb hgoczfgkbfczo $h mozonyhmkhgobo wknco gocjfcwhjo+ jf moybh h xvf mowwfb mhgklbfczf kjfczkmkgè}fkw f lkjow$plhcow myoczhkw, fzg+# $WOVWH, 9000, p# 84+
Jfwzh moybh, hw kbhnfcw fyhb }hloykqhjhw bhkw poy wvh ckzkjfq f yfpyojvzkiklkjhjf jo
xvf pflo wfv }hloy cozkgkowo# O moz÷nyhmo Fykgd Whloboc, jf oyknfb ivynvfwh, zf}f phpfl
mvcjhbfczhl co hlkgfygf jo mozoaoychlkwbo# Vzklkqhcjo hw zëgckghw h}hcîhjhw jh Lfkgh,
flf jfwfc}ol}fv vb co}o bëzojo jf zyhihldo xvf gocwkwzkh fb mozonyhmhy wfb wfycozhjo# Wfcjo hwwkb, wvhw mozow gocwkwzkhb fb mlhnyhczfw jf pfywochlkjhjfw pñilkghw fb
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 16/51
8=
hzkzvjfw yf}flhjoyhw, jf moybh cvcgh }kwzh hczfw# “Whloboc gocwzyvkv h kbhnfb jo
moz÷nyhmo gvlzo, kczflknfczf, polkzkqhjo f pyoczo phyh fcmyfczhy hw co}hw ftknácgkhw wgkhkw
jo bobfczo# O moz÷nyhmo jh kbpyfcwh zoycov"wf vb pyomkwwkochl lkifyhl jf ghyyfkyh
hwgfcjfczf‒# $GOWZH5 YOJYKNVFW, 900:, p#;;+#
Dflovkwf Gowzh f Yfchzo Yojyknvfw $900:+ hpoczhb xvf hw jkmfyfcîhw fczyf o
mozoaoychlkwbo jow pykbfkyow moz÷nyhmow jf kbpyfcwh f o jf Whloboc cço fyhb hpfchw
co ébikzo zfgcol÷nkgo, wogkhl f gvlzvyhl, bhw pykcgkphlbfczf pflo jfwfc}ol}kbfczo jh
mozo gobo ftfygâgko jf }kwço#
Wf hczfykoybfczf h mozonyhmkh fyh vb bfyo hvtklkhy jo zftzo, cfwwf bobfczo jè"wfvbh kc}fywço# H mozonyhmkh gykh o hgoczfgkbfczo, ho phwwo xvf o zftzo, bvkzhw }fqfw,}fb hpfchw yfwphljhy h wvh kczfnykjhjf wânckgh# Hwwvbf"wf xvf h kbhnfb mozonyèmkghë gocwzyvâjh wfnvcjo vbh fwzyvzvyhîço kjfol÷nkgh ftplâgkzh# H nyhcjf kbpyfcwhphwwh, fczço, h wf vzklkqhy ghjh }fq bhkw jh mozonyhmkh, yfwphljhcjo wvhw bhckpvlhîöfwkjfol÷nkghw ch pyfzfcwh kbphygkhlkjhjf jh kbhnfb mozonyèmkgh# $GOWZH5YOJYKNVFW, 900:, p#808+#
Wovwh $9000+ hpoczh Whloboc gobo vb jow pykcgkphkw cobfw jh mvcjhîço jo
mozoaoychlkwbo bojfyco# Flf ghyhgzfykqh fwwh co}h }fyzfczf gobo “myhcgh, mh}oyfgfjoyh
jh fboîço woiyf o kczflfgzo, fcmhzkqhjoyh jh wviafzk}kjhjf, yfjfmkckjoyh jh pyk}hgkjhjf fbhyghjh pflh pvilkgkzhîço jh hvzoykh‒ $Wovwh, 9000, p#8;+#
Hlnvcw zf÷ykgow jh mozonyhmkh wvwzfczhb, hkcjh, xvf o mozoaoychlkwbo ghyyfnh gocgfpîöfw
hczkhyzâwzkghw# Co fczhczo, Wovwh $9000+ mhlh xvf h phyzky jow hcow jf 8;=0 yfnyhw jf
klvbkchîço f h yfnyh jow zfyîow9, }kcjhw jhw mozonyhmkhw pvilkgkzèykhw f hyzâwzkghw,
kcwfykyhb"wf co mozoaoychlkwbo# Flf hkcjh gkzh Wpfcgfy $8;==+ phyh hgyfwgfczhy xvf ftkwzf
h gobikchîço jf flfbfczow jh hyzf f jo jfwknc, xvf pyopoygkochb vbh mozonyhmkh bhkw
hpflhzk}h, xvf gocwfxvfczfbfczf, goczykivk phyh h gkygvlhîço f pyfwzânko jow aoychkw,
}kwhcjo ihzfy h gocgoyyácgkh# “Fwwfw flfbfczow wfykhb h fcmhzkqhîço jo nyhmkwbo }kwvhl
f h ftployhîço jf ftpyfwwöfw jf jknckjhjf, wfyfckjhjf, gocmoyzo, pyhqfy f wfbfldhczfw‒#
$WOVWH, 9000, p#90+#
Hw nvfyyhw moyhb mhzow bhyghczfw phyh o jfwfc}ol}kbfczo jo mozoaoychlkwbo, gobo
hmkybh Wovwh $9000+# H Nvfyyh jh Gykbëkh mok h pykbfkyh h wfy goifyzh poy vb
9 Yfnyh jow Zfyîow ë vbh zëgckgh vzklkqhjh ch gobpowkîço jh kbhnfb mozonyèmkgh# Jk}kjf"wf h mozonyhmkhfb zyáw phyzfw knvhkw, zhczo ch doykqoczhl xvhczo }fyzkghl, phyh, jfwzh moybh, fcgoczyhy ow gfczyow jfhzfcîço ov kczfyfwwf ch kbhnfb
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 17/51
8>
mozoaoychlkwzh# Zojow ow f}fczow h phyzky jf fczço phwwhyhb h wfy mozonyhmhjow# Ovzyh
nvfyyh kbpoyzhczf phyh o jfwfc}ol}kbfczo jh mozonyhmkh ch kbpyfcwh mok h Nvfyyh
Dkwphco"Hbfykghch, ocjf ow aoychlkwzhw cço wf lkbkzh}hb h yfpoyzhy hw cozâgkhw, bhw
zhbiëb mhqkhb hw cozâgkhw# Gobo h gobpfzkîço ch kbpyfcwh fyh bvkzo nyhcjf, h phyzky
jf 84;4, hw fbpyfwhw aoychlâwzkghw jow FVH phwwhyhb h vzklkqhy o dhlmzocf7 fb lhynh
fwghlh, f pyobo}fb h mozonyhmkh ho fwzhzvzo jf cf~w bfjkvb:#
Jfpokw jh mozonyhmkh, h nvfyyh cvcgh bhkw wfykh h bfwbh# Gob o bfjkvb fbfynfczf,o oiwfy}hjoy fyh pyoafzhjo cvb bvcjo bhkw py÷tkbo, bhkw yfhl, bhw poy }fqfw bhkwgyvfl# Co bvcjo jh kbpyfcwh, gob hw mozow, o gocdfgkbfczo, o avlnhbfczo f hhpyfgkhîço jfkthyhb jf wfy bocopolkqhjow pflh fwgykzh# $WOVWH, 9000, p# :0+#
H pykbfkyh yf}olvîço jo mozoaoychlkwbo wf jè cfwwf goczftzo# H mozonyhmkh phwwh h
nhcdhy bhkw fwphîo f wfy bhkw ftployhjh# Jfwzh moybh, dov}f vb hvbfczo co cñbfyo jf
pfwwohw xvf opzh}hb pflo mozoaoychlkwbo gobo pyomkwwço# Dè, zhbiëb, vb nyhcjf mlvto
jf mozonyhmkhw, gobo ogoyyfv ch Pykbfkyh Nvfyyh Bvcjkhl# Jf}kjo h fwwh jfbhcjh,
hlnvcw aoychkw aè powwvâhb fxvkpfw fwpfgâmkghw jf mozoaoychlkwzhw xvf goiykhb f}fczow
yozkcfkyow#
Cfwzh bfwbh ëpogh wço gykhjhw hw hnácgkhw mozonyèmkghw kcjfpfcjfczfw# Pojfb"wf gkzhygkcgo mhzoyfw xvf jfzfybkchyhb o jfwfc}ol}kbfczo jo mozoaoychlkwbo bojfyco ch
Hlfbhcdh, jf hgoyjo gob Wovwh $9000+# Wço flfw1 h hphykîço jf co}ow mlhwdfw f
gobfygkhlkqhîço jf gébfyhw jf 76 bb5 fbfynácgkh jf vbh nfyhîço jf mozo"yfp÷yzfyfw
ifb moybhjow5 h hzkzvjf ftpfykbfczhl f jf golhioyhîço kczfcwh fczyf mozoaoychlkwzhw,
fjkzoyfw f pyopykfzèykow jhw yf}kwzhw5 kcwpkyhîço co kczfyfwwf dvbhco5 f o hbikfczf
gvlzvyhl f wvpoyzf fgocúbkgo#
H wfnvcjh yf}olvîço jo mozoaoychlkwbo, hkcjh jf hgoyjo gob Wovwh $9000+, mok bhyghjh
poy hlnvbhw ghyhgzfyâwzkghw# Wço flhw1 o jfwhphyfgkbfczo jf “yf}kwzhw"jkcowwhvyow‒ jh
kbpyfcwh klvwzyhjh5 h yfhîço goczyh o jobâcko coyzf"hbfykghco co mozoaoychlkwbo5 h
Nvfyyh jo ]kfzchbf, ocjf dov}f lk}yf hgfwwo how moz÷nyhmow5 o kcâgko jh moyzf
wfnbfczhîço jow bfyghjow jh gobvckghîço wogkhl f hvbfczo jh hzfcîço xvf ë jhjh ho
jfwknc nyèmkgo ch kbpyfcwh5 mozoaoychlkwzhw phwwhb h goczyolhy ovzyow wfzoyfw xvf cço
7 Bëzojo jf kbpyfwwço gdhbhjh xvf wfy}f phyh wkbvlhy vbh kbhnfb jf zob goczâcvo hzyh}ëw jo vwo jfbkcñwgvlow poczow jf jkmfyfczfw zhbhcdow, knvhlbfczf fwphîhjow, ghvwhcjo vbh kbpyfwwço jf goy w÷lkjh# : Co}h moybh jf gobvckghîço, co}h mfyyhbfczh jo aoychlkwbo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 18/51
84
wobfczf h nvfyyh5 hvbfczh h pyèzkgh jf hxvkwkîço jf mozonyhmkhw zkyhjhw poy hbhjoyfw5 h
mozonyhmkh fczyh gob moyîh cow bvwfvw, bfyghjo jh hyzf, f co fcwkco wvpfykoy5 hvbfczo
jo kczfyfwwf co fwzvjo zf÷ykgo jh mozonyhmkh5 h zflf}kwço phwwh h ftfygfy bhkoy kcmlvácgkh
woiyf o mozoaoychlkwbo ‗ gobo poy ftfbplo co vwo jh goy "5 h pyojvîço mozoaoychlâwzkgh
kcjvwzykhl ë f}kjfcgkhjh, lf}hcjo à jkbkcvkîço jo myfflhcgkcn6, f à fwzhiklkqhîço jhw
fxvkpfw jf mozoaoychlkwzhw#
H zfygfkyh yf}olvîço zfb gobo hbikfczf ow goczvyihjow hcow okzfczh f co}fczh# Gobo
ghyhgzfyâwzkghw, wço hpyfwfczhjhw poy Wovwh $9000+1 hw powwkiklkjhjfw jf bhckpvlhîço f
nfyhîço gobpvzhgkochl jf kbhnfcw ‗ nfyhcjo pyoilfbhw gob yflhîço ho xvf ë yfhl"5
co}hw zfczhzk}hw jf goczyolf woiyf h bo}kbfczhîço jow $mozo+aoychlkwzhw, fwpfgkhlbfczffb gfcèyko gocmlkzvowow, xvf lf}hb à cfgfwwkjhjf jf jkwgvzky o –jkyfkzo jf }fy‟5 hw co}hw
zfcjácgkhw nyèmkghw wfnvkjhw poy nyhcjf phyzf jow aoychkw5 h kcjvwzykhlkqhîço gyfwgfczf jh
pyojvîço yozkcfkyh jh mozonyhmkh aoychlâwzkgh, gfczyhjh co kbfjkhzo5 h yfgoyyácgkh à
mozonyhmkh pflow nyhcjfw aoychkw phyh yfgocwzyvky –mozonyhmkghbfczf‟ ghwow ogoyykjow,
kcwpkyhcjo"wf cow yfhlkz{ wdo~w jh zflf}kwço ‗ gobo ftfbplo vbh yfgocwzyvîço jf
hwwhwwkchzo#
O aoychlkwbo mok vbh jhw pykbfkyhw hzk}kjhjfw h vzklkqhy h mozonyhmkh, h mkb jf hnky gobo
pyo}h jo yfhl, jhy gyfjkiklkjhjf# “H mozonyhmkh aoychlâwzkgh goczkcvh, pfyhczf o wfcwo
gobvb, h phwwhy pflo fwpfldo jo yfhl zhl gobo fwzf wf hpyfwfczh pfyhczf h gébfyh cvb
iyf}f kcwzhczf, kwzo ë, o xvf h mozo yfnkwzyh –ë }fyjhjf‟, hgoczfgfv, f o moz÷nyhmo fwzf}f lè
phyh zfwzfbvcdhy‒ $WOVWH, 9000, p#999+#
Phyhjothlbfczf, poyëb, o mozoaoychlkwbo mok wfy}kcjo, bfwbo pfyhczf o wfcwogobvb, phyh gocwzyvky “}fyjhjfw‒, wkb, bhw hpfchw “}fyjhjfw‒ wviafzk}hw ov bhkwov bfcow kczfywviafzk}hw# Goczvjo, bfwbo fwwhw “}fyjhjfw‒ moyhb f wçogoczkcvhbfczf yf}kwzhw, jf}kjo àw co}hw hpoyzhîöfw kbhnëzkghw xvf o mozoaoychlkwbo}hk zyhqfcjo, bobfczo h bobfczo, hpoyzhîöfw fwwhw xvf hlkbfczhb ov xvhlkmkghb,bojkmkghb f jfwhmkhb hw kjfkhw, }hloyfw, pykcgâpkow, kjoflonkhw, bkzow, gyfcîhw fftpfgzhzk}hw xvf zyhcwpoyzhbow jfczyo jf c÷w# $###+ ]kbow, hlkèw, co pfygvywo ho locnojh dkwz÷ykh, gobo ho mozoaoychlkwbo moyhb $f wço+, gocwgkfczfbfczf ov cço,fcgobfcjhjhw zhyfmhw fwzëzkghw, polâzkghw, gvlzvyh, fgocúbkghw f kjfol÷nkghw#$WOVWH, 9000, p#997+#
6 Myfflhcgkcn ë o zfybo kcnláw phyh jfcobkchy o zyhihldo jo pyomkwwkochl hvzúcobo, xvf wf hvzofbpyfnhfb jkmfyfczfw fbpyfwhw
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 19/51
8;
7 HYZF F KBHNFB 7#8 Hyzf1 Gocgfkzo f dkwz÷ykh
Jf moybh wkbplkmkghjh, Aoynf Golk $8;;6+ hpyfwfczh hw hyzfw gobo gfyzhw bhckmfwzhîöfw
