ثکادح یپوتنآ شو ا هدافتسا اب Festuca ovina هنوگ اشتنا...

30
پژوهشی مقالهن ایران مرتع و بياباحقيقات نشریه علمي ت شناسه دیجيتالDOI) :) 10.22092/IJRDR.2020.125233.1828 جلد27 شماره3 ، صفحه462 - 433 ( ، 1399 ) ( شناسه دیجيتالDOR :) 98.1000/1735-0875.1399.27.433.80.3.1578.41 تعیین عوامل ت أنتشارگذار در ا ثیر گونهFestuca ovina ده از روشستفا ا با آنتروپی حداکثرمطالعه موردی:( رتفاعین ادیا گرا مراتع مغان- ن سبستان ا اردبیل) غفاری سحر1 قربانی ، اردوان2 * عمری ، مهدی م3 مصطفی ، رئوف زاده3 ، لرد بیدارحمود م4 ود کاکه آزامی م5 1 - دانشجوی دکتر ا ی مرتع علومليق اردبينشگاه محقعي، داع طبيده کشاورزی و مناب ، دانشکدبيل، ایران ، ار2 * - نشياره مسئول، داویسند ن، انشکده دليق اردبينشگاه محقعي، داع طبي کشاورزی و منابدبيل، ایران، ، ار پستترونيک: الک[email protected] 3 - انشکدهستادیار، د اعي،ع طبي کشاورزی و منابليق اردبينشگاه محق دادبيل، ایران ، ار4 - ستاد ا ی ار پژوهش ي، حقيقات بخش ت جنگل ها، اتع و آبخيزداری، مرستان گيعي اع طبي کشاورزی و مناب آموزشحقيقات و مرکز ت ن،زش و ترویجحقيقات، آمو سازمان ت کشاورزی( AREEO ، رشت) ، ایران5 - دانشجوی دکترای علوم مرتع،انشکده د کشاورزی و منابععي، طبينشگاه داق محقلي، اردبي اردبيل، ایراناریخ دریافت: ت15 / 11 / 97 یخ پذیرش: تار11 / 06 / 98 چکیده اینيق تحق با هدف پيشني بي گسترش گونه رویشگاهFestuca ovina با روش آ نتروپي حداکثريين عوامل و تع مؤثر برنتشار ا آن درتع مغانعي مرارتفان ادیا گرا- ن اردبيلستان ا سبنجام شد. ا28 مکان مطالعاتينتخاب و ا هر در مکان مطالعاتي3 طول هرانسکت و در تررانسکت ت100 متری10 یک مترمربعي با فاصله دت پگر برای نمونه ه متر از یکدینتخاب شد.داری ا بر نمونهری خاک بردا در هر مکان مطالعاتي ، از دو عمق15 - 0 و30 - 15 سانتي مترینجام ا شد.ده از روشستفا اوصيات خاک با خص های آمار مکاني، وصيات خص توپوگرافيده ازستفا ا باده از دادهستفا امي بات اقليعاع، اطرتفا مدل رقومي اشناسي منطقه و سنجهی هوا هامکای سرزمين به ک های سيميه شدبری ته نقشه کار. نقشه پيشني بي مربوط به پش گونه راکنF.ovina ه از روش مدلستفاد ا با سازی آنتروپي حداکثريه ته شد. نقش عواملطي محي مؤثرده از روشستفا اش گونه با بر پراکن جکایف و منحني نرسي های پاسخ برید گرد. متغيرهایرتفاع، شيب، اغييرات ت اندازه ضریب لکه، پتاسيم عمق30 - 15 و آهک عمق15 - 0 بيشترین سهم را در مدلاشتند د. شاخص زیر منحني سطح( AUC ) برابر86 / 0 بهشانست آمد که ن دنده ده صحترایي و کا م توسط در شناسایي مطلوب مدلطق پراکنش است. منا ترینز مقایسهصل اب کاپای حا ضری نقشه های پيشعي مقدارني و واق بي72 / 0 به که در سطحست آمد دلي خي خوب است. واژهدی کلی های : مدل سازی آشيان بوم شناختي زیستگاه، ، مطلوبيت زمين آمار. مقدمه مدل سازی پيشش گونهني پراکن بيي، به های گياهوان عن پيشاط بينس ارتبساهي، بر ا یک گونه گيا کنش بالقوهني پرا بيطي مؤثر تعریف و متغيرهای محياهي اد گونه گي نقاط رخد

Transcript of ثکادح یپوتنآ شو ا هدافتسا اب Festuca ovina هنوگ اشتنا...

  • مقاله پژوهشی

    DOI):) 10.22092/IJRDR.2020.125233.1828شناسه دیجيتال نشریه علمي تحقيقات مرتع و بيابان ایران DOR:) 98.1000/1735-0875.1399.27.433.80.3.1578.41شناسه دیجيتال ) (1399، )433-462، صفحه 3شماره 27جلد

    آنتروپی حداکثربا استفاده از روش Festuca ovina گونه ثیرگذار در انتشارأعوامل تتعیین

    (اردبیلاستان سبالن-مغان مراتعگرادیان ارتفاعی )مطالعه موردی:

    5ممیآزاد کاکهو 4محمود بیدارلرد، 3زاده، رئوف مصطفی3، مهدی معمری*2، اردوان قربانی1سحر غفاری ، اردبيل، ایران، دانشکده کشاورزی و منابع طبيعي، دانشگاه محقق اردبيليعلوم مرتعی ادانشجوی دکتر -1 [email protected]الکترونيک: پست، اردبيل، ایران، کشاورزی و منابع طبيعي، دانشگاه محقق اردبيلي دانشکده ،نویسنده مسئول، دانشيار -*2 ، اردبيل، ایراندانشگاه محقق اردبيلي کشاورزی و منابع طبيعي، استادیار، دانشکده -3 سازمان تحقيقات، آموزش و ترویج ن،مرکز تحقيقات و آموزش کشاورزی و منابع طبيعي استان گيال مراتع و آبخيزداری، ،هاجنگلبخش تحقيقات ،يپژوهش اریاستاد -4

    ، ایران(، رشتAREEO) کشاورزی ایران اردبيل، اردبيلي، محقق دانشگاه طبيعي، منابع و کشاورزی دانشکده مرتع، علوم دکترای دانشجوی -5

    11/06/98 تاریخ پذیرش: 15/11/97تاریخ دریافت:

    چکیدهدر آن انتشار بر مؤثرو تعيين عوامل حداکثر نتروپيآ با روش Festuca ovinaرویشگاه گونه گسترشبيني پيشهدف با تحقيقاین

    ترانسکت و در طول هر 3 مکان مطالعاتيدر هر انتخاب و مکان مطالعاتي 28 انجام شد.سبالن استان اردبيل -گرادیان ارتفاعي مراتع مغانمکان هر در برداری خاک نمونه برداری انتخاب شد.ه متر از یکدیگر برای نمونهپالت یک مترمربعي با فاصله د 10متری 100ترانسکت خصوصيات، آمار مکاني هایخصوصيات خاک با استفاده از روش شد. انجاممتری سانتي 15-30 و 0-15، از دو عمق مطالعاتي

    های سيمای سرزمين به کمک های هواشناسي منطقه و سنجهمدل رقومي ارتفاع، اطالعات اقليمي با استفاده از داده با استفاده ازتوپوگرافي نقش عوامل شد. تهيه آنتروپي حداکثرسازی با استفاده از روش مدل F.ovina راکنش گونهپمربوط به بينيپيش نقشه .نقشه کاربری تهيه شد

    اندازه تغييرات ارتفاع، شيب، متغيرهای. گردیدهای پاسخ بررسي نایف و منحنيجک بر پراکنش گونه با استفاده از روش مؤثرمحيطي به 86/0 برابر (AUC)سطح زیر منحني شاخص .داشتند مدل در را سهم بيشترین 0-15عمق آهک و 15-30 عمق پتاسيم لکه، ضریب

