Lucienio Tese Final

download Lucienio Tese Final

of 152

Transcript of Lucienio Tese Final

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    1/152

    Lucinio de Macdo Teixeira

    As mltiplas dimenses na educao do

    diretor de arte e mdia

    Joo Pessoa PB2008

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    2/152

    Lucinio de Macdo Teixeira

    As mltiplas dimenses na educao dodiretor de arte e mdia

    T D P PG E,

    C E UF P, D E.

    , D E U F R G NP PPGE/UFPB

    Joo Pessoa PB

    2008

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    3/152

    Lucinio de Macdo Teixeira

    As mltiplas dimenses na educao do

    diretor de arte e mdia

    T D P PG E,

    C E U F P,

    D E.

    . .

    O PPGE/UFPB

    . .

    T PPGE/UFPB

    . .

    T PPGE/UFPB

    . .

    T PPGM/UFPB

    . .

    T PPGF/UFPB

    . .

    S PPGE/UFPB

    . .

    S PPGS/UFPB

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    4/152

    O

    ;

    ,

    . S ,

    ,

    , ,

    ; , , , , ,

    , , .

    L P

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    5/152

    A , , ,

    , . A , ,

    , ,

    , () , . V ... !

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    6/152

    GRATIDO

    P

    .... M , ,

    , ,

    . E

    : ,

    . C

    , ,

    , , ...

    .

    A, ...

    A P PG E PPGE/UFPB

    . A

    , R J,

    ,

    3.

    , E B, L

    R Z N, ,

    . M

    .

    26, ,

    ,

    . T ,

    !

    A D A UFPB, U A A

    M UFCG. A

    , ,

    ()! A ,

    ,

    . U P F B, , ,

    ; C A,

    ; , R D,

    ; P M, , PQ F B .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    7/152

    UFCG, T M E A,

    , ,

    ,

    .

    A , C , , C. M

    , . E

    ,

    .

    S , , , ,

    , S M,

    ,

    , , ! S L , , M

    H.

    A ,

    : R, R, A, A C (B H); C, G

    D (C I); R, J A, C, G O S

    J P (J P); R, R, M, C J (C II); A

    (VV), D D (N F) B, B P

    P (C G). A ,

    , .

    N D, , ,

    , ,

    , , .

    E , , ,

    . E

    ; , ,

    , . A

    P, . M , ,

    , ... .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    8/152

    D ...

    D

    ...

    D

    ...

    D

    ...

    D

    ...

    D

    ...

    D

    ...

    P :

    D

    ...

    (L. M. T., )

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    9/152

    RESUMO

    E ,

    ,

    ,

    A M U F

    C G. A ,

    , , ,

    , ,

    . O ,

    , , . O

    ,

    ,

    ,

    . A

    , ,

    ,

    . N ,

    , L P,

    . A

    , ,

    , ,

    . S

    ,

    .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    10/152

    ABSTRACT

    T ,

    ,

    , A

    M F U C G. (UFCG). T ,

    ,

    , , ,

    , . T ,

    , ,

    . I

    , ,

    ,

    . T

    ,

    , ,

    . T ,

    , L P ,

    P' . T ,

    ,

    , , ,

    . I ,

    ,

    .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    11/152

    RESUMEN

    E ,

    ,

    ,

    A M U F

    C G (UFCG). E ,

    ,

    , ,

    , ,

    . E ,

    , , . S

    , ,

    ,

    . P ,

    ,

    ,

    ,

    . P ,

    L P ,

    . A ,

    , ,

    , ,

    . S ,

    ,

    .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    12/152

    LISTA DE FIGURAS

    F 11: ..................... 38

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    13/152

    SUMRIO

    I.......................................................................................... 15

    1. E ..................................... 23

    1.1. O .............................................................. 25

    1.2. T, ............................... 29

    1.2.1.

    A , ....................................... 31

    1.2.2.

    A , .................................. 331.3. A M, ................................................. 35

    1.3.1.

    O .............................................................. 37

    1.3.2.O ,

    .................................................................... 40

    2.

    M, ........................................ 45

    2.1.

    F , ............ 47

    2.2.

    C ,

    ...................................................................... 52

    2.3. H , ....... 54

    2.3.1.P ............ 56

    2.3.2.

    A

    ........................................................... 59

    2.4.

    A ...................... 65

    2.4.1.A .................................... 67

    2.5.C ,

    ........................................................... 70

    3. E ......... 72

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    14/152

    3.1.

    O ,

    ...................................................................... 73

    3.2.

    O ................................................................. 78

    3.2.1.

    P, A P ............ 78

    3.2.2.

    K ..................................................... 80

    3.2.3.

    A ......................................................... 83

    3.2.4.O ................................................................ 85

    3.3. D .......................... 87

    3.3.1.

    P ...................................... 91

    3.3.2.

    E .................................. 95

    3.4. L P, , .............. 97

    3.5.

    M ,

    ..................................... 105

    3.6. A ......................................................................... 107

    4.

    A

    .......................................................................... 110

    4.1. M ...................................... 113

    4.2.

    T

    ....................................................................... 127

    4.3. E,

    ............................................................. 132

    U ... .................................................................................... 136

    R ....................................................................................... 143

    B ........................................................................... 143

    S ................................................................ 148

    B ................................................................... 150

    S ........................................................ 151

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    15/152

    A , ,

    ,

    1. I ,

    ,

    , . D ,

    , , ,

    .

    O ,

    ,

    , . M

    ,

    , . A

    , ,

    1A .E . P (1994, . 2) ,

    1897 CF, . M 1916 B , C B. M P (IO, 2005, . 6).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    16/152

    16I

    2.

    ,

    ,

    ,

    . A,

    , ,

    , . H ,

    ,

    .

    D

    ( ) ( ). O

    . E

    .

    ,

    , : ( )

    ()

    3

    .

    E ,

    ,

    , ,

    2 O B 1970 , , , , , , (PECCININI,2005).3 O , . D M (MOIN, 2005, . 1819),

    , A . O .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    17/152

    17I

    . E

    ,

    ,

    , ,

    .

    L

    ,

    ,

    ,

    ,

    ,

    .

    E , , .,

    , , , (

    ) ; ,

    , , , . A,

    , ,

    , , ,

    ;

    . H,

    , ,

    ,

    .

    P , ()

    ,

    . N , ,

    ,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    18/152

    18I

    , ,

    (, , , .),

    , , .

    A

    , ,

    , 4. N ,

    .

    ,

    ,

    , , .

    ,

    . C

    , ,

    , . E

    ,

    5,

    L P.

    C , P, ,

    4E

    , , , , , , . A . M I , , , III , , O, , , , (2001, . 45).5

    A , , , . P, , , .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    19/152

    19I

    , ,

    , ,

    , ,

    (2001, . 13) . E

    , ,

    , .

    B ,

    :

    A :

    P, : ()

    , ()

    .

    , ,

    A,

    E, L M

    P .

    D , : ()

    , (

    ), ,

    ;

    ()

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    20/152

    20I

    ; ()

    , ,

    , ; , ()

    .

    D ,

    ;

    , ,

    . A

    ,

    . E

    , ,

    , .

    A ,

    , :

    ,

    . ,

    , ,

    ,

    . O

    .

    A ,

    , ,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    21/152

    21I

    A

    ,

    ,

    ,

    . O ,

    ,

    ,

    .

    E ,

    A

    ,

    . O , ,

    ;

    . D

    ,

    . H

    , ,

    ,

    , 6.

    ***

    6

    C , P C M ,C A, 1994, : L F,E M B N.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    22/152

    22I

    A ,

    ,

    B A M

    . A ,

    ,

    , , , ,

    .

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    23/152

    Se edade e a eea da edade de e ea e hca, eedade e ea e ea c a edadea d e a da ea, de de a eea eeaa e eea, ea egca.

    Lg Pae

    A eadade de abah cefc, ge de ee e aea

    bedade, eee a ead. P a e e ee dacae d

    fee edad, a e e ea eaa ead, a

    eea ca ea e hca1. P ea a e fa ecea a

    cee da aea e e e a a ee e aa.

    ee ed e a e, aee cada ee abah,

    a a e, a ea: a echa ee abah aee ffc

    ead be a fa dea, ed c bae a eca, e

    1 Vae eba a debae be ad Webe e e e

    (1958), a ee a cca ca baeada aeadade e e e dd eaa d ce, eeded e eee da ccaca ae, e dda aga, de a cfga ea e, a, dda da da ca e ccda, cdeada e a cee ea, , aaee, de de e

    dda, be c e e/ae a a de a cde ca e a a e,edeeee, e aeea c dda (. 63, ad a).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    24/152

    124Ee a c d e e d be

    ca fa eecaa ee ca, edad ag d fdae

    da ffa da edca e a a e cae d ea , d

    c, fae a ece de ed de ca, baead a eeca acadca

    ecada de ea e aa c ad fa de dee de ae eda e a geeaa2 da ae.

    Aba e aage e deaage, a de da edade, a

    ed de a dade e, c de efeaee f aa a

    cee d ea. P ee, a eaa de abah abaee

    ffc, a de ceca, h c de ebaa a eae de a

    bbeca, bad; a e fae abah ad a a eeca ga, h

    c de ege e e ede de a acabdade e,

    ead e e de e e ed de ca ee.

    Ma e eche cah e ea e e? Qe eha a

    eeca ea e hca c fe e fcaa e e a ae a

    ee eeae aea a a eeca ca, a e, ad dea,

    ab cba aa a ea d chece?

    A , ega d aad e eaeee e e e a

    a , , a eggca. P ad, eg a ee de dad

    ada fa e ae a ed de ca eea a ca e a

    ea de e hc aa de ge de

    chece, agaa de e d ae da ecga e d e

    aca a edca de fa gad ae da e, egd

    e, a e da ae.

    2

    A a d e geeaa aea d baf egaa e caega a ccada eca a e eecaa. Ea adea aa e fa e ada, eba eha eh de ecce a a e.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    25/152

    125Ee a c d e e d be

    Ma, dc ee a eea daedade e a ee da ea, ad a

    a c da aaa, d a

    : a aaa d a caa gfca a.

    Lg Pae

    Qa a a de e faa d e3? Seee ea bdade de

    aba de ae eaa de bca da edade. Ideedeeee da

    bedade da deedca ea ea a de ece a eea

    d e bead ee e gedee fdaea aa ae de

    ea e/ bea e eha a ee he c ece e e

    cedade.

    Ta bdade de eaa e edee c a decbea da

    fca e eeca da fca ca , a a a e, acedaae a a

    deedca ee be e e a cca. E a aaa: abedade da cca acaba e a ece de "a" de "ea"

    bada ea eea eee d bead. E e de da chaada

    cca haa? A be de ea da a bedade d

    d, ed e bead a ae bga de dec de d e e

    e c a a e; aefa hecea e e de a ga ea

    3

    M eba eae, be c d ec a aeead, ea da eaa ee e e be a eca de a ca ee f aegada, a ea ccacca, a aga cee ffca. Segd Ad (1995, . 181), a eaa eee e be ea e aaee: edadea, e d d chece da eaa eacege ee eea cdd da cd haa, ag e g ea fa; faa, e aeaa e e a ce de e haada e afada e aae.

    A, a a echa e e e be de aea eaada, e aca ada a aeeada de be ee be e e, e h, ccae a ee cce,a eda e eaa e e aba e ea a . Cfe eca Ad: edade e e de ecd de e c eaad; a (a fadade) daeaa afeae e e ab ecae edad eccaee: be, edae e, e, a ada e de d, e, edae be. A eaa ae dega,

    eaaee a fa haba, a e fada e eda. O e a e ga dabaee bee e , e ee : a ee de a deedca acae eh (Ibd., . 181).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    26/152

    126Ee a c d e e d be

    ceca da gca eegada, a e ea a dea de ae a

    ea e ee ea ec d dd hc.

    Sbe , M faa e:

    [...] e e chece e e , e cc. N chece be a ca bea de, ea, a ca e efcada ea bea eea eeea. Ma ea ca bea e caa ea e eada e eabada e e: e de eede chece eha (MORIN; LEMOIGNE, 2000, . 142143).

    Na ea ha de acc, Mae, faad be edade aba e

    ea aa cca, de aea caa e bea, d ad da eda ad

    aa da bca da edade, e e d e aafaead Page da ea "e

    deee e e c edae a ca de dad e a

    eeae, de d eehae a deee da egca haa,

    e efa a da de edade aba fa" (MORAES, 2005, . 101).

    ea de e abaha a heeca adda ea

    dedade, cfe adee Mae,

    De cea fa, ea a e de acd c aadga e bea e a afae eeada e aada, ea dad ee c aede de eae, c ea aa, ead e caaga cee e da. N h, a, a (2005, . 101).

