ایرانباغبانی علوم (189-201)ف 1399ثٟبس ، 1، ؿٕبس٠ 51دٚس٠

Iranian Journal of Horticultural Science

Vol 51, No 1, Spring 2020 (189-201)

DOI: 10.22059/ijhs.2018.267489.1521

* Corresponding author E-mail: sefidkon@rifr-ac.ir

سُىدی مرزٌ اساوس درصد ي فیسیًلًشیک صفات بر میکًریسا یَا قارچ ي خشکی تىش تأثیر (Satureja sahendica Bornm.)

4جاری کالتٍ سپیدٌ ي 3زادٌ عباس بُلًل ،*2سفیدکه فاطمٍ ،1ذاکریان فاطمٍ

ایزاى تْزاى، تحقیقات، ٍ علَم ٍاحداد اسالهی، داًطگاُ آس غذایی، صٌایع ٍ کطاٍرسی علَم داًطکدُ ،استادیار ٍ دکتزی داًطجَی .4 ٍ 1 ایزاى تْزاى، کطاٍرسی، تزٍیج ٍ آهَسش تحقیقات، ساسهاى کطَر، هزاتع ٍ ّا جٌگل تحقیقات هؤسسِ ،استادیار ٍ استاد .3 ٍ 2

(22/3/1337 پذیزش4 تاریخ -24/7/1337 دریافت4 )تاریخ

چکیدٌداضت ٍ آرایطی ،ییغذا ،ییدارٍ عیصٌا در کاربزد بز عالٍُ کِ است ایزاى اًحصاری دارٍیی گیاّاى اس یکی سٌْدی هزسُ باال تحول دلیل ِب ،یْب

هزسُ فیشیَلَصیک صفات تغییزات بزرسی هٌظَر بِ باضد. هی بزخَردار باالیی سراعی اّویت اس دین هٌاطق در تَلید قابلیت ٍ خطکی تٌص بِ درِب عٌَاى کزت اصلی خطکی تٌص ضد. اجزا تکزارسِ در کزت ّای خزد ضدُ قالب رد هشرعِ ضزایط در سال دٍ در تحقیق ایي سٌْدی،

در فزعی کزتتلقیح با قارچ هایکَریشا ِب عٌَاى ٍ (گلدّی %50 ٍ دّی غٌچِ دّی، ساقِ هزاحل در آبیاری قطع ٍ کاهل آبیاری) سطح چْار ًتایج .در ًظز گزفتِ ضد (کَد سیستی عدم استفادُ اسٍ Glomus intraradices، G. mosseae، G. mosseae + G.intraradices) چْار سطح

هقایسِ بَد. دار هعٌی اساًس درصد ًیش ٍ اکسیداس فٌل پلی ٍ پزاکسیداس آًشین دٍدرصد بز 1هیکَریشا در سطح ×تٌص×اثز هتقابل سال داد ًطاى کل، کلزٍفیل ،b کلزٍفیل هقدار بیطتزیي بَدًد. بیطتزیي دٍم سال در کل فٌل ٍ پزاکسیداس سَپزاکسیددیسوَتاس، کاتاالس، داد ًطاى ّا هیاًگیي

خطکی تٌص هتعلق ِب پزٍلیي ٍ سَپزاکسیددیسوَتاس بیطتزیي آهد. دست ِب دّی ساقِخطکی در هزحلِ تٌص در هحلَل قٌد ٍ آلدّید دی هالَى اس استفادُ بٌابزایي .ِب دست آهد گًَِ هیکَریشا دٍ ّز هصزف تیوار در (درصد 27/1) اساًس درصدبیطتزیي بَد. گلدّیدر سهاى درصد 50

را کاّص داد. خطکی تٌص اثزات هی تَاًد سیستی کَدّای

.سٌْدی هزسُ هحلَل، قٌدّای ،اساًس درصد پزٍلیي، اکسیداى، آًتی یّا آًشین کلیدی: َای ياشٌ

Effect of drought stress and mycorrhizal fungi on physiological traits and essential oil percentage of Satureja sahandica Bornm.

Fatemeh Zakerian1, Fatemeh Sefidkon2*, Bohloul Abbaszadeh3 and Sepideh Kalate-Jari1

1, 4. Ph. D. Candidate and Assistant Professor, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran 2, 3. Professor and Assistant Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and

Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran (Received: Oct. 16, 2018 - Accepted: Dec. 19, 2018)

ABSTRACT Satureja sahandica is one of the endemic Iranian medicinal plants which, has application in pharmaceutical, food, cosmetic and sanitary industries and has high agricultural importance due to its high tolerance to drought stress and production capacity in rainfed areas. In order to investigate the changes in the physiological traits of Satureja sahandica, this research was carried out in two years under field conditions with split plot design in three replications. Drought stress considered as main slot at four levels (full irrigation and interupted irrigation at shoot, budding and 50% flowering stages) and inoculation with mycorhiza as sub plot at four levels ( non-use of bio fertilizer (control), Glomus intraradices, Glomus mosseae, and Glomus mosseae + Glomus intraradices). The results showed iteraction effect of year * drought stress * mycorrhiza at 1% level on peroxidase and polyphenol oxidase and percentage of essential oil was significant. Mean comparison of traits showed that catalase, superoxide dismutase, peroxidase and total phenol were the highest in the second year. The highest amount of chlorophyll b, total chlorophyll, malondialdehyde, soluble sugar was obtained in drought stress at stem elongation. The highest superoxide dismutase, proline, and total phenol belonged todrought stress at 50% flowering. The highest percentage of essential oil (1.87%) obtained in use of both species of mycorrhiza. So using bio fertilizers can reduced effects of drought stress. Keywords: Antioxidant enzymes, essential oil percentage, proline, Satureja sahandica, soluble sugar.

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 190

مقدمٍ & El-Gazzar) ٘ؼٙبع ٜتیش اص (Satureja) ٔشصٜ خٙغ

Watson, 1970) ٔٙبطك دس اغّت ٝ پشاوٙذٌی ای ٔذیتش٘ا ٌٛ٘ٝ 10 ،شاٖیا دس ٔٛخٛد ٌٛ٘ٝ 16 بٖیٔ اص داسد.

S. bachtiarica، S. khuzistanica، S. intermedia، S. sahendica، S.isophylla، S. rechingeri،

S. edmondi، S. kallarica، S. atropatana ٚ S. kermanshahensis حلبس ٞؼتٙذ ایشاٖ ی٘ا

(Rechinger, 1982). ٜػّٕی ٘بْ ثب ػٟٙذی ٔشص S. sahendica Bornm. ٝچٙذػبِٝ سؿذ، دٚسٜ ِحبظ ث

ٞبی سٚیـٍبٜ (.Akbarinia & Sefidkon, 2009) اػت ,Rechinger) غشة غشة، ؿٕبَ دس ػٟٙذی ٔشصٜ طجیؼی دس یتٛس٘ا -شاٖیا ٘بحیٝ دس ایشاٖ ؿشق ؿٕبَ ٚ (1982 ثبؿذ ٔی بیدس ػطح اص ٔتش 2500 اِی 1300 بتاستفبػ

(Jamzad, 2009.) ٔشصٜ ظبٞشی، خلٛكیبت ٘ظش اص ٞش صیبد، ٞبی ثشي ٚ ػبلٝ ثب یا ثٛتٝ ٌیبٞی ػٟٙذی

یكٛست یب ذیػف ٌُ ؿؾ تب دٚ اص ىُٔتـ ٌُ چشخٝ ٔؤثش افـبٖ ٌشدٜ حـشات خزة دس وٝ ؾفثٙ ثٝ ُیٔب

تش ثّٙذ ییخّٛ پشچٓ دٚ ٚ (Ghahreman, 1990) ثٛدٜ (.Jamzad, 2009) اػت آٔذٜ شٖٚیث خبْ ِِٛٝ اص ٚ ثٛدٜ دس دؿٛ ٔی ؿشٚع اػفٙذ اٚاخش اص ٌیبٜ ایٗ سٚیـی سؿذىبٖ اَٚ ػبَ ثؼذ ٞبی ػبَ دس ٚ چیٗ یه ثشداؿت ٔا دس چیٗ ػٝ اِی دٚ تٛاٖ ٔی ییٚٞٛا آة ؿشایط ثٝ ثؼتٝ

(.Akbarinia et al., 2009) ٕ٘ٛد ثشداؿت ٌّذٞی ٔشحّٝ ٔتؼذدی داسٚیی خٛاف ٔشصٜ ٔختّف یٞب ٌٛ٘ٝ ثشای

Zargari, 1982; Tabatabaei Raisi) اػت ؿذٜ ٌضاسؽet al., 2007.) ییداسٚ غیكٙب دس ػٟٙذی ٔشصٜ اػب٘غ،

& Sefidkon) داس٘ذ وبسثشد یـیآسا ٚ یثٟذاؿت ،ییغزاAkbarinia, 2009.) ٔشصٜ اػب٘غ ٚیشٚػی ضذ خبكیت

(.Sefidkon et al., 2004) اػت ؿذٜ ٌضاسؽ ػٟٙذی ثبؿذ ٔی ٔحیطی یٞب تٙؾ ٟٕٔتشیٗ اص خـىی تٙؾ

تؼشق، ای، سٚص٘ٝ ٞذایت آة، خزة وبٞؾ ثبػث وٝ دؿٛ ٔی ٌیبٜ ٞٛسٔٛ٘ی ٔٛاص٘ٝ خٛسدٖ ٞٓ ثٝ ٚ فتٛػٙتض

(Khalafalla & Abo- Ghalia, 2008.) ٖٔىب٘یضْ ٌیبٞب وٝ داس٘ذ تٙؾ ٘بٔطّٛة اثشات وبٞؾ ثشای ٔختّفی ٞبی

اػٕضی وٙٙذٜ تٙظیٓ افضایؾ ثٝ تٛاٖ ٔی خّٕٝ آٖ اص وشد اؿبسٜ ٞب پشٚتئیٗ ٚ پشِٚیٗ آٔیٙٝ اػیذ لٙذٞب، ٔب٘ٙذ

(Ashraf et al., 1994.) وبٞؾ ثبػث خـىی تٙؾ

افضایؾ (،Fu & Huang, 2001) ٌیبٜ ٚفیُوّش ,Chalker-Scott) دؿٛ ٔی ٞب آ٘تٛػیب٘یٗ ٚ وبسٚتٙٛئیذٞب

دس آصاد یٞب ىبَسادی ػبصی خٙثی ثب وبسٚتٙٛئیذٞب (.2002 وٙٙذ ٔی ایفب ٟٕٔی ٘مؾ ٌیبٜ دس تٙؾ ػٛء اثشات تؼذیُ

(Mittler, 2002.) ٗخـىی تٙؾ ؿشایط دس ٕٞچٙی آصاد (Blokhina, et al., 2003) ٖاوؼیظ آصاد یٞب ىبَسادی ػٛپشاوؼیذ وبتبالص، لجیُ اص ییٞب ؼیذاٖاو آ٘تی ٚ ٘ذؿٛ ٔی

ٚ ٞب وّشٚپالػت دس غیشٜ ٚ پشاوؼیذاص آػىٛسثبت دػٕٛتبص، یبثٙذ ٔی افضایؾ آٟ٘ب وشدٖ خبسٚة ثشای ٞب ٔیتٛوٙذسی

(Ardakani et al., 2010 Amini et al., 2008;.) وبٞؾ ػجت تٛا٘ذ ٔی پشاوؼیذاص آػىٛسثبت ٚ وبتبالص فؼبِیت فؼبِیت وبٞؾ ػجت ٚ ؿذٜ ٞیذسٚطٖ پشاوؼیذ تدٕغ سیجِٛٛص ٘ظیش وبِٛیٗ چشخٝ یٞب آ٘ضیٓ اص ثشخی

,.Amini et al) ٌشدد فؼفبتبصٞب ثی ٚ ویٙبص ٔٛ٘ٛفؼفبت، ػٛپشاوؼیذ سادیىبَ دیؼٕٛتبص، ػٛپشاوؼیذ آ٘ضیٓ (.2008

فؼبِیت وبٞؾ ٚ وٙذ ٔی تجذیُ پشاوؼیذٞیذسٚطٖ ثٝ سا ػٛپشاوؼیذ سادیىبَ تدٕغ دیؼٕٛتبص، ػٛپشاوؼیذ آ٘ضیٓ

داسای وٝ ٌیبٞب٘ی (.Mittler et al., 2004) داسد پی دس سا ٞؼتٙذ، ٞب ؼیذاٖاو آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ اص ثبالتشی ػطح

دٞٙذ ٔی ٘ـبٖ ػٛپشاوؼیذٞب ثٝ ٘ؼجت ثیـتشی ٔمبٚٔت(Dionisio-Sec & Tobita, 1998.)