jh hzk}kjhjf dvbhch jkhczf jhw xvhkw cowwo wfczkbfczo ë hjbkyhzk}o, kwzo ë cowwh gvlzvyh
powwvk vbh coîço xvf jfcobkch hyzâwzkghw hlnvbhw jf wvhw hzk}kjhjfw f hw pyk}klfnkh#
H pykbfkyh yfpyfwfczhîço jf hyzf hgyfjkzh"wf xvf wfah fczyf 60 bkl h 84 bkl h#g, co
pfyâojo Phlfolâzkgo# Gob hw }hykhîöfw glkbèzkghw jh Zfyyh, o dobo whpkfcw mok moyîhjo h
}k}fy fb gh}fychw, f cfwwh bfwbh ëpogh flfw hpyfcjfyhb h gocmfggkochy mfyyhbfczhw
xvf ldfw wfykhb ñzfkw phyh ghîh f jfbhkw hzk}kjhjfw# Co fczhczo, mok hpfchw co pfyâojo
Hvykchgkhco, jf hgoyjo gob Jvâlko Mkldo $9004+, xvf wvynkyhb, hzë ocjf wf zfb
gocdfgkbfczo, hw pykbfkyhw bhckmfwzhîöfw fwgvlz÷ykghw jo dobfb, fthzhbfczf poy zfyfb
jfwfc}ol}kjo wvh dhiklkjhjf fb gykhy co}hw mfyyhbfczhw# “Cfwzh ëpogh aè gobfîh}hb h
hphyfgfy fwzhzvfzhw fb bhymkb f owwo, ihktow"yflf}ow fb pfjyh, jfwfcdow jf kcgkwço fb
owwow f pfjyhw, oiafzow jf hjoyco pfwwohl, jfgoyhîço jf hybhw f vzfcwâlkow‒# $MKLDO,
9004, p#8=+
H pykbfkyh jfwgoifyzh jf pkczvyh pyë"dkwz÷ykgh mok mfkzh fb 8440, ch gh}fych jf Hlzhbkyh,
ch Fwphcdh# Jf}kjo h nyhcjf ykxvfqh f }hykfjhjf jf wvhw pkczvyhw, ë gocwkjfyhjh h
Ghpflh Wkwzkch jh Pyë"dkwz÷ykh# Zhkw pkczvyhw fyhb mfkzhw h phyzky jh hplkghîço jhw zkczhw ‗
oizkjhw hzyh}ëw jf bhzfykhkw bkcfyhkw, hynklhw goloykjhw, zykzvyhcjo"hw f jkwwol}fcjo"hw
fb ènvh, noyjvyh hckbhl f }fnfzhl, whcnvf jo hckbhl f ftgyfbfczo jf h}fw " chw bçow,
fwpèzvlhw, ihwzocfzfw, pkcgëkw yvjkbfczhyfw f hzë fbpyfnh}hb h zëgckgh jf pkwzolhy, ov
wfah, fcgdfy h iogh jf zkczh f wopyhy poy vb ghcvjo jf bhjfkyh ov owwo#
O pkczoy jfwwh ëpogh, gobo hpoczh Mkldo $9004+ fyh mknvyhzk}o# Flf cço yfpyojvqkh h
kbhnfb ch wvh }fyjhjf }kwvhl, cço jfmoybhcjo cfb fwzklkqhcjo# Ovzyo hwpfgzo wf
yfbfzf à gyfcîh how pojfyfw bènkgow xvf ow dobfcw zkcdhb, f gob kwwo, yfpyfwfczh}hb
h ghîh mfykjh, h mkb jf nhyhczky h ghpzvyh jf hckbhkw# “Yfpyfwfczh}h, woiyfzvjo, ow
hckbhkw gvah ghycf, noyjvyh, pflf f owwow fyhb cfgfwwèykow h wvh ftkwzácgkh f h wvh
kcjñwzykh‒ $MKLDO, 9004, p# 8;+#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 20/51
90
Jfwjf fczço, jk}fywhw ovzyhw bhckmfwzhîöfw hyzâwzkghw bhyghyhb h dkwz÷ykh, gobo h hyzf
nyfnh, hyzf bfjkf}hl, yfchwgkbfczo kzhlkhco, ihyyogo, hyzf p÷w"bojfych f fzg# Ghjh vbh
gob ghyhgzfyâwzkghw pfgvlkhyfw jf wfv zfbpo f gvlzvyh jo wfv po}o#
H hyzf yfpyfwfczh, jfwjf h pyë"dkwz÷ykh, vbh hzk}kjhjf mvcjhbfczhl jo wfy dvbhco, f phyh
fczfcjfy wvhw jkbfcwöfw, Hlmyfjo Iowk $900>+ hpoczh xvf ë pyfgkwo gocwkjfyhy zyáw
bobfczow xvf pojfb hgoczfgfy wkbvlzhcfhbfczf1 o mhqfy, o gocdfgfy f o ftpykbky# O
hvzoy jfwzhgh h hyzf gobo gocwzyvîço, “gobo vb gocavczo jf hzow pflow xvhkw wf bvjh h
moybh, wf zyhcwmoybh h bhzëykh omfyfgkjh pflh chzvyfqh f pflh gvlzvyh‒ $IOWK, 900>,
p87+# Hwwkb wfcjo, pojf"wf gdhbhy jf hyzâwzkgh zojh hzk}kjhjf dvbhch xvf wfah
gocjvqkjh yfnvlhybfczf h vb mkb#
Iowk $900>+ jfwzhgh xvf h hyzf ë vbh pyojvîço, f poyzhczo, wvpöf zyhihldo# Lono, h
phlh}yh lhzkch hyw, " xvf jfv oyknfb à phlh}yh hyzf f fwzè ch yhkq jo }fyio hyzkgvlhy ",
jfcozh h hîço jf mhqfy avcîöfw fczyf hw phyzfw jf vb zojo# Kwwo pflo mhzo jf wfyfb
opfyhîöfw fwzyvzvyhczfw, pojfcjo yfgfify o bfwbo zâzvlo jf hyzf, hzk}kjhjfw xvf zkcdhb
poy oiafzk}o gobo}fy h hlbh $bñwkgh, pofwkh, zfhzyo+ f zhbiëb hlkhy o ñzkl ho iflo, gobo
ow omâgkow jo hyzfwhchzo, gfyébkgh, zfgflhnfb, fzg#
Aoynf Golk $8;;6+ hpoczh bhcfkyhw jf pfygfify o xvf ë hyzf ov cço# Phyh zhl, ë pyfgkwo
vzklkqhy"wf jf kcwzyvbfczow fwpfgâmkgow xvf h gvlzvyh powwvk# Gvlzvyh, fwwh, xvf ftpykbf o
wfczkjo jf gocavczo gobplfto jow phjyöfw jf gobpoyzhbfczo, gyfcîhw, kcwzkzvkîöfw f
ovzyow }hloyfw fwpkykzvhkw f bhzfykhkw zyhcwbkzkjow golfzk}hbfczf f ghyhgzfyâwzkgow jf vbh
wogkfjhjf# Pykbfkyhbfczf, pojf"wf mhlhy jo jkwgvywo woiyf o oiafzo hyzâwzkgo# Phyh zhczo,
ë cfgfwwèyko yfgocdfgkbfczo jf gobpfzácgkh f hvzoykjhjf, poyzhczo, ghif ho gyâzkgo,dkwzoykhjoy jf hyzf, pfykzo, goc}fywhjoy jf bvwfv, jfmkcky o y÷zvlo#
Co fczhczo, Golk $8;;6+ yfwwhlzh xvf h coîço jf hyzf phyh ow lfknow ë jkmfyfcgkhjh, hwwkb
gobo h gvlzvyh# Ov wfah, o xvf ë gocwkjfyhjo hyzf doaf, ch gvlzvyh hzvhl, zhl}fq cço
zk}fwwf h bfwbh hgfkzhîço fb vbh gvlzvyh phwwhjh# Jfwzh moybh, ghjh gvlzvyh jfmkcf
hxvklo xvf avlnh poy wfy hyzf# “Ow oiafzow hyzâwzkgow vlzyhphwwhb h dkwz÷ykh, hw wogkfjhjfw
xvf ow fcnfcjyhyhb, poyxvf powwvfb hlnvbh gokwh xvf c÷w, fb cowwh gvlzvyh, whifbow,
pflh pykbfkyh }fq, jfzfgzhy f cobfhy# U###R H kjëkh jf zyhcwgfcjácgkh gvlzvyhl f dkwz÷ykgh
jh hyzf ë cowwh5 wfb c÷w, flh cço ftkwzf‒# $GOLK, 8;;6, p#==+#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 21/51
98
Pfcwhcjo jfwwh moybh xvf Bhygfl Jvgdhbp, fb 8;86, gykzkgh h hzkzvjf fthnfyhjhbfczf
gvlzh xvf h gk}klkqhîço gocmfyf à yflhîço gob o oiafzo hyzâwzkgo# Fb vbh jfbocwzyhîço
jf hczkhyzf, Jvgdhbp kbpöf ho pñilkgo gvlzo, bkgz÷ykow, poyzh"nhyyhmh, yojhw jf
ikgkglfzh, oiyknhcjo, hwwkb, xvf o pñilkgo yfgocdfîh xvf “vb oiafzo w÷ ë hyzâwzkgo
poyxvf mok hgfkzo gobo zhl pflhw jk}fywhw –gobpfzácgkhw‟#‒# $GOLK, 8;;6, p# =4+#
Poy mkb, Golk $8;;6+ hpoczh xvf h hyzf yfpyfwfczh vb fwphîo ñckgo ocjf o dobfb
goczfbpoyécfo pojf jfwfc}ol}fy wvhw fboîöfw f kczvkîöfw jf moybh pyk}klfnkhjh f
fwpfgâmkgh# Co fczhczo, ch yflhîço wvafkzo"hyzf cço jfkth jf dh}fy h kczfy}fcîço jh yhqço,
kwwo pflo mhzo jo dobfb jfpfcjfy jf vb pfcwhbfczo l÷nkgo phyhy oyjfchy wvhw kjfkhw
woiyf o xvf ftpykbky jh hyzf#
Poy ovzyo lhjo, fwwh yhqço phwwh h wfy wfnvcjo plhco pflo mhzo jf h oiyh vcky flfbfczow
xvf fwghphb jo jobâcko yhgkochl, f wvh gobvckghîço gob o dobfb wf jè ch moybh jf
ovzyhw wfcwhîöfw, wfahb flhw fboîço, fwphczo, kczvkîço f fzg# Jfwzh moybh, h hyzf zfb
vbh mvcîço jf hpyfcjkqhnfb# O goczhzo gob h hyzf zyhcwmoybh o dobfb, flh cço
ftplkgh, bhw zfb o pojfy jf mhqfy wfczky# “H hyzf gocwzy÷k U###R ovzyo bvcjo, mfgvcjo fb
hbiknükjhjfw# U###R Flh cow fcwkch bvkzo woiyf cowwo py÷pyko vck}fywo, jf vb bojofwpfgâmkgo, xvf cço phwwh pflo pfjhn÷nkgo, bhw poy vb goczhzo goczâcvo, poy vbh
myfxüfczhîço xvf yfmkch cowwo fwpâykzo‒# $GOLK, 8;;6, p#888+
7#9 Kbhnfb H kbhnfb, jf hgoyjo gob Klvweh Govzkcdo, co lk}yo jf Aoynf Jvhyzf f Hczúcko Ihyyow
$900=+ ë xvhlxvfy }kwvhlkqhîço nfyhjh pflo wfy dvbhco, wfah ch moybh jf oiyh jf hyzf,
oiafzo, yfnkwzyo mozonyèmkgo, jfwfcdow, ov hzë bfwbo pfcwhbfczo# “O hckbhl dvbhco ë
vb gykhjoy jf kbhnfcw, f, wfah gobo moy xvf fwwf mhzo wf bhckmfwzf, wfahb xvhkw moyfb ow
bfkow jf gobvckghîço vwhjow f hw mkchlkjhjfw pyfzfcjkjhw, cvcgh jfkthyè jf wá"lo‒#
$JOCJKW, 8;;>, p#907+# F hkcjh jf hgoyjo gob Govzkcdo $900=+, h kbhnfb pojf wfy
vwhjh gobo jogvbfczo, chyyhzk}h f gobo ftfygâgkow jf }fy#
Hlifyzo Bhcnvfl $9007+ yfwwhlzh xvf zojh kbhnfb, fb wvh fwwácgkh, cço ë chjh bhkw
hlëb jo xvf “vbh pkcgflhjh jf goy, vb chgo jf pfjyh, vb fmfkzo jf lvq ch yfzkch, xvf
jkwphyh h klvwço jh jfwgoifyzh ov jh yfgoyjhîço‒ $BHCNVFL, 9007, p# 78=+#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 22/51
99
Glèvjko Eviyvwl{ $8;;8+ oiwfy}h xvf h kbhnfb ë fbogkochl, jkyfzh, wkczëzkgh,
jkmfyfczfbfczf jh phlh}yh, xvf poy wvh }fq, ë yhgkochl, jkwwfyzhzk}h f pyolkth# “H kbhnfb
ë jf chzvyfqh bhkw ocâykgh, bhkw kl÷nkgh f cfivlowh# Ë kcwviwzkzvâ}fl phyh zyhcwbkzky, cvb
yflhcgf, zojh h fboîço jf vb f}fczo, bhw mhldh ho zfczhy hchlkwè"lo‒# $EVIYVWL[,
8;;8, p# >>+#
Ahgxvfw Hvbocz $9004+ hpoczh xvf h mvcîço jh kbhnfb ë fwzhiflfgfy yflhîöfw gob o
bvcjo# Jfwzh moybh, flf hpyfwfczh zyáw bojow pykcgkphkw jfwwhw yflhîöfw1 pykbfkyhbfczf,
o bojo wkbi÷lkgo, ov wfah, hw kbhnfcw wfy}kyhb jf wâbiolow, fb wvh bhkoykh, wâbiolow
yflknkowow xvf fyhb }kwzow gobo ghphqfw jf jhy hgfwwo à fwmfyh jo whnyhjo pflhbhckmfwzhîço jkyfzh jf vbh pyfwfcîh jk}kch# O ovzyo bojo ë o fpkwzábkgo, xvf wvnfyf
xvf h kbhnfb zyhq kcmoybhîöfw woiyf o bvcjo, powwkiklkzhcjo hwwkb o wfv
gocdfgkbfczo, kcglvwk}f jf hlnvcw hwpfgzow cço }kwvhkw# Poy mkb, o bojo fwzëzkgo, ocjf h
kbhnfb ë jfwzkchjh h hnyhjhy wfv fwpfgzhjoy, h omfyfgfy"ldf wfcwhîöfw fwpfgâmkghw#
Yfcë Dv{ndf $8;;4+ kcjkgh xvf h kbhnfb ch hyzf fthlzh h gocwgkácgkh xvf o dobfb
pojf zfy jow wfvw pojfyfw, wfahb flfw woiyf o bvcjo ftzfykoy ov jo kczfykoy, }kwzo xvf h
hyzf hvbfczh o jobâcko jo dobfb xvfy woiyf h chzvyfqh, xvfy woiyf h wk py÷pyko# “O
jfwzkco jh hyzf, xvf gocwkwzf fb vzklkqhy h lkcnvhnfb jhw kbhnfcw, pfybkzf"ldf yfgoyyfy
ho gdoxvf kbpyfgkwo, bhw, pfcfzyhczf, xvf zfb woiyf h cowwh wfcwkiklkjhjf f, jfwzf
bojo, ky bhkw locnf jo xvf zvjo hxvklo xvf gocgfifbow gob h kczflknácgkh‒#
$DV[NDF, 8;;4, p# 8>:+#