    ضریب کاپای حاصل از مقایسه ترین مناطق پراکنش است.مدل در شناسایي مطلوب توسطمو کارایي صحتدهنده دست آمد که نشان .است خوبخيلي دست آمد که در سطح به 72/0بيني و واقعي مقدار های پيشنقشه

    .زمين آمار، مطلوبيت زیستگاه، شناختيسازی آشيان بوم: مدلهای کلیدیواژه

    مقدمهعنوان های گياهي، بهبيني پراکنش گونهپيش سازیمدل

    بيني پراکنش بالقوه یک گونه گياهي، بر اساس ارتباط بين پيشنقاط رخداد گونه گياهي و متغيرهای محيطي مؤثر تعریف

    mailto:[email protected]

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 434

    تناسب رویشگاه را کننده رویشگاه، بينيپيش هایمدل شود.ميکنند و به مدیران منابع های گياهي مشخص ميبرای استقرار گونهن و هزینه کمتر، به کند تا با اختصاص زماطبيعي کمک مي

    تعيين عوامل مهم در ها،شناسایي عوامل تهدیدکننده جمعيتبررسي سناریوهای تغيير اقليم بر های حفاظتي،ریزیبرنامه

    ،های گياهيرویشگاه مطلوب گونه ها،پراکنش جغرافيایي گونهبيني های جدید در ایجاد الگوهای تنوع زیستي، پيشارائه فرضيه

    وهای آینده )اعم از تغيير کاربری، مدیریت و ...(، تغييرات سناریاهميت های مبارزه بيولوژیک با فرسایش و مناطق باطرح

    مجموعه تاکنون .(et al., Bagheri 2017) حفاظتي بپردازندهای آماری و مبتني بر یادگيری ماشين معرفي ای از مدلگستردهجنبه مهم در مدل، انتخاب یک (. et alBedia,. 2011) اندشده

    زیرا یک انتخاب با مطلوبيت کم ،استمناسب سازی روش مدل & Gaston) بيني با عملکرد ضعيف خواهد شدباعث پيش

    Vinas, 2011-Garcia). نشان داده شناسيبوم سازیمدل انجمنهای توزیع بيني مدلسازی در توانایي پيشاست که روش مدل

    ,Muunoz & Felicisimo) نشان داده است داریها اثر معنيگونههای مربوط طورکلي اطالعات در دسترس، بيشتر دادهبه (.2004

    های عدم حضور بندرت در دسترس ها بوده و دادهبه حضور گونهها در دسترس نيز باشند، مقادیر آنها با هستند. حتي اگر این داده

    سازی که دلهای مشک و تردید همراه است. به همين دليل، روشها نياز دارند، از اهميت زیادی های حضور گونهفقط به داده et al.,Zare Chahouki و et al.,Bagheri 2017) برخوردارند

    متأثر از انتخاب های مبتني بر نقاط حضور،روش کارایي .(2018پيچيدگي انتخاب بيني کننده،زمينه، متغيرهای پيشپس

    مهمتر از همه وضعيت نقاط حضور سازی و پارامترهای مدلها، یکي از این روش (.Warren & Seifert, 2010) باشندميهای بر اساس داده آنتروپي حداکثرسازی بر اساس روش مدل

    توان فقط حضور بوده و هر دو نوع داده پيوسته و ناپيوسته را مي حداکثر مدل آنتروپي وتحليل مدل استفاده نمود.در تجزیه

    (Maxent: m entropy modelingMaximu) روشي برای

    های حضور و های گياهي تنها بر پایه دادهتخمين توزیع گونه(. et alElith.2006 ,تخمين احتمال ناشناخته توزیع آنهاست )

    یک توزیع احتمال تخمين آنتروپي، حداکثر بر حاکم کلي ایده به) است آنتروپي حداکثر توزیع احتمال یافتن طریق از هدف ،(یکنواخت فرم به حالت تریننزدیک یا گسترش بيشترین معنای در که است هایيمحدودیت گرفتن نظر در با گسترش این البته. دارد وجود هدف گونه پراکنش مورد در ما ناکامل اطالعات مورد هر برای را خام احتمال ارزش یک آنتروپي حداکثر واقع در

    دهندهنشان که کندمي محاسبه مطالعه مورد منطقه از پيکسلمي هاپيکسل دیگر با رابطه در پيکسل هر تناسب و برازندگي

    های مهم و کاربردی روش آنتروپي حداکثر یکي از ویژگي .باشدو درصد مشارکت آن این است که سهم نسبي هریک از متغيرها

    شود. این ویژگي به بيني مشخص ميمتغير در کل مدل پيشدهد تا با شناخت متغيرهای دارای تأثير بيشتر اجازه ميکاربران

    های مختلف، در مطالعات بعدی تنها بر متغيرهای در وقوع گونهمهم متمرکز شوند و هزینه و زمان مورد استفاده برای تحقيقات

    ها افزایش یابد.بيني مدلبعدی کاهش و در مقابل صحت پيشضور اندک باشد کارایي این مدل زماني که تعداد نقاط حهمچنين

    et al.,Phillips ) داردهای دیگر بيشتری نسبت به انواع مدلدنيا با استفاده از روش آنتروپي حداکثر در سطح .(2006

    شدهانجام سازی پراکنش گونهمدلزیادی برای نسبتاًتحقيقات ( نشان دادندSchirone (2013و Vessella مثال عنوانبه است. بينيعملکرد پيش است، کم هم هانمونه که مواقعي در حتي که

    صحت که باالترین هایيروش با تواندمي حداکثر آنتروپي روش دهد. ارائه را قابل قبولي نتایج و کند رقابت دارند، را بينيپيشQin و آنتروپي حداکثر مدل دو از استفاده ( با2015)و همکاران تهاجم گونه بينيپيش به( GARP: Genetic algorithm) گارپ

    (L.) Hitchc Wedelia trilobata در بعد و آن بومي منطقه در قابل هایبينيپيش سازیمدل دو روش هر پرداختند. جهاني سطح

    ارائه جغرافيایي سطح در گونه این تهاجم وسعت از را اعتمادی .بود ترکارانهمحافظه آنتروپي حداکثر مدل نتایج ولي کردند

  • 435 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    Esfanjani محيطي عوامل تأثير بررسي در ،2018) همکاران و Artemisia aucheri،Festucaهای گونه قابليت پراکنش در

    ovina و Bromus tomentellus در مراتع چهار باغ استان این که گرفتند نتيجه حداکثر آنتروپي روش از استفاده باگلستان B.tomentellus و F.ovina گونه دو برای سازیمدل روشمهمترین به نتایج مدل، توجه با تر است.مناسب و ترموفق

    متغيرهای تأثيرگذار در ترجيح رویشگاه گونه مورد بررسي بهپتاسيم، ماده ترتيب متغيرهای ارتفاع از سطح دریا، فسفر، سيلت،

    .بوده استآلي و شيب آنتروپي روش کارآیي و قابليت هدف بررسي با پژوهشاین F.ovina هگون رویشگاه پراکنش بينيپيش تهيه نقشه درحداکثر

    انجامسبالن استان اردبيل -در گرادیان ارتفاعي مراتع مغان

    های بخش مطلوبيت الف( :پژوهشاین فرضيات .ه استشدسبالن استان اردبيل -مختلف گرادیان ارتفاعي مراتع مغان

    گرا بوده تخصص F.ovina ب( گونه ؛عنوان زیستگاه متفاوتبه کند.خاص زیستگاهي را انتخاب ميهای لفهؤمکه

    مواد و روش منطقه مورد بررسی

    48°23'تا 47°45'بررسي با حدود جغرافيایي مورد منطقهگرادیان در عرض شمالي 39°27'تا 38°18'طول شرقي و

    قرار گرفته است. سبالن استان اردبيل -ارتفاعي مراتع مغان هکتار است 57/617356 حدود منطقه مورد مطالعه مساحت .(1)شکل

