Imprenta at Libreria ni J. Martine^Plaza Moraga JM-36, ealderoii de la Barea 10$ at Estrande TrBinunddk.

Ipinagbibili sa LIBRERIANG ito ang mga sumu-sunod na aklat s?^ wikaog tagalog:

Bulmy ni Aladino '; Bi^hay n* > A!ejantlr6 lit I>» Lui^^

Alinau2or '

"*

Artnro, Lauro at Ro,«^alio

Amang h\ ionnsBakloyinoBeatrii

Beata Siaria

Bernardo GarpioBertong -laseng

Blanea JElor

Ba]>aying Saniaritana

Oabayong TablaOelira

Gonda, UrbanoConsi|tlacior at Urbanoerieeiila

'Dama In^3L).ft MareelaD> Marfa aa AhaaDoee PjCre^

Dr. J<>Hr6 Rizal

Dr. Jos6 Biirgos

D Diego at D.^ JnanaEeirnuhdoEliseo at ni Peli^a

Elig«o at Hortensio /

KsopoEmilioFeIi7.anlo

EieleB AmantetiFlorant€J at LanraElorentiimFloriflo

Goniialo de C6rilovft «'^

GunWs-Haring A??iiero ^

\\

> Ca]Hbazft i;

> fcfHiil at Dayid> t^alonion

Ibdnp Adarna i.

^beia 1;

jRCobina j,

Jaime del Pr^o -^ \\

Jo34 ^''eiidid#ii

^Z

palaMpan: Birnbirn l(nng sanlan tania^

•Jo8^ Flprep

Juan Baehiller

Juan at MariaJnHn PatAyJuan Tifio80%

Juan TanmdJuan LabuyoJulieta at RorneoLeopoldoLudovicoLandae ^a tuutuninliigaya^ia Langit at MundaManriqueMaria MeieedNtrii. 8ra. de AntipoloPerpetuaPantinoplePrineipe Gimeno

» Eraatro> Orontid> Igrnidio

» 01iverc3

Pitong Lifante8 de LaraProeesoPluti'Santorum 8 pangeattPoneio Pilato

Reina HoraKodolfoRodrigo de Yillas

Santa Ana> Eulalia

» Isabel

> ReginaSiges^mundoSofia, Teresa at Maura^Sagrada MisaSantong si MoikosSanta ElenaTablante de RieamonteTatlong NiimeroTntlong Perftonas

Tomas at MariaTotoo at SimmfalingUHran ng GabaitanUrbana at ni Eeliaa

P- O.ill%^l

salitA at bOhayN A N G

LIYEROS

AT NG PRINGESA ARMENIA

SA GAHARIAN NANG INGLATERRA" o

AT SAMPO.NAXG BUHAY

NSPRINeiPEARTOS AT NGPRINGESA BLANGA

NA AMA AT TNA NI

D. JUAN TESOSOSA EEINONG YALENOIA.

, MAYNILA, 1915

IMPRENTA AT LIBRERIA

J. MARTINEZP. Moraga 34-30, P. Calder6n 108, Reari58-155' Int.; at Est^aude 7, Binunddis,

'i '^-wl-,ii^,;i^^^''5^;:5!?l:;ii>i^f>^^?|;

SALITA AT BtHAYnang:

fRiNCffE OLIYEROS AT

NAN6 PRINGESA ARMENIASA GAHARIAN NANG INGLAtERRA

AT SAMPO NANG BUHAY

NG PRiNGIPE ARTOS AT N6 PRINCESA BLANGA

NA AMA AT INAT NI

D. JUAN TEi^OSOSA REINONG VALENCIA.

Titigan nang matd,t; mal^sin nang isip

ang inilagay eong pinunl^ sa anit,

sa balang lumit&o« bunga,i, eun humitie

pumit^s ang balang may nasa at i\y\g.

Ang halamang ito.i, itinatalatag

sa madlang may gusto,i, ipinatatatap,

at nang maunaua eun saan nag buhatay aquing mumula.t, paquing^n nang lahat.

Ptinong pinagmuUn reinong Inglaterra

hltriug Aie^andro nang nabubuhay pa,

ay qainainataydn nang asauang sinta

dapoua.t, may ande na prineipeng isa.

Na si Oliyeros Gastilla ang ngalan

na naguing balit^ sa lae&s at tapang,

gayondin sa licsi,t, manga earunungansa alin mang guerra naguing easabih^n.

lyon namang reina sa reinong Valencia

na eabalitaan ngala.i, Eustaquia,

sa ayos at gand^ alang^ng ipara

di mababagayan naog alin^ mang Ninfa.

Na quinamatay^n nang asauang liyag

iyong daraquilang reinang saed^l taas,

siydng sinalinan nang boong facultad

nang eorona at; eetro nang sacramajeitad.

At may anae namaa na isang prineipe

na naguing balita sa tapang at liesi

pinageataeut^n nang leoa at tigre,

nang madlang guerrero at manga gigante.

Cay^ nga,t, sa tapang sa mundo,i, na bant6g

sa paquiquibaca nang prioeipe -Artos,

maraming sumuc5 na manga guerreros

dito sa bayani sa paquiquib4aioc.

Di cp pag-aanhin nag tama nang sinta

haring Alejandro.t, reina Eu8taquia,

siyA namaag hingi nang real eonsulta

eay^ di nalao,i, na pa desposada.

At itdng dalauang prineipeng mariquit

ang pagsusunuran parang mageapatld,

na pinilas mandin nang pageaeaparis

mageasama siU sa tahanang silld.

Ugali nang mund6 nang saliudng p^lad

ang anomang galing ay mageaeasumbdt;

at ang earaniuan na naguiguing laead

tucs6 nang demonio ang bumabagabag.

— 3 —Maoang isang gabi reina,!, nanaguinip

sa eay 01iveros nang sintd,t, pag-ibig,

nang ito4, maguising malaqul ang galit

dito sa pamangquln di ibig masilip.

Itong 01iveros munti nama,i, ualang

malay nang sa reinang daldng eagalitan,

na eun eaya parang nahalata lamangay sa pagsasalo,t, pageain sa dtilang.