    Aea d e f d a a, e e aa ae de eaa

    a be, de aea aga. Nee ed, eed ega a caa

    da eea cdca d e e de da a a fca. Nega

    ad deaee a ha e d e eage, aefa e.

    Cfe dce ca, a heeca de Pae be

    caa a def d de eae e e eaca c a edade:

    e , a a d cca edade e

    e bcad:

    C, a, afda a dfeea ee eaee e d hc e eae e afea a

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    27/152

    127Ee a c d e e d be

    edade, e eece e ea d d ee aea ffa, a c dea fee a a he eeca e cada a da a adade [...] (PAREYSON, 2005,. 9).

    Paa Pae eae eea "a e e, ee,

    e a edade e feece e de cada eeca ga: a edade

    acee edae a be ea ea, e fe ee aa

    da a de ace ea aa ea" (PAREYSON, 2005, . 10). Ma a e aceada

    a ecea aca d e aee eae, e e a edade c

    fe e c be e e a eea acaba e dd e e

    e. Ee eae eea, c a fddade e a a d

    eae ee hc a a aaa d a ca, a gfca

    a. Aea de hae cae bc ee ee d de eae, a

    dfeea acae e a aa de cada dee dada e e:

    [...] eae hc, d e fa da aaa,ea, eae eea, d e eee aa aaa, de d e, ea e ca,ceede gfca aa d e e ceaeca, aad a dceca ee de e fae,

    egd ca, a , ceede gfca dae ca dee e a edade a fa de ada dee ca(PAREYSON, 2005, . 18)

    A e eae ea e hc, a ee, , e

    e a, a bea da edade, a a ae, eh,

    c e. Edeeee egadad a dee de a ea

    eca, a a bdade de edade. E d de a ffc, a

    bdade ae de edade, e a dea aea, de daga c a(eeae) e ca deaee e cad. A, bae a da de

    hae a ca eea e a a edade aba, a e

    caee, e a dea bdade de edade.

    S efed age e e eaa a ece f cd e

    e c be afe a ee a adda; a a de eaa de da

    Edca e, ceeeee, a a fcaa e eeadade. A de e

    edecad ag d eee da e cafc de cee de cca

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    28/152

    128Ee a c d e e d be

    e d da ae e e ca c a a d c de Bachaead e Ae e

    Mda. Ee f cd e fa ece a edda e e fa a,

    ceaad, be de ed, age e eae gd

    ae e, gcaee, dae a ea.

    Aceca da ceaa d e e a deaee be a c

    d be e e ee, d Bde,

    [...] a ca e e da de a aeada, e a ec, abah de gade feg, e e eaac a c, ee ce, da a e decee, de eeda, geda e e chaa fc,e de, ee c de c c e ea ae a e e ca e deca (1989, . 2627).

    Ted c bae ee eae e ccae c a da de M e

    Pae, edec a eea e a ca d e a c de e be

    de ed. Ea c e d e c ae, a aa de

    aae aaa, abede e e e ea ea aa da

    bea e da eeca, hae ee g da eea haa e e

    ea ae a fae a a ega ea da eadade. Pe

    e efa, da e dae, cce de ead e dee a de

    e bead e/bead. C e afa ead

    c f de a ad e de da a aea de da e ea a ee ,

    e a aaa: ead e e e c a ha, a a

    ha. A e gad a eche e e defa ee e da ea,

    M d a ege ea:

    Iceaeee, ef a aaa ead. De daaea, ada e cea, ada e eee, e a e chaa de cca d he cca ed da cca chaada eaa. [...]E cea, ead ae ca de eaeeha, e a ece haa a ece eada. ea ecedade de cdade de e da caa eee.Te g, e ga da ea, de eaa dee de fca (MORIN; LE MOIGNE, 2000, . 150).

    P ee e a ceca, ae a a cee de

    c chege a ee ed, e eggeca aec e cba

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    29/152

    129Ee a c d e e d be

    beaea aa efe ega ea ea e edca. Paa a,

    ag a eg aec eeae de ha aea de da e cba

    aa a c d be da ee.

    O e ea a eg deea, dea deaee, a c de

    ha ee, a c efca fa deaee eacad c ha

    da acadca e a cb e dea, a chega a de ca d

    c de Bachaead e Ae e Mda.

    Mha eeca edcaca bacaee d de efeca

    ae aa ee abah: () a fa abagee e () a ecedade de

    ea fee, e d ee dade, eh, aee c ea ee

    ecadgc acadc.

    A ca a Mca e ae e aca, ed a dca ea

    ee fa e de c a ee ca e a e ca de ca

    acadca de ae a dcada, e c ab a eca de d

    ce ca aad.

    O e fa e c de ada fa d a de 1970 e c

    d de 1980, de Ba, e eeca a eg dee e a eecfcaee a

    cdade de Be He, de eda, f ae e "adda" e d dafaadce e ca de fc a e h de c de ba

    acea de caa e adecee daee a.

    Ee fee e deea e ea da dea cae ca,

    dee ea ca, a e e e e ae fa decbe e g

    ca ad ca baca e ab ca a fa gd

    Ba afa. A ceca d e, a eee a dee,

    e da a eeca ca e e a ge e da dee

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    30/152

    130Ee a c d e e d be

    fee e, c ae d, a e age dea e egde e

    e e, a c adade.

    E 1981, ce e da Paaba, a eecfcaee a cdade de

    C de f a ada adecee. Nea cdade, e ca c e da

    ea e d adda e, aad a d , a fe fca egca,

    gada ea a da ega ffca, e ead a eeea

    defcada cee ega. Tae d c fa dea

    eeca eha d aee afdae cada e a a ca, c

    a be de chece a ce.

    A, de aea a dea, e eeca c ea aad, ea

    c de c a, ed g de e aeea e dea cdade

    d Caa4 aaba. O egaae c f a facea eada e

    c c a bca de ag e e a e ea aea e a

    aca e aea e ee.

    Nea ca a ecedade aea e da dade aaa a aa aa

    a egae ada a f fa, a a ea ecada

    aga a aceaa a f a ad c age cea aaca.

    A ea aa eae aaa aa a de da ae

    eehae: d ce aad de eea da eg e da eaga a d

    c dee de abe a da cdade.

    A ada ecada f eche c de gada e gaae a

    aa eba, a c c da ccca ad, c

    aae aa ce a deed. Ech c de Ha da

    Uedade Fedea da Paaba, e J Pea. N ea, a eeca ca

    ada "caaa" a a e cah aa f a ega c e ca

    da caa, fcad aea eee c edae de Ha. E 1985,

    4 O Caa a ceg d ead da Paaba e e ed a eeg d ageeaaba.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    31/152

    131Ee a c d e e d be

    ace da ea fa d G Aa5 de faadce. Tab ea

    ea ca f ba d Ca Ue Ga de S 6 ed c

    ceca a ee e d c de Ha e a ad ea d

    e ca c fc.

    Se aad e eba aa Mca, e 1987, ed addaa e

    c da bdade de aga, ae ea caee de ad.

    Ee fa de ab dea a eea de cea adade, e a

    ecedade ea ee de dea a deea ecea a d d

    e, a ab a ca gea egda e eba. Baa de e

    e a c aca da a egda a a de habdade eecfca, a

    gaa a da da aga.

    P aae de c de bachaead, a e e a da ca

    dea e ecd cah da dedca eca a e echd,

    ca a faa aea, a f a. Da faa a fa, dee a ca c, de

    egca ca, haa, a aa e c. Td ee, c ece d

    e, cdead chece ceeae, cad e

    a dee ae e aea cada dae e da eeca

    dca.

    A ceca dea de c a de abagca d chece

    ca, e e ea, acaba ae dfeeca a ege e e de

    a ee aa ecad de abah e e de aa a adade

    aca ab , dead e cah da heeecaa, ee

    dad, de e dee e eead, eecaee ca ac, cfe

    5 O g Aa de faadce f deaad e ae EE Ma e ea de faa,

    cad da a aae d e (faa a, ca, e, ba, caba,a e cc a). A eecadade ea a ca baca e eacea. Pc ede g c adga e e de ec e de ca, ed ICc de Mca Aga, c aeeae e cdade e caa d dee, S Pa e RGade d S.6

    O Ca Ga de S, ea ca, ab a ae EE Ma c egee e,aee c G Aa, ea aeeae a cdade d Ba, c ee ecc, aad d cc a a.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    32/152

    132Ee a c d e e d be

    h. Fa, a, de a dedca a ce degee, a c a

    ee dea aea e d a age a e aada d be e fc.

    E a aaa, abage a de e de chece, e cdea de

    e ga aea c cadae, abe ea.

    Oa, ee aca e de a deaee a eea fa d

    cce de heeecaa, e e a ca a a e da a a

    ee, a bddda e e e eada dca, cada a c

    e cce e d e e ee e dg de ee . O e a e

    ecebe a d acea e aceada ee ea e ca ca, c e aba

    dee e e e aca. A, eba a fae d c de ca

    fe ada f de ea e c a deada de ecad

    eaaee aada ca a ca de abah h cah

    e edee.

    F a ca de abah ad egca ca, d de aa,

    a abah de ca ed e de ea da Oea Sfca Je da

    Paaba. Ea dedade, ee ea, ca e egee, d

    dce a abca ca: ad e eeda abah deegca e de ca eede e e ha fa; d e

    ccaa a dedca eca a e ca.

    Nee , ee ea e ca e ee egca, ca e e, e

    e ea a caea dcee, aa de cc bc de a e

    aa a e Uedade Fedea da Paaba, ca II, Caa Gade7, e 1991

    a ea de egca ca.

    Ua bea dee e fea, a fae deaada da cedade e

    de eecaa a ce ha efee. Tab e

    acca e de e e e ca, c eae be ea

    a aa aga adade ea faa de fa eecfca, fe ca

    eca, e a eecfcdade d chece ca e a de faa. P

    7

    A a da e 10.419, de 9 de ab de 2002, a Uedade Fedea da Paaba c a eaca f deebada, c ee a f cada a Uedade Fedea de Caa Gade,abacad ca II (Caa Gade) e ca de Pa, Sa e Caaea.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    33/152

    133Ee a c d e e d be

    ee a da de de de a be ab ga dae da deea

    ca de a cega, c e faaa da efe fa aae

    be ha cabea ada eada ea bedade eecaa.

    Na UFPB abe ee de bdade de e e, cege, de

    a eeca edaggca. E e, f ee dca de

    Haa e Pece Mca, Tcca Vca e Ca e Faa Taea. Ma

    f a faa d ce de fa, a ege f a c de

    de eeca de chece, ea c adda a e

    eae da ceca e f a ca d c de Ae e Mda.

    Paa faa be a ha aage ea Ifca de fae bee

    ceaa de c eee ea ecga e e a ead e

    fca.

    A a de 1977 d e ecaa abe aa g

    egad de ea c. Ea aea e eaee caa ee ca c e da cfca8.

    O ed a de g ea eacad c ee

    ecca e a a de a eae ea facada e

    eaaee ea e ea a da aa , a de daa ee eh e

    . Eaa ee a gea ada ada aa a a de ecee e a

    e aca c a eeca d d cad c a da a

    ae feaea da e dae. Ee be d ccad c

    ag eee dc e ad a a e e a de da ecadade

    de e ee a dea ea de chece e de ecad. F ee

    cfc ecgc e ae debeadaee a ecaa a ee deaf:

    aede c daea ecga e e aeaaa aa gade bc.

    8 N Ba, ac a dcada de 1980 c aaece da ea geae deccade de ecad e, a ee d Sca, d TK' e CP, d

    Cde, d Aga e, eee, d MSX' e da ha IBM PC, ee afade ccad a a de d e e ad da aa.(MICROCOMPUTADOR, 1987, . 913).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    34/152

    134Ee a c d e e d be

    Ea eeca c a ca fc ea aea a

    dc da ea, a ee a eh a de da acadea c

    fe e. E 1993 f cad Laba de Ifca Acada

    Ae LIAA, gad a e Deaae de Ae e d a f d fdade.N LIAA f ee ea ca de c de eda de aa e de

    gaa e aae de d. Aea d c ec face dead a

    aba, ee e efeca e d Ca II da UFPB e aa de

    c bc de fca e e acae ca da ae. O a ege f

    ee c e da ee, ed d ee ea

    aa de ede de cade b d Ce de Hadade.