    استان اردبیل و موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران -1شکل

    منطقره هيرکراني، جرز بره در ایرران منابع، براساس بررسي

    شرده مترر انجرام 500مطالعه تغييرات گياهي در بازه ارتفاعي اما در ؛ (et al., iGhafar 2018و ,Makhdoom 2005) استمورد مطالعه، با توجه به مشاهدات ميداني، بازه ارتفاعي منطقه

    متر ارتفاع مناسب برای مقایسه تغييرات پوشرش گيراهي 300 تأثيرمتر، ارتفاع 300شناخته شد، اما در بازه ارتفاعي کمتر از

    .( et al.,Ghafari 2018) کمي در تغيير گياهان داشت

  • سبالن -در طول گرادیان ارتفاعی مغان های مطالعاتیمکان ویژگیموقعیت و -1جدول

    ارتفاعشماره مکان

    مطالعاتی روی (1نقشه )

    های غالبگونه )درصد( شیب مختصات جغرافیایی بارندگی(mm)

    دما (ºC)

    خاک بافت

    300-100 1 48° 01' 07" 39° 27' 20" 3 Medicago minima-Lolium perenne 270 14 لومي-رسي-سيلت

    300-100 2 47° 34' 27" 39° 21' 19" 3 Erodium -Trigonella monspeliaca

    deserti لومي-رسي-سيلت 14 274

    600-300 3 48° 04' 53" 39° 11' 38" 22 Trifolium -Artemisia austriaca

    subterraneum لومي-رسي 13 279

    600-300 4 47° 34' 50" 39° 16' 02" 22 Artemisia austriaca-Avena eriantha 282 13 لومي-رسي

    900-600 5 48° 03' 31" 39° 02' 51" 31 Trifolium subterraneum 298 12 رسي

    900-600 6 47° 39' 14" 39° 01' 17" 12 Trachynia distachya 300 12 لومي-رسي

    1200-900 7 48° 03' 28" 39° 00' 48" 38 -Poa bulbosa-Medicago minima

    Trifolium resupinatum لومي-رسي-شني 11 311

    1200-900 8 47° 39' 59" 38° 57' 11" 36 -Bromus arvensis

    kotschyanus Thymus لومي-رسي 11 321

    1500-1200 9(*) 47° 59' 04" 38° 57' 32" 21 Festuca -Astragalus microcephalus

    ovina 342

    لومي-شني 10

  • ارتفاعشماره مکان

    مطالعاتی روی (1نقشه )

    های غالبگونه )درصد( شیب مختصات جغرافیایی بارندگی(mm)

    دما (ºC)

    خاک بافت

    1500-1200 10(*) 47° 41' 17" 38° 54' 18" 9 Medicago -Astragalus microcephalus

    minima لومي-شني 10 335

    1800-1500 11(*) 47° 57' 23" 38° 54' 09" 18 Festuca ovina-Artemisia austriaca 359 10 لومي-شني

    1800-1500 12(*) 47° 41' 14" 38° 49' 05" 28 Dactylis glomerata-Festuca ovina 348 9 لومي

    1500-1200 13 47° 58' 39" 38° 45' 53" 1 Artemisia - squamosum Xeranthemum

    austriaca لومي-شني 10 337

    1500-1200 14(*) 47° 45' 41" 38° 43' 16" 30 -Trigonella arcuata -Festuca ovina

    Erodium cicutarium لومي 10 328

    1200-900 15(*) 47° 57' 54" 38° 32' 22" 24 austriacaArtemisia 323 11 لومي-رسي-شني

    1200-900 16 47° 47' 00" 38° 38' 09" 12 -Artemisia austriaca

    muscoides Lasiopogon لومي-رسي 11 316

    1500-1200 17(*) 47° 58' 52" 38° 27' 38" 35 Trifolium -Astragalus microcephalus

    Acantholimon gilliatii-arvense لومي-رسي-شني 10 340

    1500-1200 18 47° 50' 24" 38° 30' 38" 12 Aegilops -Medicago minima

    Astragalus vegetus-triuncialis لومي-شني 10 325

    1800-1500 19(*) 47° 56' 30" 14 -Astragalus microcephalus medusae-Taeniatherum caput

    لومي-رسي 9 355

  • ارتفاعشماره مکان

    مطالعاتی روی (1نقشه )

    های غالبگونه )درصد( شیب مختصات جغرافیایی بارندگی(mm)

    دما (ºC)

    خاک بافت

    38° 27' 17"

    1800-1500 20 47° 49' 10" 38° 26' 15" 20 -medusae -Taeniatherum caput

    Medicago sativa لومي-شني 9 346

    2100-1800 21(*) 47° 55' 55" 38° 25' 41" 34 Bromus -Astragalus microcephalus

    kotschyanus Thymus-arvensis لومي-رسي 8 366

    2100-1800 22(*) 47° 49' 09" 38° 25' 06" 20 tectorum Bromus 361 8 شني-لومي

    2400-2100 23(*) 47° 51' 19" 38° 21' 45" 31

    Astragalus -Festuca akhaniiPoa pratensis-eriostylus

    لومي-شني 7 385

    2400-2100 24(*) 47° 49' 31" 38° 22' 52" 37 Festuca ovina-Astragalus aureus 379 7 لومي-شني

    2700-2400 25(*) 47° 49' 13" 38° 21' 47" 39 Astragalus aureus -Festuca ovina 398 6 لومي-شني

    2700-2400 26(*) 47° 50' 51" 38° 20' 21" 40 Trifolium medium -Festuca ovina 393 6 لومي-شني

    3000-2700 27(*) 47° 49' 16" 38° 20' 43" 33 -Festuca ovina-Lolium rigidum

    Trifolium medium لومي-شني 6 404

    3300-3000 28(*) 47° 50' 25" 38° 18' 44" 19 Alopecurus vaginatus-Festuca ovina 425 11 لومي-شني

    باشد.مطالعاتي دارای ستاره نقاط مشاهده حضور گونه مي هایمکان

  • 439 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    در امتررداد گرادیرران ذکرشرردهبررا اسررتفاده از اطالعررات متر ارتفاع از سطح 3300تا 100سبالن بين -ارتفاعي مغان

    های کشاورزی، متر، عمدتاً زمين 100دریا )ارتفاع کمتر از مناطق مسکوني و صنعتي و فقدان مراترع طبيعري هسرتند و

    مترر فاقرد جراده دسترسري 3300مراتع در ارتفاع بيش از مترر از سرطح 300تفراعي برداری با فواصل ارنمونه بودند(

    دارای تابستان خشک مورد مطالعه منطقه شد. دریا انتخاببرای سه تا چهار ماه از سرال برا ، های سرد استو زمستان

    شود؛ در اواسط اردیبهشت تا اواسرط برف و یخ پوشانده ميشهریور ماه، فصل خشک است. در ارتفاعات پرایين، آب و

    خشک باال، سرد و نيمه خشک است و در ارتفاعاتهوا نيمه (. et al.,Ghorbani 2018و et al.,Ghafari 2018است )

    تشریح شرده 1 جدول در های مطالعاتيمکان آمار توصيفي است.