Ang reina.i, nagtindig sa up6,i, nagbi\hat

at iniirapan ang prlneipeng hayag,

sa eay Oliveros it6 ay matatdp.

sa dalauang mat^,i, ang luha,i, pumatae.

Sa pagay6ng lagdy namamasddn pal^

nang prlneipe Artos na eatotong sintd,

pagdaca,i, tinan6ng at ang uiea niya

eapatid co,i, baquin nageaeagayon ca.

An6 ang dahiMng iguinalalagl^g

diyan sa mati mo niy6ng luhang p^rlas,

houag moDg tulutan ngay6n pa mag-ulap

ang mue-ha mong iyiih arao nang liuanag.

Sa' eay 01iveros namdn ang tinuran

Artos, hindi co na sueat ipagsaysay,

ang dinadald eong manga ealumbayandalg ang palas^ng mat^las na punal.

. ^]S[a ang eabagayan sa in4 mong reina

na di co malaman ang galit na dal4,

ang ayos nang dsal na ipinaquita

mabigilt sa aquin na di co mabat^.

Aeo nama,i, ualdng sueat na-mala^aneiin an6 ang aquing naguing easaianan.

_ 4 —iquinagalit nang reinang marangalpag-apl sa aquing manga ealagayan.

Oundanga.i, pagtingin sa poong co,t, amaat sa iy6 Artos siyang iealaud,

na eun di mapiguil ang galit na daUaquing iuaualat it6ng Inglaterra.

Sa mahal mong 'mk eun hindi gumalangaeo sa amd co,i, maialapastangan,mahanga,i, ang gauin umalis at nlanaonang hindi masins^y sa manga eatouiran.

Paalam sa iy6 sint^ eong eapatld

Artos na eordeal cabiy4c nitong dibdib,

houag mong limutin ang manga pag ibig.

pinagsamahan tang loob na malinis.

Aeo ay eun eahit sa iyo,i, m4layo manalaala eatang di malilimutan,ang dalauang reino,i, iyong alagaan

na ipagtang61 mo sa maeaealaban.Ang tug6n ni Artos ay maliuag mandin

eun ang pagsasama nati,i, lilisanin

hindi mangyayari at cata,i, susundinsuedan ang b^hay co,i, mauala sa aquin.

Sa eay 01iveros namang itinug6n

Artos ay houag nang sa aqui,i, pa-ayon,

na eun isdma ca,i, ualdng magtatang61sa dalauang reino eun datning lingatong.

Oaya matir^ ca,t, paalam sa iy6

houag eang malumbay sintdng eatoto co,

eun 'ipagealoob nang Poong si Oristo

di ring malalaon magquiquita tayo.

— o —Aog aquiDg ^arrapa sa iyo co iiuan,

Artos taugapiu mo ang ISgae na senal,

na eapag namuU iydng nalalamdnhanapin mo aeo,t, na sa eahirapan.

Sa nangyaring iyon ang luba sa matdang inihabilin sa eatotong sinta,

itong maiiuai, sa di maeabat^na prlneipe Artos pumapatnubay pa.

Marami ang madlang man^ eayamananna pabdon niy^ sa eatotong hirang,

ang manga doblones di sueat mabilangdiamante,t, perlas, bat6ng maquiquinaDg.

Sinae-yan ang isang matuhng eabayo

n^ may isang aeay dala,i, bastamento,

at ang nalululan mut-ya, at earbungeo

sa paglaead niya.i, magsilbing sustento.

Na sa isang d^ong pagdaea.i, lumtilan

sampo nang cabayo,t, ibang easangeapan,

ay may isang eondeng naguing eaibigan

ang reinong Irlanda ang patutunguhan.

Di co pag-aanhin sa manga paglayag

nang sila,i, dumating sa guitna nang ddgat,

dinatndn nang on6s at baguidng malac4s

ang nasabing dibng pagdaea.i, naualat.

It6ng Oiiyeros talagd nang Langit

na sa isang tabla,i, naeapangunyapit,

sampd nang eabayo niya.i, nanga saguip

hangang naearating sa may banddng guilid.

Gay6n din ang eondeng naguing caquilala

ay naea-ahon din doon sa aplaya,

— 6 —nguni,t, mahina na dahil sa binata

uiyong manga ^lon na dinaanang sigaua.

Pi'ineipe.i, na-aua agM ibinigay

ang isang eabayo niy^ng inaaeay,

hayo na aniy^ sa eondadong lugar

acoX-_inatitir4 labas mt6ng bayan.

Salita,i, matapos ang cueva,i, tinungo

at it<5ng eausap nasoe nang eondado,

nang naroroon na ang bagay na ito

ang eonde.i, namatay na ualang remedio.

Sa mageagayon na it6ng si D. Juanang gulong nangyari ay eahambal-hambal,

ayao ipalibing nang hari ang bangedysapagea.t, sa caja malaqul ang utang. .

Cuudi may magbayad umaeong mahigpit

nit6ng eautangan ualang masasapit,

bangeay ma,i, mabul6c babantayang pilit

sampo nang eondado dadanin sa illt.

Sa nangyaring ya6n laeas nang iyaean

nang manga eapatid at eamag-anaean,

sa aua nang Dios nageataon nam^nna si 01iveros siy4ng pagdaraan.

Nagdala nang au^ saea itinanong

na eun sino iyong tauong habuburol,

nang mapag-unaua niya.t, mapagtunt6nna iyon ang eondeng easama sa ddong.

Aua nang prineipe sa nangyaring it6

nang arao ring iyon na pasa palaeio,

ang uiea sa hari pagbabayaran co

ang utang nang eonde cahima,t, mageano.

Siy4Dg pagea libing bange^y ni D. Juanat si 01iveros nagbayad nang utang,

may ilang talega iy6ng ibinigay

nangagpasalamat tanang eabinlugan.

Do6n sa nangyari sa auk nang langit

ealoloua nang eonde ay pinapagbalie,

sa eay 01iveros nang gumanting pilit

myong eautaugan sa pagtatangquilic,

Buc6d pa sa roon sa ioob nang reino

sa nageauang-gaua na parang na in6,

na narinig niyang balita sa tauoay may patorneo hari sa palaeio.