Vbh oiyh jf hyzf, phyh zoychy"wf vbh kbhnfb xvf powwkiklkzf vbh lfkzvyh fwglhyfgfjoyh,
gobfczh Bhcnvfl $9007+, jf}f moyîhy o oiwfy}hjoy h vb gobpyobkwwo, h vb gocmyoczo#
Jf}f omfyfgfy ho bfcow vb lvnhy phyh jkhlonhy#
Aè co yhbo jh mozonyhmkh, I÷ykw Eowwo{ $9008+ yfzyhzh h kbhnfb mozonyèmkgh gobo o xvf
yfwzh jo hgoczfgkjo, gobo “myhnbfczo gocnflhjo jf vbh yfhlkjhjf phwwhjh, kcmoybhîço
bhkoy jf }kjh f boyzf, hlëb jf wfy o pyojvzo mkchl xvf ghyhgzfykqh h kczyobkwwço jf vb
wfy moz÷nyhmo cvb kcwzhczf jow zfbpow#‒# $EOWWO[, 9008, p#7>+
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 23/51
97
Fb wfv ovzyo lk}yo, Eowwo{ $9009+ yflhzh xvf ch kbhnfb mozonyèmkgh fcgoczyhb"wf
gobpocfczfw jf oyjfb bhzfykhl, wfcjo fwzfw yfgvywow zëgckgow, ÷pzkgow, xvâbkgow ov
flfzyúckgow kcjkwpfcwè}fkw phyh h bhzfykhlkqhîço jh mozonyhmkh5 f ow jf oyjfb kbhzfykhl,
wfcjo ow bfczhkw f ow gvlzvyhkw# Fwzfw ñlzkbow wf kbpöfb how pykbfkyow, f gob flfw, wf
hyzkgvlhb ch bfczf f chw hîöfw jo moz÷nyhmo co pyogfwwo jf gykhîço#
7#7 Mozonyhmkh H mozonyhmkh ë h yfpyojvîço bfgéckgh jhxvklo xvf cvcgh bhkw pojfyè wf yfpfzky
ftkwzfcgkhlbfczf# Ë, ho bfwbo zfbpo, vbh moybh jf ftpyfwwço f vb bfko jf
gobvckghîço f kcmoybhîço h phyzky jo yfhl, jfwzf bojo, vb jogvbfczo jh }kjh dkwz÷ykgh#Ë vbh lkcnvhnfb, vb wkwzfbh jf g÷jknow }fyihkw ov }kwvhkw# F zojh h lkcnvhnfb chjh
bhkw ë jo xvf vb wvpoyzf xvf wvwzfczh hxvklo xvf yfhlbfczf jf}f wfy jkzo1 h bfcwhnfb#
Glèvjko Eviyvwl{ $8;;8+ }hk hlëb f hpoczh vbh wëykf jf ghyhgzfyâwzkghw xvf jfmkcfb h
mozonyhmkh1 ë vbh powwkiklkjhjf jf phyhy vbh kbhnfb co zfbpo xvf ahbhkw wf yfpfzkyè5
vb pyogfwwo ghphq jf nyh}hy f yfpyojvqky kbhnfcw gob pfymfkîço5 vb jogvbfczo
dkwz÷ykgo5 vbh powwkiklkjhjf bènkgh jf pyfwfy}hy h mkwkocobkh, o afkzo f hzë hlbh jf
jfzfybkchjh pfwwoh5 klvwço jf ÷zkgh xvf fcnhch ow oldow5 vb pyojânko xvf cow bowzyh
bobfczow f wkzvhîöfw hw xvhkw cvcgh wfykhb }kwzhw, gobo vbh ihlh jf yf}÷l}fy h
hzyh}fwwhy vbh ghyzh jf ihyhldo#
Mok h phyzky jh Yf}olvîço Kcjvwzykhl, ocjf jk}fywhw kc}fcîöfw wvynkyhb, xvf h mozonyhmkh
phwwov h ftkwzky f yfnkwzyhy phyh zojh h fzfyckjhjf bobfczow ñckgow# Wfv gocwvbo
gyfwgfczf mfq gob xvf co}hw zëgckghw mozonyèmkghw mowwfb hpfymfkîohjhw, f jfwzh moybh,
mowwfb kc}fwzkjow ghpkzhl fb pfwxvkwhw ch pyojvîço jf fxvkphbfczow f bhzfykhkw
mozowwfcwâ}fkw# H phyzky jf 84=0, nyhîhw h fcoybf hgfkzhîço xvf h mozonyhmkh zf}f,
wvynkyhb }fyjhjfkyow kbpëykow kcjvwzykhkw f gobfygkhkw#
Fb plfch hjbkyhîço gob hw bèxvkchw wvynkjhw chxvflf zfbpo, o dobfb cço hnkv
jkmfyfczf xvhczo à gébfyh mozonyèmkgh# Chxvflh ëpogh, h mozonyhmkh zyovtf jk}fywow
hwpfgzow jfbogyhzkqhczfw# Pykbfkyhbfczf, bvkzo bhkw pfwwohw pojkhb zyhcwmoybhy wvhw
fboîöfw, wfvw pfcwhbfczow, wfv bojo jf }fy cvbh kbhnfb, gokwh xvf hczfw fyh yfwzykzh
h vbh flkzf# Fb wfnvcjo lvnhy, h mozonyhmkh powwkiklkzov h xvhlxvfy pfwwoh h powwf jf
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 24/51
9:
kbhnfcw f zhbiëb jf wfv yfzyhzo# “H mozonyhmkh ë h bhckmfwzhîço jfbogyèzkgh jf vbh
hyzf hykwzogyèzkgh‒ $DHHW hpvj EVIYVWL[, 8;;8, p#80+=
Powzfykoybfczf, h mozonyhmkh phwwov h hwwvbky vb phpfl jkmfyfczf jo xvf wf fwzh}h
dhikzvhjo h }fy chw pkczvyhw kjfhlkqhjhw ‗ ocjf h iflfqh, ykxvfqh fyhb yfzyhzhjhw#
Zyhzh}h"wf jf kbhnfcw gyvhw, gobo o ftfbplo gkzhjo poy Eviyvwl{ $8;;8+, gocjkîöfw
wvivbhchw jf zyhihldo f ftkwzácgkh, f hwwkb wfcjo, cço wf pojkhb mkcnky cço }á"lhw#
O hj}fczo jh mozonyhmkh mfq gob xvf o bvcjo wf zoychwwf –mhbklkhy‟, gobo hpoczh Ioykw
Eowwo{ fb wfv lk}yo “Mozonyhmkh f Dkwz÷ykh‒ jf 9008# O dobfb phwwov h gocdfgfy
bfldoy ovzyhw yfhlkjhjfw, xvf hzë fczço ldf fyhb zyhcwbkzkjhw hpfchw pflh fwgykzh,oyhlkjhjf ov pkgzoykghbfczf# Kwwo wf gocmknvyov jf moybh bhkw hgfczvhjh h phyzky jo
jfwfc}ol}kbfczo jh kcjñwzykh nyèmkgh, xvf powwkiklkzov h bvlzkplkghîço jhw kbhnfcw
mozonyhmhjhw fb nyhcjfw xvhczkjhjfw# Fyh o kcâgko jf vbh co}h moybh jf hpyffcwço jo
gocdfgkbfczo, jf moybh bhkw jfzhldhjh, goczftzvhlkqhcjo }kwvhlbfczf o yfgfpzoy#
H pfymfkîço jh kbhnfb mozonyèmkgh, h fthzkjço gob xvf yfpyfwfczh h yfhlkjhjf, fyh omhzo wvypyffcjfczf xvf mhwgkch}h hxvflfw xvf }khb hw co}hw kbhnfcw# Gocwgkfczfw ov
cço, flfw hw fwzh}hb gobphyhcjo à pkczvyh, ho jfwfcdh f à nyh}vyh, f ahbhkw zkcdhb}kwzo zhczh kcmoybhîço pyfgkwh yfvckjh cvbh ñckgh kbhnfb# $EVIYVWL[, 8;;8,p70+
Poy ovzyo lhjo, Ácko Lfkzf $9080+ yfwwhlzh h kjfkh jf xvf h mozonyhmkh cço ë vbh g÷pkh mkfl
jh yfhlkjhjf mozonyhmhjh# Kwzo pflo mhzo jh lfczf oiafzk}h jh gébfyh mklzyhy jfzfybkchjh
kbhnfb, f o mklbf/wfcwoy jknkzhl jkwzoygfyfb h bfwbh hlzfyhcjo wvh goy, lvbkcowkjhjf, f
pykcgkphlbfczf h wfcwhîço jf zykjkbfcwkochlkjhjf# Bfwbo xvf wf xvfkyh pfygfify fwwh
yfhlkjhjf fb wvh zozhlkjhjf, xvhlxvfy zfczhzk}h zëgckgh wfykh kcñzkl, }kwzo xvf ghjh pfwwoh
powwvk vbh kczfypyfzhîço jkwzkczh jo xvf ë }kwzo#
H mozonyhmkh mhq pyolocnhy fwwh }kwço chzvyhl jh kbhnfb, f zhbiëb mhq wvynky ovzyo zkpo
jf }kwço, h mozonyèmkgh, gobpowzh, poy wvh }fq, jf nyhbèzkgh py÷pykh, fwzëzkgh f ëzkgh
pfgvlkhy# Poyzhczo, gobo fwglhyfgkjo poy Ácko Lfkzf, “H mozonyhmkh fwzè hzyflhjh ho
yfmfyfczf xvf hzfwzh wvh ftkwzácgkh f zojo o pyogfwwo xvf h nfyov# Lfy vbh mozonyhmkh
=
Fycwz Dhhw mok vb hyzkwzh f moz÷nyhmo hvwzyâhgo yfgocdfgkjo poy wvhw kco}hîöfw ch mozonyhmkh goloykjh#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 25/51
96
kbplkgh yfgocwzkzvky co zfbpo vb hwwvczo, jfyk}è"lo co phwwhjo f gocavnè"lo cvb mvzvyo
}kyzvhl‒# $>+
Phyh h yfhlkqhîço jf vbh mozonyhmkh wço cfgfwwèykow zyáw flfbfczow ièwkgow, poyëb
fwwfcgkhkw1 hwwvczo, moz÷nyhmo f zfgcolonkh# Eowwo{ $9008+ hpoczh xvf fwwfw zyáw
flfbfczow wço oyknkchjow jf vb gkglo xvf wf gobplfzh co bobfczo fb xvf o oiafzo zf}f
wvh kbhnfb gocnflhjh co bhzfykhl mozowwfcwâ}fl, cvb zfbpo f fwphîo ifb jfmkckjow# O
pyojvzo mkchl, h mozonyhmkh, ë vbh yfwvlzhczf jh hîço jo dobfb, o moz÷nyhmo, xvf fb vb
jfzfybkchjo fwphîo f zfbpo fwgoldfv poy vb hwwvczo, f xvf phyh kwwo, yfgoyyfv how
yfgvywow omfyfgkjow pflh zfgcolonkh#
Aè phyh fczfcjfy f hchlkwhy vbh mozonyhmkh, fb nfyhl, ë pyfgkwo wf hzfczhy phyh
jfzfybkchjow flfbfczow xvf gobpöfb h zyhbh mozonyèmkgh, gobo hpoczh Govzkcdo
$900=+# Jfwzh moybh, jfwzhghb"wf hlnvcw hwpfgzow# O fcxvhjyhbfczo, xvf kcjkgh o
yfgoyzf mfkzo pflo moz÷nyhmo, hxvklo fwgoldkjo phyh gobpoy h kbhnfb# Mhqfb phyzf jflf
jfzfybkchjow plhcow, xvf hpoczhb h moybh gobo wfyè hpyfwfczhjh h kbhnfb, gdhbhjow
jf nyhcjf plhco nfyhl, plhco nfyhl, plhco hbfykghco, plhco bëjko, pykbfkyo plhco, glowf"
vp, plhco jfzhldf fczyf ovzyow# Wfnvkcjo h wfxvácgkh, o nyhcjf plhco nfyhl bowzyh vbh
èyfh ifb hbplh, o plhco jfzhldf yfnkwzyh hpfchw vbh pfxvfch phygflh jo oiafzo
hpyfwfczhjo#
Hkcjh xvhczo ho fcxvhjyhbfczo zfbow jvhw pfywpfgzk}hw jkmfyfczfw, xvf wço
yfwpocwè}fkw poy jfzfybkchy wf h mozo ë zkyhjh jf gkbh phyh ihkto, ov jf ihkto phyh gkbh#
H pykbfkyh ë gdhbhjh jf plocnëf, fcxvhczo h wfnvcjh jf goczyh plocnëf#
Ovzyo poczo jf hcèlkwf h wfy oiwfy}hjo ë h pfywpfgzk}h, xvf wf yfmfyf à powkîço fb xvf o
moz÷nyhmo wf fcgoczyh fb yflhîço ho oiafzo, lfczfw vwhjhw f jkwzoyîöfw nfyhjhw# H yflhîço
mvcjo/mknvyh hpyfwfczh h ivwgh poy opowkîöfw, ov wfah, o flfbfczo fb xvfwzço wf
jfwzhxvf jf hlnvbh moybh jo mvcjo jh kbhnfb# H gobpowkîço ë o hyyhcao jf flfbfczow
pyfwfczfw ch gfch yfpyfwfczhjh# Phyh zhczo wf vzklkqh h yfnyh jow zfyîow, xvf gocwkwzf fb
jk}kjky h kbhnfb fb zyáw phyzfw knvhkw, zhczo ch doykqoczhl xvhczo }fyzkghl, phyh, jfwzh
moybh, fcgoczyhy ow gfczyow jf hzfcîço ov kczfyfwwf ch kbhnfb#
> Hyzkno fcgoczyhjo fb < dzzp1/zonyhmkh"jn#gob/o"xvf"f"h"mozonyhmkh"hmkchl/ 3
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 26/51
9=
H yflhîço jh lvq f goyfw zhbiëb jf}f wfy lf}hjh fb goczh ch bfjkjh fb xvf wço
kbpoyzhczfw phyh yf}flhy h kczfcîço jf fcmhzkqhy jfzfybkchjh gokwh gob goczyhwzfw jf
goyfw f jf lvbkcowkjhjf#
Lfczfw oiafzk}hw gobpöfb, zhbiëb, hwpfgzow kbpoyzhczfw ch mozonyhmkh# Flhw pojfb
hlzfyhy h xvhczkjhjf jf kcmoybhîço yfnkwzyhjh ch kbhnfb, h phyzky jh nyhcjf hcnvlhy, xvf
gobo o py÷pyko cobf jkq, zfb vb écnvlo bhkoy jf ghpzhîço jf kbhnfb, bhw jkwzoygfb
ow oiafzow py÷tkbow à gébfyh5 f jh zflf oiafzk}h, xvf pojf lkbkzhy bhkw, bhw ghpzvyhy
hwwvczow jkwzhczfw, xvf poy gocwfxvácgkh, hpyfwfczhb pyomvcjkjhjf jf ghbpo bfcoy,
jfwmoghcjo o mvcjo, f gdhphcjo h kbhnfb, mhqfcjo phyfgfy xvf fwzè zvjo co bfwbo
plhco#
7#7#8 Mozonyhmkh Jknkzhl
Pojf"wf jkqfy xvf h mozonyhmkh jknkzhl wvynkv ch jëghjh jf 8;0=, h phyzky jo
jfwfc}ol}kbfczo jo wkwzfbh jf lhwfy yvik, pflo mâwkgo Zdfojoyf Bhkbhc# Zhl jfwgoifyzh