    O deee da ea de fca dea e aca de fa

    eaee addaa, e cah echd f da gada 9. Tae

    a eaae a a ada de c ee ead e fca d

    e bc e ee ceaee a efea. Aba a eecaa

    acaa, dead de fe ecce ae de e ea da ecga

    e cea ae de e ea da ca. Dae da a da d ead

    ce, a aa da ee de d ead e aaee de aea eca.

    C ceca dea e ca aaeeee d da

    ca, eaa aga eae be deea de ha da acadca:

    haea ag de cegca e dee fca a de chece

    aaeeee dae? Qa a dade de e c ee de

    fa?

    Dae d a d ead e a chace de aca c abah

    d S Bae de Ca e Mca SBCM, ca egae d

    S Bae de Ca, acad ea Scedade Baea de

    Ca SBC. Na aeeae de abah eed ca e fca,

    eceba a d chece ea caead e e d

    9 A dea defedda e aada e 19 de eeb de 1997 C de Mead eIfca da Uedade Fedea da Paaba, e c Da eeea d chece

    ca a eb ccea de a cedade de agee e Haa, a ea de ccea daIegca Afca (IA) a cca da ca. Ee abah e de edee.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    35/152

    135Ee a c d e e d be

    aeead fe gaa aa a aedage de ca. Qae ega

    fea e ea dada e aeead ae ee caaa c e, g

    e egda, gh e " de e d". E aceca

    a feca a e e cha a ae, ea aead d da ca,eae a ega da fca ceea.

    Na eadade eaa a e ace de de fa e

    ha dae de , aea chece de a ea de eee, a ab

    chece de c a aea feaea e e ccaa de gade aa.

    Nea aa de a ca e e eee, a bea ee fee

    ca f de afe a ea de chece aa de da a. Ach ada

    e ee "cah d e" aa ea e ad de chece, a

    ea cee e fa, ad d de ae

    da, eaa ed gead aea ca e e, a e, e

    acadc de e e gaa.

    O age de d ee ea de e bad e e de ca d

    C de Bachaead e Ae e Mda, d a f d ee ea

    eaba, aee c fe Ca Aa Pee da Sa (COMISSO DE

    CRIAODOCURSODEARTEEMDIA, 1998).

    A caa ea e e ag da a de ca d c de Ae

    e Mda a deedca d hc ae. C agea e e

    fa h, a da e aca, ebaae ec e, e ed

    e eeca de ca, cee dea ee e da edga echda e

    eee ca.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    36/152

    136Ee a c d e e d be

    Cfe e e ea, aa de a eeca aa e

    chege acadea, aead e ea eeca e a, a f ed

    geada de d ea cad e efed eee abah de

    ea e de ee. Ea ccca f ee ea ada de ea eada ab a e.

    Da ae, aa d bachaead e ca, a a ecga, a ead e

    fca; d a e dee d a a

    e de eeca e abea cada ea ecga da fa.

    e e aaeeee aagc e he a ea

    ceea c efe a da acadca, e ee c a

    acae e ee de ca e ca; aad ea ca de feece

    e eca a ea dca ee ca e fca aa c de gada

    e Ca e Egehaa Eca.

    O age ee ee d d chega c a ca d

    e 1999 ea Uedade Fedea da Paaba

    (COMISSODECRIAODOCURSODEARTEEMDIA, 1998). Reaad e, c e

    ef debeadaee eaa

    10

    , ee c aca de c e, afae a ee ae e ecga a de fa ceea, a

    bcad ea de chece da, a c a ae e a

    afeae, a ecga, a cca, deg ec., aa da aca d

    cce de adcadade (CARTA DA TRANSDISCIPLINARIDADE, 2002;

    NICOLESCU, 2001).

    F a aage ee eed ca e ecga e fe e a

    faa de e c fa acadca e chece e ea eaaee

    da, e e e deaa de c de gada e aae

    ee d e de fa dca, e e ae e, a g d

    c, caha aa a adcadade a eaa de fa de

    10 Ee e ad e da a e e de ca d c de Ae e Mda. Maa e, a e a de cfa e eecaa. Pecebee e a cca, ea da aaaeaa, geeaa de dea, eaa ee ea da de ca a e e

    chaa de heeecaa, c aee ede aa a cee d gba, a ee da cdea da ae c d, a dea, caee c a abdage ecgcaeda a ca aca da aadade, ed a e ad d a da ae da.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    37/152

    137Ee a c d e e d be

    .

    Ee fa ee h c a de e a,

    e, cfe ea e e, ef d ege

    [...] dee e a fa eca e a eaeecfca (haba), a a cee eaadea aa e eha a caacdade de e e, c bedade, e da da (COMISSODECRIAODOCURSODEARTEEMDIA, 1998, . 61, gf ).

    Pecebee e, eba ada hee a dca dea da

    ee a eedda, e d c aaa aa a e fagea

    da ae, eee a d ee Ae e ae. Ma ae de aa deaee d

    de de ae e da, abdae a eg e a de de ae, a ef d

    fa ecad e c e d a a fa.

    Tad a da ceagfca c be da de de ae,

    dee fe e d a e e a ba ceagfca de ceca

    da de de ae. Segd Jacb, a de de ae ee ca de abah

    e cea ccea, eaa e aeea e ca caae de

    aede a deada eca d fe. S ea: fg, cegafa, caacea,

    e, e ag ca, efe eeca (JACOB, 2006, . 37). C ceca ee

    a de de ae ceda c e a, e gfc, de d

    e e eee a cea, e cca a f de de de ae a d

    . P ea a e a ega e ga gea aa de de ae ade efeda c ab a a ee ,

    de d11.

    O de de ae abaha deaee c cegaf, e, fga,

    11 A Ba a f de e e aa da da de de de ae, cfe ea adef a e e de e e egaea a f c a cce edeee de e de be e eage a e eace eacaee dad

    egc, ecgc, ecc, ca, ca e ec e aeda cceaee ecedade haa (LAGRANHA, 1996).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    38/152

    138Ee a c d e e d be

    aade, acee, caegage, ad, cc de efe eeca

    e, a eceeee, c eecaa e ca gfca (efe a).

    A de d ee aad, a de de ae bdae, e ce ga, a de

    gea e a e

    A ca da De de Ae e ag ca de e eeddaea a a da ee d De e ddad daagc e age, dagad c deaeee ce da age ceagfca. A De deAe e eea ea a gage a eecfca, eee de c a d fe e a cca, aad ea e e eg efead ea ceae, a, da a age ceagfca (JACOB, 2006, .37).

    Aea da fae dada a eee ac, a aefa d de de ae

    ca a abe be a cca. Segd Cah, a de de ae de

    fe aefa cea e e ee ea, cc de c, geecae

    de ea, a de fd chece be ha da ae, cca de

    c de ce, ca 3D e cad, a, fgafa (CASTILHO,

    2006, . 4). Nee ca ecebee e eee agae e fcad e a

    eca a e a e e deedee d chece da ha daae, d ae e da cca eda e d.

    De d gea a decee a

    eabdade, fe e ceca d de de ae ed e de

    ceagfca, aa d ege a a a:

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    39/152

    139Ee a c d e e d be

    Fga 11: ceca d de de ae cea (RIZZO, 2005, . 15, ad a).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    40/152

    140Ee a c d e e d be

    A de de ae ad ada, ee, aa a ee, aa g

    eec e aa a agca de bcdade, e c dfeea a edee a

    eca de deaae e ee ea de.

    E e gea, a de de ae e g aba da de gea e e

    e gadade de ca c e, eec, a d e a d;

    ed e a e ee a c da cae, a a, a deca,

    efe eeca ec. E a aaa: de de ae ee

    a face e f deaad e ea e acad e de.

    N da aa h a acea cae ee ae e ecga, ed e

    a bdade dea aca a d aa de a feaea e, a

    eceeee, d bc e da bdade de ea c eecfc de

    ba de ae. A efa a fca d cad e a aca cada e

    a eee abah ac da aadade. O cad a de e

    feaea, a e c bdade de ea e ac;

    de e a eee de ca a de afca da ae; a, bed,

    de e eggecad ad e aa da d de ae ada da

    eeca e dga.

    O cad, c da a agdade e deeeh f ad

    caee a ca12 e de abd ea ee, cea, ea, ae

    ca ec. Ea febdade f d age aa a ca d c de

    Bachaead e Ae e Mda,

    [...] ece a ca de c e cdee a ade gaa e de cade dedcad de da Ae, e ee chece ee ecaee de dede, cc de ed de d, deda ec., caeced de ea eca (COMISSODECRIAODOCURSODEARTEEMDIA,1998,P.59).

    12 A dcada de 1950 g a ea eeca ee ca e ca, caee

    aa d a caca a ae babca e a ca de ba ca. See e1957 e cad aa a ca e gea , aa da ea d eaeca MaMahe, e egehe da AT&T (TEIXEIRA, 1997, . 31).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    41/152

    141Ee a c d e e d be

    Dee be aa c ace ege: () e

    a de chece be ae, eca e ecga; () e a fa de

    ec ha aa deee da ae b da de e d

    aca e e ee ecgc e cefc; () eaa ea cca eccee de e ae e d ee d acca, a eae

    ca e gea e a dee haa e ca e chece d a

    cedade e () deee eca ca, ece, de acc e de

    e ca ca.

    C de de ae e da, ege de aa aea a

    ceca da de de ee e de e da, a ab a

    d de fe, ha a e aea e; a fage, ed e de

    de de, de d, de cea e de aa; a ca e d de aae,

    ea de ea, ec.

    C da de 2400 ha e egaa e ed e, c

    de Ae e Mda, e e e cedaggc, ca a fee cc

    de aede eecaa d ca de aa e aca. A

    eaga aa a be de e eda ege e: ()

    , aa de ca de abah acadc, e aba e a

    cdade; () , c ce eecfc, ceea e

    ab a dca aa cada e e13; () , e

    acaha a dede e ed a ; ( ) a de e

    de ca cefca, a, dca eea, c eeca, aca

    e ee, dce eca, adade acadca dca e da ca

    fa. Ea eaga, egd a a d c, ba a

    feba ecea aa cede ae cca e e a

    ce caeee e d cee (COMISSODECRIAO

    DOCURSODEARTEEMDIA,1998,.69).

    13

    A aa cada aea feecda ea a Udade Acadca de Ae e Mda,ea a aa e a dca cada e a e feecda a dadeacadca e edade.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    42/152

    142Ee a c d e e d be

    A da c ca dc c da ecga e a e e

    c eead de a bdade, c a ae, c de Ae e Mda

    cea chece ecgc, cce de eca, a

    eae ee ae, ca e cedade e ed ea d e ea. A a dee ced bc a e a caacdade de

    afdae eecfc de acd c a ade ea.

    Nee cah, a da d c a d ee ea e ca a g

    d a a de fa. A a de a bae eca de Ha da Ae e

    Eca, a e e e e cfad c fca de cadade, a

    e deaa c a ca afeae aca: ca, fgafa, de,

    deeh, a, ea, daa e . De de cada a dea afeae,

    dfeee abdage e eee, dede ca d a c

    e ca a a a f c de de de d de

    eec.

    O ae a cee d c eede e a

    e dad a g d e, afa de ca ada e c a ca eeca

    aca e a aa dee chega a c, a ade aa aede ee faa e a a dea e e d deee d aedad d

    a. a e h dfeeca e e aeea daee: h habae,

    eba a a, aa da dca eea e aa, e

    dee eee. N haed habae, e a e e c a bae

    ecffca da ca ca, a e e aa e dedca

    cee d fee ac e a cbaa de d cc e,

    edeeee a g de a caea fa c e ae f.

    Dea fa, ea cce e e e ea e e gaa c de

    Ae e Mda, aade da fa de abdage aca, a

    Pae (2001) e e, egd ee, deeeae a g da ha: () ae

    c fae; () ae c e e () ae c chece. A

    a da Agdade, ed da acea de e abah aa e

    fab, e a ecedade eca de ea de fae d ee ae,

    fc e cca. A e afea a caaee a a,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    43/152

    143Ee a c d e e d be

    a a ca a bca ad de beea e e ae c dee de

    ee d ee ha. E, f, e d eae cdea e

    de e, e a , e e a fae dada cea.