Na eun sino bagd maea pag pasaltd

sa dinurungauan 'balc6n nang prineesa,

nang manga eabayo ay hindi sasala

na siyang totoong maguiguing asaua.

It6ng naearinig nang gay6Dg balita

ang sariling loob hindi napayapa,ang cueva,i, tinungo at inisip nangagagauing magaling siyang inaeala.

Nag-uur6ng sul6ng ang nasabing loob

sa torneong ya6n siya.i, maquilahdb,

na ang ala-ala na baea inapagod

dahil sa eabayo mahinang cumild|. >

Di earingat-dingat nama,i, sa Maritihgisang eaballerong nananamit itim, -

napahintong bigla doo,i, napatiguil

sa eaniyang hardp at saea nagturing.

Oatoto ay baquin an6 ang dahildn

hindi ca dumal6 sa torneong mahal,

nariyau aDg madlaDg iba,t, ibang bayan

dahildn sa premio Dang hariDg marangal.

Aog eay 01iveros sag6t oa uiDiea

aD6 p6 aDg aquing c«yang mahihita,

it6ng eabayo co ay lubhang mahinadi macalulucs6 lampas nang bintana,

Oaeulangdng paua tug6n nang eausap

na sa pag-asa mo,i, lumayo sa pdlad,

niyong eautusin sa ini-aatas''

sa aua nang Dios parang nangingilag.

Ngayo,i, paroon ca sundin itong bilin

itanim sa isip houag lilimutin

sa harSp nang madla eun ieao dumatingsinae-yang eabayo iyong paluesobln.

Na paraaning pilit sa bintanang buc4s

saea sa eabila do6n ca lumab^s,

nguni,t, ang bilin co ang sombrerong ingat

houag ipupugay sa tanang eaharap.

At magpatuloy eang moui nitong cueva

aco,i, dadatnan mong dito,i, ualdng sala,

hayo na eatoto baea mahuli ca

naro6n Bang lahat ang tauo sa plaza.

Ipagpagay6ng co sa palaeio real

nageatipon nanga manga eamahalan,ang manga eabayo nilang sinasae-yan

ay pareparehong nangag dadambahan.Nangag pasalt^ na eamahalang lahat

ang sa isa,t, isa,i, nagpaquitang guilas,

ay ualang dumating sumapit sa tap4t

eahit ealahati nang sa balc6ng ta&s.

Sa ualang mangyari sa lahat nang iy6nman^ torneantes na nageaeatipon,

ay si Oliyeros nama,i, nagcata6nna siyang pagdating sa oras na iy6n.

Pinalucs6ng hig\k sa balc6Dg ita&s

ang eabayo niyang mahiguit na limbas,

sa ibang bintana doon.pinalabaspauang nangagtaea ang grandes na labat.

Ang galit nang hari sa nangyaring ito

ealapastanganan niyong eaballero,

ualdng taglay bait daig ang yillano

hindi man pinugay sombrero sa ulo.

Anang isa,t, isa extranjero mandinsa malayong reino siy^ ay nangaling,

eabayong sinae-yan ang camuc-ha,i, hanginttis6n at insignia ay hindi mapansin.Oun gayon ang uiea nang haring daquila

ang torneo bueas ay muling ihand^na baed magbalie ang lilo,t, ouhila

eapeupin ang isang daraanang bintana.

Oun siya,i, mahuli ang bahala,i, ac6

ga^uing parusa na dapat eun an6,

i^ eaualang galang gau^ng dili toto

ang maeaeapalit ang eaniyang tilo.

Lisanin co iy6n sandaling bayaanhariat consejo sa naguing usapan,

sa eay Oliyeros ipatungo namanit6ng eaballero sa cueYa,i, dinatnan.

Anang ealoloua uiea sa eaniyaparoon eang muli biieas nang umaga.

— 10 —eun an6 ang iyong guinaud nang unasiya mo ring gauin ngayong iealaud.

Sa icatl6ng arao ieao.i. mararaquipang hari sa iy6 magdadalang galit,

na hahatulan ca,i, ual^ng masasapit

at ang sasansala ang lah^t nang grandes.

At ieaeasal ca sa bunying prineesa

sa arao ring iy6n idedesposada,

sa iyo catoto,i, paalam na munadi rin malalaon cata,i, magquiquita.

Ani Oliyeros sintd eong eatoto

an6 eay^ng bagay iiuan mo ac6,

di co sana ibig maghiualay tayo

hirap 6 guinhaua ang easapitan co.

Cun aco,i, panunt^n pdlad na magaling

ieao po catoto,i, babahaguinan din,

sapagca,t, sa iyo nagbuhat nangaling

ieao ang nagturo nang daan sa aquin.^

Anang eaballero sa iba nang arao

mageaniig quita,t, muling magpanaydm,ang ipinangaeo houag liHmutanpag-uusiguin co parang isang utang. ^

Masabi ang gay6n caloloua,i, nalis nanang dumating namdn nang pagea umaga,ay si 01iveros gumayde pagdaeatinungo na naman iyong real plaza.

Para rin nang unang eaniyang guinau^cabayo,i, nagdaan doon sa bintana,

sac& pinalab^s niyd sa eabil^

soldadong cumupc6p 41 naea apula.

.— ^ll —

Ang galit nang hari di sueat sabihin

nagbago na namang nagbigdy nang orden,

ang pinto at bintana sarhdng magaliagnang ualang pagdaanan ang lilo at taesil.

* Kang dumating nam^n ang ieatlong arao

nullng nageatipon iyong manga mahsil,

parang nag-aantay nang eapanahunaudo6n sa toroeo na maguiguing hang^n.

Siyang piigdating na nang bunying prineipe

iyong yietoriosong dating mapag-uagui,

cabayo,i, lumatdg sa guitna nang c6rte

ang cahalimbaua,i, ang isang bohaue.

At saea lumucs6 sa balp6ng matadssa bintanang iba ang nasa.i, lumab^shindi maearaan at sarradong lahat

sa laldng nang hari siyai, napahamae.Saea pinag-utos sa soldado niyd

daepin ang principe,t, isa-bartolina,

sa eaualang galang gau^ng di magahdangayon din gapusi.t, bigyAn nang parusa.