pyopoygkocov h gykhîço jf jk}fywow bfghckwbow flfzyúckgow bojfycow, gobo GJw,
gobpvzhjoyfw f hw gébfyhw jknkzhkw# Kwwo mok powwâ}fl nyhîhw à ghphgkjhjf jf
hybhqfchbfczo jf jhjow xvf fwwfw lhwfyw zkcdhb# Co fczhczo, o nyhcjf whlzo jh
mozonyhmkh jknkzhl mok h phyzky jow hcow jf 8;;0, xvhcjo dov}f bhkw kc}fwzkbfczow ch èyfh
kbpvlwkochjow pflhw }fcjhw jf bkgyogobpvzhjoyfw# Gob ow h}hcîow zfgcol÷nkgow, hw
gébfyhw phwwhyhb h hybhqfchy wfvw fb jkwefzw, powzfykoybfczf wviwzkzvâjow poy GJw f
bkckjkwew# Bhw mok gob o hybhqfchbfczo jf jhjow fb bkgyogdkpw xvf mfq gob xvf h
mozonyhmkh jknkzhl gocxvkwzhwwf, jf }fq, o bvcjo#
Ovzyh moybh jf oizfy mozonyhmkhw jknkzhlkqhjhw, hpoczhjh poy Wè}ko $9009+, fyh h phyzky jo
vwo jhw wghccfyw, xvf mvcgkoch}hb jh wfnvkczf bhcfkyh1 o moz÷nyhmo mhq h mozo hzyh}ëw
jo pyogfwwo mozoxvâbkgo zyhjkgkochl, yf}flh o cfnhzk}o f lf}h à vbh wghccfy , xvf mhq
vbh goc}fywço jknkzhl jh kbhnfb hzyh}ëw jh }hyyfjvyh jf jhjow#
Hwwkb gobo h mozonyhmkh zyhjkgkochl jkmfyf jh pkczvyh, h kbhnfb jknkzhl jkmfyf jh
mozonyhmkh zyhjkgkochl xvhczo à yfhlkjhjf mâwkgh# “H kbhnfb jknkzhl ë vbh yfhlkjhjf
jkwgyfzh, gojkmkghjh cvb g÷jkno jf qfyow f vcw, wvijk}kjkjh vckmoybfbfczf cvbh nyfldh
mkckzh jf gëlvlhw ‗ ow pktflw ‗ gvah nyhjvhîço zochl jf goy pojf bvjhy fb mvcîço jo
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 27/51
9>
g÷jkno‒# $WOVWH, 9000, p# 98:+# H mozonyhmkh glèwwkgh zfb gobo wvpoyzf o cfnhzk}o,
xvf poy wvh }fq hpoczh bhkw kcmoybhîço jo xvf wf pfygfif à pykbfkyh }kwzh, fcxvhczo ch
jknkzhl h yfwolvîço zochl f fwphgkhl ë lkbkzhjh, f hpyfwfczh vbh xvhczkjhjf mkth jf
kcmoybhîço, poyzhczo, vbh }fq hbplkhjh, yf}flh zojh wvh bkgyofwzyvzvyh#
Wovwh $9000+ hpoczh zhbiëb xvf h yfwolvîço zochl f fwphgkhl jhw mozonyhmkhw hchl÷nkghw
cço ë yfpyojvqâ}fl gob fthzkjço# Poy ovzyo lhjo, h kbhnfb jknkzhl pojf wfy yfpfzkjh
kcmkckzhbfczf wfb xvf dhah pfyjh ch xvhlkjhjf, o xvf mhq wfy bhkw wvwgfzâ}fl h
bhckpvlhîöfw# “O oyknkchl mozonyèmkgo fb ihwf xvâbkgh ë ñckgo, jflf wço powwâ}fkw
bñlzkplhw yfpyojvîöfw fb hlnvbh pfyjh wf hgyfwgf5 o oyknkchl mozonyèmkgo flfzyúckgo
pojf wfy jvplkghjo kc}hykh}flbfczf f wfb pfyjhw, jfkthcjo jf wfy vb w÷ phyh wfybñlzkplo‒ $WHKBHC hpvj ]KGFCZF, 9006, p#797+#
Fvnácko Wè}ko $9009+ hpoczh xvf hw gébfyhw jknkzhkw hpfchw zfykhb xvhlkjhjf jf
kbhnfb gobphyè}fl à mozonyhmkh hchl÷nkgh hzyh}ëw jf fxvkphbfczow gobplftow f ghyow#
Co fczhczo, gob o goczâcvo hvbfczo ch xvhlkjhjf jf kbhnfb f h yfjvîço jow gvwzow, hw
gébfyhw jknkzhkw phwwhyhb h ogvphy, mkchlbfczf, o fwphîo jhw gébfyhw goc}fcgkochkw#
7#7#9 Mozonyhmkh gobo hyzf
Phyh fczfcjfy h mozonyhmkh gobo hyzf, ë pyfgkwo, pykbfkyo, zfy fb bfczf xvf }èykhw
goyyfczfw hyzâwzkghw jh pkczvyh wfy}kyhb jf ihwf phyh xvf h mozonyhmkh ivwghwwf wfv fwphîo
co bfko jhw hyzfw# Hzfczhyfbow"cow h jokw bo}kbfczow bhyghczfw, wvynkjow co wëgvlo
TKT, ch ivwgh pflh mozonyhmkh hyzâwzkgh1 o Chzvyhlkwbo f o Pkgzoykhlkwbo wvynkyhb gobo
kjfkhw goczyèykhw how kjfhkw mozonyèmkgow kbhnkchjow chxvflh ëpogh#
Jf hgoyjo gob Golk $8;;8+, o Chzvyhlkwbo gocwkwzkh, gobo o py÷pyko cobf jkq, fb
yfzyhzhy hw kbhnfcw jh bhcfkyh bhkw chzvyhl powwâ}fl# Mok h phyzky jfwwf kjfhl xvf o
bëjkgo Dfcy{ Fbfywoc wvnfykv xvf ow moz÷nyhmow moghlkqhwwfb hpfchw o bozk}o
pykcgkphl, jfkthcjo lknfkyhbfczf jfwmoghjo o yfwzo jh kbhnfb# Kwwo poyxvf, phyh flf,
vbh mozo gobplfzhbfczf câzkjh cço pojfykh yfpyfwfczhy goyyfzhbfczf h moybh gobo hw
pfwwohw }khb o bvcjo, aè xvf h }kwço dvbhch w÷ ë câzkjh co poczo jf mkthîço jo oldhy#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 28/51
94
Co fczhczo, o Chzvyhlkwbo zf}f }kjh gvyzh, pokw ow moz÷nyhmow hgyfjkzh}hb pojfy
fcgoczyhy cow kjfhkw kbpyfwwkockwzhw o ghbkcdo phyh h }fyjhjfkyh hyzf# Kbpyfwwkockwbo
fwwf, wfnvkjo pflow pkczoyfw xvf jfw}fcjhyhb vb bvcjo fb xvf h kbhnfb wf jklvk,
myhnbfczh"wf, zoychcjo"wf ghjh }fq bhkw kcjfmkckjh, ghjh }fq bhkw jkwzhczf jf vbh
yfpyojvîço mkfl jh yfhlkjhjf#
Aè ow pkgzoykhlkwzhw hchlkwh}hb xvf, ghwo h mozonyhmkh xvkwfwwf wfy yfgocdfgkjh gobo hyzf,
jf}fykh wf mhqfy pkczvyh ftployhcjo mozonyhmkghbfczf ow fmfkzow jh hzbowmfyh, jo glkbh, f
jh lvq# H phyzky jkwwo, hw mozonyhmkhw jf yfzyhzow, poy ftfbplo, wfnvkhb hw powfw moyîhjhw
f ow gfcèykow xvf h pkczvyh wf hpyopykh}h#
Gob h yèpkjh pyolkmfyhîço jow hbhjoyfw, ow pkgzoykhlkwzhw xvfykhb jkmfyfcgkhy wvhw
oiyhw# Cfwwf goczftzo, vb jow bhkw gëlfiyfw pkgzoykhlkwzhw, Yoifyz Jfbhgd{ ftpöf wfv
pfcwhbfczo, gkzhjo poy Golk $8;;8+1 “H oiyh jf hyzf cço yfwkjf co zfbh, bhw ch bhcfkyh
jf bowzyè"lo5 ch }fyjhjf, h oiafzk}h bowzyh bhl, ovwf pyfmfykybow, ifb jfbhkw# Fb zojo
ghwo flh bowzyh wfb nyhîh, jf vb bojo ivynváw, mykhbfczf# Phyh fcgvyzhy1 wf jfybow
lkifyjhjf à oiafzk}h, }olzhbow hw gowzhw à Hyzf‒#
Powzfykoybfczf, }fko h mozonyhmkh jkyfzh, gocjvqkjh poy Hlmyfj Wzkfnlkzq, xvf jkzov hw
coybhw jh ioh mozonyhmkh poy }èykow hcow jo wëgvlo TT# Gocwkwzkh ch }hloykqhîço jh
kbhnfb jkyfzh, wfb hyzkmâgkow mozonyèmkgow, xvf zyhcwmoybh}h ow hzykivzow jh kbhnfb
mozonyèmkgh fb }hczhnfcw# O bhkoy bëykzo jf Wzkfnlkzq mok cvcgh gologhy h mozonyhmkh fb
opowkîço àw ovzyhw bhckmfwzhîöfw jhw hyzfw plèwzkghw, cço mhqfcjo, hwwkb, gobphyhîöfw#
“Phyh Wzkfnlkzq, h mozonyhmkh wfbpyf mok, hpfchw, vb jow bfkow à jkwpowkîço jow hyzkwzhw,
hwwkb gobo h pkczvyh, h nyh}vyh, h fwgvlzvyh fzg‒# $GOLK, 8;;8, p# ;4+
Aè cow zfbpow hzvhkw, Lfkzf $908+ bowzyh xvf fbioyh h mozonyhmkh powwh wfy jfcobkchjh
hyzf, flh pojf bfczky, pyo}oghy, gdoghy ov pyopoygkochy pyhqfy fwzëzkgo# “H kbhnfb
mozonyèmkgh, cço ë, phyh gobfîo jf goc}fywh, vbh moybh jf hyzf, fb hiwolvzo# Gobo
lkcnvhnfb, flh ë o bfko pflo xvhl hw oiyhw jf hyzf, fczyf ovzyhw gokwhw, wço yfhlkqhjhw‒#
Golk $8;;8+ hpoczh xvf cço ë cfgfwwèyko phyzky jo iflo phyh gdfnhy ho iflo ch mozonyhmkh#
H yfhlkjhjf mâwkgh ë hpfchw bhzëykh"pykbh ch gobpowkîço jh kbhnfb# Jh bfwbh moybh
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 29/51
9;
xvf ë powwâ}fl gdfnhy ho iflo phyzkcjo jo ihchl, mfko, hwxvfyowo, pojf"wf oizfy vb
yfwvlzhjo bfjâogyf h phyzky jf nyhcjfw iflfqhw#
Hczúcko Zh}hyfw, fb wfv hyzkno ch Yf}kwzh Whpkfcw, fb 900;, jfmkcf xvf h nyhcjf
jkmfyfcîh fczyf h mozonyhmkh hyzâwzkgh f h pkczvyh goczfbpoyécfhw ë yhpkjfq jh ftfgvîço
jh oiyh# Kwzo poyxvf ch mozonyhmkh hyzâwzkgh goczfbpoyécfh hw zfcjácgkhw jh ftpyfwwço
hyzâwzkghw wço gobvcw àw jh pkczvyh#
O moz÷nyhmo ë, poy ftgflácgkh, o hyzkwzh bhkw yèpkjo xvf ftkwzf# Fwwh yhpkjfq jfftfgvîço jh oiyh jf hyzf hgyfwgfczh vbh yfwpocwhiklkjhjf fcoybf ho moz÷nyhmo1ghpzhy o –bobfczo gfyzo‟, o fcxvhjyhbfczo pfymfkzo, h ftpyfwwço kjfhl# Ë, wfbdfwkzhîöfw, fwzf o bhkoy hcwfko jo moz÷nyhmo"hyzkwzh# $ZH]HYFW, 900;, p#89:+#
Cfwwf wfczkjo jf oiyh jf hyzf kcwzhczécfh, Zh}hyfw $900;+ hmkybh xvf o moz÷nyhmo
goc}kjh o goczfbplhjoy à flhioyhîço jf jk}fywhw xvfwzöfw# Gobo hgoczfgf gob o pkczoy,
goc}kjh o oiwfy}hjoy h kczfypyfzhy, fczfcjfy, yfmlfzky woiyf h oiyh jf hyzf# H mozonyhmkh
goczfbpoyécfh, hwwkb gobo h pkczvyh, fb wvh phyzkgvlhykjhjf zfb h gykhîço jf
bfzèmoyhw, gocozhîöfw, hchlonkhw, gocwfnvkcjo goc}fyzfy o oiafzk}o fb wviafzk}o# “O
}kwâ}fl cço ë cfgfwwhykhbfczf hxvklo xvf wf cow ë hpyfwfczhjo pfyhczf ow oldow‒#
$ZH]HYFW, 900;, p# 896+#
Zh}hyfw $900;+, poy mkb, gologh h mozoboczhnfb, o hiwzyhgkockwbo f o zyhzhbfczo jknkzhl
gobo vb jow nyhcjfw yfwpocwè}fkw pflh hwgfcwço jh mozonyhmkh hyzâwzkgh ho lvnhy jf
jfwzhxvf co gfcèyko jh hyzf goczfbpoyécfh, lf}hcjo"h h jk}kjky fwphîow gob hw jfbhkw
hyzfw plèwzkghw fb bvwfvw f nhlfykhw# F ë fwwh gohikzhîço xvf pyopkgkov xvf ow ghbkcdow,
xvf hczfw fyhb opowzow ‗ hyzf f mozonyhmkh ", fwzk}fwwfb lhjo h lhjo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 30/51
70
: HW MOZONYHMKHW JH CHZKOCHL NFONYHPDKG
Gob h mkchlkjhjf jf hchlkwhy f jkmfyfcgkhy h mozonyhmkh hyzâwzkgh jh mozonyhmkh
mozoaoychlâwzkgh, o pyfwfczf fwzvjo zobov gobo oiafzo h yf}kwzh gkfczâmkgh Chzkochl
Nfonyhpdkg Iyhwkl, bozk}hjo pflh hjbkyhîço pfwwohl f kbpoyzécgkh xvf h pvilkghîço
powwvk co bvcjo gkfczâmkgo#
H yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg mok pvilkghjh pflh pykbfkyh }fq fb ovzviyo jf 8444,
co}f bfwfw hp÷w h mvcjhîço jh Chzkochl Nfonyhpdkg Wogkfz{, wogkfjhjf yfwpocwè}fl
pflh yf}kwzh xvf }kwh jk}vlnhy f bfldoyhy o gocdfgkbfczo nfyhl jh nfonyhmkh f jo bvcjo
fczyf o pñilkgo nfyhl# Zfb pvilkghîço bfcwhl f ë yfgocdfgkjh bvcjkhlbfczf poy wvhwmozonyhmkhw#
Wfyço hchlkwhjhw okzo mozonyhmkhw jf pènkchw jvplhw jk}kjkjhw fb jvhw bhzëykhw jh fjkîço
jf bhko jf 9080# Zhl fjkîço mok fwgoldkjh pflo mhzo jf bhyghy ow jfq hcow jf
