A importncia dos Estudos longitudinais no Brasil para os
servios de sade A contribuio dos Registros de Cncer Gulnar Azevedo
e Silva Mendona Coordenao de Preveno e Vigilncia Instituto Nacional
de Cncer
Slide 2
Estratgias de interveno e avaliao Planejamento das Aes
Identificao do Perfil Epidemiolgico Estabelecimento de
Diretrizes
Slide 3
Registros de Cncer Se caracterizam em centros de coleta,
armazenamento, processamento e anlise - de forma sistemtica e
contnua - de informaes sobre pacientes ou pessoas com diagnstico
confirmado de cncer. Podem ser: de base populacional (RCBP) de base
hospitalar (RHC)
Slide 4
1967 - 1 RCBP - no municpio de Recife 1969 - 2 RCBP - no
municpio de So Paulo 1971 - 3 RCBP - no municpio de Fortaleza 1973
- 4 o RCBP - no municpio de Porto Alegre 1975- Registro Nacional de
Patologia Tumoral (RNPT) 1983- 1 Registro Hospitalar de Cncer (RHC)
no Instituto Nacional de Cncer INCA 1986 - RCBP de Goinia 1987 -
RCBP de Belm 1991 - RCBP de Campinas Registros de Cncer de Base
Populacional no Brasil - histrico
Slide 5
Registros de Cncer de Base Populacional Belm - 1987 Porto
Alegre - 1973 So Paulo - 1969 Goinia - 1986 Recife - 1967 Fortaleza
- 1971 Campinas - 1991 Total de 21 RCBP 20 localizados em municpios
de capitais 01 localizado em municpio fora de capital Porto Alegre
Curitiba So Paulo Goinia Salvador Recife Natal Fortaleza Belm
Vitria Campinas Aracaju Braslia Belo Horizonte Joo Pessoa Manaus
Palmas Teresina Campo Grande Cuiab Florianpolis 1995 07 2005 21 14
1999 Salvador - 1996 Natal - 1996 Aracaju - 1998 Curitiba - 1997
Rio de Janeiro - 1996 Braslia - 1996 Vitria - 1999 Rio de Janeiro
(desativado) Macei (desativado)
Slide 6
Rio Grande do Sul Paran Rio de Janeiro Gois Bahia Pernambuco RG
do Norte Cear Par Santa Catarina Tocantins Espirito Santo Sergipe
Braslia Minas Gerais Piau Paraba Amazonas Mato Grosso Mato Grosso
do Sul Alagoas n n Estados com RHC n n Estados sem RHC So Paulo
Registros Hospitalares de Registros Hospitalares de Cncer Existem
hoje no Brasil 183 RHC (em hospitais CACON e NO CACON) 100 RHC nos
hospitais CACON sob a coordenao do INCA 52 RHC em hospitais CACON
de So Paulo sob a coordenao FOSP 21 RHC nos hospitais NO CACON sob
a coordenao do INCA 10 RHC em hospitais NO CACON de So Paulo sob a
coordenao da FOSP 190 hospitais CACON
Slide 7
A Importncia da integrao entre os Registros Belm 96-98 Vitria
97 Recife 95-99 Natal 98-00 Porto Alegre 93-99 Salvador 97-02 Joo
Pessoa 99-01 Fortaleza 96 Belo Horizonte 00 Manaus 99 Fontes: 33
CACON: 02 (03 RHC) 47% das informaes Fontes: 29 CACON: 06 (10 RHC)
43% das informaes Fontes: 17 CACON: 02 (02 RHC) 36% das informaes
Fontes: 08 CACON: 01 (02 RHC) 46% das informaes Fontes : 18 CACON:
06 (06 RHC) 48% das informaes Fontes: 5 CACON: 04 (06 RHC) 60% das
informaes Fontes : 14 CACON: 03 (03 RHC) 37% das informaes Fontes :
19 CACON: 02 (04 RHC) 24% das informaes Fontes : 34 CACON: 03
(03RHC) 21% das informaes Fontes : 34 CACON: 01 (01 RHC) 29% das
informaes Fontes : 37 CACON: 01 (01 RHC) 37% das informaes Aracaju
96 Fontes : 8 CACON: 01 (01RHC) 22% das informaes Fontes: 09 CACON:
02 (02 RHC) 52% das informaes Campinas 91-95 Fontes: 25 CACON: 03
(03 RHC) 24% das informaes Curitiba 98 Fontes: 28 CACON: 03 (03
RHC) 34% das informaes Campo Grande 00 Palmas 00-01 Fontes: 7
CACON: 0 Distrito Federal 96-01 Cuiab 00-01 Fontes: 25 CACON:02 (03
RHC) 23% das informaes
Slide 8
Incidncia* de cncer de colo de tero, Brasil, regies do mundo
*Ajustadas pela Populao Padro Mundial, 1960. Fonte: Cancer
Incidence in Five Continents, Vol. VIII, IARC, 2002 Cncer no Brasil
- Dados dos Registros de Base Populacional, Volume III, MS/INCA,
2003
Slide 9
Incidncia* de cncer de mama, Brasil e regies do mundo
*Ajustadas pela Populao Padro Mundial, 1960. Preveno e Controle
Cncer do Colo do tero e Cncer de Mama Fonte: Cancer Incidence in