Itong gagayonin nagbunot na agdd

nang espada niyd at saea nangusap,

sino man sa inj6 eapag may nangah^ssaesi co ang mundo sa dugo.i, daranae.

At alin ang leyng inyong natutunghansinsay sa ugali na naguing eatouiran,

sa reeta justicia ga tila mahalayparusaha.i, tauong ualAng easalanan.

Sa aquing pagsun6d sa utos uang bandobalitang dumating sa lahat nang reiuo,

— 12 ~saea nang magandp atig lahat nang it6

pariisa ang siyang aquing matatant6.

Ang ealae-hdn nila.i, dapat na mag-uari

baea ^ng ju8ticia nama,i, namamali/an6 caya,t, iny6 na ilulugami

at parurusahan na eadali-dali.

Sa nangyaring iy6n tanang consejero

lumapit sa hari ang uiniea,!, ganit6,

magdaldng habdg ca tunghan nang matd mopaquingdn ang aming pagbibigay p4yo.

Na eun mangyayari ang eapamanhieannang maoga lingc6d mo, monarca,i, paquingdnang prineipeng bunyi di dapat hatulan

at ang hinihingi,i, na sa eatouiran.

Oo,t, mangyayari ang balang maibigna sundin ang utos nang lahat mong eabig,

ang prlneipe.i, bago matdlo.t, madaigmaraming camp6n mo ang mapipiyapis.

Qailala po namin na sa Inglaterra

sa eay Alejandro ay supling at bunga,manga eaanaea.i, tubo sa Oastilla

easabihdng -dati sa alin mang guerra.

Na eun ang principe,i, siyang mapahamaesa ati,i, mayroon silang isusumb&t,haring Alejandro ay hindi papayageun hindi iganti ang eaniyang an^e.

PageaeasundSn na nang malaquing guerragugubatin tayo na uaUng pagsida,

nang reinong Valencia at nang Inglaterra

saan patutungo eaya ang Irlanda.

— 13 —^Oaya po monarea magdald eang hipis

sa tan^ng camp6n mong nagsisipamanhie,

di dapat sisihin bigydng nang pasfiquit

itong eaballerong na sa sa matnid.

Nang hindi masabi nang eapoua mahalang pangungusap moJ, ualang easaysayan,

at ang uieang hari napagay6n lamangbalang maeasun6d ay parurusahan.

Oaya pag-isipin mahal na monareanang di maguing pangit sa ibang eorona,

ipacas4i mo p6 ang aming prineesa

nang^ hindi masira ang sa bandong reza.

It6ng nagagaiit naglubag ang loob

na sa pagpapayo madlang consejeros,

eaya nga,t, sa gay6n ay si Oliveros

pagdaea.i, tinauag nang monareang bant6g.

Pagca,t, sa panah6n ng iiri,t, quilatis

nang alin mang guinto at manga briliantes,

ang idiniringal sa mat^ng tititig

na sa eahusayan nang gau6ng malinis.

Bagay sa pdgod mo.t, manga eapagalan

nagtauid dagat at naglaeb^y bayan,

ngayo,i, panah6n nang dapat maquinabang

sa bunying prineesa ieao ay maeasal.

Ani 01iveros monarea.i, salamat

aeo sa an&e mo ua eun mararapat,

paquinabangaQ din na hang4ng sa uaeds

ang pinagsadya co na magandang palad.

Nang arao ring. iyo,i, nasun^d ang utos

Arraenia,i, naeasaLsa eay Ohveros,

— 14 ~.

ang sayd nang reino.i, di matapos-taposnangag si pag-viva ang tandng vasallos.

Gayon din ang toua nang haring Felipe

sa manugang niyang bayag na bayani,

eaya.t, sa palaeio doo.i, nanatili

iyong easayahdn nitong magsing-easi.

Arao sa pagsieat panaho.i, nalaeadang ^uisdp nang ningning bindi eumueupas,habang lumalaon bageiis eumaealatiyong eagalingang pagsasamang tapat.

Sa pagsusunuran- nit6ng mag sing-ibig

sa eahinusayau sila.i, matahimie,linoob nang Dios Armenia,i, nagbuntistoua nang esposo.i, ualang maeaparis.

Dumating ang arao nang eapanganaeannagdaang hinusay ang prineesang mahal,at sa naguing an^e iumabas na eamb^ieapoua lalaquing pauang mariringal.

Nang quinabucasan ay pinabinyaganAlberto ang una pamagdt na ngalan,

-^t ang iealau^ ay Adriano namdnsing-isd nang quias dal^ng eagandahan.

^ Di co na sabihin ang say4 nang reino

lahat nang bintana,i, may manga damaseo,at sa tiesta reales nagbigay indulto

hari pinaual&n ang lahat nang preso.

Lisanin co yaong manga easayah&nang nasabing tiesta namdn ay naparam,it6ng mag-asaua,i, sa eatahimieanmay is^ng saeuna na sila,i, dinafn6n.

— 1o —Pagea.t, marapat nang ibig ipaq^ita

ang hampds nang Langit sa isang masala,

natanao-tanaudn nit6ng mag-asauaiyong sinasabing bundoe nang Asturia.

Sa himaldng iyong eanilang namasddnloob nang prineipe.i, parang napamaang,dahildu sa diquit nang.manga halamanesmeralda mandi.t, batong maquiquinang.

Oaya.t, itinanong sa sint^ng asauaiyong cariquitang eaniyang naquita,

na eun pagmaldsin nang d^lauang mataang lagay nang bund6c ay eaaya-aya,

Tag6n nang prineesa sint^ng iniirog

eneantado iyong sinabi mong bund6c,

mahlig^ya nga ang matdng manood y"nguni.t, ang paroo.i, dina nasisip6t.

Oaya nabalita magpabangan ngay6nang nagsipagsadydng napatungo roon,

prineipe at hari manga emperadorpauang naguing bat6ng nabubunt6n do6n.

Ang prineipe nama,i, hindi na umimiesa sintdng asaua na ipinagsulit,

inaeala niya na eung matahimiegay^e na ang loob na siya.i, aalis.

Na sa pag-uusap nama,i,' sa daratiug

ang natatalagdng oras nang pageain,

nang matapos nama,i, nagsipangupiling

. sa hihig4ng eatre princesa,i, nahimbing.