    A d fae, da eec cca, h a ee e chece e

    e deaee gad egca eeda a de de ae e da. P

    e a de de ae e da cee: dg e/ d fe, ha a,

    e e aea de eca e eec de ede faada;

    eeca e de de e da; d de d, de ca e

    aa. Ma e a habdade e eh aaece a efea de ee

    e chece ac: de ca e acca aa da gca, da eca, da cca e da

    ae; de dg e dea adade; de deaa; de cca e ee

    eea; de eag caaee c fa; de ea, ee

    e eea gfca; ee a (COMISSO DE CRIAO DO CURSO DE ARTE E

    MDIA,1998,.6263).

    N ea, eceb, ae d ee gad edca, a

    eca c a fdaea eca echda, e ea eaa e

    e aa a ee aadgca de fa eed dca a ceecaa a dee; adcadade

    dcadade; afca bca aca; ca cca e,

    f, Ae ae. Tae dechece da ca de de de

    fdaea eca e adca faa ceede a ada

    adcaa e heae d g fca, a ee da ae da C de

    Aaa da Cde de E d I Naca de Ed e Pea

    Edcaca INEP, e a a c:

    A a de c de Ae e Mda abca e ada eag aec. A fa dfeecada d fee, aabca de a ca ega e dee de a eeaca, aada a a deada eee, ea Pe. Nae e e ARTE e ed eaadde e ed aagad a eca de ae c eeada a. Ee eaae e d C aa dea fae a abdage geeaa e ecgca. (INEP, 2003,. 5, gf d a)

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    44/152

    144Ee a c d e e d be

    O e aaeeee de a c cca a ca aca , a

    eadade, be de cd c. Defaee, e aa de

    c adca de ae, fagead, ead, eae e dg d c

    c. Taae da fa de de de ae e da, e e a cae a cee eca da ae e a adade d fee ac da

    aadade.

    He c de Ae e Mda, c e dea, e

    eca ad14. A edca ge de c ae, cada e a

    hbd ee ae, ecga, e cca e, cege, de

    a edca dea e cada e e fagead. Edeeee e

    ge de a c cea c aa ecgc,

    caee e d ee eadade cada ea ecga

    caca (FORNY, 2006) e a de a ceca ee a, e a

    cca de aa (DIZARD JR., 2000) e a aa da ae.

    14 O I Naca de Ed e Pea Edcaca INEP ega e e eec aege aae de c de ae, d ee ee a de Ae e Mda, echecd e 31 dea de 2006: Ae e Tecga (PUCSP), echecd e 06/09/2006; Cca e Ae (UFRR),e echece; C Se de Tecga e Pd Mda (UNIPLAN), echecd e24/11/2006; C Se de Tecga e Pd Pbca, agae da eafa de ae, cca e deg (UA), echecd e 22/05/2007; d Va e NaMda (UNIFOR), e echece; C Se de Tecga de Pd Mda

    (UNISANTA), e echece; Pfe Mdca d E Md e Lgage, Ae eLeaa (UFMG), e echece; ee . De e . Ace e: 8 JUL 2008.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    45/152

    De fa, ad, a edadehca ea e a edade cada a eeae. Se ea, eaaea eee d e, ada de aeea, e, ea eaada de fheeca, ada a de caacecaeecaa. Sea aea eaeeaee hc, , aea degc,cc e ea.

    Lg Pae

    A e d eae cefc, e aca e e ccea de

    edga cefca, c XVI e XVII e eee ca, a fga

    de Gae, Bac, Ne e Decae, ee. Ee ed g a

    cca e e caha ca de chece da aea, a da

    Agdade e Idade Mda, a a a ca ea a eadade ce e dada.

    Ea eadade ea efeecada aa de ca a c a faa e,

    caee, a eg, ed e a a da daa de fc da eg e de

    De aa he e a caacdade eeca e ge a ddaa d

    he, ccad a eg e egd a e faed g a bedade

    ada (FIGUEIREDO, 2008). A c d chece a ecda d

    chece ffc, cfe cfa Kche a cea be Gae e,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    46/152

    246Medga, a ae de dg e

    [...] eabeece dg eeea c dg da ac a eadade, d he c a aea. Gae ce e fee da aea e caaegd c e eabeeca eae aaa eeee. O e d c ea deead eae

    aaa ecaee deeada (KOCHE, 1999, . 52).

    A ceca de a eae e ecebda aa da Re

    Ida, da aa d abah ha e dedbae a a d

    fa d c XVIII (MORAES, 2005, . 39). Ea bae cefca eda aba

    a a d c d c XX, c e ee de daa e a

    a acea da cdade cefca ecebe e, dfeee d e e eaa

    a e, haa a a bdade de chece ea e eee, a

    aea a aeaa de e chece acea da eadade (MOTTA, 2004).

    Tae edee e d cefc ee d ge

    ecgc aa, a e, a e e, ceg e a aaca

    eedda, dead c heaa de bea e ea e ead,

    egd Mae, h a eda aa a aa haa e e de ebdade,

    eca, ee e ae a deca ae e ca aa d e

    fe ee e afce (MORAES, 2005, . 39).

    Ea a cca ecae a aefa de afca e fagea a

    eadade, a ffa, ad, a a ec d d da eadade, e e

    a feaea ea a bedade d ead, cfgad e e

    cec chaa de ea aaa e ea aaa,

    eecaee. Ea a ea e d ee, a egda bca edda

    c e a fe e d ee a d,

    De aea gea, d ce de ea, ada eede a dedade a, dee fca a aee cde a ada a cede. Se a fcaaaaada fe ccee e chegae a ead acdade cefca, dee dee d, echece eega a a ha de ea. Tda eaa e e

    fe fceeee aea ea de e eeada e ae e cdeada a eece (BRITO; LEONARDO,2001, . 10)

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    47/152

    247Medga, a ae de dg e

    A , a aefa dee ca a aeea da heeca

    aeaa, e a da eea de dce, ed a eca ffca

    a Pae c caega ca. Fa e a e be

    ffa e cca e c heeca e eca de e eaca. E egdaaee ca cd a heeca aeaa, a dec

    aaca de c a edga f acada e a aeea da caega de

    abah a eca ffca e e ea d ca , aee c

    age da fagea da ae.

    Tda a cca a a c ee a aca e a caea

    de e gaa, a a eeca d eede e cege ee

    d bea e e de d ec da cca da aea e d

    d bea da cca haa. ea adaa a d e

    edga d da cca eaa, e ege da cca haa

    eecc ae de bca de ag e he aeahe de cca. Paa a

    aaee ca dea caacdade de a d d cefc da

    cca eaa, ea ec de aeaa. O ead de a aeaa

    cca e cea e ae aaa a chaa de daa de aadga, a

    a de eae ffc, a ab de bd da a

    cca adca.

    Paa ca aga da cbe adda da cca da aea, h a

    cb da Bga, aa da ea eca. Eba ea a aga,

    c Chae Da e a bca de 1859 e ea ea e

    cda, a a daa eae f de a de d Eecaa de

    Pa e Aee ( d ec e cad De) aa a de d

    Tafa e Maeaa (deead ea e bgca da e gca a

    a da aa aada) (CHRISTOFFERSEN, 2000, . 43).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    48/152

    248Medga, a ae de dg e

    O ac de ea a, aga a Fca, acece a a de 1920

    c a ea ca a Pac. A ca ea deeada

    caaceca da fca cca, c a ab de ae f aa deeada

    gadea e a eaa ea ee be e bead. I decee dacaaceca deea da ea ca, a a ead ca de

    fcee aa deea ead de a eeca, a aea

    a babdade de a ead e e e bead e a ea c

    be edad. O fa eeae dea daa de de d e a ea

    ca e cea, a ab e e acae ca a

    e ecgca e e cade, ceae, aee, eca

    agca, geca eca, ee (DEGROOTE, 2008).

    A ea da ea a de d f a a ea, gahad

    ab a bdade de e, ea e bca de a decbea cd

    a a ea da eadade, a cfca e ecad d c de

    ceeadade de Bh e a bca a ea fcada, ada

    ecada, e a eaa da dae, f da aca abea.

    Eea, ae eba e a eaa ee cca e a cca a eecfcaee, ee cca e ffa ag ag. Ta a ffa

    a chece cefc adaa , a a ee d e d

    Reace, ca e e ace a cca dea e a ffa aa a aede a

    ca dda e ca e a ae a bea de efe d he be

    e (MOLES, 1971, .4), ea a cca a cda d eecfc e d

    eaca.

    J M ca da a ee fa a ca a fda. Segd ee,

    a cca aa a e a a da d ee chece a e

    aa. A e acae a ffa e a egd a cca dea, e e a

    ede ecea e abaee aa. O fa acae aa M de e

    cdead e eae de Re Decae, e a bea d

    chece, deea d ca aee eaad e d. Ee d

    ca d chece a dec,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    49/152

    249Medga, a ae de dg e

    De ad, bea d Se, d , d hee a de efee be e, e ee bea ae, dee e aea da ffa. De ad, beada e ee chaa de , e de, d be ee eca ea, e e da ee d ea

    aee feecd a chece cefc (MORIN;LEMOIGNE,2000, . 27, gf d a).

    Ea ece de d, cege de fagea, acab

    eaa deaee a cca haa. Segd Baea de Sa Sa,

    ead f a ca de a ea de edade d e ee chaa de de

    gba de a a acadade cefca e , aa ee, de a e

    e ega da a fa de chece e eea aada e e

    c eegc e a ega edgca. Paa ee a h,

    ecaee, d ee d de cca,

    O g cefc afeee e g da ede. A adadeeca d be , a de, deafcada e ee ga aa a ea a adade e eeeaee e de ad. O e afce cefcaee eeae. E egd ga, dcefc aea a ed da cedade. O d ccad e a ee haa de ceede

    ceaee. Chece gfca dd e cafca aa dede deea eae eca ee e e ea(1995, . 15).

    E a, a a e, dead c a cca haa

    ccada e egd a, a a da bdade de d d cefc

    e a ede. C ada aa ee ae, ca Sa, ge d

    cah: () e ega cea fca ca, a gaad ag

    fee da cedade a fee aa e e () bca eaeegc e edgc , c bae e ha. Na bca a

    edga a, e cah eaa eaeee e

    , ea egda cede ge de a

    ca aa, cadeada a ad ffcacea, feegca, eacca, bca,heeca, eecaa, agca, edcad aeecfcdade d ed da cedade a ed de, aa ,e a cce ecaca da aea (SANTOS,1995, . 42).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    50/152

    250Medga, a ae de dg e

    Saa a h d fa eeae, e d ee eba ee

    d be da a e d be da ea, a e e e e

    ea a e de ee aca e gae. J fa ege dae da

    abdade de e d bea a eeae aa a hadade aed d acaa , e fee da cdade e da fagea d

    chece, a da ee dd ead e dee a. O

    ee aga de ea d a a da eeca de a e,

    ecea e cecee ea ee e e a a, a bedade e a

    bedade (POURTOIS;DESMET, 1999, . 29).

    O a a eaa ea fae e a e a

    aea de ea d, a acha aga e a d dg de e,

    ad a aaa de Caa, eae c e ee a daa

    da cca bea aa a cca eca, aa acab a a

    eega d de eae ae ae ega da ea

    cefca (CAPRA, 1996, . 49).

    A ae fcaa de fa de da ea daa, e c. A

    a dea afeae aca aa de e d chece. Ua da ae e a ae ab eecda aa da cca1

    d aa e faa de a ae de fae ca, de a ae da edca

    ec. C ccdca , c d c XX, e e bbh da

    cca da aea e a ae, a abad d de g, e eeha ea

    daa e dea (a ae) de

    e eada ecaee d de a da d da

    beea aa ee a b a eeca, a cee de ee e dee, eea e cca daeadade ca, adade cada de cede daa a e de be ac, ec. (CHAU, 2000, . 411).

    1Maea Cha ee ee fa da ege aea: A aaa e d a e cedea e geg , cca, gfcad: e dead da ece de adade haabeda a ega. E ed a, gfca habdade, deea, agdade. E ed e,

    e, fc, cca. Se ca ec e defe a , a e a. P , e e ed a gea, ae c de ega aa dg a adadehaa ae (2000, . 405).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    51/152

    251Medga, a ae de dg e

    Eba ea de eee dee abah ea da d

    aca ceea, ae eaa e ead da d aa de e

    aa da ae adade da aca ee ae e ecad, ee ae e

    da, e e face da deae e deead e ac e de dae, ce, e dee e dd. Ve a e c de

    cadade aca fe e de a dedade a e ecad, e e

    eace e a ad a a fcadade d be ac, eegad

    aea a e a da ee da ae ea ae.