pvilkghîöfw jh yf}kwzh co Iyhwkl# Fczfcjf"wf poy mozonyhmkh jf pènkch jvplh hxvflhw xvf
wço yfpyojvqkjhw fb jvhw pènkchw ch yf}kwzh, f cço powwvfb kczfymfyácgkh jf zftzo,
ftgfzo lfnfcjhw f zâzvlow jf yfpoyzhnfcw# Poyzhczo, moyhb wflfgkochjhw poy wfyfb hw mozowjf bhkoy }kwkiklkjhjf jh yf}kwzh poy opîço jf wfvw py÷pykow fjkzoyfw#
Hw bhzëykhw fwgoldkjhw xvf gobpoyzhb hw mozonyhmkhw h wfyfb hchlkwhjhw wço1 “Iyhwkl
Hco 8000‒, wflfgkochjh poy wfy h yfpoyzhnfb jf ghph, f hwwkb, zfy bhkoy jfwzhxvf ch
fjkîço5 f “Ch Fwzyhjh Fwxvfgkjh‒, fwgoldkjh poy powwvky o bhkoy cñbfyo jf mozonyhmkhw
jf pènkchw jvplhw, hlëb jf zfy vbh }hykfjhjf bhkoy co hwwvczo mozonyhmhjo#
H pykbfkyh bhzëykh, jf ghph, yfzyhzh vb Iyhwkl dè bkl hcow, hczfw jo jfwgoiykbfczo pflow
poyzvnvfwfw# H yfpoyzhnfb jfwzhgh ow dhikzhczfw iyhwklfkyow jfwwh ëpogh, wfvw gowzvbfw,
gvlzvyh f jfbhkw gvykowkjhjfw xvf }áb wfcjo fwzvjhjhw f jfwgoifyzhw# Fwwh bhzëykh
hpyfwfczh jvhw mozonyhmkhw jf pènkchw jvplhw# O pfxvfco cñbfyo jf mozonyhmkhw
jfwzhghjhw wf avwzkmkgh pflh cfgfwwkjhjf jf hpyfwfczhîço jf kcmonyèmkgow f klvwzyhîöfw
phyh yfzyhzhy zhl ëpogh#
Aè h wfnvcjh bhzëykh yfzyhzh h dkwz÷ykh jh fwzyhjh lfcjèykh xvf wfy}kh gobo yozh jo
gobëygko jf gdèw f gh}hlow fczyf Gdkcfwfw f Zkifzhcow# H bhzëykh hpyfwfczh wfkw mozow jf
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 31/51
78
pènkchw jvplhw, gob vbh }hykfjhjf jf zfbhw, gobo phkwhnfcw, pfwwohw, gowzvbfw f
dèikzow#
Poy mkb, wfyço hchlkwhjhw okzo mozonyhmkhw jfwzhghjhw, h phyzky jo bëzojo jf lfkzvyh f
hcèlkwf jf kbhnfcw# Wfyço mfkzhw fzhphw jf hcèlkwf xvf gocwkwzfb fb lfkzvyh, kczfypyfzhîço
f gocglvwço# H phyzky jhâ, wfyço lf}hjow fb goczh o fcxvhjyhbfczo, pfywpfgzk}h, yflhîço
mvcjo/mknvyh, gobpowkîço jf kbhnfb, vzklkqhîço jf lvq f goyfw, yflhîço fczyf ow oiafzow
yfpyfwfczhjow f h mvcîço jh bfcwhnfb }kwvhl# H phyzky jh pfygfpîço jfwwfw gocgfkzow
wfyè powwâ}fl mhqfy vbh lfkzvyh mozonyèmkgh bhkw pyomvcjh, f powzfykoybfczf, gocglvky h
mvcîço jh kbhnfb gkzhjh, hzvhcjo gobo kcmoybhzk}h ov hjoyco# Ghjh mozonyhmkh wfyè
hgobphcdhjh jf wvh lfnfcjh oyknkchl phyh cço kczfymfyky co yfwvlzhjo jh hcèlkwf#
:#8 Hcèlkwf jhw mozonyhmkhw
:#8#8 Mozow jh bhzëykh jf ghph “Iyhwkl Hco 8000‒#
Mozo 81
Jfwbhzhbfczo yf}flh ch Hbhqúckh wâzkow gobo ow nfonlkmow, fwzyvzvyhw nfobëzykghw pfymfkzhw ‗ fwzf mkghpy÷tkbo h Yko Iyhcgo, co Hgyf# Hkcjh cço wf whif h fthzh mvcîço jow nfonlkmow, bhw flfw pyo}h}flbfczfcço fyhb loghk w jf dhikzhîço# Ow hyxvf÷lonow fwpfgvlhb xvf pojfykhb wfy gfczyow gfykbockhkw#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 32/51
79
Fwzh pykbfkyh mozonyhmkh jh pykcgkphl bhzëykh jh yf}kwzh zyhq ho lfkzoy vbh gfch vb
xvhjyhjo pyojvqkjo fb hlzo yflf}o co bfko jf vbh èyfh jf ghbpo, ocjf wf pojf cozhy
hlnvbhw èy}oyfw f vb yko, ov lhno ch phyzf wvpfykoy fwxvfyjh jh kbhnfb# H phyzky jhlfnfcjh pfygfif"wf xvf wf zyhzh jf vbh èyfh co bfko jh mloyfwzh hbhqúckgh, xvf gob o
jfwbhzhbfczo jh mloyfwzh, nfonlkmow wço yf}flhjow, f zoychb"wf oiafzow jf gvykowkjhjfw f
fwzvjow woiyf h gk}klkqhîço hczknh jh yfnkço#
Pykbfkyhbfczf o xvf wf pojf pfygfify ë xvf wf zyhzh jf vbh mozonyhmkh hëyfh,
avwzkmkghcjo o écnvlo jf }kwço jo moz÷nyhmo# Poyzhczo, fczfcjf"wf xvf o fcxvhjyhbfczo ë
fb nyhcjf plhco nfyhl ‗ hpfwhy jf lkbkzhjo à fwzyvzvyh ", kjfhl phyh yfzyhzhy h fwzyvzvyh co
gdço# Hkcjh cfwwf wfczkjo ë kbpoyzhczf yfwwhlzhy o mhzo jf o hvzoy jh mozonyhmkh fwzhy fb
bo}kbfczo, bvkzo pyo}h}flbfczf fb vb dflkg÷pzfyo, o xvf jkmkgvlzh h pyfogvphîço gob
h fwzëzkgh jh kbhnfb# O hvzoy pyfgkwh fwzhy pyfphyhjo phyh mozonyhmhy o hwwvczo hwwkb
xvf o }ky, wfb pojfy hchlkwhy gfcèyko, fwphîo f klvbkchîço# H yhpkjfq ë fwwfcgkhl cfwzf
ghwo, f fwzh ë vbh ghyhgzfyâwzkgh jo mozoaoychlkwbo#
Mkldo $8;;:+ hpoczh xvf h phyzky jfwwf hwpfgzo ë pyfgkwo xvf o moz÷nyhmo zfcdh h
ghphgkjhjf jf yfzfy h wkcnvlhykjhjf jhw gokwhw, fb vb bobfczo, zhl}fq, ñckgo, ocjf cço
zfb zfbpo phyh fyyhy, wf pyfogvphy gob xvfwzöfw zëgckghw f jk}fywhw#
H yflhîço mvcjo/mknvyh kcftkwzf ch kbhnfb, }kwzo xvf zojh h mknvyh fcgoczyh"wf co
bfwbo plhco# H pyfwfcîh jf èy}oyfw f wobiyhw jhw bfwbhw powwkiklkzh h pfygfpîço jf
xvf wf zyhzh jf vbh kbhnfb hëyfh, jf vb écnvlo wvpfykoy, ghwo goczyèyko dh}fykh vbh
kbhnfb “gdhphjh‒, wfb jkmfyfcgkhîöfw jf pyomvcjkjhjf#
O xvf wf pojf yfwwhlzhy ë h vzklkqhîço jf lvq chzvyhl, f h }hykhîço jf wobiyhw ch kbhnfb,
xvf nfyh vb jfwloghbfczo co mogo jh mozonyhmkh# H hzfcîço jo lfkzoy ë zyhcwpoyzhjh phyh
h phyzf bhkw glhyh jf kbhnfb, o nfonlkmo# Hw wobiyhw jhw èy}oyfw kcjkghb xvf h powkîço
jo wol wf fcgoczyh bhkw –ihkth‟, gocglvkcjo xvf h kbhnfb mok mfkzh py÷tkbh ho púy ov
chwgfy jo wol# Jfwzh moybh avwzkmkgh"wf h nyhcjf wobiyh moybhjh ch phyzf wvpfykoy jh
kbhnfb, xvf wf gocglvk wfy vb yflf}o, ov wfah, o nfonlkmo fcgoczyh"wf fb vb câ}fl
povgo wvpfykoy à phyzf jf gkbh jh kbhnfb# Kwwo pflo mhzo jf cço dh}fy h pyfwfcîh jfèy}oyfw jf nyhcjf poyzf f pflo wfczkjo jhw wobiyhw# H phyzf bhkw hlzh jo yflf}o pyoafzov
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 33/51
77
vbh wobiyh ch bhkw ihkth, hgobphcdhcjo o wfczkjo jhw jfbhkw wobiyhw# F, zhl}fq, fwwh
powkîço bhkw flf}hjh zfcdh pyopkgkhjo h fwgoldh pflo écnvlo mozonyhmhjo#
Aè xvhczo à gobpowkîço ë vbh mozonyhmkh ifb hyzkgvlhjh, bfwbo xvf hphyfczfbfczf cço
wfah “boczhjh‒# Ho hplkghy h yfnyh jow zfyîow pojf"wf }fykmkghy xvf ow gfczyow jf hzfcîço
wf fcgoczyhb py÷tkbow ov xvhwf co bfwbo loghl xvf hw hyfwzhw jo nfonlkmo#
Poy mkb, h lfnfcjh wf zoych kbpyfwgkcjâ}fl, cfwzf ghwo, phyh o fczfcjkbfczo jh
bfcwhnfb mozonyhmhjh# Wfb flh o lfkzoy cço wfykh goczftzvhlkqhjo jo xvf wf zyhzh}h h
kbhnfb# Jfwzh moybh pojf"wf gocglvky xvf h mozonyhmkh ë, ftglvwk}hbfczf, aoychlâwzkgh#
Hpfwhy jf dh}fy gvkjhjow gob h fwzëzkgh mozonyèmkgh, o fcxvhjyhbfczo, h powkîço jomoz÷nyhmo f h cfgfwwkjhjf jf lfnfcjh, mkqfyhb gob xvf h mozo zk}fwwf vb phpfl bhkw
kcmoybhzk}o jo xvf hyzâwzkgo#
Mozo 91
Ow âcjkow fch~fcf"ch~f, jo Bhzo Nyowwo, záb phyfczfwgo gob gk}klkqhîöfw xvf wf fwzhiflfgfyhb chyfnkço jo yko Tkcnv ho yfjoy jo hco 8000# O mono havjov ow hczknow h jobfwzkghy h mloyfwzh, f wkchkw jfghy}ço co wolo wço ñzfkw phyh hw pfwxvkwhw doaf#
Fwzh mozonyhmkh yfzyhzh vb nyvpo jf âcjkow yfvckjow, à cokzf, fb zoyco jf vbh monvfkyh#
Cço wf whif, h pykcgâpko, xvhl o oiafzk}o jfwzh yfvckço# Poyëb pojf"wf cozhy h pyfwfcîh
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 34/51
7:
jf co}f kcjk}âjvow ‗ zojow jo wfto bhwgvlkco ", jfczyf flfw, }kwk}flbfczf, zyáw powwvfb
bhkw kjhjf, wço hjvlzow, f ovzyow xvhzyo wço ao}fcw, ov gykhcîhw# Zojow fwwfw hjvlzow
gkzhjow fwzço gob }fwzkbfczhw zâpkghw xvf goiyfb, pykcgkphlbfczf, wfv wfto, ho goczyèyko
jhw gykhcîhw# À fwxvfyjh $xvhwf cço kjfczkmkgè}fl+ f bhkw ho mvcjo, hnhgdhjo, zfbow ow
jokw kcjk}âjvow yfwzhczfw# Fwwf ñlzkbo wf }fwzf gobo ow hjvlzow, poyëb cço wf pojf
hmkybhy xvf wf zyhzh jf vb#
O hvzoy jh mozonyhmkh opzov poy mhqfy vb fcxvhjyhbfczo fb plhco nfyhl, yfzyhzhcjo ow
kcjk}âjvow fb goypo kczfkyo, f jfwzh moybh, hpyfwfczhcjo h gfch poy gobplfzo, poyëb
wfb nyhcjfw jfzhldfw# Flf wf powkgkocov hihkto jh lkcdh jo oldo jo wvafkzo gfczyhl jh
mozonyhmkh ‗ hxvflf phyh o xvhl cowwo oldhy ë jkyfgkochjo $fb pë ho gfczyo+ ", phyh jfwzhmoybh, ghpzhy fb pykbfkyo plhco h monvfkyh# H kjfkh jf pykoykqhy h gdhbh pojf wfy
gobpyo}hjh hzyh}ëw jh vzklkqhîço jh yfnyh jow zfyîow, ocjf glhyhbfczf o mono wf
fcgoczyh co gfczyo jf hzfcîço#
Cfwzh mozonyhmkh ë mègkl cozhy h yflhîço mvcjo/kbhnfb# H monvfkyh phwwh h wfy o mogo
pykcgkphl $jfzhldhjo+ fcxvhczo hw pfwwohw gobpöf o mvcjo jh kbhnfb# Phyh fthlzhy fwwh
kczfcîço, o moz÷nyhmo vzklkqov h zëgckgh jh hifyzvyh jo jkhmyhnbh jh gébfyh, xvf mfq gobxvf o pykbfkyo plhco mkghwwf moghlkqhjo, f o yfwzhczf gob bfcow mogo# Hlëb jkwwo, zhl
zëgckgh powwkiklkzov vbh bhkoy ghpzvyh jh lvq, xvf gobikchjh gob vb bhkoy zfbpo jf
hifyzvyh jo oizvyhjoy, pyopoygkocov h klvbkchîço kjfhl phyh hw pfwwohw, hlëb jf ioyyhy
yowzow f jfbhkw bo}kbfczow#
Fwwh zëgckgh vwhjh jfv à mozonyhmkh h kjfkh jf bo}kbfczo f gfyzh bâwzkgh# Pojf"wf
pfygfify, bfwbo xvf poy vbh kbhnfb mkth, kb÷}fl, o bo}kbfczo jo mono, jhw mhâwghwwolzhw ho hy, f jow bo}kbfczow jhw pfwwohw ho yfjoy jh gdhbh#
O moz÷nyhmo wovif bvkzo ifb vzklkqhy jh lvq chzvyhl, f jfwzh moybh oizf}f goyfw xvf
ovzyoyh cço gocwfnvkykh# Gocwfnvkv jfkthy h mozo bhkw xvfczf, gob zocw hlhyhcahjow,
zyhcwbkzkcjo h wfcwhîço jo hbikfczf# Ghwo mowwf vzklkqhjh klvbkchîço hyzkmkgkhl, gobo