Sa maquitang gayo,i, nanaog pagdaea

it6ng OliYeros taglay ang espada,

- 16 —sa isi^Dg eabayo siya.i, sumaeay naat dalauang Iso siyaug isinama.

Ano,i, nang dumating sa tuct6c nang bundde'pagdaea.i, humiyao itong OiiYeros/

marlDgig ang gayon nang bmiiang bantogsa tinatahaoang bahay ay nanaog.

Saea nilapitan nang bruha ngang it6

~ang eay 01iveros sinae-yang eabayo,

nasa eabagsieang tagl^y nang eneantoang principe,t, aso,i, doo,i, naguing bat6.'

Magmula na niyon sa hindl pag-oui -

ang sint^ng esposa ay nagdalamhati,

eaya Dga,t, sa gayo,i, sa saquit nagauiat napaquiramay sampo pa nang hari.

At nang maratay na,t, magumon sa saquit

ang hari,t. prineesa dahilan' sa h^pis,

tumauag nang junta sa lahat nang grandes

eun an6 ang dapat gagauing matouid.Di nalibang arao nageatipong lahat

tan&ng consejeros nang monareang haydg,

nang naroroon na ang hari nangusapioh manga camp6n eol cayo,i, maquimatydg.

Magsigay4c ngay6n bruha ay gubatinang prineipe niny6 hangaring agauin,

ang sag6t nang iahat ual4ng mararatingtauo,i, mapupuesa eapag pipilitin.

Sa sag6t na yao,i, lalo pang lumubhdsaquit nang princesa,t, nang haring daquila,

Mnas ay lumayo na di mapayapana sa dinaramdam at dinadalita.

Lisanin co iyon bayaang man'ulossa eapighatian maratay sa lungeot,

salitang naiuan siyang isnsunodbuhay na naDgyari sa prineipe Artos.

Mula nang umalis ang eatotong sintd

siy^ nang palaguing na sa alaala,

ang eadahilanan na sa pagsasamamalinls na lubha t, ual^Dg haloog daya.

Nang isang tanghaliDg siya,i. naeahigasa eaniydng eatre i, natinga-tingala,

laman nang garrapa ay eahao^a-haDgaat dugoDg mistula ang eahalimbaua.

Pagdaca,i, nagtindig sa quinahihiganespada.i, quinuha, eriiz ay hinagean,

saea ang uinlea na ang sino pa mansa iyo,i, nagpah'rap ay parurusahan.

01iveros antay at aeo,i, hintin moat pag-uusiguin ea nang iyoDg eatoto,

di aeo tutugot earatn^n^may anosuedang ieaalis nit6ng hining^ eo.

Nang arao ring iyo,i, gumayde pagdaeasange^p ang eatauan sa pananandata,eabayo.i, sinae-yan at sa inaDg re'na

di aa napaalam siya,i, lumaead na.

Madlang manga reino.t, manga baydn-baydniba,t, ibang tauo,i, pinagtatanuagan,

ualang maghimaton na sa eaibigang

nacaquiquilala na sino.t, alin man.Nang ual4ng mangyari ang nasoe sa loob

_reino,i, lisanin tunguhin ang bundoe,OLIVEROS 2

— 18 —hiDdi alumana ang an6 mang pagodhangdd ay maquita ang eatotong irog.

Hangang matangbaling arao ay snmapitsandaling tumiguil eumanlong $a init,

sa puno nang eahoy nama.i, sa lalapit

isang eaballerong sagana sa diquit.

Artos ay ang bati uiniea sa eaniyd

sa dangal mo t, tads aco,i, nagtatae^,

sa gayong ealayo nang reinong Yaleneia

naearating dito ang Yuestra alteza.

Nagtac4 si Artos dito sa pagbati

naquilala siya di man easanguni,

caya,t, ang tinug6n maguinoo.i, tabi

houag ieagalit nang mahal mong budhi.

Ang isip co,t, loob parang nagtatalo

sa iy5 at eun baquit naquilala aeo,

anang eaballero aco,i, ang eatoto

nang tagd Castillang pinaghahanap mo.Di si Oliyeros ang nasa mo,t, sadya

eaya naearating nang malayong lupa,

Dgayo,i, napahamae dinatDang saeunamay ilan nang bouang siya.i, nauauala.

Oaya nga,t, may saquit hari at prineesa

na ang cabagaya,i, dahil sa eaniyd,

lingapin nang habdg sa reino,i, masoe eaat ieao ang siy&ng maeaguiguinhaua.

Di maquiquilala ang lagay mo,t, ayosuiuieaing ieao ay si 01iveros,

eaya hayo ca na,t, sa reino,i, pumasoetapunan nang habag ang ealunos-lunos.

19 —Paalam sa iyo.t, cata,i, iiuan na

sa iM nang arao quita,i, magquiquita,

sa eay Artos nam&n doo.i, naquilala

na may asaua na ang eatotong sinti.

Naglac4d na siya t, ang reino.i, tinungo

at nang dumating na i, nac-ya,t, sa palaeio,

sinalubong namlin naeg manga consejo

manga eatouaai, hiodi mamageano.Siy^ng naguing mul^Dg iquinatakimic

nitong nararatay sa hihigdng banig,

dahil sa priaeipeng toua.i, di malirip

nang maquita nila,i, gumaling ang saqult.

Oaya nga sa ti>ua nang bunying prineesa

dito sa pagdatiog nang sintdng asaua,

at gayon din namdn ang bunying monareaeanilang niyaeap sa laqui nang «ay^.

Na di nahalata pagea.t, mageaparis

ang lagdy nang mue-ha, ang quilos at tindig

hang&ng mapagabl oras ay sumapitay hindi na pansin sila,i, nagsi-idlip.

At nang maguising na nang pagea umaganangagsieain na dc6n sa lamesa,

sa prlneipe Artos pagdaeai, naquita

iy6ng sinasabing bund6c nang Asturia.

Esposa,i, tinauag prineesa eong ibig

malasin ang bund6c panoorin ang diquit,,

ang madidng halaman eahit malihit

daho,i, malalabay buDga,i, humihitie.