    O ee c de e ecebd a fgafa, cea, de e

    a ede dga, a c bc da ddade, d c e

    acadade. C ee Machad, a faa be a feaea caca de

    ecad, e e

    a ae ce d eee c de deeadea bc [hedad, egd a, de a ha daae cagada], be c a a ega de aca e e d de eca eaad, eaad efcad aa ee ccad d de gec, efeecaee eg e decae, de d ae a ddade e aga ecaa e aede a a

    deada de da (MACHADO, 2005, . 76).

    H a a aaga c ea d e aa de be ac

    e a ha de age da, aba eege aea a da de

    ed, a ab de c e de decae e c e ea ea de

    e, e d deede a eca da da.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    52/152

    252Medga, a ae de dg e

    Nee e de a ha, gfcad ffc da ae ede

    caee a ccca de e acca, bed a cca aa, a edeea d de ea da ffa.A, cada ecda da ae cea ee cae aea da eadea d d.

    HaGeg Gadae

    C d aeee, e eee ee da aae e

    fddade aa da a bdade adda da eaa de bca de a

    edga aa a cca haa, e ae ea de

    cce be heeca aa ee decaad. Fae aea a bee

    ga ee heeca e eca aa, eee, da fae

    heeca echda de e a ea ea, e a a Lg

    Pae.

    Pad d bea e e ae, da eaa ee ee be e ee cca e ffa, a cb dada HaGeg Gadae

    eede e dee hae a dca ee ee eee. Lead e

    cdea a ebe, e ee be a e e ee

    e a, h de e e a bdade de e ee d,

    caee ea cce e e ee hc, ea e ab

    d de a ea ca. A, chece aga ca a a d ada

    c a aca de ega c a edca de a a ee

    chece e checed, ae a aefa e. Nee ed, aa

    Gadae (2004) hae ee a cee bacee, e deed

    fa a a cea ea, e eha cee e e dea, a

    c a a de edga cefca gaaa de acace da edade.

    O eede be e da a hca eedd

    Gadae e h eha ea e ce f a ha, a ee

    aea ea fa d he, e e eca a ha. Ea a edade e

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    53/152

    253Medga, a ae de dg e

    a ccca hca aca (GADAMER, 2007b, . 139). Sbe ccca

    hca e a ea c a edade, Gadae d ab e ea a

    ee ca ea hc, a e acece ad

    deead de a aad a de aba.

    Ee hc ea deaf b d d a eecaa ffa e ha ede. A ea aeccada dae d bea d ea hc. H eae ab e a he eaa. N ea,Hedegge e a ea da ga aa d de a fcc de a aba, a a aea e afae e caa a bedade e e achece da e f ead a dea ca daha d eae cdea (GADAMER, 2007a, . 95).

    Gadae d e ea ee a a da echa de de a

    e e eea a ab e hae a bdade. Ea aba e

    ea a be ac a eee e a aeca de ba de

    ae d aad, a e e e e ea de da ea a caacdade de

    eae ee a, ed da ee e e a e. De d

    e h a a ea ee heeca e eca, e eeca ea bdade

    eeaa e aba e e e, aa Gadae, a da ege fa,

    A eadade da ba de ae e a fa eea deae a he hc ga a eecad cee d a da ba. Ma aece e da ae fa da ba aca ee e a a aadade, eaea adaee e de be e hehc e e a ee eca de a edade de aeaaga ccde c a e haa ead a eada ba2(GADAMER, 1996, . 5).

    Edecae a, a, a cca ee heeca e eca,

    aba ae ee ca de ea ee eea, e, be e

    edade, cfe de a eg, a a da abdage aeaa de

    heeca.

    2T ga: he d Hee, cfeca cada 5 Cge Ieaca deEca (Aeda, 1964). Pea e e

    , 56 (1964), . 240246. a e e HaGeg Gadae, ,. 8, , Tbga: J. C. B. Mh (Pa Sebec), 1993, 18. Tad aa eah J Facc Zga Gaca.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    54/152

    254Medga, a ae de dg e

    A heeca aeaa f eabada a de 1960, c a

    cca a ba , c eace a ae, a e, c

    ea, e dea aca de ga d a a dca: ha, ffa, de,

    cga ec. (SARTO, 2002, . 775776). Oa bea e e de e

    eada da heeca aeaa e a eea acae da eca, ea

    dad ee aa a c daea.

    Pae ee a ecedade de eaba a eeca hgfca e

    he ee ceede eeca c ad cec d

    hegea, ed e a a dea efe e ee dea a a ffa c

    eea e e a ea da adade hegeaa ca eca

    edade, a cdade de ffa e de aeadade e a eadade

    da eea gfca be (ARAJO, 2004).

    Ada egd Aa,

    O f aa Pae eeca be a edade. Oafdae dea cce eaa a deeeaa da edade: da afa da edade aed eee f a eea aca, ada he da ca edade e a d e eea. Dea aea,a eca a a edade a, de da d d ea, gfca eca edade, a fda de dgee a a a eeae, he da ca

    edade e ca fa fae e a da ea, ecd e defca c eha e aca; a c e de eca dade da ffa, a ea ccad c e ee da a ffa e dgceae, ea cada ea eabdade da edade a eaeee ecada (ARAJO, 2004).

    Dea fa, Pae e dae da ca bdade de ca c a

    edade, e aa da eea, cd a a heeca. Ea

    heeca e ed caee eea de e, a c d ed ee eca d e ha, e e e a cca c a ea

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    55/152

    255Medga, a ae de dg e

    eca. Na eadade, Pae deee a ffa da eea a a de

    e eae ec, acaee, e a ba e

    , a dcada de 1950 (OLIVEIRA,R., 2006).

    C a ee da ee eca e ffa, e aca e e

    efee ea da fadade, Pae a e cca:

    Tda ea haa, e e ae d chece d ag, dace ae da eae ee ea, d abe hc eda eda ffca, e ee cae eea.[...] E a: a ga ea gca eceaaeeheeca, e da eea e eceaaee cae gc. I gfca e e e

    (PAREYSON, 2005, . 51).

    Ea cca ee heeca e eca dea aa

    deecebda, eecaee ad e aad da echa de a edga aa

    ee abah, e dea dea cea ceca , ,

    dechece. Oa a aa a echa e d ea ce ee

    fadade3 e heeca d eae ffc aea, c

    ab, a e e, a eca d faece e de a ec da

    cda de ec e, aea de d e echece, ada c

    ead Ba.

    A , e fea a bee aeea da ca da e

    ba eae aea be heeca, ae, edade e

    eea, a ca gae c be de ed, e a eca

    ffca, e a aca dae e da ea. O cce a a

    ecad, be c e a eg, e a bae da ee aeeada

    aeee e aa da eeca de abah dea a

    edca d de de ae e da e cege d e cha de fagea

    da ae e, ceeeee, e agead a ega be a

    deadade a edca d de de ae e da.

    3 N ca , a de ag d c da ea da fadade cd a ba (PAREYSON, 2001).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    56/152

    256Medga, a ae de dg e

    O d cce e d a ee c, eae ee e

    eae eea cee da da beee a Pae e

    e eea gade ae de a ba ffca4. S cce caae e

    de e ed da ege aea: () , aee

    d hc e d aca eacebad c e

    d e faa e () , e e eee a ea

    ee dd e edade e e a a a decbea, e e acha edade

    ea. Segd Pae, d eae ee e ace a dega e

    ecaa, ccad he c ec e a ca; cabed a

    eae eea cca he c a da edade.

    Paa chega ea defe, Pae ae de a caa e e

    ecaee gada a a e da da ffa e, egd ee, a

    cce geca, a egaee hca, ea a cada ca e a a

    ffa, e gfcad de eae ffc ede a a adeca a

    e (PAREYSON, 2005, . 7). Paa Pae, ea a eaa ea

    da ffa a bdade da dea, de efe eecaa edadea,

    e

    H ffa e, a abce acaa, c ededea de fa ea, a de edade, cege a ca e e e e. C ea,a dc eecaa e a: a caaaa a e e ea a efca da adeca d eeae a hca (PAREYSON, 2005, . 8).

    P cege, dea, ee a e eee d

    hc e a e afea a edade, e aea e ffa, e

    ea d de e ecada e cada a da adade haa.

    De ea a dee ea e a da a a ea ca a

    ceca e de e eda a e ega: c eaa

    eae d , ad eae ee dea de e aa a e

    4

    Eba cce de eae ee e eea eha d cad c dca , e aga c a be, aee c ee ad eca e, cege, c ea dea c a ee a defedda.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    57/152

    257Medga, a ae de dg e

    eea?

    Pae ede ded ege, eae eea ee ,

    a e e, ee, e a edade e feece e de cada

    eeca ga: a edade acee edae a be ea

    ea, e fe ee aa da a de ace ea aa ea (PAREYSON,

    2005, . 10). O cce d e eae eea de e a ccad:

    N eae eea acece e e, ad, de e, , d : d de a ea ca, , a edade, e dee ca e dca, e cada d a ca ca, ea, d aedade d e d , d d e e [...] Igfca e, eae eea, a edade ede a

    c fe e ge d e c be de decbea(PAREYSON, 2005, . 11).

    Nee Pae ed a aaee dca ee d eae,

    dead ca e ab eae e eadade e hcdade

    c de ada, e a e e e a aage ee e .

    Seaad da edade, eae cea aea a aacad e cae eea, , a aa acadade, c

    cce dee eea, e gfcad, a aec d eae, a abe, a e cae ee. Ma dc ee a eea da edade e a ee da ea,ad a a c da aaa, d a : a aaa da ca a gfca a (PAREYSON, 2005, . 13).

    A a a d ee d de eae e, a e

    e, e e: e. E, eae ee d eca

    e fa da aaa, ea e eae eea a aaa abceede d. Paa Pae, ea e ca, ceede

    gfca aa d e e cea eca, aad a dceca

    ee de e fae, egd ca, a , ceede gfca dae ca de

    e e a edade a fa de ada dee ca (2005, . 18).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    58/152

    258Medga, a ae de dg e

    Oa eca e aea da ffa aeaa, e bea a

    cedade de M e e e cada ab e a ea eca, e a

    cee e e de eaa eae d , b ea de e e

    ceca a be ae ca. O ee ad da ae, a ede e eaad aa ae a eeca haa:

    [...] c ad, ce da d aca, a ba deae age c fae ae e de e c fada; c ad, a ea de , a cee daae e a e ea da d d e e acaae e fa da ea, de de ecda da aae, e ee d adhada dede c [...](PAREYSON, 2005, . 21).

    Paa Pae, ee d eae ee h a bdade d

    aca e ecc eacebad e e ee de e ee ea

    ce da dedade, e

    [...] adca ha d eae hc, d dcea, da a cca, aece e aga he, e e aa de eae edadeaee hae ec edade aba, e ee aehca, e age be cde de eca, e eaba

    cca aca. [...] Ma ada, aea a da fa, d da a hca e cca, de, aee, "ece"; e , a ca de eece d eecaa he. A edade a he, a daaae dee (PAREYSON, 2005, . 27).

    A fca baae cafcada a eaa ee dega e ffa, e e a

    fea ee a e a e d ea eeca de abea, a da ffa, e

    ca a aec gd da dega. C ee de ecad da, h

    da da, d ga c, d c da aadade, d a de

    cf e, bed, a ca da a degca, d faa c e

    eg [...] (PAREYSON, 2005, . 28).

    O cce de eae eea aee baead a

    bdade de edade e de ad a e, edade ea e ae de

    d hca e ea, a e dee a eadade e hcdade

    ce c de e aea edade de e de a ea.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    59/152

    259Medga, a ae de dg e

    A e a e ee hc/ee e gc/eea

    de e a da ege aea:

    O bea , a, dg a ha a e eaeaee, ea a ahc, da e, cfa hc, ea aea ea: a ha, gaee hc e ea. Pe c, bea echece, a ha, a eea d e e, ceeeee,dg [...] ee a e hc e ee ea e gc e eea, ee a caaea e c a e eae a hcdade e a cahcdade abea e e aa e e, e,a ede e aa (PAREYSON, 2005, . 40).

    D eae ee, dede e eaee e da de e

    edade ca, ea a a ceca eae eea e gc. Dea

    fa, a abdage heeca bca, aa da eadade e hcdade

    eca d ead, acede a gc.

    Oa e a a ee da eea a e e

    cad c be edad e a da ege aea Se,

    A a heeca ada a d e a ccca dee egad a ea de haa ee e cad ae be e e deee de a ae deede dacaacdade d ace, d d e a, dcede de aa echece e dcae d be b ega (1996, . 100).