Five Continents, Vol. VIII, IARC, 2002 Cncer no Brasil - Dados dos
Registros de Base Populacional, Volume III, MS/INCA, 2003
Slide 10
Distribuio dos dez tumores primrios mais freqentes, segundo
estadiamento clnico INCA 2000 a 2001. Fonte: Registro Hospitalar de
Cncer, Hospital do Cncer Unidade I, II e III /INCA/MS. Dados dos
Registros Hospitalares de Cncer
Slide 11
Sobrevida geral de pacientes com cncer de prstata, mama
feminina e clon-reto, atendidos no Instituto Nacional de
Cncer/Hospital do Cncer I (INCA/HCI) Rio de Janeiro Brasil, 1990 a
1996 Marise Rebelo 1 Paulo Rebelo 1 Mirian Souza 1 Marceli Santos 1
Cludio Noronha 1 Srgio Koifman 2 Moyss Szklo 3 1 Instituto Nacional
de Cncer, Coordenao de Preveno e Vigilncia, Diviso de Informao, Rua
dos Invlidos 212, Centro Rio de Janeiro Brasil CEP:20231-048. 2
Fundao Oswaldo Cruz, Escola Nacional de Sade Pblica. 3 John Hopkins
University.
Slide 12
Objetivos O objetivo desse estudo foi estabelecer modelo
metodolgico, padronizado, a ser aplicado nos Registros Hospitalares
de Cncer (RHC), do Brasil, para estimar as taxas de sobrevida. Como
resultado espera-se obter informaes sistematizadas e regulares,
sobre seguimento dos pacientes, necessrias ao sistema de informao
nacional sobre cncer, o que possibilitar subsidiar a construo de
modelos prognsticos frente a realidade brasileira.
Slide 13
Mtodo Para realizao da coleta de dados sobre o seguimento foram
seguidas as estratgias: busca das informaes no banco de dados do
RHC cruzamento com o banco da mortalidade da SES/RJ (dados
disponveis - 1991 a 2001) cruzamento com o banco de informaes
hospitalares (dados disponveis - 1990 a 2001) busca nos pronturios
das informaes incompletas no banco de dados do RHC busca ativa por
telefone envio de correspondncia (por meio de carta-resposta)
Slide 14
Resultados Percentual dos casos analticos estudados segundo
estgio clnico na data do diagnstico
Slide 15
Resultados Percentual dos casos estudados que chegaram ao
hospital para diagnstico em estgio avanado, dentre aqueles que
tinham estgio clnico na data do diagnstico - INCA/HCI - Rio de
Janeiro - 1990 a 1996
Slide 16
Resultados Curvas de sobrevida em cinco anos segundo estdio
clnico do tumor, para pacientes com cncer de prstata assistidos no
INCA/HCI - Rio de Janeiro - 1990 a 1994
Slide 17
Curvas de sobrevida em cinco anos segundo estdio clnico, para
pacientes com cncer de mama feminina assistidas no INCA/HCI - Rio
de Janeiro - 1992 a 1996
Slide 18
Curvas de sobrevida em cinco anos segundo gnero, para pacientes
com cncer de clon e reto assistidos no INCA/HCI, Rio de Janeiro -
1992 a 1996
Slide 19
Curvas de sobrevida em cinco anos segundo estdio clnico do
tumor, para pacientes com cncer de clon e reto assistidos no
INCA/HCI - Rio de Janeiro - 1992 a 1996
Slide 20
Concluses A taxa de sobrevida geral, em cinco anos, para
pacientes com cncer de prstata assistidos no INCA/HCI no perodo de
1990 a 1994, foi de 45,9%. A taxa de sobrevida geral, em cinco
anos, para pacientes com cncer de mama feminina assistidas no
INCA/HCI no perodo de 1992 a 1996, foi de 52,2%. A taxa de
sobrevida geral, em cinco anos, para pacientes com cncer de clon e
reto assistidos no INCA/HCI no perodo de 1992 a 1996, foi de
51,4%.
Slide 21
Estudos com dados dos RCBP brasileiros Braga, Latorre e Curado,
2000, Cad Sade Pblica Sobrevida cncer infantil, em Goinia Teixeira,
2000 Sobrevida relativa cncer estmago (2002, Eur J Cancer) Teixeira
et al, 2002 Sobrevida relativa cncer pulmo Abreu, 2001 Sobrevida
cncer mama, Goinia 1984 Latorre, 2002 Tendncias incidncia e
mortalidade vrios cnceres Latorre, Curado, Mirra e Koifman, 2003
Comparao incidncia e mortalidade, Goinia/So Paulo - Seminrio
Nacional sobre Informaes em Cncer
Slide 22
Estudos com dados dos RCBP brasileiros Gomes, D.C., Oliveira,
J.F.P., Rebelo, M.S., Reis, R.S., Santos, M.O., Szklo, M., 2004.