خٙثی یب حزف ثٝ ٔشثٛط آ٘ضیٕی فبعد ٌیبٞبٖ دس Ghorbani) دؿٛ ٔی اوؼیظ٘ی ٞبی حذٚاػط وشدٖ

Ghogy & Ladan Moghaddam, 2005.) خـىی تٙؾ ٚ وبسٚتٙٛئیذ ٚ (Koc et al., 2010) فّفُ پشِٚیٗ

وبٞؾ سا ثبثٛ٘ٝ وّشٚفیُ ٚ افضایؾ سا ثبثٛ٘ٝ آ٘تٛػیب٘یٗ(Arazmjo et al., 2010) ٚ ٗسا ٙیوبػ پشٚتئیٗ ٕٞچٙی

(.Jazizadeh & Mortezayee nejad, 2017) داد وبٞؾ ٚایِٛی ٌیبٞبٖ دس ٔحَّٛ لٙذٞبی ٚ پشِٚیٗ افضایؾ

(Baher Nik, et al., 2007) ٚ ٖص٘یب (Razavizadeh, ؿذ. ٔـبٞذٜ خـىی ؿشایط دس (2014

بٜیٌ ثش یخـى تٙؾ ٘بٔطّٛة اثش وبٞؾ خٟت ظٜیٚ ثٝ وٛد ٔلشف تیشیٔذ خّٕٝ اص یٌٛ٘بٌٛ٘ یٞبوبس سٜا

ٔلشف تیشیٔذ (،Hirell et al., 2007) یتشٚط٘ی٘ یوٛدٞب ثٝ بٜیٌ تحُٕ ییتٛا٘ب ؾیافضا ٚ (Galle et al., 2009) آة اػت. ؿذٜ پیـٟٙبد (Valente et al., 2008) یآث وٓ

ی ٞب لبسذ ثب بٜیٌ یؼتیٕٞض یثشلشاس اص اػتفبدٜ ٜبیٌ ثب آٖ یآث سٚاثط ثٟجٛد ٚ ضایىٛسیٔ آسثؼىٛالسی

191 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

اػت شیاخ یٞب دٞٝ دس ؿذٜ ٔطشح یٞبوبس سٜا اص ضثبٖیٔ(Smith & Read,. 2008.) یداسا ٔیىٛسیضایی یٞب لبسذ

ٚ ثبؿٙذ ٔی صساػی ٌیبٞبٖ اغّت سیـٝ ثب ٕٞضیؼتی ساثطٝ ثشخی ٚ فؼفش ٔثُ غزایی ػٙبكش خزة افضایؾ طشیك اص

ٔٙفی تأثیش وبٞؾ آة، خزة افضایؾ ٔلشف، وٓ ػٙبكشُ ثشاثش دس ٔمبٚٔت یؾ افضا ٚ طیٔحی یٞب تٙؾ ػٛٔا دس ٔیضثبٖ ٌیبٞبٖ ػّٕىشد ٚ سؿذ دس ثٟجٛد ػجت ضا،یثیٕبس

& Marschner) ٘ذؿٛ ٔی پبیذاس یوـبٚسص یػیؼتٕٟبDell, 1994; Sharma, 2002.) ثبػث ٔیىٛسیضا یٞب لبسذ

حشوت ػشػت تغییش ثب ٚ ذٜؿ سیـٝ خزة ػطح ضایؾفا فیضیِٛٛطی ٚ ثبفت یٌیش آة سٚی ،ٔیضثبٖ ٌیبٞبٖ دس آة

ٌیبٜ دس .(Auge et al., 2001) ٌزاسد ٔی تأثیش ثشي ٚ %80 %،60 %،40 %،20) خـىی تٙؾ تحت ثبدس٘دجٛیٝ

وّشٚفیُ ٚ پشِٚیٗ تدٕغ ثیـتشیٗ صساػی( ظشفیت 100% b ظشفیت %60 تیٕبس دس ٔحَّٛ لٙذ %،20 تیٕبس دس

ظشفیت %100 تیٕبس دس وُ وّشٚفیُ ٚ a وّشٚفیُ صساػی، ٔشصٜ دس (.Abbaszadeh et al., 2008) ؿذ ٔـبٞذٜ صساػی

ٚ %30 تٙؾ تحت (.Satureja hortensis L) یىؼبِٝ ٚ افضایؾ تٙؾ تحت پشِٚیٗ ؿبٞذ، ٚ صساػی ظشفیت 60% Glomus یٞب لبسذ ثب ؿذٜ تّمیح تیٕبسٞبی دس

versiformi ٚ Glomus etunicatum ٗوبٞؾ پشِٚی ٔؼطش پٛ٘ٝ ٌیبٜ دس (.Ismaeil pour, et al., 2013) یبفت

(Mentha pulegium L.،) آ٘ضیٓ افضایؾ ٔٛخت خـىی Afsharmohammdian) ؿذ پشاوؼیذاص وبٞؾ ٚ وبتبالص

et al., 2016.) صساػی ثٝ ٔؼبئُ سٚی ایٙىٝ ثٝ تٛخٝ ثب ثحبَ تب ػٟٙذی ٔشصٜ خلٛف ثٝ داسٚیی ٌیبٞبٖ

دبْ صیبدی تحمیمبت ائٝاس ثٙبثشایٗ اػت، ٘ـذٜ ٘ا ٚ وٕیت افضایؾ ٔٙظٛس ثٝ صساػی ٔٙبػت ٞبی تىٙیهٕیت اص آٟ٘ب ویفیت اػت ثشخٛسداس ثبالیی ٞا

(Abbaszadeh et al., 2014) ٚ پظٚٞؾ ساػتب ٕٞیٗ دس ثشخی ثش ٔیىٛسیضا لبسذ تأثیش ثشسػی ثشای حبضش

دبْ آثی تٙؾ ؿشایط دس ٔشصٜ فیضیِٛٛطیه خلٛكیبت ٘ا اػت. ؿذٜ

اَ ريش ي مًاد

لبِت دس ؿذٜ خشد ٞبی وشت كٛست ثٝ آصٔبیؾ ایٗ ٝٔؤػؼ دس تىشاس ػٝ دس تلبدفی وبُٔ ٞبی ثّٛن طشح

دس اِجشص تحمیمبتی ٔدتٕغ ٔشاتغ، ٚ ٞب خٍُٙ تحمیمبت تحمیمبت ایؼتٍبٜ ٌشدیذ. اخشا 1395-96 ٞبی ػبَ وشج ؿٟشػتبٖ ؿشلی خٙٛة ویّٛٔتشی پٙح دس اِجشص

ٚ ؿٕبِی دلیمٝ 48 ٚ دسخٝ 35 خغشافیبیی ػشم دس دسیب ػطح اص ٔتشی 1320 استفبع دس ؿشلی، دسخٝ 51

داسد لشاس ،ٔتش ٔیّی 235 حذٚد ثبس٘ذٌی ٔتٛػط ثب ٚ(IRMO, 2016.) ٞب ثّٛن فبكّٝ ٔتش، 3×2 ٞب وشت اثؼبد فبكّٝ ٔتش، 1 یىذیٍش اص فشػی ٞبی وشت فبكّٝ ،ٔتش 2

سٚی ثش ٞب ثٛتٝ فبكّٝ ٚ ٔتش ػب٘تی 40 وـت خطٛط ثخؾ اص ٔٛسد٘ظش ٌیبٜ ثزس ثٛد. ٔتش ػب٘تی 30 خط یه

وٝ ٔشاتغ ٚ ٞب خٍُٙ تحمیمبت ٝٔؤػؼ داسٚیی ٌیبٞبٖ ی،ؿٙبػ ٌیبٜ ثخؾ تٛػط اَٚ فبص خبٔغ طشح دس

ٔبٜ اػفٙذ 15 ثزسٞب ٌشدیذ. تٟیٝ اػت، ؿذٜ ؿٙبػبیی دس ٞب ٘ـبء ٚ وـت )ٌّخب٘ٝ( ػشد ؿبػی ؿشایط دس

دس ٞفتٝ یه ا٘ذٌٖزس اص پغ ٔبٜ اسدیجٟـت اٚاخش ؿذ٘ذ. ٔٙتمُ اكّی صٔیٗ ثٝ ٌّخب٘ٝ اص ثیشٖٚ ؿشایط

تؼییٗ ٔٙظٛس ثٝ ٔضسػٝ دس ٌیبٜ وـت ؿشٚع اص لجُ ٘ٝ تؼذاد ،ٔضسػٝ خبن ؿیٕیبیی ٚ فیضیىی خلٛكیبت

یٔتش ػب٘تی 0-30 ػٕك اص تلبدفی طٛس ثٝ خبن ٕ٘ٛ٘ٝ ٔخّٛط اص پغ ٚ ثشداؿت ٔضسػٝ ٔختّف یٞب لؼٕت اص

آصٔبیـٍبٜ دس ٚ تٟیٝ ٔشوت ٕ٘ٛ٘ٝ یه ،ٞب آٖ وشدٖ Bulk) آة ٚ خبن ٝٔؤػؼ آصٔبیـٍبٜ دس خبن

density, %PWP and %FC) ٚ تحمیمبت ٝٔؤػؼ ؿذ٘ذ یٌیش ا٘ذاصٜ كفبت( )ثمیٝ ٔشاتغ ٚ ٞب خٍُٙ

.(1 خذَٚ)

یٔتش ػب٘تی 30 اِی كفش ػٕك اص ٔضسػٝ خبن ؿیٕیبیی ٚ فیضیىی خلٛكیبت. 1 خذَٚTable 1. Physical and chemical properties of soil from the depth of 0-30cm

TNV Organic carbon Organic matter EC pH Sand Silt Clay K (av.)