    A ee a e ea ee de de a afa e dea , de

    fa ccee, fg e a ae fa ecada ca ae. Ma

    a a caaceca d ca ead d e bea cefc

    a e ed, e e de dea da feaea da e a

    eea.

    Nee ed, aa Pae, da ea haa e cae

    eea, e e ae d chece, d ag, d abe, d cea ec., ed,

    dea fa, eceaaee heeca.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    60/152

    260Medga, a ae de dg e

    A afaa aca, caee c cce de eae

    ee e eae eea, de e aea e a eea ,

    eaee, eaa, hca, gca, ea, eeaa e eea. P

    ee acc e da edade e e e a eeae e e eeeeae da edade , chegae cc e a ca cd aa

    chece da edade e d aa d chece hc e ea, e

    dee e aea c eech e c cdcae. U aded dee

    e fe a, ad da eea, e e e cea a dea de

    e e e cd edade e aa a aga, eae ae

    eaee hc degc cc e ea , dead de ae fa

    a aa c e, dee ed aea, e a ca, e ea e e d

    (PAREYSON, 2005, . 52).

    Chegae e a c da heeca acad Lg Pae,

    O c fdaea da heeca , aee, e c chece adead da edade a eea, e e de e a edade acee e age de d, e e eh dee d, dede e dg d eeea, egad e ea a ed de

    e eeda a edade de aea eca acea , de ag d, eh (2005, . 57).

    E a a cd aa e chece da edade eha :

    Aee a de "deeaa", e aeceeceaaee e "fdedade" da eea, ceaea ed e hcdade e eadade e adea, ade f aa ea, a d e eaa a edade e cad edade a d e abd ace a ee (PAREYSON, 2005, . 58).

    H a cdad c a eaa ee chece da edade,

    e e a a ha, a e e e e hcdade e eadade

    ccada e e ded gae: c caaceca a da eea e

    da edade e .

    Ma a e a dfeeca ee edade hca e dega aaece

    eae aea, dfeeca ec e e e d eeae.

    Se dea e fee e a edade, cah e abe a ecc e

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    61/152

    261Medga, a ae de dg e

    dega.

    De fa, ad, a edade hca ea e aedade ca da a eeae. Se ea, ea aeaeee d e, ada de a eea, e, ea

    eaada de f heeca, ada a decaaceca eecaa. Sea aea eaeeaee hc, , aea degc, cc eea (PAREYSON, 2005, . 61).

    P ea a, aa Pae, a eea de e ca, a

    ee a. Ee fa a adeca aa cfd e chaa de edade e

    a eeae e dea e e. Ea a a, hca, ea e

    ea ae gae, ded b a edade a e ea e de

    , , a cdade e a eadade, e a a dade e

    eadade, a edade de faa ae caee e de cada a da

    gae fae e ea b e deea, eh ada, ca e ege

    (2005, . 63).

    Peadade e hcdade a de ace edade, dede e

    ada debeadaee c ca ea, e a aaa de

    eea a de edade e e a ccaa a ddga; ad a eaceba da hcdade e/ da eadade a

    eeae ea a ea. Me e ed , a dga

    a ea acaba e ecad, bcece a bdade de

    aa c a edade.

    H cah e eca, eceaaee, aa ad.

    Paa a, Pae aeea ee eecaee eee aa ee

    abah e e cca ae d cce a a,

    A eeca a c, eea, baaa aa egada ca e d ge, feee deaaddfdda, e feece ee ede de eaeeaa, e a eec ca. Tab a ca aeea eeaa e, a e e, a; ab aca, a ba acee e de a a eec,ab a ca a cdade da eece cee a cdade da ba, ab a ca a eec

    e ca e efe, a da e e da ba, aba ca a eec e ca e aba (PAREYSON,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    62/152

    262Medga, a ae de dg e

    2005, . 69).

    C ee ee a ae e a eca, e aa eee de ee

    geeaa aa a ea d chece, a de dea a bdade da

    ea heeca ee e e be e ee ae eaee e ce

    hc. Paa Pae, a ea ee edade e a fae eeaa,

    da ea aea e ee da eec ca, e e cada eec

    ga, ea, hca e fa da edade, a de aea aga ca e

    defa, eabeeced hee a a cdade e eadade.

    Ada ee aca, dee ecebe eg a eaa

    ga ee e, be e edade, e

    De ee, a c, eea e e edee ga caee e c da gadade, c e aa eec ee eee a d aee da aba, e e e eadade, c e daea ba eeae, ecaee, a a eec. Ne ee eca a , e e e ee e a e. N deea e ea aeea ba, de d e a a eec ea, , a ba e a a eea dea (PAREYSON,2005, . 72).

    A, afae e a edade de e be, a e bcad

    c e, ed e ee e afae aa e eha a ea

    daea, e ee aa de a eeca ea e e e ace

    edade e, f, e a edade bee, ae de d, ed de e

    ea da eea e dea e d e c a fa

    e a eca (PAREYSON, 2005, . 75).

    A e ada a eea ade a c eca,

    aba, e e eaa, fae ab a chece da ccee

    e, c ee aca, de e facee dda: () e chece

    aa e edade dee e c; ca c e ee aa e () e

    e ea aea ea da eea a cd ee, ae e

    faaee bea (PAREYSON, 2001, . 225). Sbe ea ccee Pae

    d e,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    63/152

    263Medga, a ae de dg e

    O e dee e de ccebe a ec, a edca, acd, a e e c de d aea e aaa, a de ee abe eca ag de eea gee aaedade e a cdade d eae, e de cee edefe e deaage aea e, a c, a cd fe

    e a cae ea da eea [...] A eeace ad e aa a aa, a cgeadade,a a, ec ee d f aec dafa e d f de a da ea (2001, . 225226).

    O ee d eeace ee ae e eea e a a aa

    a ea d chece a gach ece aa a cee da

    adade de a heeca e cca c a ea da fadade.

    Ma e de ada a da eca de a eeae? N

    hae a c de a aa a de ee aee aagca? C

    ca ea bdade? Pae ceede e aa a deeada

    eea da edade h a ecedade de cee ca hee,

    ea ea a e cea e ea , e dea, a da bdade de

    cf, caee dea a fagdade dea. Eea, c cah

    bad a aa a ega de a eeae dee e fe

    ee e de cada eeca ga, c eeca ea d dg e

    cce eecc de aedade (PAREYSON, 2005, . 83). O dg a eedd

    Pae c eecc de cca e deea a egaa de

    da a eeae a a dee e ( dg), a e ceede cada

    a dea c e d edade e e bca e eee ec

    ee ea5. P a aada e aaeeee ea, ea de d cca

    de aea baae dea a edade c fe, a eeae dea c a

    aea e de e, dg a a de a eeca c cabad

    e, e ee, a edade c ege.

    A ea ee a edade e a fa , a,eeaa. A fa d edade , ad, eda edade e, ad, de f. De

    5Sbe ea ca de aedade e dg, S (2004) ccea, de fa eda, ded e aaedade e d ad a a a ee d c fea e c ag de de

    a e aa a, ded e a faa d e, ee, caagea a d a, dcaa de de, dede a eeca d , a ecae a achece d ea d dg (. 34)

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    64/152

    264Medga, a ae de dg e

    ad, e d a , e da da ca aeac e a, , , a de e afa e dea e d a a edade, , a edade eaee da e fada. De ad, afa da edade , de fa, a e a e

    aa, a a edade ea ede d c d cde ed, ,eae, a de e a e d deea (PAREYSON, 2005, . 85).

    Edeeee e ea bee aeea de ag cce da

    heeca aeaa cea d e d, a aea d

    c d e eae. P ea a da a a aeeada

    fcee e de a e eda: () e a a hca e ea

    ee e ca a de ace edade; () e a edade eedeedeeee d e, a () e ee aaa e e, eh,

    ae a ae e a edade, hae cdcaee a aba

    dea, a dega c caaceca aee efca e eca.

    Paa faa age be a echa edgca e c ee

    dea, eed, caee c Mede (2008, . 81), e

    [...] a e da cee heeca aec e

    e ee a aedade, a ca da cea, a ade deeca, a dfeee ea e de e abda acae f e ad da edade. Nee e, e aae a aea heeca ad hd aa daga c , e e ee ea , a dga, dce, a ea.

    E ee abah a eecfcaee, e haa dg heec

    aea c e dea aa a fa de dee de ae e

    da.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    65/152

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    66/152

    266Medga, a ae de dg e

    ha da ae7. Na fae de ea, decb e d eade, ea

    cg, cg, ag, ff ec., e abah eecfc

    be a eca, f c eea d de bdade e e, aea da

    adade de e be e a, aadaee efagead d e aea feecda ea ha de c

    abahada a gadae.

    A a abah da ffa da edca, ha e a

    caega (a eca ffca), d (a heeca aeaa) e a aefa da

    ea bbgfca, caee c ha efe ea. Ee d

    aec, a eca ffca c eae eea, aee c

    aec de hcdade e eadade d ead c eae

    ee, fa caeee e dg, aa de eae

    ee e ea aeedd a ea, a ee ea e e de

    fa de dee de ae e da.

    Ee dg ea a e de a a e e ae e de

    fa eea, e de c, e ec c a ea de a eca

    ffca aeada a ha e, a e, deaa a bdade defagea da ae; abde e cah de dg ee a dea

    eee aca da da, a e a e: a eca e a a

    ecga. Paa a c dea ee fa a eea heeca,

    a e de dce, a ee e eeca ea e da a e

    bbgfca, a e e e e, bead a afa da ee, c

    e dec a eg.

    7 A edca d c de gada e da deaee c a ae a de abaha

    caee ha e eca e, ae ee, bdad a egda ea. O a c a eea de dca c , a a caaee e ada chc a abdage eca. C ead de a abdage fca caacead e cha defagea da eca, e dea de e ffca e aa e a eca de e ca,

    a da ha, da eadade, d e e da fa. Ve a e a eeca dada ae cfc chega ee da cca e da ca, a e dee, a ee, efe e adade da eca ffca.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    67/152

    267Medga, a ae de dg e

    O dce ca e dha ea e ga de ca d

    c e c ea aae a ee 23 de 23 de b de 1973, e fa

    de ced e da d c de Edca Aca d Ceh

    Fedea de Edca e a Dee Ccae de C da ea de Ca e

    Ifca da C de Eecaa de E de Ca e Ifca

    CEEIf, d Deaae de Pca d E Se, g da Seceaa de

    Edca Se d M da Edca de deeb de 1998. Ab

    dce e aead a e d c. Vae fae a a eaa da

    aca de ae efeeca e dee ea a da de fa

    eaa, aea d de a da dcea fca, a ab de

    ae a eeca a.

    a a de da efeca, a da Edca Aca e a da

    Ca, e fa fe aecee cc be e edaggc d

    c ea PRea de Gada da UFPB. Eba eha d a dade de

    aca efeaee de da a eaba d e, a a e, aga

    caaeada e cce de eae eea, acab ae a

    eea e, a be da edade, fa ecebda ca.

    O abah eea fc aea e edaggc, eede

    e ab aa a dcea geada a g da ca d c a da de

    he. Cabe eaa a, ee, e f e deeca a e

    a da dca, e caee e acaa a eea da d e

    aa, eee, gahae e dacdade, e ceee c a e

    da cca, da ecga e da abdage d e ac. Vae bea e

    ea caaceca de abdade da dca cba c age da

    ee, a e e e e faca dg adca.

    Oa dadade dcea e cha a ae fa eda de

    cc aa c dcee. A e edeca cceaee a dfcdade

    ecada ea cdea adaa a ee de fee caacad

    aa ecae e abee aa, e e a egca da bcaca

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    68/152

    268Medga, a ae de dg e

    ea e dge bgaedade da def gda de ea de chece

    e e ee gaae aede da deada d c. A ada e e

    ecebe a ae d eda a daa aaa da fae e ea

    eecfca d chece aa a aa da eeca fa (c aegca de f, ee); a ad a fee de ea de chece

    af e a abagca defcada e aa d ced gac.

    O dce ab fa a de ea, ag fcaad ea

    Udade Acadca de Ae e Mda e Ce de Hadade e aea e

    fa de a. Ag d dce aaad fa: dce a

    ad aa e de dca e eg; a a da dca Pe

    Mda, ea a e de cc de c (UAAMI, 2008); c aa

    a ee de a; a cb da cdea de c a ee de e

    de ca acca8ee . Ea e e bea

    cf ee a cda ea eecaa e a ecedade

    eegee d c.