Tug6n nang prineesa ay eahapon lamangnang^ng ca roon sint^ng minamahal,

— 20 —baquit bagd Dgayon ay pagsasabihaadi pa nalalao.i, iyong naiimutan.

Sa sagot na iyon nang bunying priiieesa

ang priaeipe Artos ay di eumibo na,

doon na aeala ang eatotong sinta

sa bund6c na iyon ay napalamara.Inaeala niyd na maglibang-lib^ng

at nang sa prineesa ay di maramdam^n,hangSng maeatuiog inantabayananna bago nanaog sa palaeio real.

At di nagpamalay sa bunying monareasa isang eabayoi, sumaeay pagdaea,

iy6ng eabunduean ang siy^ng piuuntdat dalauang aso siyang isinama.

Sa bilis nang laead any6ng sasapitin

ang tuetue «ang bundoe siya,i, napatiguil,

na ang eabagaydn dabil sa pagdatingmy6ng eaballerong nagdadamit itim.

At saea nangusap prineipe aniya

sa sasabihin eo icao,i, tumalima,at sa aquing iitos eun magpabaya ca

ieao ay marahil na mapalamara.Sa gay6ng saeuna nang hindi amabot

ang titos co,i, sundi,t, itanim sa loob,

na eapagdating mo sa tuct6e nang buad6cieao ay humiy^o nang lubhang matun6g.Cun ito,i, marinig nang bruhang taesil,

siya,i, mananaog ieao tutunguhin,

houag mong payagan ^ealing dumatingrienda nang eabayo.i, eaniyang piguilin.

Espada,i, buntin eumpas^n mong bigUang dalauang dso siya,i, ipahiya,

bayaang eagatia houag ma-aauanang ieao ay hiEdi na mapanganyaya.Oapag nahirapan ang lilong bruha

sint^ mong eatoto ipaqxiiquita niy^,

pangangaeuan ca nang iba.t, iba pa,

tangapin mong lahat at yao,i, mahalagS.Salitd i, matapos eaballero,!, nalis

ang prlneipe nama.i. tinungo ang nais,

sa tuetoe nang bund6c nang siya,i, sumapithumiyao na bigla.t, matunog ang voces.

Marinig ang gay6n naoaog ang lilo

tiea.i, pipiguilin r enda nang eabayo,

hindi pinayagan maealapit it6

at ipinahiya sa dalauang dso.

Lumapit ang isong saeddl nang tatapangat saea ang bruha,i, pinageagatanan,

na ualang magtang6I dapat na sulingan

caya,t, napagumon sa guitna nang parang.

Sa mahirapan na bruha,i, nanangisang dalauang mata ]iiha,i, parang batis,

at saea humiyao na ipinagsulit

Artos na balita ieao ay mahapis.Houag ipageait sa abd eong lagdy,

ang iy6ng saelolo, ang aua.i, ibigdy,

di dapat hangaring iy6ng ipapatay

patauarin mo na it6ng aquing bubay.Artos ay taiigapln ab6t ang singsing co

na ini-aalay sa eamahalan mo.

,

— 22 —ang virtud na dal^ susueo sa iyo

ang tandng gigante.t, manga eQcantado.

Tinangap ni Artos ang nasabing singsing

at saea ang dso,i, bigldng pinatiguil,

ngayon din aniya ilitao mong tambingang tag^ Gastillang eatoto eo.t, guilio.

Bruha,i, nagtindig sa bat6,i, dumulogsiydng pagea biihay nit6ng Ohveros,na naeasaeay rin sa eabayong bantog,

malaqui ang toua nang prineipe Artos.

Nag-agapay sil^ bund6c ay nilisan

sa habang paglaead nagsasaUtaan,ani Artos bagd e&toto eong hirangmula nang malis ca,i, di na napalagay.Nang isang tanghaling aco,i, naeahiga

na sa aquing catre,i, natiogatingala,

lamdn nang garrapa ay eahanga-hangaat mapuiang dugo ang eahalimbaua.

Siydng naguing .mula nang paglalaedd coat aquing nasapit iba.t, ibdng reino,

balang pagtanungan niy6ng pangalan moay uaMng magturo na sino mang tauo.

Ang nasoe sa isip sa uala rin lamangbilang maghiuatig nang iy6ng pangalan,ang inaeala co ang reino ay lisan

naglaeAd na muli.t, tinungo ang parang.Hang^ng sa dumating tanghali sumapit

ay ang guinaua co,i, cumanl6ng sa init,

nang naroroon nama.i, sa lalapit

isang eaballero siy^ng naghiuatig.

— 23 —Siyd aog uagsabi niyong iba.t, iba

na naguing palad mo haug^ng mag-asaua,

doon co na batid paraug naquilala

btihay mong uangyari na napalamara.

Caya,t, nagcasaqult aug mouareaug baut6g

at sampo naug iyo ua asauaug irog,

ualaug maeagaliug ua auo maug gam6tat aug cabagaya,i, sa di mo pagsip6t.

Siyd aug uagturo euu eaya 'gumaliug

aug hari,t, prineesa nang aco,i, dumatiug,

at siyd riu namaug nagmulat sa aquin

sa quiualalag-yau uaug quita,i, haugoin.

Salamat euu gay6u aui 01iveros

sa pagpapala mo eatoto eong irog,

di co man magautl paquita mong loob

sa Langit mo hiutin ang aua naug Dios.

Caya uga.t. sa gay6u habaug lumalaead

ay di naiinip pagea.t, nag-uusap,

naug arao ring iyon diuating ding agdd

ang nasabing reino sa palaeio.i, nae-yat.

Sumaluboug uamdu ang buuying monareasampd uang esposa na buuying prineesa

dito sa dalaua sila,i, nagtataed

nang pageaeaparis eambal ang eapara.^

Sa naugyariug yao,i, minagdam^g haloa

iyong easayaha.i, di matapos-tapos,

at eun eaya lamang parang naealimot

naug sila,i, maidilp at mga eatulog.

iSing magcagay6u ua,i, it6ng si D. Juanpriacipe,i, pioueao at pinagsabihan,

— 24 —bangon na,t, pagtindig sa qumahthig^nngay6n ay narito ang iy6ng eapit^n.