(%) (%) (%) (ds/m) (%) (%) (%) (mg/kg)

11.8 0.96 1.60 1.13 7.48 41 33 26 198

P (av.) Fe Mn Cu Zn N Bulk density (Bd) PWP (15bar) FC (0.33bar)

(mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) (%) (g/cm3) (%) (%)

11.2 1.31 10.82 0.56 0.62 0.08 1.76 12.21 23.41

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 192

تٙؾ خـىی دس چٟبس ػطح ؿبُٔ اكّی وشت ٔشحّٝ دس آثیبسی لطغ، )ؿبٞذ( وبُٔ آثیبسی)

سؿذ ؿشٚع ٚ صٔیٗ دس ٌیبٜ اػتمشاس اص پغ) دٞی ػبلٝ ٔشحّٝ ػٙٛاٖ سا ایؼتبدٜ ٚ خـجی وبٔالً ٞبی ػبلٝ ثب ٚ ؿذ ا٘دبْ آثیبسی لطغ ٚ ٌشفتٝ ٘ظش دس دٞی ػبلٝ

، (ؿذ. اسثشلش ٔدذدا آثیبسی دٞی غٙچٝ ٔشحّٝ ؿشٚع تب آثیبسی )ػذْ دٞی غٙچٝ ٔشحّٝ دس آثیبسی لطغ

دسكذ 50 ٔشحّٝ دس آثیبسی لطغ، ٌّذٞی( دٚسٜ ا٘تٟبی ، وشتٌّذٞی( دٚسٜ ا٘تٟبی تب آثیبسی )ػذْ ٌّذٞی

تّمیح ثب لبسذ ٔبیىٛسیضا دس چٟبس ػطح ؿبُٔ فشػی ثب تّمیح، )ؿبٞذ( صیؼتی وٛد اص اػتفبدٜ ػذْ)

Glomus intraradices ،ثب تّمیح Glomus mosseae ،( Glomus mosseae + Glomus intraradices ثب تّمیح

ثٛد. ظشفیت %80-90 ٔحذٚدٜ دس سؿذ دٚسٜ دس آثیبسی

ٔٛسفِٛٛطی ثشاػبع آثیبسی لطغ تیٕبسٞبی ثٛد. صساػی ٌشدیذ. اػٕبَ ٌیبٜ

٘بْ ثٝ ٔیىٛسیضایی لبسذ حبٚی صیؼتی وٛدٞبیGlomus intraradices ٚ Glomus mosseae ٝكٛست ث

اص ٚ ثٛد سیـٝ( ٚ ٞیف اػپٛس، )ؿبُٔ لبسچی فؼبَ ا٘ذاْ اص لجُ ٌشدیذ. تٟیٝ آة ٚ خبن تحمیمبت ٝٔؤػؼ اص ٌشْ 10 وبؿت چبِٝ ٞش دس ٔضسػٝ دس ٘ـبء وبؿت

لبسچی فؼبَ ا٘ذاْ 500 تب 400 حبٚی وٝ صیؼتی وٛد ؿذ. سیختٝ ثٛد،

ٝث ٘ؼجت صٔیٗ ػبصی آٔبدٜ اص پغ ثٟبس فلُ دس ٞبی ؿًّٙ طشیك اص آثیبسی ٌشدیذ. الذاْ ٘ـبٞب ا٘تمبَ

آة ٔیضاٖ وٙتشَ ثشای ؿذ. ا٘دبْ ٔیّیٕتشی 16 ٔلشفی آة ٔیضاٖ ؿذ. اػتفبدٜ ٚص٘ی سٚؽ اص ٔلشفی

& Behera) ٌشدیذ اػٕبَ ٚ ثشآٚسد (1) ساثطٝ طشیك اصPanda, 2009):

V=ρZA (FC-PWP)/100( 1ساثطٝ ٘ٛثت ٞش دس وٝ آثیبسی آة حدٓ V ساثطٝ، ایٗ دس ٚصٖ ρ ،ؿذ دادٜ آصٔبیـی ٚاحذٞبی ثٝ آثیبسی

ٔؤثش ی تٛػؼٝ ػٕك Z خبن، ظبٞشی ٔخلٛف سطٛثت ٔمذاس FC آصٔبیـی، ٚاحذ ٔؼبحت A ،ٞب سیـٝ خبن سطٛثت ٔمذاس PWP ٚ صساػی ظشفیت دس خبن

ثبؿٙذ. ٔی دائٓ پظٔشدٌی ی ٘مطٝ دس وٕه ثٝ ٚ یِٛس سٚؽ بث ،َٔحّٛ پشٚتئیٗ ٔیضاٖ

LUV-100A ٔذَ ؿؼبػی 8 اػپىتشٚفتٛٔتش دػتٍبٜ یٌیش ا٘ذاصٜ ٘ب٘ٛٔتش 660 ٔٛج طَٛ دس آٔشیىب ػبخت

ٔٙحٙی سػٓ شایث ٌبٚی ػشْ آِجٛٔیٗ اص ٚ ؿذ .(Lowry et al., 1995) ٌشدیذ اػتفبدٜ اػتب٘ذاسد فِٛیٗ سٚؽ ثب فّٙی تشویجبت ٔیضاٖ یٌیش ا٘ذاصٜ ٔٙحٙی سػٓ ثشای وبوتَٛ اص ٚ ؿذ ْا٘دب ػیٛوبِتٛ (.Shehab et al., 2010) ٌشدیذ اػتفبدٜ اػتب٘ذاسد ثب ،تٙٛئیذٚوبس ٚ وّشٚفیُ ٔحتٛای ٌیشی ا٘ذاصٜ

وٝ تشتیت ثذیٗ ٌشفت ا٘دبْ آسٖ٘ٛ سٚؽ اص اػتفبدٜ تذسیدی كٛست ثٝ اػتٗ ثب چیٙی ٞبٖٚ دس ٌیبٜ تش ثشي

ثٝ ییسٚ ؿفبف ٔحَّٛ ٔشحّٝ ٞش دس ٚ ؿذٜ ػبئیذٜ ثٝ اػتٗ ثب سا ٔحَّٛ ػپغ ٚ ٌشدیذٜ ٔٙتمُ طٚطٜ ثبِٗ

٘ٛسی خزة ٚ ػب٘تشیفیٛط حبكُ ٔحَّٛ ،سػب٘ذٜ حدٓ ثٝ ٘ب٘ٛٔتش 663 ٚ 645 ،510 ،480 ٞبی ٔٛج طَٛ دس

ٟ٘بیت دس ؿذ. ٌیشی ا٘ذاصٜ اػپىتشٚفتٛٔتش ٚػیّٝ دس ٌشْ ٔیّی حؼت ثش تٙٛئیذٚوبس ٚ وّشٚفیُ ٔمذاس ٔحبػجٝ صیش ٞبی ساثطٝ طشیك اص ثشي تش ثبفت ٌشْ :(Arnon, 1949) ٘ذؿذ

ٌشْ ثبفت تش(دس )ٔیّی ٌشْ aوّشٚفیُ ; (2 ساثطٝ1000× V/W({×645A)69/2-(663A)7/12}

ٌشْ ثبفت تش(دس )ٔیّی ٌشْ bوّشٚفیُ ;

1000× V/W({×663A)68/4-(645A)9/22}

ٌشْ ثبفت تش(دس وّشٚفیُ وُ )ٔیّی ٌشْ ;1000× V/W{×(663A)02/8-(645A)2/20}

ٌشْ ثبفت تش(دس تٙٛئیذ )ٔیّی ٌشْ ٚوبس ;

1000× V/W({×663A)68/4-(645A)9/22} اص ثشي ٌشْ 5/0 ثشي پشِٚیٗ ٔیضاٖ تؼییٗ ثشای

وبغز دس ،ٚؿٛ ؿؼت اص پغ ٚ ثشداسی ٕ٘ٛ٘ٝ وشت ٞش دسٖٚ پبوت دس سٚص ػٝ ٔذت ثٝ ٞب ثشي ؿذ٘ذ. آثٍیشی

اص پغ ٚ ؿذ دادٜ شاسل ٌشاد ػب٘تی دسخٝ 80 آٖٚ ٚ ؿذٜ پٛدس چیٙی ٞبٖٚ ثب ٕ٘ٛ٘ٝ خـه، ٚصٖ تثجیت

ٌشْ 1/0 ٔمذاس ؿذ. ٍٟ٘ذاسی ثؼتٝ دس ٞبی ِِٛٝ دس ظشف دس ٚ تٛصیٗ دیدیتبِی تشاصٚی ثب ثشي پٛدس

ِیتش ٔیّی 10 آٖ سٚی ٚ سیختٝ وٛچه ای ؿیـٝ 48 اص پغ ٚ وشدٜ اضبفٝ ػِٛفٛػبِیؼیّیه ٔحَّٛ

193 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

ا٘ذاصٜ ثشای ٚ ؿذٜ كبف كبفی بغزو ثب ٞب ٔحَّٛ ػبػت ِیتش ٔیّی یه وٝ ای ٌٛ٘ٝ ثٝ ؿذ، اػتفبدٜ پشِٚیٗ ٌیشی

آٖ ثٝ ٚ سیختٝ آصٔبیؾ ِِٛٝ دس سا ٕ٘ٛ٘ٝ ٞش ٔحَّٛ اص ِیتش ٔیّی یه ٚ ٞیذسیٗ ٘بیٗ ٔؼشف ِیتش ٔیّی یه

ثٝ آصٔبیؾ ٞبی ِِٛٝ .ؿذ اضبفٝ ٌالػیبَ اػتیه اػیذ دسخٝ 100 خٛؿبٖ ٔبسی ثٗ دس ػبػت یه ٔذت

آخشی سً٘ وٝ صٔب٘ی تب ٘ذؿذ دادٜ لشاس ٌشاد ػب٘تی لشاس یخ آة دس ثالفبكّٝ ٞب ِِٛٝ ؿٛد. تثجیت ؿذٜ تِٛیذ ِِٛٝ ٞش ثٝ .ٌشدد لفٔتٛ ػشیؼبً ٚاوٙؾ تب ؿذ٘ذ دادٜ

خٛثی ثٝ ِِٛٝ ٔحتٛیبت ٚ افضٚدٜ تِٛٛئٗ ِیتش ٔیّی دٚ ثبالیی فبص سً٘ لشٔض ٔحَّٛ اص .ٌشدیذ ٔخّٛط

٘ب٘ٛٔتش 520 ٔٛج طَٛ دس خزة ٔیضاٖ ٚ اسیثشد ٕ٘ٛ٘ٝ ٔمذاس ٚ (Bartles & Sunkar, 2005) ؿذ لشائت

.ؿذ ٔحبػجٝ (3 )ساثطٝ صیش ساثطٝ اص اػتفبدٜ ثب پشِٚیٗ (3 ساثطٝ

105×1 CDV Proline =

DM×115.5×106

ٔٛج طَٛ دس پشِٚیٗ خزة ٔیضاٖ C آٖ دس وٝ دس ِیٗپشٚ ٔـخق ٞبی غّظت ثشاػبع ٘ب٘ٛٔتش 520

تِٛٛئٗ حدٓ V سلت، ٝخدس D سٌشػیٖٛ، ٔؼبدِٝ ثشي ٕ٘ٛ٘ٝ خـه ٚصٖ DM ٚ ؿذٜ اػتفبدٜ ثبؿذ. ٔی ؿذٜ اػتفبدٜ

Turkan et سٚؽ ثب ٔطبثك آِذٞیذ دی ٔبِٖٛ ٔیضاٖal. (2005)، ثٝ ؼٕٛتبصید ػٛپشاوؼیذ آ٘ضیٓ فؼبِیت

آ٘ضیٓ فؼبِیت ػٙدؾ (Rios-Gonzalez (2002 سٚؽ فؼبِیت ٔیضاٖ ٚ (Pereira et al. (2002 سٚؽ ثب وبتبالص (Fielding & Hall (1978 سٚؽ ثٝ پشاوؼیذاص آ٘ضیٓ ٌّذاس ٞبی ػشؿبخٝ اص ٌیشی اػب٘غ ؿذ. یٌیش ا٘ذاصٜ