mlhwdfw, o yfwvlzhjo cço wfykh o bfwbo# Cço dh}fykh o zob h}fybfldhjo jh kbhnfb, h
kbhnfb pfyjfykh o bo}kbfczo, f hzë o mono pfyjfykh o ghloy#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 35/51
76
H lfnfcjh cço bhkw powwvk vb phpfl fwwfcgkhl phyh o fczfcjkbfczo jh kbhnfb# Ë
mhgklbfczf cozè}fl jo xvf wf zyhzh h gfch f xvhkw wço ow pfywochnfcw# Flh zfb hpfchw o
phpfl jf gobplfbfczhy h kcmoybhîço xvf h mozonyhmkh zyhcwbkzf1 gobo jf ocjf wço ow
âcjkow f xvhl h yflhîço jflfw, ov jh mozonyhmkh, gob o zfbh ftpowzo ch bhzëykh#
Poyëb h lfnfcjh powwvk vbh kcmoybhîço fwwfcgkhl xvf havjh h hmkybhy jf }fq xvf wf
zyhzh jf vbh mozonyhmkh hyzâwzkgh# Cço xvf wfah ftzyfbhbfczf cfgfwwèykh zhl kcmoybhîço,
bhw wfy}kv hpfchw phyh gocmkybhy o xvf aè mok powwâ}fl gocglvky ho hchlkwhy h kbhnfb#
Ho mhlhy xvf o mono havjov ow âcjkow h woiyf}k}fy ch wfl}h, h jfwgykîço jh mozo zyhcwbkzf
h kbpoyzécgkh jfwzf flfbfczo ch }kjh jow kcjk}âjvow# O mono zoycov"wf kcwzyvbfczo
cfgfwwèyko à woiyf}k}ácgkh jfwwhw pfwwohw, f o moz÷nyhmo hybh h mozo phyh yfzyhzhy fwwhkjfkh# O mono, pykbfkyo plhco, ë gfyghjo poy wfvw jf}ozow, wfnvcjo plhco, xvf wço
klvbkchjow f hxvfgkjow poy flf#
H mozonyhmkh, poyzhczo, zfb vb }këw hyzâwzkgo bvkzo moyzf, xvf mok ftployhjo bvkzo ifb
pflo moz÷nyhmo, xvf oizf}f vbh mozonyhmkh kcmoybhzk}h, bhw ftzyfbhbfczf hyzâwzkgh, gob
vb gvkjhjo fwzëzkgo bvkzo nyhcjf# Ë vbh mozonyhmkh xvf cow mhq yfmlfzky, ky hlëb jhxvklo
xvf wf }á, gobo hpoczh Zh}hyfw $900;+#
:#8#9 Mozow jh bhzëykh “Ch Fwzyhjh Fwxvfgkjh‒#
Mozo 71
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 36/51
7=
Xvhcjo o gdè }hlkh bhkw xvf h poygflhch ov h wfjh, zyophw jf hckbhkw pfygoyykhb o ghbkcdo wkcvowo jojfwmklhjfkyo Qhy Nhbh, h :,= bkl bfzyow jf hlzkzvjf, ch Yozh jf Gdè f Gh}hlow# Doaf o bfwbo zyhafzo ëmfkzo jf ghyyo ov ghbkcdço#
H mozo zyáw yfzyhzh vbh }kwço lhzfyhl jf vbh fwzyhjh jf zfyyh yfplfzh jf gvy}hw fb vbhyfnkço ihwzhczf boczhcdowh# Dè bvkzhw cv}fcw co gëv, f hw goyfw xvf gobpöf, fb
nyhcjf phyzf $wfb lf}hy fb goczh wvhw }hykhîöfw+, h mozonyhmkh wço1 }fyjf, hbhyflo, hqvl
f iyhcgo#
O moz÷nyhmo fcxvhjyov fb nyhcjf plhco nfyhl, ghpzvyhcjo vbh nyhcjf èyfh jo oiafzo
jfwfahjo# Zhl fcxvhjyhbfczo wf avwzkmkgh ch bfjkjh fb xvf wf zyhzh jf vbh mozonyhmkh jf
phkwhnfb, poyzhczo, ë pyfgkwo zfy vb nyhcjf écnvlo jf }kwço phyh yfzyhzhy hxvklo xvf ë}kwzo how oldow jo hvzoy# Fcxvhczo o dobfb pojf nkyhy wvh ghifîh phyh hgobphcdhy
zojo o gfcèyko, h mozonyhmkh pyfgkwh gocwfnvky yfzyhzhy zojh hxvflh kbhnfb fb vb xvhjyo
lkbkzhjo#
Jfwzh moybh, o moz÷nyhmo zfb jvhw opîöfw1 ov wf powkgkoch o bhkw jkwzhczf powwâ}fl jo
oiafzo ov fczço vzklkqh vbh lfczf gob nyhcjf écnvlo jf }kwço# Co ghwo jh mozonyhmkh zyáw,
opzov"wf pflh bhkoy jkwzécgkh jo oiafzo, }kwzo xvf h kbhnfb cço hpyfwfczh jkwzoyîöfw
zâpkghw jhw lfczfw gkzhjhw#
Co zopo jh kbhnfb zfbow h lkcdh jo doykqoczf, xvf pyopoygkoch o fmfkzo jf hbplkzvjf#
Jf vb doykqoczf kcmkckzo, jkwzhczf f kchlghcîè}fl# Fb goczyhwzf gob fwwh kjfkh pojfbow
}fy h fwzyhjh fb pykbfkyo plhco# Jkmfyfczfbfczf jo doykqoczf, xvf cço zfb mkb, h
fwzyhjh phyfgf zfy mkb, f lf}h wfvw zyhcwfvczfw h hlnvb lvnhy# O ghbkcdo woif h
boczhcdh, phyfgfcjo lf}hy hzë o gëv, hzë o zopo jh boczhcdh# Zhl pfcwhbfczo pojf
hwwogkhy"wf à kbpoyzécgkh xvf h fwzyhjh powwvk phyh ow po}ow xvf h vzklkqh}hb# H zykldh,
jf nyhcjf kbpoyzécgkh phyh o gobëygko, wknckmkgh}h h nl÷ykh jow po}ow f o wkchl jo
pyonyfwwo#
Ovzyo poczo h wf jfwzhghy cfwzh mozonyhmkh ë o goczyhwzf jf goyfw ftkwzfczf# Wço goyfw ifb
jfmkckjhw, jk}kjkjhw fb wfvw fwphîow fwpfgâmkgow# Ch kbhnfb zfbow xvhzyo câ}fkw jf
goloyhîço1 o }fyjf hbhyyocqhjo, ogvphcjo hw boczhcdhw, o hqvl wfphyhcjo h zfyyh jhw
cv}fcw iyhcghw, f co}hbfczf o hqvl hgkbh jhw cv}fcw, hpyfwfczhcjo h goczkcvkjhjf jo
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 37/51
7>
gëv# Hlëb jkwwo, dè h fwzyhjh, gobpowzh poy bhyyob glhyo, xvfiyhcjo xvhwf xvf fb
qknvfqhnvf, h goloyhîço bhaoykzèykh jh kbhnfb chw boczhcdhw#
H lfnfcjh powwvk vb phpfl jf gobplfbfczhîço jh kcmoybhîço fbkzkjh chxvflh pènkch#
Flh moycfgf jhjow woiyf h vzklkjhjf jh zykldh, hlzkzvjf bètkbh jo ghbkcdo, f bhcfkyh
gobo ë mfkzo o zyhafzo hzvhlbfczf# Zhkw kcmoybhîöfw cço hlzfyhb h pfygfpîço jh kbhnfb,
hpfchw h gobplfbfczhb#
Poyzhczo, gobo o mozoaoychlkwbo zfb poy mvcîço goczftzvhlkqhy, omfyfgfy gocdfgkbfczo,
fwglhyfgfy h }kwço jo lfkzoy, h kbhnfb zyáw wf fcghkth bhkw gobo aoychlâwzkgh ho wf lf}hy
fb goczh xvf cço hpyfwfczh nyhcjfw flhioyhîöfw, zyhihldow, f boczhnfcw jh bfcwhnfb}kwvhl# Hpfwhy jf wfy vbh iflh mknvyh, cço ghvwh ho fwpfgzhjoy wfcwhîöfw jkmfyfcgkhjhw
woiyf h kbhnfb }kwzh# Ë bfyhbfczf vb yfnkwzyo jf vbh phkwhnfb, ocjf wf phwwov vbh
dkwz÷ykh kbpoyzhczf# H mozonyhmkh ë o xvf yfwzh jo hgoczfgkjo, ë o yfzyhzo jf vbh dkwz÷ykh
phwwhjh, gobo gobfczh Eowwo{ $9008+#
Mozo :1
Co bowzfkyo jf Wdfgdfc, fb Wkgdvhc, ow bocnfw bkwzvyhb gdè gob zwhbph, vbh mhykcdh jf gf}hjhzowzhjh, àw yfmfkîöfw# Zfbpfyhjo gob whl f bhczfknh jf khxvf, o gdè ë pyfphyhjo gob moldhw pyfcwhjhw fbzkaolow#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 38/51
74
H mozonyhmkh xvhzyo bowzyh jfqfchw jf bocnfw yfvckjow fb vb zfbplo, gocwvbkcjo
hlnvb zkpo jf ifikjh# Zojow wf }fwzfb jh bfwbh moybh, pyfjobkchcjo ch kbhnfb h goy
}fybfldh# Ftkwzf vbh phwwhyflh ocjf jokw bocnfw ghbkcdhb f hihwzfgfb hw zknflhw jow
jfbhkw xvf fwzço wfczhjow# Wfnvkcjo"h dè vbh nyhcjf fwzèzvh jovyhjh, xvf
powwk}flbfczf yfpyfwfczh hlnvbh lkjfyhcîh fwpkykzvhl phyh fwwhw pfwwohw#
Bhkw vbh }fq o fcxvhjyhbfczo fwgoldkjo mok o nyhcjf plhco nfyhl, pokw bowzyh vbh
gfch poy gobplfzo, f zhbiëb ow bocnfw jf goypo kczfkyo# Zfcjo fb pykbfkyo plhco o
bocnf wfy}kcjo ow jfbhkw gobphcdfkyow, co ghczo jkyfkzo kcmfykoy jh kbhnfb#
Poyzhczo, jfwzh hcèlkwf, pfygfif"wf h kczfcgkochlkjhjf jo hvzoy jh mozonyhmkh1 bowzyhy xvf
ow yflknkowow wfy}fb hlnvb zkpo jf ifikjh phyh ow jfbhkw gob hlnvb bozk}o fwpfgâmkgo
cço }kwvhlkqè}fl ch kbhnfb#
Ho vzklkqhybow h yfnyh jow zfyîow avwzkmkghbow o xvf mok mhlhjo hczfykoybfczf# Ftkwzfb
jokw gfczyow jf hzfcîço1 vb bhkw f}kjfczf yfpyfwfczhjo pflow bocnfw co ghczo kcmfykoy
jkyfkzo, f o ovzyo ch fwzèzvh jovyhjh ho mvcjo, gob phpfl jf gobplfbfczo jh kbhnfb chyflhîço mvcjo/kbhnfb#
O moz÷nyhmo wf powkgkocov jf zhl bhcfkyh xvf gocwfnvkwwf ghpzhy zojh h gfch, zojo o
hgoczfgkbfczo, bhw zhbiëb o mvcjo jfwzf zfbplo, ocjf ë yfpyfwfczhjh zojh h
yflknkowkjhjf jo po}o fb xvfwzço# Co fczhczo, zhl}fq h fwgoldh jf mozonyhmhy poy fwwf
écnvlo zfcdh wkjo hpfchw pflh pyfogvphîço jh klvbkchîço#
Kwwo pflo mhzo jf xvf, wf hchlkwhybow h lvq kcgkjfczf co mogo jh kbhnfb $ow zyáw bocnfw
co ghczo kcmfykoy jkyfkzo+, pfygfifbow xvf wf zyhzh jf vbh lvq chzvyhl, }kcjh jo ftzfykoy
jo zfbplo# Pyo}h}flbfczf hlk dè hlnvb poyzhl, ahcflh, xvf moycfgf lvq phyh o hbikfczf, f
jfwzh moybh, cço wf hjfxvhykh à kjfkh jh mozonyhmkh#
Jfwzh moybh, h lvq vzklkqhjh cfwzf yfnkwzyo ë, bhkw vbh }fq, chzvyhl, wfah gobpowzh poy
lvqfw hyzkmkgkhkw $bhw py÷pykhw jo hbikfczf jo zfbplo+ ov poy lvq chzvyhl ftzfych# Ho
hpyo}fkzhy jfwwh klvbkchîço, o moz÷nyhmo bhczëb o glkbh yfhl jo hbikfczf mozonyhmhjo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 39/51
7;
H lfnfcjh, gobo ë jf wvh mvcîço, gobplfbfczh h kcmoybhîço jh kbhnfb# Flh jè ho
lfkzoy jhjow woiyf o xvf ë gocwvbkjo, jo xvf ë mfkzo o gdè, f o loghl ocjf h mozonyhmkh mok
ghpzvyhjh#
Poyzhczo, zhl mozonyhmkh zfb poy ghyèzfy pykcgkphl h kcmoybhîço, ov wfah, ë aoychlâwzkgh# Flh
yfzyhzh vb f}fczo yflknkowo# Zhl gocglvwço wf jè pflo mhzo jf cço dh}fy nyhcjfw gvkjhjow,
ftgfzo klvbkchîço, phyh h gobpowkîço mozonyèmkgh#
Gobo hwpfgzo pykcgkphl wf pojf gkzhy h fwzèzvh ho mvcjo, ch xvhl zf}f wvh ghifîh
“goyzhjh‒ poy vbh }knh co zfzo jo zfbplo# O moz÷nyhmo cço zf}f o gvkjhjo jf ghpzhy h
kbhnfb poy gobplfzo# Zhl fwzèzvh, gobo aè jkzo, zfb kbpoyzécgkh kcghlgvlè}fl phyh owbocnfw, f bfwbo hwwkb, cço mok yfzyhzhjh poy kczfkyo#
Ovzyo poczo h wfy gocwkjfyhjo ë o mhzo jf h mozonyhmkh wfy zkyhjh lf}fbfczf fb plhco
plocnëf $jf gkbh phyh ihkto+# Fb ghwow yflknkowow, ocjf jfwfah zyhcwbkzky fwwh kjfkh,
pojf"wf vwhy o kc}fywo1 goczyh plocnëf, xvf gocwkwzf fb ghpzvyhy h kbhnfb jf ihkto pyh
gkbh# Jfwzh moybh, wfykh hiyhcnkjh h fwzèzvh fb wvh zozhlkjhjf, f poy gocwfxvácgkh, jhykh
vb fmfkzo jf flf}hîço fwpkykzvhl, ocjf o whnyhjo fwzè co hlzo, f o dobfb fbihkto#
Phyh xvf mowwf powwâ}fl yfzyhzhy h fwzèzvh poy gobplfzo wfykh cfgfwwèyko xvf o moz÷nyhmo
wf hpyotkbhwwf bhkw jflh, phwwhwwf pflh }knh xvf zhbph wfv yowzo# Co fczhczo, ghwo