    A ea e a eea fa aea dcea. Sea

    ab c efe a d aca, e aca a d c dcee. Neeca, f eaada aea a aaa eca a bca ea edca de

    cfca ee ae e ecga. Tda a dcea geada aa d

    ea cc, da ea hca, da ageae de cce e

    ab da aaae e cca, ea c d ha heec, ea a bca

    da fagea da ae d dc de a deadade bacee a

    abah.

    N dea ab dea de aba a ee adda e aa de

    aa, a eae de e, de a e de ca cefca a g d

    8O Pgaa Ica de Ba de Ica AcCa PIBIAC, f cad ea Re 02/2005 da Caa Se de Pea e Ee da Uedade Fedea de Caa Gade, c de caba c a ca acca d gadad da UFCG. Ee e beea: () ea deee de e de cae acca (ae cca, a eca, ada e de ae); () cb aa deee da cadade abca da caa de abee e () ca efeca bca e gage aca

    ce de c da cdadaa, aad a caacdade de aa caa d aca ea cdade beefcada e aad ce fa de fa eacdad.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    69/152

    269Medga, a ae de dg e

    eee e, aea d c de ea ea ea c eae aee

    ee. Ea ee, ada a aea dcea dca, e ba

    de dda, e de edea e ecdade d c, a

    d e , a a e e cdee c a aaeada a cfca dca ee ae e ecga.

    A ea a de e eea c a,

    fee e fa f ead de aga efee, caee a

    eca c fac e caacec dea dadade de

    ea, c ee, a bdade de aa ae d

    eead, a eca d aa ( e e aa de e de ea

    eaaee ee) e a bdade de decae da ea, a

    e de fa ccee. A aefa de ea d dce acad

    aeeaa dc cad e, a abdca da ea ca, f d

    : () ea aca de aa cca ea ea aa d c dcee

    ca eecaa ea dfcdade de ace a ege, e e ae

    ga aa ce ae e () e ed de ag cce abahad

    ee ee, a ee d cce de da e a e de eca ffca,

    e dea acaa deca ead.

    Ua e dead e da ea, ee ca c de Ae e

    Mda, he a ecedade de a c de ee de fee, a

    edca dea de fa gad ae e da, e dea e

    a de ed age. A, a ea a ea ca da eca de c

    e ee e fa, a ea: ee de ae e ecga c

    fae a deadade da ae e a ecgc. C ead, d

    a de ee c de ae echecd e I Naca de Ed e

    Pea Edcaca INEP9, aea c aeea caaceca e

    cca aga ba de eehaa c a a de Ae e Mda. Taae d

    c de d Ce de Cca Eaa e Tecga da

    Pfca Uedade Caca de S Pa PUCSP, e a haba e

    9De e . Ace e 21N 2008.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    70/152

    270Medga, a ae de dg e

    Ae e Tecga10. N ea, a ea cca d fgaa d efed c

    fca edee a a ca aa a, a eca e e defe eca

    ecgca e e, ee, d ee ad e edeeee fa

    ae da ae. O dea c ecad e ad a fa d ca (a deda 114), cd de Tecga e Mda Dga, e a eea de

    a de a ea d chece, a e e e e ege a ae

    acaee a ee a.

    Ada a eca de ee de da, a ea aa

    d abah acadc efeee a ea de ae e da. Fa a a

    heage facdade decee da Iee, e b ace a a

    ce de e de ee e deae, e e a ceea de ag

    cefc e g, eah, g e aa e ace a a de e ba

    cea d a de ae. N ea, e c da a acebdade

    cada e ec eec, he cbe dea a ea,

    caee ea aca de ed ad a a abdage dea

    da ae.

    A, a a aada de dce ea bbgfca e a

    cfa de ed da ee, ea a a a abdage,

    abah ege f a bca de dc da eca de a fagea da ae.

    Ca ee a aaece a ea, a aefa e aa aa a fcaa de

    ca de c de ae e eae e ca ee aec ec, aga

    aed a deadade e e ab, a e e,

    10Aea de e d cad a de d c de Ae e Mda e echecd e e de eebde 2006, a ga d INEP bca dad d c, ccad a haba de Ae e Tecga acd de e e (, ace e 21 O 2008). A a habae de c Edca Dca e Deg de Ieface. Ma fae de e (ace e 21 O 2008).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    71/152

    271Medga, a ae de dg e

    ee e aa ee ca de a e. Cfe ca

    ae, a de de ae e da e ea e a dee, eee e

    e be e e a ceca e habdade.

    Pa, fca edee e eee eeca e e cada a ee a

    e aa, eed fagea e deadade, aee a aa

    ca hca, e d de a ecgc cege d a

    dca ee chece aeee fagead. Tae a da ea

    ee , e a a ae, ea cad e a ecga da

    fa adda de a e. E a, a a e, d heec

    de Pae ee eea e a caacdade de fagea a ea

    dega e eca, e e da, ab e a

    ee e e, e da ae, ee e a ea da

    fadade eaa be ae e eca, cfe deae ca

    beee.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    72/152

    A edadea eca ffca eede, de aea ea, fa dadda eeca, da ca aca e d ec gd c de eaec be, e a Eca ffca bea, a ea gd: a gca d e eca. Pae dec defd e de afae; deda, , a a abea de da aEca, abe a a d d,e ea ea ca a e d

    gc.

    Aa Saa

    O be dee ca aeea a eca c caega eeca e

    a a a cee, ccea e ca, de eeca aa ee aba e

    aa a ca da ee de fagea da ae e a dfcdade de eede

    de ba da. N e ae aee a eca c a da

    fa de eacae ee e e be, e egda fa bee ea

    c de cae e cde c ac aa a cee de c a

    eca e ceeeee a ae e fage a g da a a da

    aa.

    Ua e eedda a a dea fagea, a ege ecebe

    a fca a ece aca e a a caacdade de, b da fa,

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    73/152

    373Eca ffca c caega e a fagea da ae

    e a eaa ee a afeae aca e efaa a aa

    a e a ae c fae e a ae de a eca ee aeada a a

    a da ae, eded a a da de a eca ffca e ab a

    adade de efe aee.

    A a d eede da eca de a fagea da ae, ea

    abdage eca, ca ege fca a ecedade da

    deadade a fa de dee de ae e da c cd aa

    aede a abdade e ceca daee fa, ed a eca ffca

    e a ecga c feaea aa a cee e caeada da

    ae.

    Sbe a bdade de a eca ffca, aee aga ea

    e defe a cedca eee ee a dea eee aca,

    c fae eee de de Sa e c a ea dee

    e ecaada d de a da , aa da

    de Pae, ca ec ee aba.

    . ,

    Paa faa e eca ece ceede cce de cece

    e c a eca e ecaa ee e d. Segd Dc de Ffa J

    Feae Ma, ae d ff aaa d cece, a f a a de

    Ka e bea d cece a a e be de a ea d

    cece. Sbe a eaa de decb ce d cece, de c e

    d a feega d cece ee d e:

    O ead de a feega aece b: cece eacece ad e (caad "cgcee") aeede be (caad "be de cece" e, abeadfca eee "be") (MORA, 1969a, . 340, ada).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    74/152

    374Eca ffca c caega e a fagea da ae

    ea aee a ea eca ee e e be e defe

    aea e, a ab a ee eaa c dec, ee,

    cce, ea, c, ece, ae ec1. A ed d cece e

    d e de eega e eee a e de Pa e Aee, ffecee ee aba, e a cce de cea edadea e fcada e

    a ae de cea .

    S ee e ff e, aaaee, ceaa a c a

    e de cece e e e e, bacaee aa da dfeea ee

    e ; e ; e

    e eabeece da ega da gca aa e cega edade2.

    Deae e, a eea acae dee d ff geg Pa e

    Aee e da aa a, e e, ee cc ce

    eaca ee e e be aa a cee d egd e e

    (ROSAS, 2003): () e e e aae (dga, dae e

    e), d gad deaee a a eeca ea baeada e f

    (ea aea); () ea e a a dca ed c d,

    ee, a 3

    (ea aea); () e , baead ea ca (ca e a) e aad a cea eca, a dega

    (ea eea); () ea , a a bea e a eeea d

    1Edeeee e a def, aea de ba ga eead de cdade. O

    Ma, a ca dee ebee, cca e a a dec d cece e e ee adee ceca, ceea e, de ce d, cea, de d eee e add c e ga de ecedade da a ffa, e e aga ffa faee d ad d be (ea e gea); a, ad d e (dea e gea);a, a eadade ee e e be. A feega d cece fa ed

    e ac eaa: ecece a ecedade d e e d be e eca e ece a cada dee, , e e dee e aega a aea da cada de aea eadade a e ae a e a a da f ee ee (MORA, 1969a, . 340,ad a).2E . Ace e 13 de ag de 2006.

    3 Aea de ae a de a daca, eee, ee aba, de dea be ca ee de eade e da. Paa be eedd ee c, dee de e adaca dea a da bdade de e fae ffa, a ea aea, aa ddg, ea c ec de de e ca de agea. Ma dea de faa da daca aa, e dea de e aea e eeca de ce de da eee a a daca e aa a e a dec eca d ea,efede a eadade. C ea e a cbe, a daca e cca c eaa a ffa gea, cd a gca fa c a da a ae, c efe daeadade, c d aa a cee dea (MORA, 1969a, . 447).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    75/152

    375Eca ffca c caega e a fagea da ae

    de bedade, a eaa de a ea ea (a eadade cefca)

    e, f, () ea , a a a ece e a ebdade ee e

    cece ac (eca) e ea ea ea ee a e be e ee

    ee e bead.

    Sbe dee de e, aea de eaad ea a a

    agdade, a ea c cece e a caacdade de de eea

    aga edade e de a fa ecaaa a acc. E a a e

    aaece a fga de Pa e a a d c ga ee d fc e

    d da da. Segd Ma, ae de

    [...] egaae a cdea c dg de e; a

    edadea a, caaa, e ada de c. P ad dee dea a a d e da eda.Cd, edda e e e eda a aecaee, efce e de eedade e ca, a edade e ed: e e ca ag e eaee acece aa, , a cea . E a aaa, fa cdead c fa c: a a edade a edade ca (MORA, 1969b, . 210, ad a).

    Nega a ccca ca ega ab a ccca aa, e eafa de ce eaca d cece a fe, a a ca

    a a ccca aee da.

    J a, caee ada c a cga e a ga, a

    a e e gfcad egc de a abeda, caee c

    d aca e eeca aa a eca d d. Ada c Pa e

    Aee c efeca: aa e a ffa ge a a da eaea da

    abeda e face da cade da aaca e a bca d e edade,

    ea e aa egd a ffa ee aa a ega da caa e

    c da ca.

    A g da a a ffa f defda de dea aea, a e

    Aee e ge e ea ffc, cd dca c a

    gca, a ca, a eca (ca), a cga (da da aa), a ffa ca e

    a ffa da aea, da ea dada ea ffa ea (eafca)(MORA, 1969a, . 665, ad a).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    76/152

    376Eca ffca c caega e a fagea da ae

    J caacead, egd Ca (2000, . 315316), da

    ege aea: () be, ea ea bedade dda de g; ()

    aa, a ee bead a dca; () eege, efed a fa

    e ga deedee e ea ; () a (ddaad) e aa e eege; () geeaad, a ea e e a ca

    c de fa gad eeae; () e a edca de

    eabeece eae de caa e efe; () e eede c a egadade e

    dea a ae aa ead e ac; () aga a cca e

    aaa da aga; () ea ee e aga dae d dececd e ()

    ca caae e ecce.

    O c de da a caaceca aca ab e Ca da

    : () bea, ca a ea ea da ca; ( )

    aaa, e aa de eca ade e c; () gea e e e

    bca de e gea de fcae d fee; () geeaada e

    ddadade b ea eeae; () dfeecada e e

    geeaa eeaa aaee e ea; () eabeece eae de

    caa e efe de de a ega da aea e da ea d fa; ()

    eedee c a egadade, cad dea e ac aea

    ca aca d a; () e cfde c a aga e e aceda e

    agee fa ecea; () afa a bea d e e cece e ()

    ca eae caee (CHAU, 2000, . 317318).

    M eba aa ee cca e ec, ag e e

    ee . Segd Ae, ab

    [...] eee da ea ecedade bca, a ecedadede ceede d, a f de e e e bee.Paa aee e ea a edca de aca e e c fe cca, e gaa de eba e, deea deae de a, e beea e ca aga ee aeeae a cca (1982, . 21).