دس ػشؿبخٝ ٌش100ْ) ػبیٝ دس ؿذٜ خـه ٌیبٞبٖ ثب آة ثب تمطیش سٚؽ ثٝ ٔمطش( آة ػی ػی 1500

ا٘دبْ ػبػت دٚ ٔذت ثٝ وّٛ٘دش دػتٍبٜ اص اػتفبدٜ ٞب دادٜ آ٘بِیض (.Sefidkon & Akbarinia, 2009) ٌشفت

ثٝ آٟ٘ب ٔیبٍ٘یٗ ٔمبیؼٝ ٚ SAS افضاس ٘شْ اص اػتفبدٜ ثب ٌشفت. ا٘دبْ %5 ػطح دس ای دأٙٝ چٙذ آصٖٔٛ سٚؽ

بحث ي وتایج 1ٔیىٛسیضا دس ػطح × تٙؾ× اثش ػبَ داد ٘ـبٖ ٘تبیح

ُٙف پّی پشاوؼیذاص، آ٘ضیٓ دٚ فؼبِیت ٔیضاٖدسكذ ثش (.1 )خذَٚ ثٛد داس ٔؼٙی اػب٘غ دسكذ ٘یض ٚ اوؼیذاص

وبتبالص، پشٚتئیٗ، ثش ٔیىٛسیضا دس آثی تٙؾ ٔتمبثُ اثش پشِٚیٗ، وُ، وّشٚفیُ ،a وّشٚفیُ ػٛپشاوؼیذدیؼٕٛتبص،

ٚ دسكذ 1 احتٕبَ ػطح دس اػب٘غ دسكذ ٚ ٔحَّٛ لٙذ ثٛد. داس ٔؼٙی دسكذ 5 ػطح دس وُ فُٙ وبسٚتٙٛئیذ، ثش احتٕبَ ػطح دس اوؼیذاص فُٙ پّی ثش ٔیىٛسیضا دس َػب اثش ،b وّشٚفیُ ثش آثی تٙؾ اثش ثٛد. داس ٔؼٙی دسكذ 1

احتٕبَ ػطح دس آِذٞیذ دی ٔبِٖٛ ٚ وُ فُٙ وبسٚتٙٛئیذ، ثٛد. داس ٔؼٙی دسكذ 1

ٙذیػٟ ٔشصٜ فیضیِٛٛطی كفبتثش تٙؾ خـىی ٚ لبسذ ٔیىٛسیضااثش ٔشوت ٚاسیب٘غ تدضیٝ٘تبیح .1 خذَٚ

(Satureja sahendica Bornm.) Table 1. Results of combined variance analysis effect of drought stress and mycorrhizal fungi on physiological traits

of Satureja sahendica Bornm. Mean Square

Source of variation d.f. Protein Catalase Super oxid

dismutas Peroxidase

Chlorophyll-

a

Chlorophyll-

b

Chlorophyll-

total Carotenoid Year 1 1.23ns 0.009* 8568** 0.001** 0.102ns 0.322** 0.050ns 0.021ns Erorr (year) 4 0.19 0.0006 1920 0.00006 0.014 0.001 0.008 0.003 Stress 3 22.73** 0.172** 207507** 0.023** 0.519** 0.070** 0.97** 0.04** Year*Stress 3 0.009ns 0.00001ns 15.97ns 0.005** 0.013ns 0.0003ns 0.002ns 0.000003ns Erorr (a) 12 0.75 0.0001 261.86 0.0004 0.017 0.002 0.04 0.001 Mycorrhiza 3 7.40** 0.13** 369330** 0.054** 0.313** 0.070** 0.73** 0.137** Year ×Mycorrhiza 3 0.004ns 0.000006ns 128.02ns 0.000006ns 0.009ns 0.00009ns 0.007ns 0.00001ns Stress×Mycorrhiza 9 1.35** 0.04** 21382** 0.002** 0.046** 0.010ns 0.096** 0.013* Year×Mycorrhiza×Stress 9 0.01ns 0.000006ns 148.06ns 0.002** 0.016ns 0.0003ns 0.005ns 0.000003ns Error 48 0.32 0.0005 1224 0.0004 0.014 0.011 0.021 0.004 Cv% 18.40 11.40 12.56 19.90 13.32 26.57 10.62 15.79

ns، * ٚ **: ثبؿذ. ٔی دسكذ 1 ٚ 5 ػطح دس داس ٔؼٙی تفبٚت ٚخٛد ٚ داس ٔؼٙی تفبٚت ٘جٛد دٞٙذٜ ٘ـبٖثٝ تشتیت ns,*, **: non-significant, significantly different at 5 and 1 %, respectively;

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 194

فیضیِٛٛطی ٔشصٜ ػٟٙذیكفبت ثش تٙؾ خـىی ٚ لبسذ ٔیىٛسیضااثش تدضیٝ ٚاسیب٘غ ٔشوت ٘تبیح . 1 خذَٚ ادأٝ(Satureja sahendica Bornm.)

Continued Table 1. Results of combined variance analysis effect of drought stress and mycorrhizal fungi on

physiological traits of Satureja sahendica Bornm. Mean Square

Source of variation d.f. Proline Total phenol

Malon- dialdehyde

Polyphenol oxidase

Soluble sugar

Essential oil percentage

Year 1 0.240** 9.21** 0.290* 0.002ns 0.107ns 3.46ns Erorr (year) 4 0.011 0.328 0.024 0.0006 0.026 0.90 Stress 3 1.73** 2.594** 0.690** 0.261** 0.363** 0.68* Year×Stress 3 0.00000001ns 0.144** 0.0001ns 0.007** 0.001ns 0.11ns Erorr (a) 12 0.002 0.009 0.086 0.001 0.009 0.26 Mycorrhiza 3 1.05** 7.36** 0.950** 1.019** 0.076** 0.41ns Year×Mycorrhiza 3 0.000002ns 0.010ns 0ns 0.006** 0.0004ns 0.49ns Stress×Mycorrhiza 9 0.272** 0.56* 0.182ns 0.273** 0.067** 0.86** Year×Mycorrhiza×Stress 9 0.000002ns 0.20ns 0.071ns 0.088** 0.0003ns 0.94** Error 48 0.008 0.24 0.160 0.001 0.017 0.18 Cv% 10.64 11.73 22.75 12.48 16.06 25.74

ns، * ٚ **: ٖثبؿذ. ٔی دسكذ 1 ٚ 5 ػطح دس داس ٔؼٙی تفبٚت ٚخٛد ٚ داس ٔؼٙی تفبٚت ٘جٛد دٞٙذٜ ٘ـب ns, *, **: Non-significantly difference and significantly different at α=0.05 and α=0.01 probability levels, respectively.

1ٔیىٛسیضا ثش تٕبٔی كفبت دس ػطح احتٕبَ اثش

بَ دس داس ثٛد. ٔـبٞذٜ ؿذ ثیٗ دٚ ػ دسكذ ٔؼٙی، پشِٚیٗ، فُٙ bكفبت ػٛپشاوؼیذدیؼٕٛتبص، وّشٚفیُ

دسكذ ٚ وبتبالص ٚ 1وُ دس ػطح احتٕبَ تفبٚتدسكذ 5آِذٞیذ دس ػطح احتٕبَ دی ٔبِٖٛ . ٚخٛد داؿتداس ٔؼٙی

ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ ٘ـبٖ داد وبتبالص، ػٛپشاوؼیذ، پشِٚیٗ، فُٙ وُ، bدػٕٛتبص، پشاوؼیذاص، وّشٚفیُ

.(2ػبَ دْٚ ثیـتش ثٛد٘ذ )خذَٚ دسكذ اػب٘غ دسثیـتشیٗ ٔمذاس پشٚتییٗ، وبتبالص، پشاوؼیذاص،

دی آِذییذ، لٙذ ، وّشٚفیُ وُ، ٔبbِٖٛوّشٚفیُ دٞی دس ٔشحّٝ ػبلٝ خـىی ٔحَّٛ دس تیٕبس تٙؾ

اوؼیذاص ٚ دسكذ اػب٘غ فُٙ دػت آٔذ. ثیـتشیٗ پّی ثٝدٞی ثٛد. دس ٔشحّٝ غٙچٝخـىی دس تیٕبس تٙؾ

ٗ ػٛپشاوؼیذدػٕٛتبص، پشِٚیٗ دس تیٕبس تٙؾثیـتشی (.3دسكذ ٌّذٞی ثٛد )خذَٚ 50دس ٔشحّٝ خـىی

ٞب ٘ـبٖ داد ٔمذاس پشٚتییٗ، ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ، aوبتبالص، ػٛپشاوؼیذدػٕٛتبص، پشاوؼیذاص، وّشٚفیُ

، وّشٚفیُ وُ، وبسٚتٙٛئیذ، پشِٚیٗ، فُٙ bوّشٚفیُ لٙذ ٔحَّٛ دس اوؼیذاص، فُٙ دی آِذییذ، پّی وُ، ٔبِٖٛ

تیٕبس ػذْ ٔلشف ٔیىٛسیضا ثیـتشیٗ ثٛد٘ذ ٚ ثب ٔلشف ٔیىٛسیضا وبٞؾ ٘ـبٖ داد٘ذ. ثیـتشیٗ دسكذ اػب٘غ

ٔـبٞذٜ ؿذ صیؼتی دس تیٕبس ٔلشف ٞش دٚ وٛد (.4)خذَٚ

ٕٞٝ ثیٗ ٘تبیح ٕٞجؼتٍی ػبدٜ كفبت ٘ـبٖ داد ،aخض وّشٚفیُ ٌیشی ؿذٜ، ثٝ كفبت فیضیِٛٛطیه ا٘ذاصٜ

ثب ٔمذاس aداس ٚخٛد داؿت. وّشٚفیُ جت ٔؼٙیساثطٝ ٔثپشٚتئیٗ، ػٛپشاوؼیذ دیؼٕٛتبص، وبسٚتٙٛئیذ ٚ

داس ٘ـبٖ ٘ذاد ٚ آِذٞیذ ٕٞجؼتٍی ٔؼٙی دی ٔبِٖٛثب وبتبالص، aداس ثیٗ وّشٚفیُ ٕٞجؼتٍی ٔثجت ٔؼٙی، وّشٚفیُ وُ، فُٙ وُ، bپشاوؼیذاص، وّشٚفیُ

ثجت اوؼیذاص ٚ لٙذ ٔحَّٛ ٕٞجؼتٍی ٔ فُٙ پّی (.5داس داؿت )خذَٚ ٔؼٙی

تٙؾ × اثش ػبَ٘تبیح تدضیٝ ٚاسیب٘غ ٘ـبٖ داد ی پشاوؼیذاص، ٞب آ٘ضیٓوٛد صیؼتی ثش × خـىی

داس ثٛد )خذَٚ اوؼیذاص ٚ دسكذ اػب٘غ ٔؼٙی فُٙ پّی(. ثشسػی ٔیبٍ٘یٗ آ٘ضیٓ پشاوؼیذاص ٘ـبٖ داد ٔمذاس 1

آٟ٘ب دس ػبَ دْٚ دس تٙؾ لطغ آثیبسی دس ٔشحّٝ دٞی دس ؿشایط ثذٖٚ اػتفبدٜ اص وٛدٞبی صیؼتی ػبلٝ