mkqfwwf kwwo, flf zfykh vb ghbpo jf fcxvhjyhbfczo bfcoy jo xvf o hczfykoy, f jfwzh
moybh, hlzfyhykh wfv mogo pykcgkphl jh kbhnfb# Lono, poy zfy fwgoldkjo yfzyhzhy o f}fczo,
o hgoczfgkbfczo, pojf"wf jkqfy xvf wf mfq mozoaoychlkwbo#
Gobo hmkybh Ivwwflf $8;>;+, h mozonyhmkh aoychlâwzkgh cço ë pyfbfjkzhjh, ë hxvklo xvf wf
}á, co bobfczo fb xvf wf }á, wf xvf dhah vbh boczhnfb jhxvklo xvf xvfy zyhcwbkzky#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 40/51
:0
Mozo 61
Fb hiykl, jfjow bfzkgvlowow yfgoldfb h pykbfkyh ‗ f bfldoy ‗ whmyh jf moldhw jf gdè co Ahyjkb Fgol÷nkgojf Gdè Bkcnwdhc, fb Wkgdvhc# Ow dkwzoykhjoyfw hgyfjkzhb xvf o gdè gobfîov h wfy gvlzk}hjo cow ñbkjowghbpow jf hlzkzvjfw jhw pyo}âcgkhw jf Wkgdvch f [vcchc#
Ch mozonyhmkh gkcgo pojf"wf }fy xvf wf zyhzh jf vbh yfnkço boczhcdowh, goifyzh poyplhczhîöfw# Ë powwâ}fl }fy o gëv hgkcqfczhjo f jk}fywhw èy}oyfw, wfcjo xvf vbh jflhw
fwzè bhkw py÷tkbh jh gébfyh f cço ë ghpzhjh poy kczfkyo# Ë powwâ}fl }fy, glhyhbfczf,
jvhw bvldfyfw zyhihldhcjo ch goldfkzh, vbh bhkw py÷tkbh à gébfyh f ovzyh bhkw hihkto#
Ifb ho mvcjo, pojfb"wf fctfynhy ovzyow zyhihldhjoyfw, h pykcgâpko jokw ov zyáw# Fwzfw
ovzyow w÷ wço }kwvhlkqè}fkw ch yf}kwzh#
Xvhczo ho fcxvhjyhbfczo, bhkw vbh }fq, pojfbow mhlhy xvf fwzè fb nyhcjf plhco nfyhl,
ghpzhcjo h ftzfcwço jh plhczhîço# O plhco, ihwkghbfczf, ë vb plocnëf, jf moybh xvf mok
ifb vzklkqhjo ch bfjkjh fb xvf o moz÷nyhmo fwgoldfv h powkîço fb xvf mkghykh# Vwhcjo
fwwh zëgckgh, mok powwâ}fl jhy vb mogo fwpfgâmkgo phyh h mozonyhmkh $hw zyhihldhjoyhw+, f ho
bfwbo zfbpo, bowzyhy h nyhcjfqh jo gvlzk}o# Ov wfah, bowzyov h kbpoyzécgkh jhxvflhw
plhczhîöfw#
Ho hplkghy h yfnyh jow zfyîow, pfygfifbow xvf o gfczyo jf hzfcîço jh mozonyhmkh ë h
bvldfy jf }fybfldo f iocë yowh# Glhyhbfczf ë powwâ}fl pfygfify xvf flh fwzè goldfcjo
hw plhczhw, vzklkqhcjo vb gfwzo phyh nvhyjè"lhw# Jfwzh moybh, ë powwâ}fl pfygfify o mogo
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 41/51
:8
jhjo pflo mozonyhmo à kbhnfb# Flf cço xvfykh yfzyhzhy h plhczhîço, f wkb o zyhihldo xvf ë
jfwfc}ol}kjo cflh#
H klvbkchîço ë chzvyhl, ho hy lk}yf, f avwzkmkghcjo, bhkw vbh }fq, o mogo jh kbhnfb, h
goloyhîço jh mozonyhmkh wvnfyf kwwo# Fb bfko ho –bhy‟ }fyjf, o goczyhwzf jo
}fybfldo/yowh# Ch kbfcwkjço jf plhczhw, ftkwzfb pfwwohw xvf wf jfwzhghb pflo zyhihldo,
pflh kbpoyzécgkh jo zyhihldo#
H lfnfcjh, hpfwhy jf zfy o bfwbo phpfl xvf hw hczfykoyfw, jf hgyfwgfczhy kcmoybhîöfw,
zfb bhkw kbpoyzécgkh cfwwh mozonyhmkh# Kwwo pflo mhzo jf xvf h ñckgh kcmoybhîço xvf
pojfbow oizfy ho oldhy h mozonyhmkh ë xvf wf zyhzh jf hlnvëb zyhihldhcjo fb vbhgoldfkzh# Co fczhczo, h lfnfcjh hpoczh o loghl jh mozonyhmkh, jhzh, jfzhldfw, f hkcjh goczh
vb povgo jh dkwz÷ykh#
Jf}kjo how mhzow hchlkwhjow, gocglvk"wf, fczço, xvf wf zyhzh jf vbh mozonyhmkh
aoychlâwzkgh, wkbplfwbfczf pflo mhzo jf yfzyhzhy o zyhihldo fb xvfwzço# Cço fwioîh
ftpyfwwöfw jhw pfwwohw, aono jf lvqfw, o fcxvhjyhbfczo ë wkbpl÷yko# Cço ë vbh
mozonyhmkh xvf cow mhq ky hlëb jhxvklo xvf wf }á# O lfkzoy hpfchw h }á, fczfcjf o xvf wfphwwh, f chjh bhkw# Flh cço omfyfgf pfygfpîöfw hpyomvcjhjhw jf kczfcîöfw hyzâwzkghw ov
jo moz÷nyhmo# Hwwkb gobo hmkybh Wovwh $9008+, fwwh mozonyhmkh zfb hpfchw gobo phpfl
zyhcwbkzky vbh kcmoybhîço#
Mozo =1
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 42/51
:9
Ch goldfkzh fb [k~v, co wvl jf [vcchc, vb lh}yhjoy f wvh mhbâlkh pyfphyhb hw moldhw phyh h wfghnfb#Fwwh ë h èyfh ocjf wf pyojvq o gdè jf Pvfy, bvkzo hpyfgkhjo pflo whioy zfyyowo f pyopykfjhjfw bfjkgkchkw#Vbh tâghyh fb Pfxvkb gvwzh 80 ov bhkw j÷lhyfw#
Ch mozonyhmkh wfkw ë powwâ}fl pfygfify xvf wf zyhzh jf vbh kbhnfb ghpzvyhjh fb vbhèyfh hifyzh# Pojf"wf }fy vb dobfb zyhihldhcjo fb fwpëgkfw jf zèivhw jf bhjfkyhw, f
jvhw gykhcîhw, h bfckch iykcgh jf wf pfcjvyhy fb bhjfkyhw, fb pykbfkyo plhco, f o
bfckco, fbihkto jhw zèivhw, wfnvyh vbh bfzyhldhjoyh jf iykcxvfjo# H myfczf jh
mozonyhmkh dè vb gfwzo yfjocjo yfplfzo jf moldhw, }fnfzhkw wfgow# Ho mvcjo pfygfif"wf
vbh ghwh jf pfjyh f jk}fywow zyocgow jf bhjfkyh# Ch phyzf jkyfkzh jh kbhnfb dè ovzyh
ghwh, bfcoy, gocwzyvâjh jf bhjfkyh, f cozh"wf py÷tkbh h flh, vbh nhlkcdh#
O fcxvhjyhbfczo jfwzh mozo fwzè fb nyhcjf plhco nfyhl, pokw yfzyhzh vbh gfch gobo vb
zojo1 zyáw pfwwohw fb wvh zozhlkjhjf f phyzf jo gfcèyko# O moz÷nyhmo opzov poy fwwh
powkîço, ghpzvyhcjo, jfwwh moybh, zojow ow kcjk}âjvow jf myfczf# Hkcjh gob zhl
powkgkochbfczo, flf pújf bowzyhy fb hpfchw vbh kbhnfb o zyhihldo jo dobfb hjvlzo,
hw iykcghjfkyhw mfkzhw pflhw gykhcîhw f o myvzo jo zyhihldo, hw plhczhw wfghw co gfwzo# Ho
hplkghy h yfnyh jow zfyîow, cozh"wf xvf ow gfczyow jf hzfcîço gocmkybhb h fwgoldh jo
fcxvhjyhbfczo gkzhjo, poyzhczo, jfwzhghcjo o gfwzo, h bfckch f o phk zyhihldhjoy#
Phyh pfygfify h yflhîço mvcjo/mknvyh ë cfgfwwèyko jk}kjky h mozonyhmkh# Pykbfkyo ë
kbpoyzhczf jfwzhghy o xvf ë h mknvyh# Cfwzf ghwo, gocwkjfyh"wf mknvyh o mogo jh kbhnfb,
poyzhczo, hiyhcnf zhczo o gfwzo jf moldhw xvhczo hw zyáw pfwwohw# Jfwzh moybh, o mvcjo
gocwkwzf ch ghwh, gdço, bhjfkyhw fbpkldhjhw f jfbhkw gobpocfczfw jo gfcèyko# H phyzky
jkwwo ë powwâ}fl fwzhiflfgfy vb flo fczyf fwzfw jokw hwpfgzow# H mknvyh $mogo+ yfzyhzh vbh
mhbâlkh dvbkljf $pflhw }fwzkbfczhw+, fb xvf o phk zyhihldh phyh wvwzfczhy wfvw mkldow, xvf
iykcghb gob o povgo xvf záb# O wvwzfczo ë pyo}fckfczf jhw moldhw, xvf wço yfzyhzhjhw
ch phyzf myoczhl jh kbhnfb, wvnfykcjo h kbpoyzécgkh jflhw phyh h mhbâlkh#
Aè xvhczo ho mvcjo, pfygfif"wf h wkbplkgkjhjf jh ghwh, avwzkmkghcjo h dvbkljhjf jh
mhbâlkh fb xvfwzço# Co fczhczo, ch fczyhjh pfygfifb"wf hjfyfîow pfcjvyhjow chw
phyfjfw, o xvf hpoczh h kjfkh jf vbh mhbâlkh zyhjkgkochl gdkcfwh# Ho jkyfgkochybow o
oldhy phyh o gdço, cozh"wf xvf dè lkto fwphldhjo poy wvh ftzfcwço, xvf avczo gob h
wvafkyh jhw yovphw jhw gykhcîhw, hpoczh o povgo hwwfko jh mhbâlkh# Poy mkb, gocglvk"wf
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 43/51
:7
xvf zhczo h kbhnfb xvhczo o mvcjo wf gobplfzhb# Vbh mhq phyzf jh ovzyh, avwzkmkghcjo f
hgyfwgfczhcjo kcmoybhîöfw }kwvhkw#
H lvq, gobo jf gowzvbf, ë chzvyhl, f h goloyhîço pyfjobkchczf ë hbhyyocqhjh# Zhl
goloyhîço zfb vb zfoy bhkw –hphnhjo‟, gob goyfw bhkw cfvzyhw# H goy, bhkw vbh }fq ,
}olzh h gocmfyky hwpfgzo dvbkljf, wkbplfw, wfgo à mozo# F, zhl}fq kczfcgkochlbfczf, fwwh
wfgvyh wvnfykjh pflh goy moybh h bfcwhnfb }kwvhl jh mozonyhmkh, xvf zfb gobo zfbh
pykcgkphl o zyhihldo jf wfghnfb jhw moldhw# Vb zyhihldo wkbplfw f hyzfwhchl#
H lfnfcjh, gobo py÷pykh jf wvh mvcîço, gobplfbfczh h kbhnfb gob co}hw
kcmoybhîöfw, co fczhczo, }hk hlëb jhxvklo xvf wf }á ch mknvyh ho hgyfwgfczhy o pyfîo fbxvf o gdè pyojvqkjo pflhw plhczhw yfzyhzhjhw pojf gdfnhy h gvwzhy#
Poyzhczo, bhkw pflo zfoy wogkhl jh mozonyhmkh, jh bfcwhnfb }kwvhl zyhcwbkzkjh jf vbh
mhbâlkh dvbkljf, zyhihldhjoyh, wvnfyf"wf xvf wf zyhzh jf vbh mozonyhmkh aoychlâwzkgh# Co
fczhczo, ë vbh mozonyhmkh bvkzo ifb pfcwhjh, hybhjh, f gob vb gvkjhjo fwzëzkgo bvkzo
nyhcjf# Gobo Golk $8;;8+ hmkybh, h iflfqh pojf fwzhy chw gfchw gdhbhjhw mfkhw, wvahw#
Zhl mozonyhmkh pojfykh wfy jfcobkchjh zhczo hyzâwzkgh xvhczo aoychlâwzkgh# Bfwbo wfbgocdfgfy o moz÷nyhmo f wvh kczfcîço, poy bhkw gokcgkjfczfw xvf wfahb, zojow ow hwpfgzow
hchlkwhjow hpoczhb z÷pkgow mh}oyè}fkw à hyzf f ho aoychlkwbo#
Mozo >1
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 44/51
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 45/51
:6
H lfnfcjh hpoczh xvhl f}fczo wf zyhzh, jfwzhgh h kbpoyzécgkh f h zyhjkgkochlkjhjf jflf f
hkcjh hpoczh kcmoybhîöfw woiyf ow gh}hlow vzklkqhjow phyh h goyykjh#
Jfwzh bhcfkyh, gocglvk"wf xvf wf zyhzh jf vbh mozonyhmkh aoychlâwzkgh poy wf zyhzhy jf vb
f}fczo, pyhzkghbfczf vb mlhnyhczf jhxvflf bobfczo ñckgo, gocnflhjo, gobo
jfcobkchjo poy Wovwh $9000+, jf vb f}fczo, jfwzhghcjo wvh kbpoyzécgkh# Cço dè mhzo
co}o cfwwh mozonyhmkh# Ë vb écnvlo gobvb, jf vbh mozonyhmkh gobvb, wfb nyhcjfw
–kc}fcîöfw‟# Ë hpfchw vb yfzyhzo jf vbh hîço#
Mozo 41
O phlègko Pozhlh, hczknh yfwkjácgkh jo Jhlhk"Lhbh, jobkch h }kwzh ch gdfnhjh jhw ghyh}hchw h Ldhwh, hghpkzhl jo Zkifz# Cow wëgvlow 84 f 8;, o fjkmâgko, gob wfvw 87 hcjhyfw, fwzh}h fczyf ow bhkw hlzow jobvcjo#
H mozo okzo, h ñlzkbh, hpyfwfczh ho wfv gfczyo vbh nyhcjf gocwzyvîço, wkzvhjh fb gkbh jf
vb boczf# Hzyèw dè jk}fywhw boczhcdhw xvf gfyghb h ghwh# O gëv fwzè mfgdhjo, gob
bvkzhw cv}fcw# F ch myfczf jh ghwh, dè vb nyhcjf lhno, xvf yfmlfzf zojh kbhnfb#