Ani 01iveros sino ca at alin

nangahSs pumneao sa aqui i, gumising,ang tugon nang eonde iyong quilalanin

dati mong eausap at easiping-siping.

Ipinarito co ay sa naguing tipdn

galing sa bibig mong manga binitiuan,

hirap 6 guinhaua na easastpitan

ay paghahatiin an6 mang earatnan.

Oun ga,t, 8% halamaug maeetas sa jardin

at ang ortelano namaa ay tayo rin,

ngayong lumago na at saea nagsuplingang marapat nama,i, atiog paghatiin.

Ani 01iveros ang lahat eong yaman,gauad co sa iyo na ibinibigay,

tug6n nang eausap hindi gay6a lamapgat may iba ca pang pinaquinabangan.Sa daang matouid ay hindi marapat

ang diaudulot mo,i, hindi matatangdp,mahusay na trato ang lahat mong pilae

hatii,t, samp6 nang asaua.t, ande.

Ang eausap nama,i, parang napatiguil

sa sinasalita nitong humihiling,

lumipad ang isip at bumaling-ballng

at di matutuhan eun an6ng gagauin.

At nang manumbalie ang naual^ng loobnagtindig sa upo na nagbihimut6c,

voces ay humina^ at_ saea namaos,eaya.t, mabanayad itong paaanag6t.

- 25 —Conde p6 aog aqumg anae ay dalaua

pahintulot co nang eunin mo ang is4/

di eaya mangyarl ang aquing asauasa pinag-usapan ipatauad mo na.

Anang caloloua,i, hindi mangyayarihbuag mong sirain ang tratong nayari,

eaya tuparin mo mahal na prineipe

ang pinag-usapan halaga,i, malaqui.

Sa hindi mangyari anomang ibiguin

at si 01ivero3 ayao patutulin,

eayat, ang panagot catoto,i, ngayon din

halina sa euarto.t. sumama sa aquin.

Do6n sa hieayat magandang anyaya,

itong ealoioua nam^n ay sumama,at si Oliyeros lumapit pagdaeasa sintang asaua bunot ang espada.

It6ng naeahiga anyong tatagain

nang nasasa eamay na dalang patalim,

ay eadalidali naman ay piniguil

niy6ng ealoloua at saea nagturing.

Sumapayapa ca, eatoto co4, sueat

naquilala co na ang loob mong tapat,

sa paquiquisama ay hindi naghangadna maeahiguie ca sa nangyaring usap.

Ngayon at sa iyong loob na magalingna naquilala. co di mo man sabihin,

hahalagahan co,t, hindi maglilihim

at ipatatangh^l ang na sa panimdim.Na sa pag"ca,t, aco,i, ealolouang tunay

nang taga Irlanda na eonde D. Juan,

— 26 —na casamasama,t, naguing eaibigau

at ipinagbayad sa bari nang titang.

Sa eaauaan mo,t, loob na malinis

aeo.i, isinug^ nang Dlos sa langit,

na dito sa lupa eusang pinabalie

at nang quita,i, aquing maipagtat)gquillc.

Sa hangSng dito nga aco,i, paalam nasa iyo,t, eay Artos iy6ng ipagbady^,

na siya.i, omoui pagca,t, sa Yaleneia

ualang masalinan nang catro,t, eorona.

Ang eadahilanan ay sa pageamatdynang reina Eustaquiang mk niyang tiinay,

matapos ang gay6ng manga isinaysay

ealoloua.i, nalis na di nagpamaiay.Siyang pagea guisiog nang bunying prineesa

at sampo ni Artos na eatoto niya,

sa eay OIiveros sinabing lahat naiyong naea-usap bagaDg ealoloua.

At sinabing labat tanang bagay-bagayat samp6 ng reinang £]ustaquiang namat^y,matanto ni Artos ang ipinagsaysay

siya sa sarili di na napalagay.

Sa nangyaring iyo,i, inaealang agadni Artos sa hari,i, biglang magpahayag,na siya,i, tulutan eun maguiguing dapat

na maea oui na sa Yaleneiang eiudad.

Caya p6 hari co bunying D. Felipe,

Armenia,t, ieao eatoto eong easi,

na sa loob niny6i)g paquitang mabutiaco,i, ualang sueat sa iny6,i, iganti.

~ 27 —Cun hindi ang isd na pananalangin

doon sa lumic-ha,t, sumaeop sa atin,

nang up&n din lamang na tayo.i, buhayinna mahabang arao,t, magquitang muli rin.

Matapos ang gay6n siya,i, umalis nanaglaead sa parang it6ng tiguib dtisa,

saea nang dumating sa reinong Yaleneiaeaniyang tinang^p ang cetro,t, eorona.

Nang maguing hari na ang balitang Artossa reino.i, marami ang nangalulugod,na sa cahusaya,t, mabuting pasunodpauang hagpupuri tan^ng oonse^eros.

Sa gay6ng ligaya naog eaual na madlamana,i, may dumating na isang balita,

sa haring eay Artos sabihin ang touaniyong easayahan sa Yeneeiang lupa.

Dahil sa guinay&e nang haring Floristo

na magpapalabas nang isang torneo,

eaya nga^t, maraming manga eaballero

doo,i, nangagsadya at nangagsidal6.Di naiibang arao nageatipong lahat

do6n sa Venec'a iba,t, ibang eiudad,

nang naroroon na,i, minul^n ang gaySenang nangag nanasang mageamit ng palad.

Ay siyang pagdating nang taga Va]enciana haring si Artos bant6g na monarea,nagbigay nang galang sa bunying altezsi,t,

sa nangaroroong grandes na lahat na.

Siya,i, lumah6c na,t, naquihalobilo

sa tandng naroong nangag totorneo.

- 28 -ay uala isa mang doon ay nanalo

sa haring eay Artos parang ipo-ipo.

8a nangyaring iyoi, bumiyao na lahat

at ipinag-viva itong nageapalad,

ang haring Eloristo pagdaca,i, nangusapat sa nag-victoria siya,i, nagpahayag.At ang sinalita Marte nang Yalenela

na balitang Artos dito,i, nag victoria,

ngay6n ang ganti co sa bigay mong oeraeamtan mo aog aquing anae na si Blanea.