    های محیطیداده بردارینمونه

    خراک و پوشرش ،پستي و بلندیبرداری از عوامل نمونهمترر ترا 100در دو پروفيرل از سازی منظور مدلگياهي بهمتر از سطح دریا از دشت مغان تا نيمه شمالي سبالن 3300

    مکران مطالعراتي 28در مجموع با انتخاب در استان اردبيل ر طول هر رانسکت و دت 3 مکان مطالعاتيهر در انجام شد.)اندازه پالت مترمربعيپالت یک 10متری 100ترانسکت

    توجره و با های گياهي با توجه به نوع و نحوه پراکنش گونهو et alNazari Anbaran.2016 ,) بره مطالعرات گذشرته

    Bahrami, 2017& Ghorbani) بررا فاصررله ده متررر ازبرداری خراک نمونه برداری انتخاب شد.یکدیگر برای نمونه

    متری )عمرق خراک سانتي 30تا 15و 15تا 0از دو عمق هرای در پالتو همچنين دواني گياهان(منطقه و عمق ریشه

    پنجم و دهم هر ترانسکت برداشت و با هم مخلوط شد. اول، ترأثير توجه به اقليم منطقره و اهميرت عوامرل خراکي و با

    عامل خراکي )در دو 17 ،های انساني در این مطالعهفعاليت

    منيرزیم، کلسريم، الکتریکري، هردایت اسيدیته،شامل: (عمقای، وزن آلرري ذرهآلرري، مررادهفسررفر، پتاسرريم، ازت، مرراده

    کربنات، آهک، رس، شن، سيلت، رس بيمخصوص ظاهری، شرامل: خراک سطحي پوشش عامل 3 و سدیم؛ قابل انتشار عامرل اقليمري 2 سنگ و سنگریزه و الشبرگ؛ خاک لخت،

    3 ؛ميانگين بارندگي ساالنه و درجه حرارت سراالنه شامل:سنجه 7و ارتفاع، شيب و جهت شامل: ندیپستي و بلعامل

    تغييررات : ترراکم لبره، متوسرط سرطح لکره، شاملسرزمين انساني، شراخص آثار ميانگين فاصله تا ضریب اندازه لکه،

    عد فراکتالبتجمع، ميانگين شاخص شکل و متوسط شاخص برا اسرتفاده از اطالعرات اقليمري مورد بررسي قرار گرفت.

    اطالعرات فيزیروگرافي برا و منطقههای هواشناسي ایستگاهاستخراج ( تهيه شدند. DEMاستفاده از مدل رقومي ارتفاع )

    انجام Fragstats 4افزار نرم های سرزمين با استفاده ازسنجهبر خصوصريات مؤثرهای سيمای سرزمين سپس سنجه شد.

    عنوان متغير محيطي در هر طبقره ارتفراعي پوشش گياهي به و مکاني تغييرات توصيف برای .گردید سازیمحاسبه و نقشه

    اسرتفاده آمار مکاني هایروش از خاک متغير هر نقشه تهيهاز فضرایي سراختار و ارتبراط تشرریح و بررسري برای شد.

    GS+5افرزار نررم در «واریروگرام یا تغييرنما» وتحليلتجزیه محيطي پارامترهای مکاني همبستگي آناليز .گردید استفاده

    نمرایي، )گوسرين، واریوگرام مختلف هایاز مدل استفاده باميرانگين مجرذور بره توجه با و شد خطي( بررسي و کروی

    بهترین آستانه حد و دامنه ای،قطعه اثر مقادیر خطا، مربعات شرد تعيين محيطي از متغيرهای هریک برای واریوگرام مدل

    (2018 et al.,Ghorbani ). تغييرنمرا اجرزای تعيين از بعد مکاني ساختار به با توجه خاک خصوصيات از هریک برای انحرراف ميرزان ارزیرابي و واریروگرام خصوصيات ها،داده

    اعتبارسنجي روش به شده گيریهای اندازهداده از هاتخمين روش خراک خصوصريات یرابي درون منظرور بره متقراطع

    طرور بره .( et al.,Ghorbani 2018) شد کریجينگ انتخاب

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 440

    سازی پراکنش در بسياری از تحقيقات مرتبط با مدل معمول،ي وتحليل برای کم ر تجزیه صحتمنظور افزایش ها و بهگونه

    هرای گيراهي، اقردام بره کردن ارتباط بين متغيرهرا و گونره در بررسي .شده استمحدود کردن متغيرهای مورد بررسي

    ابتدا بررای ،روابط پراکنش پوشش گياهي با عوامل محيطيهرای خطري و انتخراب مهمتررین شراخص ی از همجلوگير

    برين همبسرتگي خطري، محيطي با کمترین همبستگي و هرم منظرور کراهش بره .گرفت قرار بررسي مورد محيطي عوامل

    برين ازنامطلوب ناشي از همبستگي ميان متغيرهرا هایاثربودند برا 8/0 از باالتر دارای همبستگي که متغيرهایي جفت

    حرذف آنهااصلي یکي از هایمؤلفهه انجام آزمون تجزیه ب 80در غير اینصورت متغيرهایي که همبستگي باالتر از ؛شد

    شردند برا یرک وزن وارد مردل داشرتند درصد با یکردیگر (2007 .,et alSonglin ). آزمرون همبسرتگي و تجزیره بره

    48 از انجرام شرد. SPSS 22افرزار اصلي با نرم هایمؤلفهخرراک، اقليمرري، ،پسررتي و بلنرردیاوليرره ) محيطرري متغيررر 22 های سيمای سرزمين و پارامترهای سطحي خاک(،سنجه شامل دو متغير توپوگرافي )ارتفراع و شريب(، محيطي متغير

    متغيرر 13یک متغير اقليمري )ميرانگين بارنردگي سراالنه(، 0-15، هدایت الکتریکي عمرق 0-15خاکي )اسيدیته عمق

    ، 0-15، رس عمق 15-30و 0-15، آهک عمق 15-30و 0-15، سيلت عمق 15-30و 0-15رس قابل انتشار عمق

    ، وزن مخصروص ظراهری و 0-15، کلسيم عمق 15-30و

    یک متغير پوشش سطح زمين )خاک (، 15-30پتاسيم عمق لخت(، پنج متغير سنجه سيمای سرزمين )تراکم لبه، متوسط سطح لکه، تغييرات ضریب اندازه لکه، ميرانگين فاصرله ترا

    سازی استفادهمدل یندافر درانساني و شاخص تجمع( ثارآ .(2)جدول شد

    حداکثر ورودی برای مدل آنتروپی هایالیه سازیآمادهتوزیع ارزیابي احتمال حداکثر به آنتروپي مدل الگوریتم

    ناشري از متغيرهرای هایحداکثر متأثر از محدودیت مقادیر پردازد.مي مکاني گونههای محيطي تأثيرگذار بر نحوه توزیع

    و (nxترا 1xاستفاده از نقاط حضرور گونره ) با مدل، این درهای منطقه مورد فضای جغرافيایي محدود )مجموعه پيکسل

    Phillips et) شدمحاسبه �̂�مطالعه( احتمال توزیع نامعلوم al., 2006 آنتروپي .)�̂� محاسبه گردید.به صورت زیر

    𝐻(�̂�) = ∑ �̂�(𝑋) ln �̂�(𝑥)

    𝑥∈𝑋

    ln ،لگاریتم طبيعي :Xهای منطقه، پيکسل : مجموعهx: نقاط

    حضور گونه

  • سازیمدل یندافر مورد استفاده در متغیرهایفهرست -2 جدول پیامدهای زیست محیطی/شرح روابط ریاضی گیریواحد اندازه گیریروش اندازه محیطی متغیر

    سطح پوشش زمین

    خاک لختبرآورد چشمي در

    سطح )پالت( - - درصد )%(

    اقلیمیمتوسط بارندگي

    ساالنه

    های یابي دادهدرونسنجي و باران

    سينوپتيک - - (mmمتر )ميلي

    - - - متر pH اسيدیته

    - - (ds/mدسي زیمنس بر متر ) عصاره گل اشباع هدایت الکتریکي

    - - درصد تيتراسيون آهک

    - - ميلي اکي واالن در ليتر فتومتریفليم پتاسيم

    - - ميلي اکي واالن در ليتر تيتراسيون کلسيم

    - - درصد )%( هيدرومتری بایکاس رس

    - - درصد )%( هيدرومتری بایکاس سيلت

  • پیامدهای زیست محیطی/شرح روابط ریاضی گیریواحد اندازه گیریروش اندازه محیطی متغیر

    رس قابل انتشارهيدرومتری و

    صورت نسبتي از به کل رس خاک

    - - درصد )%(

    وزن مخصوص ظاهری

    های فلزی با استوانه حجم ثابت

    - - گرم

    توپوگرافیارتفاع از سطح

    GPS دریا - - متر

    - - درصد )%( DEM شيب

    سنجه سیمای سرزمین

    𝑀𝑃𝑆 هکتار Fragstatsافزار نرم متوسط سطح لکه =∑ [𝑎𝑖]