ثیـتش اص ثمیٝ تیٕبسٞب ثٛد وٝ ٔٛیذ افضایؾ آٖ دس ثبؿذ. دس تحمیمبت ٔختّف افضایؾ ؿشایط تٙؾ ٔیٞب ٚ ٞبی آصاد اوؼیظٖ دس ٔیتٛوٙذسی ثشخی اص سادیىبَ

وّشٚپالػت دس ؿشایط تٙؾ ٌضاسؽ ؿذٜ اػت (Blokhina et al., 2003; Amini et al., 2008;

Ardakani et al., 2010ْٞبی ٔختّفی سا (. ٌیبٜ ٔىب٘یضوٙذ، ثٝ طٛسی وٝ دس ثشای ٔمبثّٝ ثب تٙؾ اتخبر ٔی

دٞی، ثشخالف ؿشایط لطغ آثیبسی دس ٔشحّٝ غٙچٝتیٕبسٞبی دیٍش، افضایؾ دسكذ اػب٘غ اتفبق افتبد، ایٗ

195 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

(، Abbaszadeh (2011٘تیدٝ ثب ٘تبیح تحمیمبت ٞبی ٌضاسؽ وشد وٝ دس تٙؾ ایـبٖا ٔطبثمت داسد. صیش

ػشی تشویجبت اص خّٕٝ اػب٘غ دس ٔالیٓ یه خـىیٌیبٞبٖ ٔٛسد ٔطبِؼٝ افضایؾ داؿتٙذ ٚ ثب افضایؾ ؿذت

ی ٞب آ٘ضیٓدیٍشی اص لجیُ وٙٙذٜ تٙظیٓتٙؾ، تشویجبت ٚ پشِٚیٗ افضایؾ یبفتٙذ وٝ ٚخٛد اوؼیذاٖ آ٘تی

غ دس ٕٞجؼتٍی ٔٙفی ثیٗ ػبیش كفبت ثب دسكذ اػب٘ ثبؿذ. تبئیذ وٙٙذٜ ٔطّت فٛق ٔی 5خذَٚ

(Satureja sahendica Bornm). ػٟٙذی ٔشصٜ فیضیِٛٛطی كفبتاثش ػبَ ثش ٔیبٍ٘یٗ ٔمبیؼٝ .2 خذَٚ

Table 2. Mean comparison effect of year on physiological traits of Satureja sahendica Bornm.

Year Protein

(mg/g.f.w.) Catalase

(unit/mg.pro) Super oxid dismutase

(unit/mg.pro) Peroxidase

(unit/mg.pro) Chlorophyll- a

(mg/g.f.w.) Chlorophyll-b

(mg/g.f.w) Chlorophyll-total

(mg/g.f.w.) Carotenoid (mg/g.f.w.)

First year 2.99a 0.20b 268.98b 0.09b 0.87b 0.34b 1.37a 0.43b Second year 3.22a 0.22a 287.88a 0.10a 0.94a 0.46a 1.41a 0.46a

.ٞؼتٙذ دسكذ 5 احتٕبَ ػطح دس داس ٔؼٙی تفبٚت فبلذ ػتٖٛ ٞش دس ٔـتشن حشف هی حذالُ یداسا یٞبٗ یبٍ٘یٔMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

(Satureja sahendica Bornm). كفبت فیضیِٛٛطی ٔشصٜ ػٟٙذیاثش ػبَ ثش ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ .2 خذَٚ ادأٝ

Continued table 2. Mean comparison effect of year on physiological traits of Satureja sahendica Bornm. Year

Proline (µg/g.f.w.)

Total phenol (mg/g.f.w.)

Malon- dialdehyde (µg/g.f.w.)

Polyphenol oxidase (unit/mg pro)

Soluble sugar (mg/g.f.w.)

Essential oil percentage

First year 0.80b 3.92b 1.70a 0.26a 0.79b 1.49b Second year 0.90a 4.54a 1.81a 0.25a 0.86a 1.87a

.ٞؼتٙذ دسكذ 5 احتٕبَ ػطح دس داس ٔؼٙی تفبٚت فبلذ ػتٖٛ ٞش دس ٔـتشن حشف هی حذالُ یداسا یٞبٗ یبٍ٘یٔMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

( .Satureja sahendica Bornm) ػٟٙذیكفبت فیضیِٛٛطی ٔشصٜ ثش تٙؾ خـىی اثش ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ ٔشوت .3خذَٚ

Table 3. Combined mean comparison effect of drought stress on physiological traits of Satureja sahendica Bornm.

Drought stress Protein

(mg/g.f.w.) Catalase

(unit/mg.pro) Super oxid dismutase

(unit/mg.pro) Peroxidase

(unit/mg.pro) Chlorophyll- a

(mg/g.f.w.) Chlorophyll-b

(mg/g.f.w.)

Chlorophyll- total

(mg/g.f.w.) Carotenoid (mg/g.f.w.)

without stress 1.73c 0.09c 177.39d 0.07c 0.97a 0.34b 1.12d 0.38b no irrigation in the stem elongation stage 4.01a 0.29a 246.96c 0.13a 0.98a 0.47a 1.59a 0.48a no irrigation in the start of blooming stage 3.38b 0.22b 290.13b 0.11b 0.98a 0.38b 1.48b 0.46a no irrigation at 50% flowering stage 3.31b 0.22b 399.27a 0.07c 0.68b 0.41b 1.38c 0.45a

.دسكذ ٞؼتٙذ 5َ داس دس ػطح احتٕب ٔؼٙی تفبٚتٖٛ فبلذ ٞبی داسای حذالُ یه حشف ٔـتشن دس ٞش ػت ٔیبٍ٘یٗMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

( .Satureja sahendica Bornm) ػٟٙذیكفبت فیضیِٛٛطی ٔشصٜ ثش تٙؾ خـىی اثش ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ ٔشوت .3ادأٝ خذَٚ

Continued Table 3. Combined mean comparison effect of drought stress on physiological traits of Satureja sahendica Bornm.

Drought stress Proline

(µg/g.f.w.) Total

phenol (mg/g.f.w.)

Malon- dialdehyde (µg/g.f.w.)

Polyphenol oxidase

(unit/mg pro) Soluble sugar (mg/g.f.w.)

Essential oil percentage

without stress 0.58c 3.75b 1.68ab 0.18c 0.68c 1.63b No irrigation in the stem elongation stage 0.82b 4.43a 1.89a 0.27b 0.98a 1.50b No irrigation in the blooming stage 0.79b 4.25a 1.55b 0.40a 0.83b 1.91a No irrigation at 50% flowering stage 1.22a 4.47a 1.89a 0.18c 0.79b 1.67ab

.دسكذ ٞؼتٙذ 5 داس دس ػطح احتٕبَ ٔؼٙی تفبٚتٞبی داسای حذالُ یه حشف ٔـتشن دس ٞش ػتٖٛ فبلذ ٔیبٍ٘یٗMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

( .Satureja sahendica Bornm)ٔیىٛسیضا ثش كفبت فیضیِٛٛطی ٔشصٜ ػٟٙذی لبسذ ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ ٔشوت اثش .4ذَٚ خ

Table 4. Combined mean comparison effect of mycorrhizal fungi on physiological traits of Satureja sahendica Bornm.

Mycorrhiza

Pro

tein

(m

g/g

.f.w

.)

Cat

alas

e

(unit

/mg.p

ro)

Super

oxid

dis

muta

se

(unit

/mg.p

ro)

Per

oxid

ase

(u

nit

/mg.p

ro)

Chlo

rophyll

- a

(m

g/g

.f.w

.)

Chlo

rophyll

-b

(mg/g

.f.w

.)

Chlo

rophyll

- to

tal

(mg/g

.f.w

.)

Car

ote

noid

(m

g/g

.f.w

.)

Control 3.67a 0.32a 450.67a 0.16a 1.004a 0.45a 1.52a 0.51a Glomus intraradices 2.37c 0.16b 167.51d 0.04d 0.74c 0.32b 1.14c 0.36b Glomus mosseae 3.34b 0.17b 281.84b 0.11b 0.96ab 0.42a 1.49ab 0.50a Glomus mosseae+ Glomus intraradices 3.05b 0.17b 213.72c 0.07c 0.92b 0.40a 1.41b 0.400b

.دسكذ ٞؼتٙذ 5 داس دس ػطح احتٕبَ ٔؼٙیتفبٚت ٞبی داسای حذالُ یه حشف ٔـتشن دس ٞش ػتٖٛ فبلذ ٔیبٍ٘یٗMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 196

(.Satureja sahendica Bornm)ٜ ػٟٙذی ٔیىٛسیضا ثش كفبت فیضیِٛٛطی ٔشصلبسذ ٔمبیؼٝ ٔیبٍ٘یٗ ٔشوت اثش .4ادأٝ خذَٚ Continued Table 4. Combined mean comparison effect of mycorrhizal fungi on physiological traits of Satureja

sahendica Bornm. Mycorrhiza

Proline

(µg/g.f.w.) Total phenol

(mg/g.f.w.) Malon- dialdehyde

(µg/g.f.w.) Polyphenol oxidase

(unit/mg pro) Soluble sugar

(mg/g.f.w.) Essential oil

percentage Control 1.15a 5.04a 1.95a 0.53a 0.90a 1.62ab G. intraradices 0.68d 3.81b 1.51c 0.09d 0.80b 1.65ab G. mosseae 0.82b 4.03b 1.69bc 0.11c 0.83ab 1.57b G. mosseae+ G. intraradices 0.76c 4.03b 1.87ab 0.30b 0.76b 1.87a

.دسكذ ٞؼتٙذ 5داس دس ػطح احتٕبَ ٔؼٙی تفبٚتٞبی داسای حذالُ یه حشف ٔـتشن دس ٞش ػتٖٛ فبلذ ٔیبٍ٘یٗMeans in each column with same letters are not significant at probability level of 5%.

(Satureja sahendica Bornm) ٌیشی ؿذٜ ٌیبٜ ٔشصٜ ػٟٙذی ٕٞجؼتٍی ثیٗ كفبت فیضیِٛٛطی ا٘ذاصٜ .5خذَٚ

Table 5. Correlation between measured physiological traits of Satureja sahendica Bornm

Pro

tein

(1)

Cat

alas

e

(2)

Super

oxid

dis

muta

s

(3)

Per

oxid

ase

(4)

Chlo

roph

yll

-a

(5)

Chlo

roph

yll

-b

(6)

Chlo

roph

yll

-tota

l

(7)

Car

ote

noid

(8)

Pro

line

(9)

Tota

l phen

ol

(10)

Mal

on-

dia

ldeh

yde

(11)

Poly

phen

ol

oxid

ase

(12)

Solu

ble

sugar

(13)

Ess

enti

al o

il p

erce

nta

ge

(14)

1 1 2 0.68** 1 3 0.45** 0.52** 1 4 0.54** 0.59** 0.51** 1

5 0.13ns 0.20* 0.06ns 0.53** 1

6 0.45** 0.41** 0.40** 0.46** 0.21* 1

7 0.65** 0.61** 0.41** 0.62** 0.30** 0.51** 1

8 0.61** 0.55** 0.56** 0.66** 0.33** 0.39** 0.62** 1

9 0.55** 0.61** 0.70** 0.32** -0.17ns 0.41** 0.39** 0.48** 1

10 0.54** 0.65** 0.67** 0.50** 0.21* 0.51** 0.45** 0.55** 0.64** 1

11 0.31** 0.39** 0.34** 0.37** 0.10ns 0.44** 0.34** 0.33** 0.43** 0.32** 1

12 0.30** 0.44** 0.34** 0.61** 0.29** 0.24* 0.35** 0.27** 0.30** 0.39** 0.22* 1

13 0.59** 0.47** 0.22* 0.46** 0.25** 0.38** 0.44** 0.51** 0.24* 0.41** 0.20* 0.25** 1

14 0.10ns 0.17ns -0.06ns 0.007ns 0.02ns ns 50/5 0.08ns 0.03ns 0.12ns 0.11ns 0.10ns 0.14ns -0.05ns 1

ns، ** ٚ *: ٖثبؿذ. دسكذ ٔی 1ٚ 5داس دس ػطح ٔؼٙی تفبٚتداس ٚ ٚخٛد ٔؼٙی تفبٚت ٘جٛددٞٙذٜ ٘ـب ns, *, **: Non-significantly difference and significantly difference at 5 and 1 %, respectively.

