PsYCHE

FABULA APULEI I.

QUAM

VEJilA AMPL- FAGHLT. PHILOs. AB0CNs1s

V. P-

JOH. GABR. LINsENPHil, Mag, Liturae- Rem, AdjunHus,

&

WILH. RIDDELINHylaadi,

P. V.

Ia Audit» Philos. die XVI Novembr. MDCCCXXlLh. a, m.

Aii OAE» excudebant J- C. FrerwkeU & Fil.

Thesium Continuatio,

XIX.

Vis atqu« ratio poeseos dramatic* in eo continetur, quodpugnam libertati» cum neceultate, harumque Inde demum oriundamconciliationem oculi» ipestantium subjiciat.

XX.Nec itaque fieri potest, ut tristi scmpet tit exitu tragoedi»,

sed aliquando etiam hilariori,

XXI.

Quod inter Romanos parum adeo tragica floruit Musa, id inprimis ex ipso gentis ingenio repetendum esr. Nam totius orbisviflores sato destinatos semet singentibus — ita supra humanamfortem eveCtos —— animus superbus vix quidquam percipere potuitdelectationis ex fabula vere tranica,

XXII,

Qui certaminibus gladiatoriis, vehementer sane populo Ro-mano adamatis, illud adtcibuunt, esisestum ii pro caussa habent,

33«lique, quanto jam tempore delitescentem ancillam ne-quiverim reperire. Nil ergo superest, quam luo pr»-conio praemium investigationis publicitus edicere. Facergo mandatum matures meum, & indicia, quibus pos-sit cognosci, maniseste designes, ue, si quis occulta-tionis illicitae crimen subierit, ignoranti» sc possit ex-cusatione desendere. Et simul dicens libePum ei por-rigit, ubi Psyches nomen continebatur & cetera. Quofacto protinus domum secessit.

Nec Mercurius omisit obsequium. Nam per omniumora populorum passim discurrens, sic mandatae praedi-cationis munus exsequebatur:

si quis a suga retrahere, vel occultamdemonstrare poterit fugitivam regis si-liam, Veneris ancillam, nomine Psychem,conveniat retro metas Murtias Mercu-rium praedicato rem, accepturus indicinaenomine ab ipsa Venere septem savia sva-via, & unum blandientis adpulsu linguaelonge mellitum.

Ad hunc modum pronuntiante Mercurio, laniipraemii cupido cerlatim omnium mortalium studiumarrexerat. Quae res nunc vel maxime sustulit Psychesomnem conlationem.

Jamque sores ejus dominae proximanti occurrit unade samulatione Veneris, nomine Consveludo: statimque

34

quantum maxime potuit exclamat; Tandem, ancilla ne-quissima, dominam habere te scire coepisti? An procetera morum tuorum temeritate istud quoque nescire

te singis, quantos labores circa luas inquisitiones susti-nuerimus? sed bene, quod meas potissimum manusincidisti, & inter Orci cancros jam ipsos adhaesisti,datura scilicet actutum contumaciae tantae poenas. Etaudaciter in capillos ejus immissa manu, trahebat eam,nequaquam renitentem. Quam ubi primum inductamoblatamque sibi conspexit Venus, latissimum cachin-num extollit, & qualem solent surenter irati; caput-que quatiens, & adscalpens aurem dexteram: Tandem,inquit, dignata es socrum tuam salutare? An potiusmaritum, qui vulnere tuo periclitatur, intervisere ve-nisti? sed esto secura: jam enim excipiam te, ut bo-nam nurum condecet, &: Ubi sunt, inquit. sollicitudoatque Tristities, ancillae meae? Quibus introvocatis tor-

quendam tradidit eam. At illae sequentes herile prae-ceptum Psycliem misellam, slagellis afflictam & ceteristormentis excruciatam, iterum dominae conspectuireddunt.

Tunc rursus sublato risu Venus: Et ecce, inquit,nobis turgidi ventris sui lenocinio commovet miseratio-

nem, unde me praeclara sobole aviam beatam scilicetfaciat. Felix vero ego, quae in ipso aetatis meae florevocabor avia, & vilis ancillae silius nepos Veneris au-diet. Quamquam inepta ego frustra silium dicam.Impares enim nuptiae, & praeterea in villa sine testibus& patre non consentiente factae, legitimae non possunt

35

videri: ac per hoc spurius ille nascetur; si tamen par-tum omnino proserre te patiemur. His editis, involatin earn, vesteraque plurisariam diloricat, capilloquediscisso, & capite conquassato, graviter affligit. Et,accepto frumento & hordeo, & milio, & papavere, sccicere, & lente, & saba, commixtisque acervatim con-susisque in unum grumulum, sic ad illam; Videris enimmihi tam deformis ancilla, nullo alio, sed tantum se-dulo ministerio amatores tuos promereri. Jam ego sicipsa frugem tuam periclitabor. Discerne seminum isto-

rum passivam congeriem: singulisque granis rite dispo-sitis atque sejugatis, ante ipsam vesperam opus expe-ditum approbato mihi. sic assignato tantorum semi-num cumulo, ipsa coenae nuptiali concessit.