    𝑚

    𝑖=1𝑚

    ia مساحت لکه؛ =mتعداد کل انواع لکه =

    تکه شدن مربوط به تکه/ ميانگين اندازه لکه زیستگاه

    تغييرات ضریب اندازه لکه

    - Fragstatsافزار نرم𝑃𝑆𝑆𝐷 = √

    ∑ [𝑎𝑖 − 𝑀𝑃𝑆]2𝑚

    𝑖=1𝑚

    (

    11000

    )

    ia مساحت لکه؛ =m؛ = تعداد کل انواع لکهMPS متوسط = سطح لکه

    تکه مربوط به تکه/ هاتغييرات در اندازه لکه شدن زیستگاه

  • پیامدهای زیست محیطی/شرح روابط ریاضی گیریواحد اندازه گیریروش اندازه محیطی متغیر

    Fragstatsافزار نرم تراکم لبه متر در هکتار

    ED =

    ∑ 𝑒𝑖𝑘𝑚

    𝑘=1A

    ( 10000 ) ikeهای کالس نوع های لکه= طول کل حاشيهi در سيمای

    مساحت کل سيمای سرزمين؛ برای تبدیل به = Aسرزمين؛ ضرب شده است. 10000هکتار در

    مربوط به اثر متقابل / مقدار لبه در واحد سطح با مناطق همجوار

    آثارفاصله تا های انساني )زمين

    ها کشاورزی، جادهو یا هر ساخت و

    سازی(

    متر Fragstatsافزار نرم𝑀𝑁𝑁 =

    ∑ ℎ𝑖𝑚

    𝑖=1𝑚

    ih ترین همسایه از نوع نسبت به نزدیک= فاصله هر لکه ترین همسایه به لکه= تعداد کل نزدیکm؛ خود

    فاصله اقليدسي لبه به لبه بين هر سایت نمونه تأثير و دیگر موارد استفاده از زمين مشخص/

    های مجاورانواع استفاده از زمين

    - Fragstatsافزار نرم شاخص تجمع

    𝐴𝐼 = [(𝑔𝑖𝑖

    max 𝑔𝑖𝑖) 𝑃𝑖] (100 )

    iig تعداد یال بين پيکسل لکه =i براساس روش تک i= حداکثر تعداد یال بين پيکسل لکه iimax gشمارش،

    انداز متشکل = نسبت چشمipبراساس روش تک شمارش؛ iاز لکه

    )انواع های مختلف از انواع لکهجفت فراوانيهای مشابه مجاور همسان( که در نقشه لکه

    تعيين اینکه الگوی رسند/ پهلو به پهلو بنظر مي تکهای است و یا تکهمکاني کپه

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 444

    به مربوط هایالیه حداکثر، آنتروپي مدل ساخت برای گونه مورد حضور نقاط به مربوط اطالعات و محيطي متغيرهای

    بودن نرمال به زیادی حدود حداکثر تا آنتروپي روش است. نيازرستری ورودی هایهای الیهویژگي بودن یکسان و رعایت عدم و دارد حساسيت ...( و قدرت تفکيک مختصات،(

    ها،خروجي توليد و صحيح محاسبات از انحراف اصل سبب اینفرمت بهو تهيه هانقشه تمامي بنابراین؛ شد اعتبار خواهدبي

    ASCII که گونه حضور جغرافيایي نقطه شدند. موقعيت تبدیل شد. ذخيره CSV فرمت با بود، شدهثبت ميداني بازدید در

    28از مکان مطالعاتي 16) حضور گونه اطالعات مربوط بهافزار های محيطي وارد نرمو همچنين الیه (مکان مورد مطالعه

    3.3.3e MAXENT درصد نقاط 70روش از این در .گردید 30و از های آموزشيتصادفي برای داده صورتبهحضور مانده برای ارزیابي مدل استفاده شد.يدرصد باق

    هاینقشه تهیه بینی وپیش هاینقشه و هامدل کارآیی ارزیابی

    هاگونه حضور عدم و حضوربه را از دو طریق اهميت متغيرهای ورودی حداکثر آنتروپيآزمون -2آناليز مشارکت متغيرها؛ -1کند: مي مدل بررسي

    متغيرهای مشارکت متغيرها، آناليز با بررسي نایف.جک Percent) درصد سهم نسبي ،سازیمدل یندافرثيرگذار در أت

    contribution) و اهميت جایگشتي (Permutation importance ) از هریک نسبي سهم ابتدا .شدآنها مشخص

    که آنجا از و شد مشخص مدل آنتروپي حداکثر در هاشاخص و داندمي یکدیگر به وابسته را متغيرها آنتروپي حداکثر مدل همين به شود، مشخص دیگر شاخص بر شاخص هرثير أت باید تصادفي متغيرهای جایگزیني هایمدل الگوی اساس بر دليل از هریک ارزش به خودکار صورت به تکرار از مرحله هر در

    و شد اضافه پارامترها سایر در ثيراتأت پارامترها ميانگين ثيرأت ميزان بر عالوه ترتيببه. شد خود قبلي ارزش جایگزین

    یا شاخص این وجود ثيرأت یااهميت جایگشتي پارامتر، هر

    نایفآزمون جک .شد بررسي نيز پارامترها در دیگر پارامتر(Jackknife) برای محاسبه قدرت نسبي هر متغير تواندمي

    ( 1نایف شامل سه بخش: نتایج آزمون جک کار رود.پيشگو به( استفاده از تمامي 2استفاده از تمامي متغيرهای ورودی،

    ( استفاده از تنها یک 3یک متغير، جزمتغيرهای ورودی به تحليل (.1395همکاران، و )شهپریانبوده است متغير ورودی

    Receiver Operating) کننده دریافت عامل ویژگي منحنيCharacteristic curve: ROC) زیر منحني مساحت و (Area

    Under the Curve: AUC) مدل کلي کيفيت ارزیابي برای از طریق رسم حساسيت ROC نمودار شد. استفاده

    (Sensitivity) در برابر اختصاصيت (Specificity) دست بهعنوان ارتباط ميان نسبتي از حضورهایي که . این منحني بهآمد

    حساسيت و نسبتي از عدم اندبيني شدهصحيح پيش اند اختصاصيتبيني شدهحضورهایي که غير صحيح پيش

    ، درصد مشخصي از نقاط ROCنمودار برای ایجاد .شدتعریف برای مرحله ارزیابي مدل بقيهحضور برای آموزش مدل و

    که بودآل بيني ایدهمدلي دارای پيش بنابراین .شداستفاده ROC ميتوليد شده توسط آن از نزدیک محورهای باال و چپمعني .بودعبارت دیگر سطح زیر منحني برابر یک و به گذشت

    AUC. شدمشخص AUCدار بودن این منحني توسط پارامترهای حضور گونه که کند که مکاناین احتمال را ارزیابي مي

    عنوان اند، مطلوبيت باالتری بهصورت تصادفي انتخاب شدهبهصورت بههای عدم حضور که زیستگاه گونه نسبت به مکان

    به 1با امتياز AUC. استاند، داشته تصادفي انتخاب شدهبيني به معني پيش 5/0با امتياز AUCبيني کامل و معني پيش

    7/0تا 5/0بين AUCمقدار تصادفي در نظر گرفته شد.مدل متوسط/منطقي و 9/0تا 7/0بين بيانگر مدل ضعيف،

    AUC در نظر گرفته بيني عالي مدل بيانگر پيش 9/0بيش از مدل خروجي اینکه دليلبه (. et al.,Peterson 2011شد )