    E a a ffa ee cca e a e c ea bca e

    e, c ab a ae a e a c ce eaca, ea e

    de cece.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    77/152

    377Eca ffca c caega e a fagea da ae

    O cae da ae ea cece d d, aea de

    e a adade4, e c ffa e cca. A a aa e

    a ae de ca cea age de d, ce eea d d a ae;

    a c aa e ee ad d d e c ee eage; a ca eea da ae e d ca da adade aa, aead, dea fa,

    a bdade da ae c cece. Tae a da ae aa a

    ccdca e da ae c cece ea fa da ea e

    feeeee eaada da da e eedda c adade ecedade

    bca aa, c da ca, e deeee e a

    a dade, c adade abaee gaa, f aa ea, [...]

    a abg d e da a da da (PAREYSON, 2001, . 39)

    N e ca de caagea ed de a ae ada d

    cece d d, Ma cea:

    P ad, de e a ae cece fcee, c a eg ab , eaeefaad, cece ( ed ffc e cefc de), c, e dda, ae. De e faeab fcee, de fae e

    ae (1969a, . 144, ad a).

    Eed e ee ae e da a adade aa, ea aea

    egaada, bea e fca eee baeada a ae ea ae e a

    bedade de ca; a ae e, a e e e e e e eea,

    acda caee c a dade, a beea e a fcadade; a ae

    acda c e, ae ee aeada a aec ecc e ca, a a

    e e deedee. P f, eed a ae ae de efe e de

    cece e e cd e bdade eeca aa a edca e aa d

    de de ae e da, cfe e abdad ca ege.

    N afdae de ee eaada e ed da ae, e a

    a ae dca: a eca, eedda c efe ffca be da

    4H e de e a ae e aada e fae e ea a e ecada e de e ag , c e e e ee ag ea e, cege, caa e cece da eadade, a c da ffa e da cca (MORA, 1969a,. 144). J de e a ae a fa de ea aea a ecedade da da aa, e ede e da ae e d cece.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    78/152

    378Eca ffca c caega e a fagea da ae

    a fa de ae. De bea e a a ee de e fae aad

    be eca, ag e fge a be dea ee, a eca ag aec

    ec e c e cbe aa a eca da eca ffca aeaa

    c caega.

    .

    Afa d eae de Lg Pae eae a ee da

    eca, e ea c a efe ffca a efe eca

    (PAREYSON, 2001, . 2). A ea adda dee eae def

    ea da bfca e da e fagea d eae ec cdea,

    ee a eca da ea d be, cfe defda eaee

    Bagae e 1750 e a eca d e cga, agada

    de eade a g da a da ae e da ffa. E ada a

    adae: ee a eca ffca de eca baeada a aaada ea e be e e a efe be a ba de ae.

    De acd c a eca de dee d ca dee cega a

    cce da, a, a defea de a de ece dee e fea,

    ageada e a a.

    ..

    ,

    O eb aa a def da aea e d be da eca e c

    be da ffa gega. De ad Pa, e eba ea ec

    debeadaee be a eca, aeea e cce de beea aea c

    5 A fca de Bagae e de de fdad da eca dea c dcaffca. Paa Bagae a eca ea ceedda c ae de a da da de de ada d abe, gga, a gga fe eca e e ca d abe ee e a gga e gca e e ca d abe eeca (MORA, 1969a, . 187, ada).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    79/152

    379Eca ffca c caega e a fagea da ae

    aea e cga de a Beea Aba, e a, e e eea e e e

    d da da, c d aa da aaa de Scae:

    Qad, da beea fee eea aa de a beeedda edagga aa, a a beea ea e efea,e cea e a ba, cega ae a f, a eada ea d a, e a ga e eaea gad e, ce ee b ad deebe be e c de dega de a ecada: de aa d, de d aa d be c, d be caa a bea cae, dea a be cece ae, de cca e cca, e eee f e cca dacca e ada d e cece da Beea Aba.A, faee, e age cece da Beea e !(PLATO, 2001, . 156)6

    Deeedee e e aa Pa a beea aea, beea fe, e

    gada a a beea age ( Be).

    J aa Aee, abadad d ee dea ac, cca a

    aa a eabdade ea beea. A c Pa, Aee ab

    def a eca deaee, a a a , a aa e a dea

    eee ee a ae de deead be, a a a ea c d,

    e da a edda da beea e a a ea ee be e a Beea

    Sea.

    A ca ece d Be a de, a ea e adea, e e ea, bed a cca aeca.E, e ea ca (efe, ee, de e dea) caa de a a, edee e aMaeca caa ab, de ce d, caa a eacaa e cdea c a Beea (ARISTTELES, 2007, .173, ad a).

    Tae a cb aca a ea ea d cca dfeea ee

    be, b e , caee a beea c adade e edade d be,

    e, ea, abada aec de , a cdea

    e acece e d cead.

    6Ee ec d baee (211c) ade aga aae e a ade. A ad d e

    e, egd J. Caacae de Sa ea ege: cea d e a be e, e adaee be, b ee, c e ede de dega, de aa d e de d aa d be c, e d be c aa d be fc, e d fc aa a cca a e dacca acabe aea cca, e de ada a e daee be, e cea ef ee be (PLATO, 1997. . 174).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    80/152

    380Eca ffca c caega e a fagea da ae

    Ea da edca e aeca a g d c: a a beea

    age, a a beea aea. Ada, a eca ca, a cb

    efe be a ae e a da beea. A "e" ac

    eaaece aa de a cca fea aca da beea,

    P be, d c e e d afa e a de a ae c a e c c, a ac b cd acecead a ea, a e c a beeae, e e aa a ca e, c a da a deae geea, e bea ce e ea be cada eedda. Segd ea ea, ada e ea e, efadaee c, e be. Adea, egd eaea, e be c, ea a ae dda ea dada de beea ea, a cb a e

    c ea be (PLOTINO, 1996, . 7980, ad a).

    E e, P d e a def a beea aa da e da

    aa ee a ae e d, dee fe e ee c dea

    e be e e. P ecee deaee be eca e e a "

    " (BAYER,

    1979, . 75), eba ee ea, de aea eaca, gad aee a

    beea a Ab a e dee cga.

    Me ea aaee degca, a e a eca aa e

    ffc, abaad be da ae a e ea a d da da, a e

    ea e eca, e cad ca d e e

    dea de e a efe be be ac.

    ..

    O a e aga fa, be a Idade Mda e Reace, cca a

    eca a ea d ba d cece e a a ea f

    cecda c dade da ea. H a dea ade a eae ec

    e ea ee ca da efe ffca, a e de eee

    ec a. O e dee dea de defca de

    daa e ea aea de baae da a cb dada e

    eade aee, e eeca Ka.

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    81/152

    381Eca ffca c caega e a fagea da ae

    Ka, a cca a a da de e de ,

    eacad e da de ade gea e egd a cce de agade,

    a e e da ae e da eca, eea a e cae de

    dce e de bedade, ea de g fca ca d be,ead decae d fc d be aa e.

    N de e ega bea de g e deee e decce e be; e d gae dead deafe ec, , e c deeae ee d e, e cce de be. Bca c d g e fea e cce deead c ea d be aba , e e e bca e e cad e (KANT, 1876, . 46, ada).

    J aeead Ka c aee e de

    g, a e a e e e aa d de cece ae

    e e ege e e ea a adade gea. Paa Ka,

    O cae aca de eadade e ce gaeec, gae d g, a ca dga de e a,e ea gca, a e ea ffa acedea [...] Ha edade da a ece e cece ae de d.

    U gae d g (aade d be) ege da cada aea afa, e e fda cce (e e eaaa d b) (KANT, 1876, . 36, ad a)

    A eaa be d b e de e ee e fdaead e

    cce, ea a Ka a eaa de eca aca ea a de g

    caece de a adade ea, a e de a cedade e e

    dee efe a ag cce, e de d, dea e aea

    aga aa a a ece e ea (KANT, 1876, . 107, ada).

    A ecada ee, aa ceede a aa aeeada

    daecaee, feece cce deead, caad ee de

    , cfe d a decee a daca d

    ec:

    [...] d da e ed a cce,

    be a dee e fda a ea de e, ea, ea edcad . Deeea eede a

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    82/152

    382Eca ffca c caega e a fagea da ae

    ee e gae d g e fda be ccedeead e a aee, e e fdad be ccedeead ( d ba aee d fee), ee ea ee ee cad (KANT, 1876, .107108,ad a)

    Da e e ege dea ae, a eaa de ec

    ccea de a eca aaeeee deda e be aa.

    Nee ed Hege afa a ecedade de cceaa da eca a eed

    a c d de eea e eeea da edade, e a edade

    ccee,

    [...] Ka c bae, a aa eede c

    aa a ade, a acadade e e efee a ea, abedade, a accca e e ee e abe a ea cfa. E ee cece d cae ab da a e ea, e d a age da ffa e eecee, ee de ada ab, e e eefad, eece, de a fa, ecece, adae cdee fcee a ffa aaa. Ka,efeaee, ca de a e fa ee eaebe e be, ee eadade abaa e gadadeee da ade (HEGEL, 1989, . 55, ad a).

    Aea de d efe ded cad e eae aa a

    ee da eca, a ba e cdeada c a da cbe

    a Ka. Segd Saa, Ka caa a ae aa fa de e a

    f da Beea ea eaee eeca, a ae fdaea, ea, a

    aga (2005, . 32), cad ea a a ee de bdade

    abacad ea eca.

    J Dfee, a cca a de g aa, d e efe

    dee c a ccca e gae d e, e e d

    be, dea fa dgd ee be e be. A de

    eee a c ea de f e

    g ece de ea, aa ea ea a e afa e

    d ec edeee be (DUFRENNE, 2004, . 36).

    Ea aada cb, ee a bedade eacebada, a e

    e e efaa a aga a ae, fa d eae ec aa d

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    83/152

    383Eca ffca c caega e a fagea da ae

    ec ee a bedade ee a e eca ffca e d ee;

    ee a bdade de a eca c a da a afeae e c de

    a fagea e abdage eca a a dea.

    ..

    C e dea, Hege ae d c e a ae a afea d

    E e e, ceeeee, a beea efe e e d da da,

    a ee cce d Be. E Hege, a efe ea da eea da da,

    P a, d e ee e a edade e a

    eca da da. P a da a ca edadeaee ea.Efeaee, e aaece edade e e fa dee a eca ea eea e de e eadade e gea,e ee e ea eadade cede a cce(HEGEL, 1989, . 101, ad a).

    Aea de da ea acedca a d da da, Hege dea be ca

    cae ee d Be, eba ee eceaaee ca e ce

    aee a, e ab da edade. E dea fa e Hege

    fge d cce de de g aeee aeead Ka, ed,

    de cea fa, a ffca da eca.

    Paa Hege a ba de ae de e eda e ee (HEGEL, 1989, .

    29): () a ba de ae d da aea, a ca aa; () cada

    aa ed a e () f e ea. Ada egd Hege, a

    ba de ae c ca aa de eee da de a ccee, e

    edade ea e a da bdade d e da ae, e

    e de cega a. A e aad ee ca aa

    ccee e bdade de e e e cea a bedade e

    eaedade , Hege ca cce de ae e, deaee, De:

    Nea ca ee a d aa c a cada e a adade aa c eaee fa, bae a daeea de e de [c] ea e e e e,e e cc dea adade e ed aea. Te deafaa eaee ea faa e ee eea

    edade cce da ae (HEGEL, 1989, . 33, ad a).

  • 7/23/2019 Lucienio Tese Final

    84/152

    384Eca ffca c caega e a fagea da ae

    A ceca e e a, e egea, afe

    e de De, eee a d aca, a a a aea.

    Ma e a egda ee be a ae e Hege, debeadaee, acega

    e a ee. A e a ae aa ed, ee aae da da de

    eca a Bagae, c a eaa de e ea a afea

    ee da Ida,

    A fa, a e adeada aa e, a aeeeaee ee. ... O e fca a ea aee daca eee edae e d, ee a fa aae e, e eaee e ad a e eaaa ca aea a fa da ebdade e e ca cea c aee (HEGEL, 1989, . 38, ad a).

    Pa, c aa Hege d e dedaee gad a d da da,

    aee e ecaa ea da ed e a aa. A, a beea

    ee e da a e e, ed e a eea eafca d be

    ee e ae e fa da ae e