Nec Psyche minus admolitur inconditae illi & in-extricabili moli; sed immanitate praecepti consternata,

silens obstupescit. Tunc formicula illa parvula atque

ruricola, certatim dissicultatis tantae laborisque misertacontubernalis magni dei, socrusque saevitiam exsecrata,discurrens gnaviter convocat corrogatque cunctam sor-micarum accolarum classem. Miseremini, terrae omni-potentis agiles alumnae, miseremini; & Amoris uxori,puellae lepidae, periclitanti prorata velocitate succurrite!

Ruunt aliae superque aliae sepedum populorum un-dae, summoque studio granatim singulae totum dige-runt acervum: separatiraque distributis dissitisque ge-neribus, e conspectu perniciter abeunt. sed initio

noctis e convivio nuptiali vino madens & fragrans bal-

36sama Venus remeat, totumque revincta corpus rosismicantibus, visaque diligentia miri laboris; Non tuum,inquit, nequissima, nec tuarum manuum istud opus,sed illius, cui tuo, immo & ipsius malo, placuisti. Etfrusto cibarii panis ci projecto, cubitum sacessit.

Interim Cupido solis interioris domus unici cubi-culi custodia clausus, coercebatur acriter: partim, nepetulanti luxurie vulnus gravaret, partim, ne cum suacupita conveniret. sic ergo distinctis, & sub uno lectoseparatis amatoribus, tetra nox exantlata. sed auroracommodum inequitante, vocata; Psychae Venus iusittalia: Videsne illud nemus, quod lluvio praeterfluenti,rupique longae attenditur: cujus imi gurgites vicinumsontem despiciunt? Oves ibi nitentes, aurique coloreflorentes, incustodito pastu vagantur. Inde de comapretiosi velleris floccum mihi confestim quoquoraodoquaesitum asleras censeo. Perrexit Psyche volenter,uon obsequium quidem illa sunctura, sed requiem ma-lorum praecipitio fluvialis rupis habitura. sed inde defluvio muficae svavis nutricula, leni crepitu dulcisaurae divinitus inspirata, sie vaticinatur Arundo viri-dis: Psyche, tantis aerumnis exercila, neque tua miser-rima morte meas sanctas aquas polluas, nec vero con-tra formidabiles oves istius orae seras aditum; quoad desolis slagrantia mutuato calore, truci rabie solent esse-rari, cornuque acuto, & fronte saxea, & non numq.uamvenenatis morsibus in exitium saevire mortalium. seddum meridies solis sedaverit vaporem, & pecua spiritusfluvialis serenitate conquieverint, poteris sitb illa pro-

37

ceiissiraa platano, quae mt-cum simul unum fluentumbibit, latenter te abscondere; &, cum primum mitigatasuria laxaverint ores animum, percussis frondibus atti-gui nemoris, lanosum aurum reperies, epiod passitnstirpibus connexum obhaerescit. sic Arundo simplex& humana Psychem aegerrimam salutem suam docebat.

Nec auscultatu poenitendo diligenter instructa illacessavit; sed observatis omnibus, suratrina facili, sla-ventis auri mollitie congestum gremium Veneri repor-tat. Neo tamen apud dominam saltem secundi laborispericulum secundum testimonium meruit; sed contor-

tis superciliis subridens amarum, sic inquit: Nec mepraeterit hujus quoque facti auctor adulterinus. sed jamtiunc ego sedulo periclitabor, an oppido sorti animosingularique prudentia sis praedita. Vidcsne insisten-tem celcissimae illi rupi montis ardui verticem, de quosontis atri suscae defluunt undae, proximaeque concepta-culo vallis inclusae stygias irrigant paludes, & raucaCocyti fluenta nutriunt? Indidem milii de summi son-tis penita scaturigine rorem rigentem hauritum istaconfestim deserto urnula. sic a i ens / crystallo dedola-tum vasculum, insuper ei graviora comminata, tradidit.