،2 ٞبی )خذَٚ ٔیبٍ٘یٗ ٔمبیؼٝ ٞبی خذَٚ ثشسػی

ثٛد، ثیـتش دْٚ ػبَ دس پشاوؼیذاص داد ٘ـبٖ (4 ٚ 3 ٚ سیـٝ تٛػؼٝ دِیُ ثٝ دْٚ ػبَ دس ٌیبٞبٖ چٙذ ٞش

٘ؼجت ثٟتشی اػتمشاس ٔضسػٝ، ؿشایط ثب ؿذٖ ػبصٌبس افضایؾ ؿبٞذ ا٘تظبس، ثشخالف أب داؿتٙذ، اَٚ ػبَ ثٝ

پشاوؼیذاص، دیؼٕٛتبص، ػٛپشاوؼیذ وبتبالص، تدٕغ ٔیضاٖ لٙذٞبی ٚ وُ فُٙ پشِٚیٗ، وبسٚتٙٛئیذ، ٞب، وّشٚفیُ وّیطٛس ثٝ ٌیبٞبٖ دٞذ ٔی ٘ـبٖ وٝ ثٛدیٓ ٔحَّٛ اسلش ثیـتشی تٙؾ ٔؼشم دس اَٚ ػبَ ثٝ ٘ؼجت

تٙؾ تیٕبسٞبی اػٕبَ ٘حٜٛ وٝ ایٗ ثٝ تٛخٝ ثب داؿتٙذ. ثٙبثشایٗ ثٛد، اَٚ ػبَ ٕٞب٘ٙذ ٘یض دْٚ ػبَ دس آثی سؿذ دِیُ ثٝ دْٚ ػبَ دس وٝ ٌشفت ٘تیدٝ تٛاٖ ٔی

وٙٙذٜ، تؼشق ػطح تٛػؼٝ ٚ ٞٛایی یٞب ا٘ذاْ ثیـتش ٌیبٜ ٚ اػت ثٛدٜ تٙؾ دچبس اَٚ ػبَ اص ثیـتش ٌیبٜ آصاد یٞب ىبَسادی ػٛء ثشاتا اص خٌّٛیشی ثشای

یٞب آ٘ضیٓ ٔمذاس افضایؾ ثٝ الذاْ اوؼیظٖ، اص ثشخی فؼبِیت وبٞؾ اص تب اػت ٕ٘ٛدٜ اوؼیذاٖ آ٘تی ٔٛ٘ٛفؼفبت، سیجِٛٛص ٘ظیش وبِٛیٗ چشخٝ یٞب آ٘ضیٓ ,.Amini et al) ٕ٘بیذ خٌّٛیشی فؼفبتبصٞب ثی ٚ ویٙبص سادیىبَ دیؼٕٛتبص، ػٛپشاوؼیذ آ٘ضیٓ صیشا (.2008

ٚ وٙذ ٔی تجذیُ پشاوؼیذٞیذسٚطٖ ثٝ سا ػٛپشاوؼیذ تدٕغ دیؼٕٛتبص، ػٛپشاوؼیذ آ٘ضیٓ فؼبِیت وبٞؾ

Mittler) داؿت خٛاٞذ پی دس سا ػٛپشاوؼیذ سادیىبَet al., 2004.) ْآ٘ضیٓ دس داس ٔؼٙی تفبٚت ٚخٛد ػذ

197 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

ثٛدٖ ٔؤثش ٘ـبٍ٘ش اوؼیذاص فُٙ پّی ٚ آِذٞیذ دی ٔبِٖٛ ثٛدٜ ٚاسدٜ یٞب تٙؾ ثب ٔمبثّٝ دس ٌیبٜ تذافؼی الذأبت

آػیت اص ٚ ٕ٘ٛدٜ تحُٕ سا تٙؾ ثخٛثی تٛا٘ؼتٝ ٌیبٜ ٚ وٝ ٌیبٞب٘ی صیشا ،وٙذ خٌّٛیشی خٛد ػِّٟٛبی ثٝ

ٞب ؼیذاٖاو آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ اص ثبالتشی ػطح داسای اوؼیذٞب ػٛپش ثٝ ٘ؼجت ثیـتشی ٔمبٚٔت ٞؼتٙذ،

دس (.Dionisio-Sec & Tobita, 1998) دٞٙذ ٔی ٘ـبٖ وشدٖ خٙثی یب )حزف آ٘ضیٕی دفبع ٘ٛع ٌیبٜ ایٗ

& Ghorbani Ghogy) اوؼیظ٘ی( ٞبی حذٚاػطLadan Moghaddam, 2005) ٟٔبس أب ،٘یؼت ٔـخق

سٚؿٗ خٛثی ثٝ ٌیبٜ دفبػی ٔىب٘یضٟٔبی تٛػط آٟ٘ب تحت اوؼیذا٘ی آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ ٚضؼیت ثشسػی اػت. بالص،وبت (3 )خذَٚ داد ٘ـبٖ خـىی تٙؾ تیٕبس

لطغخـىی تٙؾ دس آِذٞیذ دی ٔبِٖٛ ٚ پشاوؼیذاص ثٛدٖ ثبال وٝ ثٛد٘ذ ثیـتش دٞی ػبلٝ ٔشحّٝ دس آثیبسی تٙؾ دٞٙذٜ ٘ـبٖ ٔشحّٝ ایٗ دس آِذٞیذ دی ٔبِٖٛ ٔمذاس ثٝ تٛخٝ ثب ثبؿذ. ٔی ٔشحّٝ ایٗ دس ٌیبٜ ثٝ ٚاسدٜ ثیـتش

)خذَٚ اوؼیذاٖ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ ثیٗ ٔثجت ٕٞجؼتٍی یٞب آ٘ضیٓ اص دیٍش ثشخی افضایؾ وشد ثیبٖ ٛاٖت ٔی (5 ثؼتٝ ٚ ثٛدٜ طجیؼی أش آثیبسی لطغ یٞب تٙؾ ػبیش دس ایٗ ٔحیطی، ؿشایط ٚ ٞب آ٘ضیٓ ایٗ تِٛیذ ٔىب٘یضیٓ ثٝ

آ٘ضیٓ فؼبِیت افضایؾ .افتذ ٔی اتفبق تغییشات چٙیٗ تٛاٖ ٔی سا دٞی ػبلٝ ٔشحّٝ دس سا پشاوؼیذاص

ػىغ ساثطٝ دٔب ثب آ٘ضیٓ ایٗ فؼبِیت وٝ وشد تٛخیٝ ٚ دٞی غٙچٝ ٔشاحُ دس ٔحیط دٔبی افضایؾ ثب ٚ داسد

اػت ؿذٜ وبػتٝ آٖ فؼبِیت ٔیضاٖ اص ٌّذٞی،(Ghorbani Ghogy & Ladan Moghaddam, 2005.)

دس اوؼیذاٖ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ ٔمذاس ثٛدٖ ثبال ٕٞچٙیٗ ٘مؾ دٞٙذٜ ٘ـبٖ اثتذا دس تّمیح ثذٖٚ تیٕبسٞبی

اثشات وبٞؾ ٚ آة خزة ٔیضاٖ افضایؾ دس ضأبیىٛسی تٙؾ وٙٙذٜ تبییذ ادأٝ دس ٚ ثٛدٜ ٔحیطی یٞب تٙؾ ٚ ٚ ثٛدٜ صیؼتی وٛد اص اػتفبدٜ ثذٖٚ ؿشایط دس ٚاسدٜ

تٙؾ ثب ٔمبثّٝ ثشای اوؼیذاٖ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ افضایؾ ٔلشف تیشیٔذ ٔختّف تحمیمبت دس صیشا ؛ثبؿذ ٔی (Galle et al., 2009) آة (،Hirel1 et al., 2007) وٛد

,.Valente et al) یآث وٓ ثٝ بٜیٌ ییتٛا٘ب ؾیافضا ٚ ثب سػذ ٔی ثٙظش وٝ اػت ثٛدٜ تبویذ ٔٛسد (2008 وٛد ٚ آة ٔذیشیت اػٕبَ صیؼتی، وٛدٞبی اػٕبَ

یٞب آ٘ضیٓ افضایؾ ثب ٚ وٙٙذٜ تِٛیذ تٛػط افضایؾ ٔذیشیت اػٕبَ ،ٞب اػِٕٛیت ػبیش ٚ اوؼیذاٖ آ٘تی

دس صیشا اػت. افتبدٜ اتفبق ٌیبٜ تٛػط تٙؾ بث ٔمبثّٝ ضایىٛسیٔ آسثؼىٛالسی ی ٞب لبسذ اص اػتفبدٜ اخیش ٞبی دٞٝ

(Smith & Read, 2008) سیـٝ خزة ػطح ضایؾفا ثشای Auge et) اػت ؿذٜ تبییذ خـىی تٙؾ اثشات وبٞؾ ٚ

al., 2001). وٙٙذٜ تٙظیٓ یٞب اػِٕٛیت افضایؾ ٕٞچٙیٗ

تٙؾ اثشات وبٞؾ ثشای ٌیبٜ ْػض دٞٙذٜ ٘ـبٖ اػٕضی ؿذٜ، ٔـبٞذٜ 2 خذَٚ دس وٝ ثطٛسی ثبؿذ. ٔی ٚاسدٜ افضایؾ دْٚ ػبَ دس اػٕضی ٞبی وٙٙذٜ تٙظیٓ اوثش

لطغ تیٕبسٞبی دس تشویجبت ایٗ ٕٞٝ ٕٞچٙیٗ داؿتٙذ. ثب ثٛد٘ذ. وبُٔ آثیبسی اص ثیـتش (3 )خذَٚ آثیبسی ٔحیطی یٞب تٙؾ ٟٕٔتشیٗ اص خـىی وٝ ایٗ ثٝ تٛخٝ ٔٛاص٘ٝ خٛسدٖ ٞٓ ثٝ ٚ آة خزة وبٞؾ ثبػث ٚ ثٛدٜ

,Khalafalla & Abo- Ghalia) دؿٛ ٔی ٌیبٜ ٞٛسٔٛ٘ی لٙذٞب، ٔب٘ٙذ اػٕضی وٙٙذٜ تٙظیٓ افضایؾ (.2008 ٌضاسؽ تٙؾ ؿشایط دس ٌیبٜ تٛػط پشِٚیٗ آٔیٙٝ اػیذ ٘ـبٖ ٔطبثمت تحمیك ایٗ ٘تبیح ثب وٝ اػت ؿذٜ افضایؾ ٕٞچٙیٗ (.Ashraf et al., 1994) دٞذ ٔی