O fcxvhjyhbfczo ë o poczo moyzf jfwwh mozonyhmkh# O moz÷nyhmo opzov poy ghpzvyhy, fbnyhcjf plhco nfyhl, fwwh kbhnfb jf bhcfkyh xvf o phlègko fwzk}fwwf gfczyhlkqhjo, f o
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 46/51
:=
lhno yfmlfzkwwf zojh h phyzf jf zyèw jh mknvyh# Ë }kwâ}fl xvf o zfbh h wfy mozonyhmhjo ë h
gocwzyvîço, co fczhczo, ho kc}ëw jf wkbplfwbfczf jhy qoob f ghpzhy, poy wk w÷, h ghwh, o
hvzoy wf kcwpkyov ch phkwhnfb xvf gfygh}h o oiafzo pykcgkphl, f hwwkb, mfq vbh iflh
mozonyhmkh# Powkgkocov"wf ifb jkwzhczf jo oiafzo, jo ovzyo lhjo jo lhno, ghpzhcjo fb wvh
zozhlkjhjf o phlègko#
Cfwzh mknvyh, h yflhîço mvcjo/mknvyh ë vb povgo jkmfyfczf# Pflh pykbfkyh }fq o oiafzo fb
xvfwzço cço ë ñckgo co xvf wf yfmfyf à mknvyh# Flh ë gobpowzh pflo phlègko f o lhno,
fcxvhczo o mvcjo ë yfzyhzhjo pflhw boczhcdhw# Jfwzh moybh, o mvcjo zfb gobo oiafzk}o
wvnfyky h kjfkh jf xvf wf zyhzh jf vbh gocwzyvîço wfnvyh, yojfhjh poy boczhcdhw, f jf
jkmâgkl hgfwwo h phyzky jhxvflf poczo# Ho kbhnkchy h mozonyhmkh ghpzvyhjh kc}fywhbfczf,ov wfah, moz÷nyhmo co hlzo jh boczhcdh, yfzyhzhcjo o phlègko poy gkbh, f o lhno ho mvcjo,
cço zfyâhbow h bfwbh kbpyfwwço# H kjfkh h wfy zyhcwbkzkjh wfykh ovzyh, f cfgfwwkzhykh jf
ovzyh hcèlkwf#
H lvq chzvyhl zfb nyhcjf phpfl, gobo fb zojhw hw jfbhkw mozonyhmkhw hchlkwhjhw# Flh xvf
pfybkzf xvf dhah o fmfkzo jf yfmlfto ch lhnoh, xvf pfybkzf fwzfcjfy h kbhnfb jo phlègko
phyh h ènvh# Hw goyfw jo ghwzflo wf jfwzhghb fb bfko how }fyjfw f hqvkw jh kbhnfb,jhcjo bhkw kbpoyzécgkh hkcjh à gocwzyvîço#
H lfnfcjh hpyfwfczh xvhl gocwzyvîço ë bowzyhjh ch mozo, jf xvfb pfyzfcgfv, wvh yflhîço
gob h yfpoyzhnfb, f hkcjh gvykowkjhjf dkwz÷ykgh# Ë vb gobplfbfczo kbpoyzhczf phyh
vbh mozonyhmkh xvf, hpfchw poy flh bfwbh, cço phwwh kcmoybhîöfw pyomvcjhw#
Ë, poyzhczo, vbh mozonyhmkh hyzâwzkgh, ftglvwk}hbfczf pflh moybh jf yfzyhzhy o oiafzomozonyhmhjo# Gobo hmkybh Golk $8;;8+, o xvf zoych vbh mozonyhmkh hyzâwzkgh ë h bhcfkyh
gobo flh ë yfzyhzhjh, f cfwzf ghwo, h fwgoldh jo écnvlo, fcxvhjyhbfczo f fzg,
zyhcwmoybov vbh mozo gobvb, fb vbh kbhnfb bvkzo iockzh, gob gvkjhjo fwzëzkgo
nyhcjf f xvf cow kcjvq h pfcwhbfczow hlëb jhxvflfw ftpyfwwhjow pflh lfnfcjh, f h mozo
wkbplfwbfczf# Jè ho lfkzoy h powwkiklkjhjf jf pojfy kbhnkchy powwkiklkjhjfw f
kczfypyfzhîöfw à mozo#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 47/51
:>
6 GOCGLVWÇO
Fwzf zyhihldo zf}f gobo pykcgkphl oiafzk}o gobpyffcjfy h bhcfkyh gobo h kcmoybhîço f
h hyzf wço zyhzhjhw chw mozonyhmkhw jh yf}kwzh Chzkochl Nfonyhpdkg# Poy wfy vb pfyk÷jkgo
yfgocdfgkjo bvcjkhlbfczf pflhw wvhw hjbkyè}fkw mozonyhmkhw, f wf zyhzhy jf vbh yf}kwzh
aoychlâwzkgh, wvynf h gvykowkjhjf jf kc}fwzknhy f jfw}fcjhy xvhl h pykoykjhjf jhjh àw
kbhnfcw, wf ë kcmoybhy ov fcghczhy pflh wvh iflfqh#
Jfwzh moybh, jhw okzo mozonyhmkhw jf moldh jvplh wflfgkochjhw, h phyzky jow fwzvjow
zf÷ykgow f hcèlkwf jhw bfwbhw, gocwzhzov"wf xvf wfkw powwvâhb zfoy bhkw aoychlâwzkgo xvf
hyzâwzkgo# Poyzhczo, ë powwâ}fl hmkybhy xvf h Chzkochl Nfonyhpdkg pykoykqh h kcmoybhîçofb wvh yf}kwzh# Hwwkb gobo ë o wfv phpfl, h yf}kwzh pyfzfcjf kcmoybhy wfvw lfkzoyfw woiyf
ow bhkw jk}fywkmkghjow hwwvczow, f hwwkb wfcjo, vzklkqh"wf jf mozonyhmkhw gdhbhzk}hw phyh
gocglvky wfv oiafzk}o#
Ë kbpoyzhczf yfwwhlzhy h f}kjfczf pyfogvphîço gob h fwzëzkgh mozonyèmkgh, hmkchl, h yf}kwzh
powwvk zhl mhbh nyhîhw àw wvhw kbhnfcw xvf gocwfnvfb zyhcwbkzky bhkw jo xvf
wkbplfwbfczf pojf"wf }fy# Flh vwh fwzf yfgvywo, f wvh mhbh, phyh kcmoybhy, goczhydkwz÷ykhw, kcwzyvky wfvw jk}fywow lfkzoyfw# Fwzf ë o jkmfyfcgkhl jh yf}kwzh1 mozonyhmkhw
kcmoybhzk}hw, bhw iflhw#
Ë cfwzf poczo xvf wf jfwzhgh h jkmkgvljhjf fcgoczyhjh ch hcèlkwf jf zhkw mozonyhmkhw# O
xvf pyopkgkov h jfmkckîço mkchl jf ghjh vbh jflhw moyhb jfzhldfw, xvf jf gfyzh moybh,
jfbhygh}hb h lkcdh zácvf fczyf ow jokw gocgfkzow pyopowzow jf kcâgko1 hyzf f aoychlkwbo#
H kczfypyfzhîço jo xvf ë hyzâwzkgo ë wviafzk}h# O xvf pojf wfy hyzf phyh vbh pfwwoh, phyh
ovzyh zhl}fq cço wfah# Phyzkcjo jkwwo, ivwgov"wf gykhy vb pfygvywo jf hcèlkwf lf}hcjo"wf
fb goczh hwpfgzow zëgckgow jh mozonyhmkh, phyh fczço, pojfy zfy vbh yfwpowzh bhkw
fwpfgâmkgh jo xvf pojfykh wfy gdhbhjo jf hyzâwzkgo#
Hw mozonyhmkhw gocwkjfyhjhw aoychlâwzkghw yfgfifyhb zhl jfcobkchîço, pykcgkphlbfczf,
pflh wvh cfgfwwkjhjf jf kcmoybhy# Poy hwpfgzow yflhgkochjow à xvfwzöfw wogkhkw,
yflknkowkjhjf, dkwz÷ykh, f fzg# Hlëb jf, fb wvh bhkoykh, jfpfcjfyfb jh lfnfcjh phyh vb
fczfcjkbfczo yfhl jh wkzvhîço yfzyhzhjh#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 48/51
:4
Aè chw mozonyhmkhw hyzâwzkghw moyhb lf}hjow fb goczh hwpfgzow jkmfyfcgkhjow gobo
jkwzoyîöfw jf kbhnfcw, kczfcîço jkwzkczh ch bhcfkyh jf zyhcwbkzky h bfcwhnfb }kwvhl,
hlzfyhîöfw jh yfhlkjhjf f fzg# H mozonyhmkh cço wf lkbkzh}h hpfchw h zyhcwbkzky hxvflh
kcmoybhîço xvf ghyyfnh, bhw zhbiëb pfybkzkh ky hlëb jhxvklo lkjo# Pojf"wf kcmfyky
jk}fywhw powwkiklkjhjfw chw jvhw mozonyhmkhw gocwkjfyhjhw hyzâwzkghw#
H yf}kwzh gob gfyzfqh hpyfwfczh ovzyhw mozonyhmkhw xvf wfykhb ghyhgzfykqhjhw poy
hyzâwzkghw, co fczhczo, dè jf wf lfbiyhy h fwgoldh jf wf hchlkwhy hpfchw hw mozonyhmkhw fb
jfwzhxvf jf hpfchw jvhw yfpoyzhnfcw#
Poy mkb, cço xvfy jkqfy xvf h yf}kwzh wfah hpfchw aoychlâwzkgh# Flh ë vbh yf}kwzh
aoychlâwzkgh, gob yfwpocwhiklkjhjf dkwz÷ykgh f wogkhl, xvf pyfqh poy gvkjhjow fwzëzkgow fb
wvhw yfpoyzhnfcw# Hw mozonyhmkhw wço o ghyyo"gdfmf jo pfyk÷jkgo# Wço hzyhzk}ow à
kcmoybhîço#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 49/51
:;
YFMFYÁCGKHW
HVBOCZ, Ahgxvfw# H Kbhnfb# 87# Fj# Phpkyvw Fjkzoyh, 9004#
IHYIOWH MKLDO, Dkljfiyhcjo# Mozoaoychlkwbo1 hyzf f ëzkgh# Wknco, }# 9, c# 9 , p# :0"
:7, ovz/8;;:#
IHYZDFW, Yolhcj# H Gébhyh Glhyh# Fjkzoyh Co}h Myoczfkyh# 8;4:
IHYZDFW, Yolhcj# O ÷i}ko f o Oizvwo# Fjkzoy1 Fjkîöfw >0, 900;
IOHW, Wëynko ]klhw# O fwzklo bhnhqkcf ‗ o zftzo fb yf}kwzh# Wvbbvw, 8;;=#
IOWK, Hlmyfjo# Yfmlftöfw woiyf h hyzf# ># fj# Fjkzoyh Èzkgh, 9008#
IVWWFLF, Bkgdhfl# Zvjo woiyf mozonyhmkh# Zdobwoc Pkocfkyh, 8;;4#
GOLK, Aoynf# O xvf ë hyzf? 86# Fj# Iyhwklkfcwf, 8;;6#
GOWZH, Dflovkwf5 YOJYKNVFW, Yfchzo# H mozonyhmkh bojfych co Iyhwkl# Gowhg
Chkm{# 900:#
JOCJKW, Jockw H## Wkczhtf jh Lkcnvhnfb ]kwvhl# 9# Fj# Wço Phvlo1 Bhyzkcw Moczfw,
8;;>
JVHYZF, Aoynf5 IHYYOW, Hczocko $Oyn+# Bëzojow f zëgckghw jf pfwxvkwh fb
gobvckghîço# 9# Fj# Wço Phvlo1 Hzlhw, 900=#
JVIOKW, Pdklkppf# O hzo mozonyèmkgo f ovzyow fcwhkow# 88# Fj# Phpkyvw Fjkzoyh, 9004#
MKLDO, Jvâlko Ihwzzkock# Pfxvfch Dkwz÷ykh jh Hyzfw co Iyhwkl# 9# Fj# Fjkzoyh Èzobo,
9004#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 50/51
60
DV[NDF, Yfcë# O pojfy jh kbhnfb ‗ hyzf f gobvckghîço# Fjkzoyh1 Fjkîöfw >0, 8;;4
EOWWO[, I÷ykw# Mozonyhmkh f Dkwz÷ykh# 9# Fj# Hzflká Fjkzoykhl, 9007#
EOWWO[, I÷ykw# Yfhlkjhjfw f mkgîöfw ch zyhbh mozonyèmkgh# 7# Fj# Hzflká Fjkzoykhl,
9009
EVIYVWL[, Glèvjko H## O xvf ë mozonyhmkh# :# Fj# Iyhwklkfcwf, 8;;8#
LFKZF, Ácko# O xvf ë mozonyhmkh hmkchl? Jkwpocâ}fl fb1 <dzzp1//~~~#mozonyhmkh"
jn#gob/o"xvf"f"h"mozonyhmkh"hmkchl/ 3# Hgfwwhjo fb 04 jf ovzviyo jf 9080#
BHCNVFL, Hlifyzo# Lfcjo kbhnfcw# 9# Fj# Wço Phvlo1 Fjkzoyh Wgd~hygq, 9007#
BFJKCH, Gyfbkljh# Cozâgkh1 vb pyojvzo h }fcjh ‗ aoychlkwbo ch wogkfjhjf vyihch f
kcjvwzykhl# 6# fj# Wvbbvw Fjkzoykhl, 8;44,
PFCH, Mflkpf# Zfoykh jo Aoychlkwbo# Goczftzo, 9006#
YOWWK, Gl÷}kw# O xvf ë aoychlkwbo?# Iyhwklkfcwf, 8;;:#
WHCZHFLLH, Lñgkh5 COZD, ^kcmykfj# Kbhnfb1 gonckîço, wfbk÷zkgh, bâjkh# Wço
Phvlo1 Klvbkcvyhw, 7¡ fj#, 8;;4#
WÈ]KO, Fvnácko# Mozonyhmkh jknkzhl co Iyhwkl1 h kbhnfb ch kbpyfcwh jh fyh p÷w"mozonyèmkgh# Yko jf Ahcfkyo1 Pyfmfkzvyh jh Gkjhjf jo Yko, 9009#
WGHLQO, Bhyâlkh# Aoychlkwbo jf Yf}kwzh# 9# Fj# Goczftzo, 900:
WOVWH, Aoynf Pfjyo# Vbh dkwz÷ykh gyâzkgh jo mozoaoychlkwbo ogkjfczhl# Gdhpfg÷1
Nykmow1 Mloykhc÷polkw1 Lfzyhw Goczfbpoyécfhw, 9000#
8/7/2019 A FRONTEIRA ENTRE A ARTE E A INFORMAÇÃO
http://slidepdf.com/reader/full/a-fronteira-entre-a-arte-e-a-informacao 51/51
68
ZH]HYFW, Hczúcko Lvâw Bhyxvfw# H mozonyhmkh hyzâwzkgh f o wfv lvnhy ch hyzf
goczfbpoyécfh# Yf}kwzh Whpkfcw1 Dkwz÷ykh, Phzykbúcko f Hyxvfolonkh# c#8, p# 884"89;,
avl/900;# Jkwpocâ}fl fb1
<dzzp1//~~~#yf}kwzhwhpkfcw#oyn/Ikilkozfgh/cvbfyo8/H_mozonyhmkh_hyzkwzkgh#pjm 3#
Hgfwwhjo fb 8: jf ovzviyo jf 9080#
]KGFCZF, Ghylow Mhjoc# Mozonyhmkh1 H xvfwzço flfzyúckgh# 9# Fj# Kc1 WHBHKC,
Fzkfccf $oyn#+ O mozonyèmkgo# Wço Phvlo1 Dvgkzfg, 9006#
]KLFLH, Pfjyo Dfcykxvf Hl}kb# Mozoaoychlkwbo1 h hplkghîço jh hyzf chw mozonyhmkhwaoychlâwzkghw# Boconyhmkh, Gfczyo Vck}fywkzèyko jf Iflo Doykqoczf, VCK"ID, Iflo
Doykqoczf, 9006#
Top Related