    برای که است ضروری، است پيوسته نقشه یک آنتروپي حداکثرآستانه حد نظر، مورد هایگونه حضورعدم یا حضور تعيين

  • 445 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    از تعيين بعد (.Peterson & Shaw, 2003) شود مشخص بهينه اختصاصيت حساسيت و ترکيبي روش از استفاده با بهينه آستانه و حضور هایبه نقشه بينيپيش پيوسته هاینقشه برابر، هایروش از یکي این روش شد. تبدیل هاگونه حضورعدم حساسيت آن در که است آستانه بهينه حدود تعيين برای رایج

    است( و شده بينيپيش درستيکه به حضورهایي از )کسری

    بينيپيش درستيبه که حضورها از عدم )کسری اختصاصيتدر پایان .شد محاسبه یک تا صفر آستانه است( در حدود شده

    نيز ضریب کاپا برای بررسي ميزان تطابق بين نقشه حاصل از ArcGIS10.5افزار واقعي در نرم مدل آنتروپي حداکثر و نقشه

    در طور خالصهسازی بهمراحل انجام مدل .گردیدمحاسبه شده است.ارائه 2شکل

    سبالن-گرادیان ارتفاعی مغاندر F.ovinaسازی پراکنش گونه نگاره مراحل مدل -2شکل

    نتایج

    یابي برای همه متغيرهای خاک های درونروش صحتنتایج نشان داد که مقادیر . با روش تقاطعي بررسي شد

    بيني شده در مورد همه متغيرهای خاک واقعي و مقادیر پيشاجزای 3جدول .با روش کریجينگ تطابق بيشتری دارد

    0-15سيلت عمق و رس ط به تغييرنمای متغيرهایمربودر این جدول بهترین مدل دهد.را نشان ميعنوان نمونه( )به

    افزار امکان بکارگيری آن را دارد و همچنين تغييرنما که نرم

    و آستانه در ایجاد نقشه تأثير دامنه سه پارامتر اثر قطعه، است.یابي مناسب نقش اساسي دارند، آورده شده درونعنوان به 0-15درصد رس و سيلت عمق پراکنش نقشه

    ارائه براساس روش کریجينگ 4و 3 هایدر شکلنمونه شناخت بهتر خصوصيات منطقه مقایسه منظوربه شده است.

    های مطالعاتي منطقه خصوصيات متغيرهای محيطي در مکان ارائه شده است. 4مورد مطالعه در جدول

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 446

    خاک منطقه 0-15عمق نقشه سیلت -4 شکل خاک منطقه 0-15نقشه رس عمق -3 شکل

    اجزای مربوط به تغییرنمای )واریوگرام( خصوصیات خاک انتخاب شده برای تولید نقشه -3 جدولمجموع

    مربعات خطاضریب نسبت 2Rهمبستگی

    شعاع تأثیر )متر(

    فاصله گام )متر(

    آستانه (+C0C)

    ای اثر قطعه(0C)

    مدل تغییرنما

    خصوصیت

    0-15رس عمق کروی -100 -35940 99/1 99/1 99/0 63/0 03/4

    0-15سيلت عمق نمایي 30/25 57/69 24/0 72/0 63/0 53/0 1067

  • (باشدهای مطالعاتی دارای ستاره نقاط مشاهده حضور گونه میمکانانحراف معیار( )نکته: ±مطالعاتی منطقه مورد مطالعه )میانگینهای مقایسه خصوصیات متغیرهای محیطی در مکان -4جدول

    مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    1

    7/0±

    5/197

    3/0±6/

    2

    2/2±

    2/34

    0/0±

    7/327

    0/0±

    6/7

    0/0±

    7/0

    0/0±

    3/0

    1/0±

    2/14

    6/0±

    1/9

    4/0±

    4/40

    1/4±

    1/66

    9/1±

    1/68

    6/0±1/

    49

    9/1±

    0/39

    2/0±

    7/6

    0/0±

    5/1

    5/1±

    0/40

    0/0±4/

    11

    0/0±

    9/667

    0/0±3/

    677

    0/0±

    0/480

    0/0±

    2/98

    2 5/1±

    5/298

    2/0±5/

    2

    3/2±

    1/10

    0/0±

    7/281

    0/0±

    6/7

    0/0±

    5/0

    0/0±

    5/0

    6/0±

    5/7

    7/0±

    6/7

    9/1±

    9/37

    1/3±

    1/40

    0/1±

    0/26

    1/1±8/

    45

    2/2±

    3/42

    1/0±

    6/3

    0/0±

    5/1

    0/1±

    4/22

    0/0±4/

    11

    0/0±

    9/667

    0/0±3/

    677

    0/0±

    0/480

    0/0±

    2/98

    3 7/1±

    0/412

    5/0±0/

    22

    0/2±

    2/8

    0/0±

    3/328

    0/0±

    0/7

    0/0±

    7/0

    0/0±

    4/0

    2/0±

    7/5

    3/0±

    5/8

    4/1±

    2/42

    4/2±

    4/53

    1/1±

    9/50

    6/0±9/

    28

    4/0±

    8/22

    2/0±

    1/5

    0/0±

    4/1

    3/1±

    4/25

    0/0±4/

    15

    0/0±

    0/249

    0/0±

    7/1203

    0/0±

    4/178

    0/0±

    2/97

    4 9/0±

    3/490

    7/0

    ±9/21

    6/0±

    2/3

    0/0±

    5/287

    0/0±

    6/7

    0/0±

    5/0

    0/0±

    5/0

    4/0±

    2/6

    4/0±

    0/9

    0/1±

    2/41

    7/1±

    8/62

    5/2±

    8/62

    6/0±1/

    31

    6/1±

    3/33

    1/0±

    7/4

    0/0±

    1/1

    4/1±

    2/30

    0/0±4/

    15

    0/0±

    0/249

    0/0±

    7/1203

    0/0±

    4/178

    0/0±

    2/97

    5 6/2±

    0/806

    7/0

    ±0/31

    7/0±

    7/5

    1/0±

    0/389

    1/0±

    0/7

    0/0±

    8/0

    0/0±

    4/0

    3/0±

    1/7

    1/0±

    1/6

    5/0±

    0/65

    0/3±

    8/72

    2/2±

    6/76

    1/0±8/

    18

    0/1±

    5/26

    1/0±

    6/7

    0/0±

    2/1

    6/2±

    0/47

    0/0±7/

    22

    0/0±

    7/122

    0/0±7/

    694

    0/0±

    9/181

    0/0±

    0/96

  • مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    6 9/0±

    5/859

    6/0±6/

    11

    4/2±

    6/8

    0/0±

    5/340

    0/0±

    1/7

    0/0±

    1/1

    0/0±

    3/0

    1/0±

    3/3

    3/0±

    0/4

    4/0±

    4/24

    4/2±

    7/24

    4/0±

    2/20

    4/0±4/

    32

    3/0±

    9/29

    4/0±

    7/7

    0/0±

    2/1

    2/0±

    5/15

    0/0±7/

    22

    0/0±

    7/122

    0/0±7/

    694

    0/0±

    9/181

    0/0±

    0/96

    7 4/2±

    1/1076

    1/1±1/

    38

    4/1±

    8/12

    0/0±

    0/303

    0/0±

    1/7

    0/0±

    3/0

    0/0±

    2/0

    1/0±

    1/3

    1/0±

    0/3

    2/0±

    2/31

    3/0±

    7/22

    0/0±

    5/20

    3/0±1/

    21

    4/0±

    6/22

    0/0±

    3/4

    0/0±

    2/1

    2/0±

    6/18

    0/0±1/

    24

    0/0±

    0/103

    0/0±

    9/1229

    0/0±

    2/130

    0/0±

    0/95

    8 8/2±

    2/1146

    5/0±2/

    36

    5/1±

    7/10

    0/0±

    2/329

    0/0±

    6/7

    0/0±

    9/0

    0/0±

    5/0

    4/0±

    8/10

    2/0±

    4/12

    2/0±

    3/38

    1/0±

    6/20

    9/0±

    7/24

    5/0±4/

    34

    2/0±

    7/25

    2/0±

    1/9

    0/0±

    1/1

    6/1±

    0/31

    0/0±1/

    24

    0/0±

    0/103

    0/0±

    9/1229

    0/0±

    2/130

    0/0±

    0/95

    9 )*(

    7/2±

    5/1390

    5/2±7/

    20

    4/1±

    1/12

    0/0±

    3/321

    0/0±

    2/7

    0/0±

    4/0

    0/0±

    2/0

    1/0±

    2/4

    1/0±

    6/4

    3/0±

    9/13

    5/2±

    2/73

    6/2±

    0/68

    6/0±0/

    24

    2/0±

    7/22

    2/0±

    9/3

    0/0±

    2/1

    5/0±

    4/17

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

    10 )*(

    9/0±

    3/1401

    4/0±7/

    8

    9/2±

    8/22

    0/0±

    4/325

    0/0±

    8/6

    1/0±

    2/1

    0/0±

    4/0

    1/0±

    6/3

    0/0±

    9/2

    2/0±

    6/15

    9/0±

    8/12

    4/0±

    3/21

    2/1±5/

    19

    9/0±

    4/30

    5/0±

    7/9

    0/0±

    3/1

    2/0±

    2/16

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

  • مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    11 )*(

    0/2±

    8/1730

    4/0±0/

    18

    4/4±

    3/37

    0/0±

    9/317

    0/0±

    0/7

    0/0±

    7/0

    0/0±

    6/0

    2/0±

    7/2

    1/0±

    7/2

    2/0±

    6/33

    3/0±

    5/18

    0/1±

    3/24

    5/0±6/

    36

    2/0±

    7/35

    3/0±

    0/6

    0/0±

    2/1

    8/0±

    3/22

    0/0±7/

    25

    0/0±

    1/26

    0/0±1/

    665

    0/0±

    5/147

    0/0±

    0/92

    12 )*(

    4/2±

    2/1660

    2/1±2/

    28

    7/1±

    1/10

    0/0±

    4/329

    1/0±

    0/7

    0/0±

    4/1

    0/0±

    6/0

    7/0±

    5/7

    9/0±

    7/8

    3/0±

    2/24

    6/0±5/

    21

    0/1±

    6/35

    5/0±1/

    35

    6/0±

    7/35

    3/0±

    5/13

    0/0±

    1/1

    6/0±

    4/56

    0/0±7/

    25

    0/0±

    1/26

    0/0±1/

    665

    0/0±

    5/147

    0/0±

    0/92

    13

    7/0±

    2/1368

    1/0±0/

    1

    2/1±

    7/6

    0/0±

    0/278

    1/0±

    5/7

    0/0±

    6/0

    0/0±

    4/0

    5/0±

    4/5

    1/0±

    1/7

    2/0±

    3/16

    3/0±5/

    13

    6/0±

    1/13

    3/0±

    2/30

    2/0±

    0/25

    2/0±

    9/4

    0/0±

    3/1

    8/0±

    9/17

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

    14 )*(

    9/1±

    5/1313

    6/0±3/

    30

    6/1±

    7/10

    0/0±

    9/280

    0/0±

    5/7

    0/0±

    6/0

    0/0±

    5/0

    1/0±

    3/4

    2/0±

    3/9

    5/0±

    0/21

    8/0±1/

    23

    3/2±

    7/30

    8/0±7/

    33

    6/0±

    7/27

    2/0±

    7/5

    0/0±

    2/1

    9/0±

    9/19

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

    15 )*(

    6/0±

    9/1191

    4/1±0/

    24

    5/1±

    3/9

    0/0±

    9/240

    0/0±

    8/7

    0/0±

    5/0

    0/0±

    3/0

    1/0±

    9/2

    1/0±

    5/2

    5/0±

    8/24

    6/0±5/

    33

    6/2±

    6/30

    7/0±3/

    23

    4/1±

    6/20

    1/0±

    5/5

    0/0±

    3/1

    2/1±

    8/16

    0/0±1/

    24

    0/0±

    0/103

    0/0±

    9/1229

    0/0±

    2/130

    0/0±

    0/95

  • مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    16

    8/0±

    8/1100

    4/0±7/

    11

    0/2±

    5/22

    0/0±

    7/267

    0/0±

    7/7

    0/0±

    8/0

    1/0±

    8/0

    1/0±

    6/8

    1/0±

    5/11

    6/0±

    6/25

    8/0±6/

    7

    7/0±

    3/13

    4/0±7/

    36

    8/0±

    3/28

    1/0±

    5/3

    0/0±

    1/1

    2/1±

    4/24

    0/0±1/

    24

    0/0±

    0/103

    0/0±

    9/1229

    0/0±

    2/130

    0/0±

    0/95

    17

    )*(

    8/2±

    2/1502

    5/0±2/

    35

    1/2±

    0/13

    0/0±

    6/231

    0/0±

    2/7

    0/0±

    4/0

    0/0±

    4/0

    0/0±

    8/2

    3/0±

    1/5