Chalker-Scott تحمیمبت ٘تبیح ثب ٔطبثك وبسٚتٙٛئیذٞب(2002) ٚ Arazmjo et al. (2010) وّیٝ دس ٚ ثٛد صیشا ؿذ ٔـبٞذٜ تٙؾ افضایؾ آثیبسی لطغ ٔشاحُ

دس آصاد یٞب ىبَسادی ػبصی خٙثی ثب وبسٚتٙٛئیذٞب ایفب ٟٕٔی ٘مؾ ٌیبٜ دس تٙؾ ػٛء اثشات تؼذیُ

لٙذٞبی ٚ پشِٚیٗ افضایؾ (.Mittler, 2002) وٙٙذ ٔی وبٞؾ ٚ ػِّٛی ؿیشٜ غّظت افضایؾ خٟت دس ٔحَّٛ افتبدٜ اتفبق ٘یض ػٟٙذی ٔشصٜ ٌیبٜ دس تٙؾ اثشات ثش تحمیمبت ٘تبیح ثب تحمیك ایٗ ٘تبیح وٝ ثطٛسی ،اػت Baher Nik et) ٚایِٛی (،Koc et al., 2010) فّفُ سٚی

al., 2007،) ٖص٘یب (Razavizadeh, 2014) ٔطبثمت تٙؾ حبِت دس a وّشٚفیُ ٔیضاٖ وبٞؾ داد. ٘ـبٖ آٖ فتٙٛػٙتض ٚ ٌیبٜ ثش تٙؾ ػٛء اثشات اص ٘ـبٖ

ثب تحمیك ایٗ ٘تبیح (،Fu & Huang, 2001) ثبؿذ ٔی ٚ (Arazmjo et al., 2010) ثبثٛ٘ٝ سٚی ٘تبیح

,.Abbaszadeh et al) داد ٘ـبٖ ٔطبثمت ثبدس٘دجٛیٝ ٔمذاس دس تحمیمبت ثشخی ٘تبیح ثب ا٘طجبق ػذْ (.2008

ثیـتش ثشسػی لبثُ ٔٛاسد اص یىی یبفتٝ تدٕغ پشٚتئیٗ

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 198

Jazizadeh ) تحمیمبت ثشخی دس صیشا ثبؿذ ٔی آیٙذٜ دس2017 nejad, Mortezayee &) پشٚتئیٗ ٔیضاٖ وبٞؾ

اص اػتفبدٜ ٔثجت اثشات اػت. ؿذٜ ٌضاسؽ تٙؾ اثش دس دس ؾتٙ ػٛء اثش وبٞؾ دس ٔیىٛسیضای یٞب لبسذ

ٞب، وّشٚفیُ ی،اوؼیذا٘ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ كفبت 4 خذَٚ دس ٔحَّٛ لٙذٞبی ٚ پشِٚیٗ وبسٚتٙٛئیذ،

اػتفبدٜ اثش دس پشِٚیٗ تغییشات سٚ٘ذ د.ؿٛ ٔی ٔـبٞذٜ 2 دسخٝ ٘ٛٔیبَ پّی ٘ٛع اص وبٞـی صیؼتی وٛدٞبی اص

خذاٌب٘ٝ اػتفبدٜ وٝ دٞذ ٔی ٘ـبٖ ٚ (1 )ؿىُ ثٛدٜ آٟ٘ب ٔخّٛط اػتفبدٜ اص ثٟتش ٝٔؤػؼ ٚ ایٙتشا یٞب لبسذ ثبؿذ. ٔی

ٕٞچٙیٗ ثشسػی تغییشات لٙذٞبی ٔحَّٛ سٚ٘ذ وبٞـی ایٗ كفت ثب دٞٙذٜ ٘ـبٖ٘یض دٞٙذٜ ٘ـبٖ

(.2اػتفبدٜ اص وٛدٞبی صیؼتی ثٛد )ؿىُ

ثشسػی ٚاوٙؾ ٌیبٜ ثٝ وٛدٞبی صیؼتی ٘ـبٖ داد سػذ اػتفبدٜ اص وٝ ثٝ ِحبظ دسكذ اػب٘غ ثٙظش ٔی

G.mossea ٔٛفك ثٛدٜ ٚ یب حذالُ اػتفبدٜ اص ایٗ ٘بوٛد صیؼتی ثٝ تٟٙبیی دس ٌیبٜ ٔشصٜ ػٟٙذی ٔٙبػت

(. 4ثبؿذ )خذَٚ ٕ٘ی Ismaeilpourآٔذٜ ثب ٘تبیح تحمیمبت دػت ٘تبیح ثٝ

سػذ ثب تٛخٝ ٕٞخٛا٘ی داسد، ثٙبثشایٗ ثٙظش ٔی (2013)ٞبی ؿیٕیبیی ثشای ثٝ ٔحذٚیت اػتفبدٜ اص ٟ٘بدٜ

ذ ٌیبٞبٖ داسٚیی ٚ ٔحذٚیت آة لبثُ اػتفبدٜ دس تِٛیدس دػتشع كٙؼت وـبٚسصی، اػتفبدٜ اص ٌیبٞبٖ داسٚیی ٔتحُٕ ثٝ تٙؾ ثشای ٔمبثّٝ ثب خـىی ٚ خـىؼبِی ٚ اػٕبَ تٙؾ خـىی ثٝ ٔٙظٛس افضایؾ ویفیت اوثش ٌیبٞبٖ داسٚیی اص تیٕبسٞبی اػتشاتظیه

ثبؿٙذ.

شصٜ ػٟٙذیٔ پشِٚیٗ ٔمذاس ثش صیؼتی وٛدٞبی اثش .1 ؿىُ

Figure 1. Effect of bio fertilizers on proline content of Satureja sahendica Bornm.

ٔشصٜ ػٟٙذی ٔحَّٛ لٙذٞبی ٔمذاس ثش صیؼتی وٛدٞبی اثش .2 ؿىُ

Figure 2. The effect of bio fertilizers on the amount of soluble sugars of Satureja sahendica Bornm.

199 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

ٔٙبػت، صیؼتی وٛدٞبی اص اػتفبدٜ ثب ٕٞچٙیٗ ٚ وٕیت افضایؾ ثٝ خـىی، تٙؾ اثشات وبٞؾ ضٕٗ

ٌیبٞبٖ تِٛیذ ثٝ ٘ؼجت ٚ وشدٜ وٕه ٌیبٞبٖ ویفیت ٔثجت ٕٞجؼتٍی ٚخٛد ٕ٘ٛد. الذاْ طجیؼی داسٚیی دٞٙذٜ ٘ـبٖ فیضیِٛٛطیه كفبت اوثش ثیٗ دس (5)خذَٚ

یطیٔح ؿشایط ثٝ ثؼتٝ آٟ٘ب تِٛیذ وٝ اػت آٖ ٔـخلی سٚ٘ذ یه اص ٔٙفی یب ٔثجت ػٕت ثٝ تٛا٘ذ ٔی

ٝ ث وبٔالً آٟ٘ب تِٛیذ ٔؼیشٞبی یػجبست ثٝ یب وٙذ تجؼیت ٞبیٓیآ٘ض اوثش ٔثبَ ػٙٛاٖ ثٝ ثبؿذ. ٔی ٔشتجط ٞٓ

یب ٘ذ،ؿٛ ٔی تِٛیذ خبكی ؿشایط تحت اوؼیذاٖ آ٘تی وٙٙذٜ تٙظیٓ یٞب اػِٕٛیت تِٛیذ ثب ٕٞضٔبٖ یػجبست ثٝ

٘ملبٖ دچبس وّشٚفیُ تِٛیذ لٙذٞب، ٚ ٞب ِیٗپشٚ ٔب٘ٙذ ثب اػب٘غ دسكذ ثیٗ ؼتٍیجٕٞ ٚخٛد ػذْ د.ؿٛ ٔی

ٔٛضٛع ٕٞیٗ ثٝ ٔشثٛط ٞٓ فیضیِٛٛطیه كفبت ػبیش ٚ وشدٖ صساػی إٞیت دٞٙذٜ ٘ـبٖ اِجتٝ وٝ ثبؿذ ٔی

افضایؾ ثش ٌزاستأثیش ػٛأُ ثیـتش ؿٙبػبیی أىبٖ دٞذ. ٔی ٘ـبٖ سا اػب٘غ دسكذ

ٚ داسٚیی اسصؽ ثب ٞبی ٌٛ٘ٝ اص یىی ػٟٙذی صٜٔش ٌیبٜحلبسی، ثب ٚ داؿتٝ آثیبسی لطغ تٙؾ ثٝ ثبالیی تحُٕ ٘ا

ٚ اوؼیذاٖ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ افضایؾ ٞبی ٔىب٘یضْ اص اػتفبدٜ ٔمبثّٝ خـىی ثب اػٕضی وٙٙذٜ تٙظیٓ یٞب اػِٕٛیت

ذاْ وبٞؾ اص خٌّٛیشی ضٕٗ ٚ ٕ٘ٛدٜ افضایؾ ثب ٞٛایی، ٘ا ٌیبٜ التلبدی ػّٕىشد تٙؾ، ؿشایط دس اػب٘غ دسكذ

كٛست ثٝ صیؼتی وٛدٞبی اص اػتفبدٜ یبثذ. ٔی افضایؾ تٙؾ ثٝ ٌیبٜ پزیشی تحُٕ افضایؾ ضٕٗ خذاٌب٘ٝ یٞب اػِٕٛیت ٚ یاوؼیذا٘ آ٘تی یٞب آ٘ضیٓ خـىی، وٕه ٌیبٜ ثیـتش تِٛیذ ثٝ ٚ دادٜ وبٞؾ سا وٙٙذٜ تٙظیٓ

ٕ٘بیذ. ٔی کلی گیری نتیجهاػتفبدٜ اص وٛدٞبی ٔیىٛسیضا ٘ـبٖ داد حمیكایٗ ت ٘تبیح

افضایـی ثش اثش دس وـت ٔشصٜ ػٟٙذی ثٝ كٛست ٔخّٛط دِیُ ثٝ دسكذ اػب٘غ داؿتٝ اػت. دس ػبَ دْٚ احتٕبالً

ُ ٔحیطی اص خّٕٝ تٙؾ خـىی سؿذ صیبد ٌیبٜ ٚ اثش ػٛٔاٞبی ا٘جٜٛ ٝ دِیُ تؼشق صیبد اص طشیك ػشؿبخٝٚ ٘یض ث

ٌیبٜ افضایؾ پیذا وشد. ٕٞچٙیٗ تِٛیذ ؿذٜ دسكذ اػب٘غثشسػی سٚاثط ثیٗ كفبت ٘ـبٖ داد وٝ ٔؼیش ػٙتض كفبت

ذاصٜ ذٜ ثب دسكذ اػب٘غ ٔتفبٚت ثٛدٜ ؿ ٌیشی فیضیِٛٛطیه ٘اوٝ دس ثیٗ اوثش كفبت فیضیِٛٛطیه ٕٞجؼتٍی طٛسی ثٝ

ٔثجت ٔـبٞذٜ ؿذ. ایٗ دسحبِی ثٛد وٝ دسكذ اػب٘غ ثب جؼتٍی ٔٙفی ٘ـبٖ كفبت یبد ؿذٜ ػذْ ٕٞجؼتٍی یب ٕٞ

داد.