Incidncia de Cncer no Brasil Dados dos Registros de Cncer de Base
Populacional. VI Congresso Brasileiro de Epidemiologia Gomes, D.C.;
Oliveira, J.F.P.; Rebelo, M.S.; Reis, R.S.; Santos, M.O. Szklo, M.,
2004 Incidncia e Mortalidade por Cncer no Brasil Tendncias VI
Congresso Brasileiro de Epidemiologia Reis, R.S.; Santos, M.O, 2004
Tumores Infantis Perfil Epidemiolgico nos Registros de Cncer de
Base Populacional VI Congresso Brasileiro de Epidemiologia
Slide 23
Estudos com dados dos RCBP brasileiros RCBP So Paulo, 2004
Tendncia e sobrevida cncer na infncia www.fsp.usp.br Curado e
Latorre, 2005 Tendncia e sobrevida cncer de cabea e pescoo, So
Paulo e Goinia
Slide 24
Clinical trials highest survival Population studies average
survival a If the survival rates among the poorest matched those
among the richest in England and Wales, 12,700 untimely deaths
could have been prevented amongst those diagnosed between 1986 and
1990. Clinical research and public health Michel Coleman London
School of Hygiene and Tropical Medicine
Slide 25
More bowel cancers are being cured
Slide 26
Breast cancer in England trends in incidence, survival and
mortality Mass screening Coleman et al., 2001
Slide 27
EUROCARE study in 2003 22 countries 6.5 million adults 1978-94:
1.8 million diagnosed 1990-94 Follow-up to 1999 42 types of adult
cancer 67 cancer registries Iceland * Finland * Norway * Sweden *
Denmark * England Scotland * Wales * AustriaFranceGermanyItaly
Malta * NetherlandsPortugalSpainSwitzerland Czech Republic Estonia
* Poland Slovakia * Slovenia* * national cancer data
Slide 28
Describing cancer survival patterns Explaining differences in
survival How many patients are cured? How many cancer survivors?
Clinical follow-up studies Cancer survival in Europe
Slide 29
Breast cancer five-year survival (%) Women diagnosed 1990-94,
followed up to 1999 Coleman et al., 2003
Slide 30
Testicular cancer five-year survival (%) Men diagnosed 1990-94,
followed up to 1999 Coleman et al., 2003 T E S TI S
Slide 31
Nordic countries South and West Europe UK (England, Scotland,
Wales) Eastern Europe Data covering less than 100% of country
All-cancers five-year survival index (%) Patients diagnosed
1990-94, followed up to 1999
Slide 32
Slide 33
We don t match other countries in its prevention, diagnosis and
treatment. It s not good enough. England and Wales lag behind
Europe. Tony Blair MP, Daily Mail, 20 May 1999 Prime Minister s
cancer summit
Slide 34
Public Health minister responds to EUROCARE The NHS Cancer Plan
will speed up access to high quality services across the country to
bring cancer services in line with the rest of Europe Yvette Cooper
MP, Hansard, 23 Jan 2002 The poorer survival rates in the UK for
many cancers [are] to a large extent real. Yvette Cooper MP,
Hansard, 20 July 2001
Slide 35
Area of disk proportional to 5-year relative survival
Incidence, prevalence and survival, all malignant neoplasms, 17
European countries, 1992 Annual incidence rate per 100,000
Prevalence per 100,000
Slide 36
Area of disk is proportional to Total National Health
Expenditure $ PPP: Parity Purchasing Power per capita (US $)
Sources: OECD 2002; EUROCARE-3 2003 Five-year relative survival,
all cancers, women, Europe, 1990-99 vs. Gross Domestic Product 1997
Gross Domestic Product in US$PPP Five-year relative survival index,
all sites, women
Slide 37
Global range in cancer survival Europe, USA and developing
countries Europe Developing countries USA Europe Developing
countries USA 0 0
Slide 38
International cancer survival differences the CONCORD study.
Descrever e explicar as diferenas na sobrevida de cncer Steering
Committee Steering Committee Franco Berrino (Milan, Italy) Riccardo
Capocaccia (Rome, Italy) Michel Coleman (London, UK) Mark Elwood
(Canberra, Australia) Gemma Gatta (Milan, Italy) Timo Hakulinen
(Helsinki, Finland) Sergio Koifman (Rio de J., Brasil) Jean-Michel
Lutz (Geneva, Switz.) Gulnar Mendona (Rio de J., Brasil) Andrea
Micheli (Milan, Italy) Milena Sant (Milan, Italy) Hideaki Tsukuma
(Osaka, Japan) Donna Turner (Manitoba, Canada) Arduino Verdecchia
(Rome, Italy) Hannah Weir (Atlanta, CDC, USA) John Young (Atlanta,
SEER, USA)
Slide 39
Comparative survival studies CONCORD study International
collaboration of cancer registries In progress (results expected
late 2005)