At illa studiose gradum celerans, montis extremumpetit cumulum, certe vel illic inventura vitae pessima)slnem. sed cum primum praedicti jugi conterminoslocos appulit, videt rei vastae letalem dissicultatem.Namque saxum immani magnitudine procerum, & in-accessa salebritate lubricum, mediis e saucibus lapidis

38sontes horridos evomebat: qui statim proni soraminislacunis educti, perque proclive delapsi, & angusti ca-nalis exserto contecti tramite, proximam convallem la-tenter incidebant. Dextera l®vaque cotibus cavalisproserpunt, 5c longa colla porrecti saivi dracones, in-connivas vigiliae luminibus addictis, & in perpetuamlucem pupulis excubantibus. Jatnque & ipsae semetmuniebant vocales aquae. Nam &; discede, quidfacis, & : vide, &: quid agis? cave, &; suge, &:

peribis,, subinde clamant. sic impossibilitate ipsamutata in lapidem Psyche, quamvis praesenti corpore,sensibus tamen aberat; & inextricabilis periculi moleprorsus obruta, lacryrnarum etiam extremo solaliocarebat.

Nec Providentias bonae graves oculos innocentisanimae latuit aerumna. Nam supremi Jovis ales illarepente, propansis utrimque pinnis, assuit rapax aqui-la: memorque veteris obsequii, quo, ductu Cupidinis,Jovi pocillatorem Phrygium sustulerat, opportunamserens opem, deique numen in uxoris laboribus perco-lens, alti culminis Diales vias deserit, & ob os pueli®praevolans, ineipit: At tu simplex alioquin, & expersrerum talium, sperasne te sanctissimi nec minus trucu-

lenti sontis vel unam stillam posse surari, vel omninocontingere? Diis etiam, ipsique Jovi formidabiles aquasistas stvgias vel sando comperisti: quodque vos deje-ratis per numina deorum, deos per stygiam majesta-tem solere. Et protinus arreptam complexamque festi-nanter, libratisque pinnarum nutantium molibus, inter

39

genas saevientium dentium, & trisulca vibramina draco-num remigium dextra laevaque porrigens, nolentesaquas, &, ut abiret innoxius, praemonentes, excipit:commentus ob jussum Veneris petere, eique se prae-ministrare. Quare paullo facilior adeundi suit copia.sic acceptam cum gaudio plenam urnulam Psyche Ve-neri citata retulit.

Nec tamen nutum deas saevientis vel tunc expiarepotuit; nam sic eam, majora atque pejora slagitia com-minans, appellat renidens exitiabile: Jam tu quidemvideris maga quosdam mihi & alte prorsus malefica,quae talibus prseceptis meis obtemperasti gnaviter. sedadhuc istud, mea pupula, ministrare debebis. sumeistam pyxidem (& dedit protinus) & usque ad inseros &

ipsius Orci serales penates te dirige. Tunc conserenspyxidem Proserpina;: Petit de te Venus, dicito, modi-cum de tua mitlas ei formositate, vel ad unam saltemdieculam sufficiens. Nam quod habuit, dum siliumcurat aegrotum, consumsit atque contrivit omne. sedhaud Immaturius redito: quia mc necesse est indidemdelinitam theatrum deorum frequentare.

Tunc Psyche vel maxime sensit ultimas fortunassuas, &, velamento rejecto, ad proralum exitium sesecompelli maniseste comperit. Quidni? quae suis pedi-bus ultro ad Tartarum manesque demeare cogeretur.Nec contata diutius, pergit ad quampiam turrim prae-altam, indidem sese datura pra;cipitem: sic enim re-batur ad inseros recte atque pulcerrime se posse de-

40

scendere. sed turris prorupit iu vocem subitam,Quid te, inquit, praecipitio, misella, quaeris exstingue-re? quidque jam novissimo periculo laborique isti te-

mere succumbis? Nam, si spiritus corpore tuo semelfuerit sejugatus, ibis quidem prosecto ad imum Tarta-rum, sed inde nullo pacto redire poteris. Mihi au-sculta. Lacedaemon Achajae nobilis civitas non longosita est. Hujus conterminam, deviis abditam locis,quaere Taenarum. Inibi spiraculum ‘ Ditis, & per por-tas hiantes monstratur iter invium: cujus te limitetransmeato simul commiseris, jam canale directo pergisad ipsam Circi regiam. sed noa hactenus vacua de-bebis per illas tenebras incedere, sed ossas polentasmulso concretas ambabus gestare inanibus, ac in ipsoore duas serre stipes. Jamquo consicta bona partemortiserae viae, continuaberis claudum asinum ligno-rum gerulum, cum agasone simili: qui te rogabit, de-cidentes sarcina susticulos aliquot porrigas ei. sed tunulla voce depromia, tacita praeterito. Nec inora,cum ad stumen mortuum venies, cui praesectus Charonprotinus expetens portorium sic ad ripam ulterioremsutili cymba ducit commeantes.

Ergo & inter mortuos avaritia vivit? nec Charonille, & Ditis pater, tantus deus, quidquam gratuitofacit; & pauper moriens viaticum debet quaerere, &,

si forte prae manu non fuerit, nemo eum exspirarepatietur? Huic squallido seni dabis navali nomine dcstipibus, quas seres, alteram: sic tamen, ut ipse sua

manu