REFERENCES 1. Abbaszadeh, B. (2011). Ecophysiological effect of salty stress on Camphorosma monspliaca and

Artemisia sieberi Bess. Ph.D. Thesis. Faculty of Agriculture, Karaj Islamic Azad University, Iran. 2. Abbaszadeh, B., Rahmani, A., Narimani, K., Lebaschi, M. H., Shariat, A., Mirza, M., Naderi, M.,

Meshkizadeh, S. Jaymand, K. & Tabaee Aghdaei, S. R. (2014). Investigation effect of survival time of chemical and manure fertilizers and application of nano fertilizer on quantity and quality of Rosa damascena in Iran. (Final report 2-09-090-90045). Recearch Istitute of Forestes and Ragelands. (In Farsi)

3. Abbaszadeh, B., Sharifi ashourabadi, E., Lebaschi M. H., Naderi hajibagher Kandy, M. & Moghadami, F. (2008). The effect of drought stress on proline contents, soluble sugars, chlorophyll and relative water contents of balm (Melissa officinalis L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 23 (4), 504-514. (In Farsi)

4. Afsharmohammdian, M., Ghanati, F., Ahmadiani, S. & Sadrzamani, K. (2016). Effect of drought stress on the activity of antioxidant enzymes and soluble sugars content of pennyroyal (Mentha pulegium L.). Nova Biologica Reperta, 3 (3), 228-237.

5. Akbarinia, A. & Sefidkon, F. (2009). Identification of essential oil components of Satureja sahendica Bornm., In cultivated condition in Qazvin. Journal of Qazvin University of Medical Sciences, 13(2), 60-63. (In Farsi)

6. Akbarinia, A., Sefidkon, F. & Razaz Hashemi, S. R. (2009). Essential oil components of cultivated and wild accessions of Satureja sahendica Bornm. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 25(3), 376-385. (In Farsi)

7. Amini, Z., Haddad R. & Moradi. F. (2008). Effect of water deficit on the activity of antioxidant enzymes in plant reproductive development Barley. Science and Technology of Agriculture and Natural Resources, 12, 46-58. (In Farsi)

8. Arazmjo, A., Heidari, M., Ghanbari, A., Siahsar, B. & Ahmadian, A. (2010). Effects of three types of fertilizers on essential oil, photosynthetic pigments, and osmoregulators in chamomile under drought stress. Environmental Stresses in Crop Sciences, 3 (1), 23-33.

... ٚ هیِٛٛطیضیف كفبت ثش ضایىٛسیٔ یٞب لبسذ ٚ یخـى تٙؾ شیتأثراوشیبٖ ٚ ٕٞىبساٖ: 200

9. Ardakani, M. R., Abbaszadeh, B., Sharifi Ashourabadi, E., Lebaschy, M.H., Moaveni, P. & Mohebbati, F. (2010). The effect of drought stress on growth indices of Balm (Melissa officinalis L.). Plant and Ecosystem, 5(21), 58-47.

10. Arnon, D. I. (1949). Copper enzymes in isolated chloroplasts. Polyphenoloxidase in Beta vulgaris. Plant Physiology, 24, 1-15.

11. Ashraf, M. Y., Azmi, A. R., Khan, A. H. & Ala, S. A. (1994). Effect of water stress on total phenols, peroxidase activity and chlorophyll content in wheat. Acta Physiology Plantarum, 16(3), 185-191.

12. Auge, R. M., Stodola, A. J. W., Tims, J. E. & Saxton, A. M. (2001). Moisture retention properties of a mycorrhizal soil. Plant and Soil, 230, 87-97.

13. Baher Nik, Z., Mirza, M., Abbaszadeh, B. & Naderi hajibagher Kandy, M. (2007). The effect of metabolism in response to water stress in Parthenium argentatum Gray. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 23 (3), 315-322. (in Farsi)

14. Bartels, D. & Sunkar R., (2005). Drought and salt tolerance in plants. Critical Reviews in Plant Sciences, 24, 23-58.

15. Behera, S. K. & Panda R. K. (2009). Effect of fertilization and irrigation schedule on water and fertilizer solute transport for wheat crop in a subhumid subtropical region. Agriculture, Ecosystem & Environment, 130, 141-155.

16. Blokhina, O., Virolainen E. & Fagerstedt K.V. (2003). Antioxidants, oxidative damage and oxygen deprivation stress: a review. Annals of Botany, 91, 179-194.

17. Chalker-Scott, L. (2002). Do anthocyanins function as osmoregulators in leaf tissues? Advances in Botanical Research, 37, 103-106.

18. Dionisio-Sese, M. L. & Tobita, S. (1998). Antioxidant responses of rice seedlings to salinity stress. Plant Science, 135, 1-9.

19. El-Gazzar, A. & Watson, A. (1970). Taxonomic study of Labiatae and related genera. New Phytologist, 69, 451-486.

20. Fielding, J. L. & Hall, J. (1978). A biochemical and cytochemical study of peroxidase activity in root of Pisum sativam. Journal of Experimental Botany, 29, 981-989.

21. Fu, J. & Huang, B. (2001). Involvement of antioxidants and lipid peroxidation in the adaptation of two cool season grasses to localized drought stress. Environmental and Experimental Botany, 45, 105-114.

22. Galle, A., Florez-Sarasal, I., Thameur, A., Paepe, R. D., Flexas, J. & Ribas-Carb, M. (2009). Effects of drought stress and subsequent rewatering on photosynthetic and respiratory pathways in Nicotiana sylvestris wild type and the mitochondrial complex I-deficient CMSII mutant. Journal of Experimental Botany, 61, 765-775.

23. Ghahreman, A. (1990). Plant systemstics: cormophytes of Iran. Tehran University Publication, 736p. (in Farsi)

24. Ghorbani Ghogy H. & Ladan Moghaddam A. R. (2005). Introduction to oxidative stresses and plant strains, Dwavin, 128 p. (In Farsi).

25. Hirell, B., Gouis, J. L., Ney, B. & Gallais, A. (2007). The challenge of improving nitrogen use efficiency in crop plants: towards a more central role for genetic variability and quantitative genetics within integrated approaches. Journal of Experimental Botany, 58 (9), 2369-2387.

26. IRMO. (2016). Islamic, Republic of Iran Meterological Organization Climatology Methods, www.IRMO.IR.

27. IsmaeilPour, B., Jalilvand P. & Javad Hadian, J. (2013). Effects of drought stress and arbuscular mycorrhizal fungi on some morphophysiological traits and yield of savory (Satureja hortensis L.), Agroecology, 5 (2), 177-169.

28. Jamzad, Z. (2009). Thymus and Satureja species of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, 171 p. (in Farsi)

29. Jazizadeh, E. & Mortezayee Nejad, F. (2017). Effects of water stress on morphological and physiological indices of Cichorium intybus L. for introduction in urban landscapes. Journal of Plant Process and Function, 6 (21), 279-290. (in Farsi)

30. Khalafallah, A. A. & Abo-Ghalia, H. H., (2008). Effect of arbuscular mycorrhizal fungi on the metabolic products and activity of antioxidant system in wheat plants subjected to short-term water stress, followed by recovery at different growth stages. Journal of Applied Sciences Research, 4(5), 559-569.

31. Koc, E., İslek, C. & Üstun, A. S. (2010). Effect of cold on protein, proline, phenolic compounds and chlorophyll content of two pepper (Capsicum annuum L.) varieties. Gazi University Journal of Science, 23, 1-6.

32. Lowry O. H., Rosebrough N. J., Farr A. L. & Randall R. J. (1995). Protein measurement with the folin phenol reagent. Journal Biology Chemistry, 193, 265-276.

33. Marschner, H. & Dell, B. (1994). Nutrient uptake in mycorrhizal symbiosis. Plant and Soil, 159(1), 89-102.

http://www.irmo.ir/

201 1399ثٟبس ، 1 ٠، ؿٕبس51 ٠، دٚسایشاٖ ثبغجب٘یػّْٛ

34. Mittler, R. (2002). Oxidative stress, antioxidant and stress tolerance. Trends in Plant Science, 9, 405- 410. 35. Mittler, R., Vanderauwera S., Gollery M. & Breusegem F.V. (2004). Reactive oxygen gene Net work

of plants. Trends in Plant Science, 9, 490-498.

36. Pereira, G. J. G., Milina, S. M. G., Lea, P. J. & Azevido, R. A. (2002). Activity of antioxidant enzymes in response to cadmium in Crotalaria juncea. Plant and Soil, 239, 123-132.

37. Razavizadeh, R., Shafeghat, M. & Najafi, Sh. (2014). Effect of water deficit on morphological and physiological parameters of Carum copticum. Iranian Journal of Plant Biology, 6

th Year, 22 (10), 15-24.

(in Farsi)

38. Rechinger, KH. (1982). Satureja in Flora Iranica. Akademische Druck-u Verlagsamstalt, Graz. 39. Rios-Gonzalez, K., Erdei, L. & Lips, S. H. (2002). The activity of antioxidant enzymes in maize and

sunflower seedlings as affected by salinity and different nitrogen sources. Plant Science, 162, 923-930.

40. Sefidkon, F. & Akbarinia, A. (2009). Essential oil content and composition of Satureja sahendica Bornm. In different stages of plant growth. Journal of Essential Oil Research, 21 (2), 112-114.

41. Sefidkon, F., Jamzad, Z. & Mirza, M. (2004). Chemical variation in the essential oil of Satureja sahendica from Iran. Food Chemistry, 88, 325-328.

42. Sharma, A. K. (2002). Biofertilizers for sustainable agriculture. AgroBios. India. 300p. 43. Shehab G. G., Ahmed, O. K. & El-Beltagi, H. S. (2010). Effects of various chemical agents for

alleviation of drought stress in rice plants (Oryza sativa L.). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici

Cluj-Napoca, 38, 139-148.

44. Smith, S. E. & Read, D. J. (2008). Mycorrhizal symbiosis. (3rd ed.). Academic Press, London. 45. Soltanpour, P. N., Workman, S. M. & Schwab, A. P. (1979). Use of inductively- coupled plasma

spectrometry for the simultaneous determination of macro and micro-nutrients in NH4HCO3-DTPA

extracts of soils. Agronomy Soil Science Society of America Journal, 43, 75-78.

46. Tabatabaei raisi, A., Khaligi, A., Kashi, A., Asnaashari, S., Bamdad mogadam, S. & Delazar, A. (2007). Antioxidant activity and Chemical compositions of essential oil of aerial parts of Satureja

sahendica Bornm. Pharmaceutical Sciences, 3, 1-6.

47. Turkan, I., Bor, M., Ozdemir, F., & Koca, H. (2005). Differential response of lipid peroxidation and antioxidant in the leaves of drought tolerance (P. acutifolius Gray) and drought sensitive (P. vulgaris

L.) subjected to polyethylene glycol mediated water stress. Plant Science, 168, 223-231.

48. Valente, M. A. S., Faria, J. A., Soares-Ramos, J. R. L., Reis, P. A. B., Pinheiro1, G. L., Piovesan, N. D., Morais, A. L. T., Menezes, C. C., Cano, M. A. O., Fietto, L. G., Loureiro, M. E., Araga F. J. L.,

& Fontes E. P. B. (2008). The ER luminal binding protein (BiP) mediates an increase in drought

tolerance in soybean and delays droughtinduced leaf senescence in soybean and tobacco. Journal of

Experimental Botany, 60, 533-546.

49. Wahing, I., Van, W., Houba, V.J.G. & Van der lee, J.J. (1989). Soil and plant analysis, a series of syllabi. Part 7, plant analysis procedure. Wageningen Agriculture University, The Netherlands.

50. Zargari, A. (1982). Medicinal herbs. University of Tehran Press. Tehran. (in Farsi)