Nang arao ring iyoi, biglang pinatauag

ang bunying Obispo dumating ding agSd,

prineesang nasabi,t, si Artos na hayagiquinasal silang ualang huag-liuag.

Di co na sabibin ang malaquing sayanang tanang cocsejo doon sa VeLecia,

at nang maearaau ay napaalam nasa haring Floristo itong mag-asaua.

Pinahintulutan namdn ang hiniiing

nang arao na i;6n sila,i, lumaead din,

at nang sa Yaleneia nang sila.i, dumatingmanga casayaha,i, di sueat sabihin.

Grayon din ang toua nang manga consejo

pauang nagdiriuang sa nangyaring ito,

eaya nga,t, Lag fiesta sa real palaeio

bilang pasalubong na sa reinang bago.

At sa say^ng iyo,i, inilange^p nila

sa manga simbahan ang misa de graeia,

pagpapasalamat sa Dios ang unaat ang iealau^ sa hari at reina.

— .29 —Saea nang malibang manga ilang arao

madMng easayahan namdn ay naparam,linoob nang Dios at Poong Mayeapalang mahdl na reina,i, nagbuntis pageouan.

Sa taning na bouan dumating na ag&dang naguing tadhana nit^og panganganae,nagdaang hinusay ahg reinang maril^g

at hindi nagdamddm nang anomang hirap.

Na sa naguing buBga sangol na lalaqui

sagana sa. ganda na naeauiuili,

alangdn pa maodln ang balitang Marteat ni Adonais sa diquit at htti.

Gaya nga.t, sa toua ng bunying monareaay pinabinyagan ang anae na sinta,

sabi sa historia.i, na sa simbahan pa,

pumasoe sa reino isang embajada.Ito,i, ang gigante na si Maule6n

tampalasa.t, suei^b eneantado.t, pusong, ^sa haring eay Artos nagsabi hang gay6nibig^y ang reino,t, nang hindi malipo].

Galit nitong hari ay uaMng eapara

ipinagtabuyan it6ng embajada,at saea nagsoot nang peto,t, manoplasange^p ang eatauan ng madiang sand^ta.

Sa isang cabayo,i, sumaeay na agddbigldng pinatacb6,t, tinungo ang gtibat,

ipo^'ipo mandi,t, marah^s na quidl^t

sa isang cazador doo,i, naquitulad.

Sa lupang eneanto nang dumating do6n_sa tahanang cueva liiong Maule6n,

V•€

— 30 —tumiguil sa pinto,t, gigante,i, hinamonmabilis na tigre ang naeaea-ueol.

Gigante,i, lumab^s sa cuevang tahanansa dalauang mat^ ap6y ang nunueSl,

agad inihaguis ang rodelang tanganang hari sinilo nang eadenang baeal.

Sa parayang yao,i. hindi rin nangyarina sa^calicsiha,i, daig pa si Marte,

nagbagong aeala ang lilong gigante

nagdilim ang bundoe ang e^mue-ha.i, gabl.

Guinaua nang hari sinoot pagdaeasingsing sa daliri na bigay nang bruha,

dillm ay napaui at lumiuanang nagigante,i, tinaga nang tangang espada.

Sa pagtatagaan na may tatlong oras

ang lilong gigante,i, natadtad nang stigat.

dabilan^a singsing na eaniyang namalas^angurong ang ugat sa ltipa,i, nalagmae.

Dito na humiyao nang eataeot-taoot

nayanig ang parang at samp<S nang bundoc„siya nang paglabas nang lahat nang hayopnmugong ang gtibat parang isang eulog.

Ang puereo espin iilong baboy dam6manga paeong baeal iyong balahibo,

vibora,t, serpiente na pito ang ulo,

leo,t, manga tigre at samp6 nang lobo.

Ito,i, familiar nang giganteng sueabsabihin ang dami.t, eapal na di hamae,sa haring eay Artos pinatay na lahat

samp6 pa nang cu6va,i, nageaualat-nalat.

— 31 —Saea ang gigante ay piDagbaliedn

nang haring si Artos sa galit na tangan,

ang paniio niy^ na eadeeang baeal

siyaag itinali.t, gapos na matibdy.

At sa sinasae-yang eabayoag marabasdoon ibinunt6t ang giganteng suedb

sa lubhang matulin nang pagpapalaeadpagdaca,i, dmating ang Yaieneia eiudad.

Alcaide,i, tinauag at pinagsabihan,

gigante ay cuni,t, isabilanguan,

grillos^n ang pa^ at saea tasahan

nang manga pageain sa maghapong arao.

Matapos ang bilin hari.i, umalis nanae-y^t sa palaeio t, humardp sa reina,

ang toua sa loob ual4ng maeaparahinagca,t, niyaeap ang anae na mmiLAt saed tinan6ng ang reinaog maril^g

eun an6 ang ngalan niy6ng naguing anao,

Juan ay ang sag6t nang esposang liyag

Tenoso ang siyang palayao nang lahat.

Sa lahat nang iyon sabihin ang say^

manga eatouaan nang bunying monarea,

at mahabang arao guinaua ang f[esta

saea sinusuhan can6n sa muralla.

Gasayahdng yao,i, panah6,i, lumdeadnang pagtutumulin hangin ang eatulad»

eun eaya natiguil sa pagoa panatag

sang61 na nasabi sumapit sa edad.

Sagana sa diquit at baquit magand^at ang iealaud nam^n ay masigM,

5e^':55?--

t-^-

- 32 - '

caya,t. ang sino mang balang macaquitasa prioeipeDg yao,i, nagtatamong s'aya.

—Tiguilan co rito.t, inyo nang talastds

eun ibig niatanto ninyo at matatap,biihay na nangyari eay Teiiosong haydgbumili nang isd at dito.i, ilangeap.

Pagca,t, p6uo ito na pinangalinganni Juan Teiioso na manga magulang,samo co sa inyo.i, eang hindi mageulangay isanib dito eay Tenosong btihay.

At sa hangang dito eayong bumabasapiliting lasapin ang bubot na btinga,

eun hindi maeain patauarin m\kitong tumula na si

E. J. de T.

I

V

>

:M:^:.::M-