    7/0±

    7/21

    6/2±8/

    37

    0/2±

    8/54

    1/0±2/

    27

    7/0±

    1/22

    2/0±

    9/3

    0/0±

    3/1

    6/0±

    1/18

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

    18

    6/0±

    8/1297

    1/1±5/

    11

    8/0±

    2/7

    0/0±

    1/265

    0/0±

    5/7

    1/0±

    0/1

    1/0±

    8/0

    5/0±

    4/4

    5/0±

    8/7

    3/0±

    0/15

    1/0±

    4/10

    4/0±

    8/8

    2/1±4/

    33

    9/1±

    2/32

    4/1±

    8/11

    0/0±

    2/1

    2/1±

    8/20

    0/0±3/

    2

    0/0±

    7/14

    0/0±6/

    464

    0/0±

    0/1232

    0/0±

    7/90

    19 )*(

    1/1±

    4/1787

    4/0±3/

    14

    7/0±

    9/4

    0/0±

    3/240

    0/0±

    4/7

    0/0±

    6/0

    0/0±

    0/0

    2/0±

    7/2

    2/0±

    7/2

    1/0±

    2/33

    1/0±6/

    26

    1/0±

    6/24

    4/0±0/

    33

    4/0±0/

    32

    1/0±

    2/4

    0/0±

    2/1

    2/1±

    8/20

    0/0±7/

    25

    0/0±

    1/26

    0/0±1/

    665

    0/0±

    5/147

    0/0±

    0/92

    20

    8/1±

    6/1706

    9/0±7/

    19

    4/0±

    7/0

    1/0±

    1/327

    0/0±

    5/6

    0/0±

    0/1

    0/0±

    5/0

    0/0±

    5/0

    1/0±

    0/1

    4/0±

    3/12

    5/0±3/

    18

    3/0±

    5/19

    2/0±6/

    19

    2/0±

    1/23

    4/0±

    5/6

    0/0±

    2/1

    2/0±

    8/27

    0/0±7/

    25

    0/0±

    1/26

    0/0±1/

    665

    0/0±

    5/147

    0/0±

    0/92

  • مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    21 )*(

    0/3±

    7/1998

    0/1±6/

    33

    5/2±

    9/26

    1/0±

    3/266

    0/0±

    6/7

    0/0±

    5/0

    0/0±

    4/0

    7/0±

    4/6

    8/0±

    0/9

    4/0±

    6/30

    0/1±4/

    16

    1/0±

    8/13

    0/1±1/

    31

    5/0±

    7/29

    1/0±

    3/4

    0/0±

    2/1

    7/0±

    2/20

    0/0±6/

    0

    0/0±

    6/2

    0/0±6/

    103

    0/0±

    0/5152

    0/0±

    3/77

    22 )*(

    5/1±

    7/1994

    6/1±3/

    20

    5/1±

    3/6

    1/0±

    1/345

    0/0±

    6/6

    1/0±

    6/0

    0/0±

    3/0

    1/0±

    4/1

    0/0±

    3/0

    2/0±

    8/6

    4/0±9/

    16

    2/0±

    6/16

    7/0±6/

    13

    1/0±

    9/13

    1/0±

    6/5

    0/0±

    1/1

    1/0±

    8/17

    0/0±6/

    0

    0/0±

    6/2

    0/0±

    6/103

    0/0±

    0/5152

    0/0±

    3/77

    23 )*(

    1/1±1/

    2359

    0/2±5/

    30

    3/2±

    8/34

    2/0±

    7/421

    0/0±

    1/7

    0/0±

    3/0

    0/0±

    3/0

    2/0±

    9/4

    1/0±

    2/4

    7/0±

    8/14

    2/2±0/

    63

    7/0±

    4/37

    0/1±1/

    19

    2/0±

    9/19

    0/0±

    9/2

    0/0±

    1/1

    4/0±

    1/18

    0/0±5/

    4

    0/0±

    3/683

    0/0±5/

    357

    0/0±

    4/1951

    0/0±

    9/97

    24 )*(

    8/2±

    5/2311

    1/2±6/

    36

    8/1±

    9/10

    1/0±

    8/380

    1/0±

    4/6

    1/0±

    1/1

    0/0±

    7/0

    0/0±

    1/1

    1/0±

    2/1

    3/0±

    0/12

    9/0±1/

    36

    2/1±

    8/26

    3/0±8/

    30

    5/0±

    1/28

    1/1±

    5/16

    0/0±

    1/1

    7/0±

    6/17

    0/0±5/

    4

    0/0±

    3/683

    0/0±5/

    357

    0/0±

    4/1951

    0/0±

    9/97

    25 )*(

    3/2±

    0/2686

    8/1±0/

    40

    4/2±

    9/13

    1/0±

    1/451

    0/0±

    9/5

    0/0±

    1/1

    0/0±

    5/0

    3/0±

    8/1

    3/0±

    8/2

    0/0±

    0/9

    5/0±0/

    11

    7/0±

    8/10

    4/0±7/

    19

    2/0±

    6/19

    4/0±

    7/6

    0/0±

    0/1

    3/0±

    2/19

    0/0±2/

    0

    0/0±

    0/1556

    0/0±4/

    221

    0/0±

    9/870

    0/0±

    3/98

  • مکان مطالعاتی

    ارتفاعشیب خاک لخت

    بارندگی

    اسیدیته (

    15-0)

    هدایت

    الکتریکی )15

    -0)

    هدایت

    الکتریکی )30

    -15)

    ک )

    آه15

    -0)

    ک )آه

    30-

    15)

    رس )15

    -0)

    رس قابل انتشار )

    15-

    0) رس قابل انتشار )

    30-

    15)

    سیلت )15

    -0)

    سیلت )30

    -15)

    کلسیم )15

    -0)ص ظاهری

    وزن مخصو

    پتاسیم )30

    -15)

    تراکملبه

    متوسط

    سطح

    لکه

    ضریب

    اندازه

    لکه

    میانگین

    فاصله تا

    اثرات

    انسانی

    صشاخ

    تجمع

    26 )*(

    5/2±

    5/2586

    6/0±1/

    39

    1/2±

    1/13

    1/0±

    8/395

    0/0±

    3/6

    1/0±

    5/1

    0/0±

    6/0

    0/0±

    0/1

    1/0±

    0/1

    2/0±

    5/9

    0/2±4/

    33

    5/1±

    2/35

    1/0±6/

    28

    1/0±

    7/28

    2/0±

    6/8

    0/0±

    1/1

    4/0±

    5/21

    0/0±2/

    0

    0/0±

    0/1556

    0/0±4/

    221

    0/0±

    9/870

    0/0±

    3/98

    27 )*(

    8/4±

    8/2753

    8/0±6/

    32

    5/1±

    9/11

    1/0±

    5/413

    0/0±

    4/6

    0/0±

    6/0

    0/0±

    5/0

    0/0±

    3/1

    1/0±

    3/1

    4/0±

    3/14

    4/0±6/

    29

    0/1±

    5/48

    4/0±1/

    31

    4/0±

    1/31

    2/0±

    1/5

    0/0±

    9/0

    7/0±

    2/21

    0/0±0/

    0

    0/0±

    8/1407

    0/0±5/

    168

    0/0±

    4/225

    0/0±

    2/98

    28

    )*(

    4/3±

    3/3150

    6/0±6/

    18

    9/0±

    1/6

    1/0±

    7/477

    0/0±

    7/5

    0/0±

    6/1

    0/0±

    7/0

    2/0±

    6/1

    2/0±

    3/1

    3/0±

    3/11

    8/0±4/

    18

    0/1±

    4/40

    5/0±7/

    26

    5/0±

    6/27

    1/0±

    5/16

    0/0±

    0/1

    5/0±

    6/25

    0/0±0/

    0

    0/0±

    5/1309

    0/0±0/

    95

    0/0±

    1/2647

    0/0±

    0/98

  • 453 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    اهميت بخش چهاردر سازی آنتروپي حداکثر مدل نتایجهای پاسخ مربوط به تفسير منحني بيني کننده،متغيرهای پيش

    .شده استارائه پراکنش گونه ارائه نقشه و ارزیابي مدل ،گونه از متغيرهاهریک درصد اهميت جایگشتيو نسبي درصد سهم

    3جدول در Bootstarpبا استفاده از الگوریتم گونه توزیع در این جدول براساس اجرای حداکثر آنتروپي ارائه شده است. نایف توليد شده است؛ بنابراین نتایج آن بدون تحليل جک

    اندازه تغييرات متغيرهای نایف است.متفاوت از تحليل جکو 0-15عمق ، آهک15-30پتاسيم عمق ارتفاع، ضریب لکه،

    بيشترین سهم را در مدل داشتند و متغيرهای شيب، 0-15، اسيدیته عمق 15-30و 0-15الکتریکي عمق هدایت

    ، وزن مخصوص ظاهری، بارندگي، رس 15-30سيلت عمق سازی رویشگاه گونه و متوسط لکه در مدل 0-15عمق

    F.ovina 5)جدول را داشتند تأثيرکمترین).

    در منطقه مورد مطالعه F.ovinaسازی گونه در مدلآنالیز مشارکت متغیرها براساسدی واهمیت متغیرهای ور -5جدول

    درصد سهم متغیرها جایگشتیدرصد اهمیت درصد سهم متغیرهادرصد اهمیت

    جایگشتی 1/0 1/0 فاصله تا اثرات انساني 5/15 9/30 تغییرات ضریب اندازه لکه

    0 1/0 شاخص تجمع 6/7 8/23 ارتفاع 1/0 0 0-15رس قابل انتشار 7/27 6/18 15-30پتاسیم عمق 0 0 ميانگين بارندگي ساالنه 9/22 3/14 0-15آهک عمق 0 0 0-15اسيدیته 1/8 9/7 شیب 0 0 0-15هدایت الکتریکي 3/0 1/2 15-30آهک عمق

    0 0 15-30هدایت الکتریکي 8/3 9/0 0-15سیلت 0 0 0-15رس 12 6/0 15-30رس قابل انتشار 0 0 متوسط لکه 8/1 3/0 خاک لخت

    0 0 15-30سيلت 1/0 2/0 0-15کلسیم 0 0 وزن مخصوص ظاهری 0 2/0 تراکم لبه

    بر مؤثرمهمترین متغيرهای نایف براساس آزمون جک

    شيب، ارتفاع، F.ovinaمطلوبيت زیستگاه برای گونه ، پتاسيم عمق 0-15آهک عمق ،تغييرات ضریب اندازه لکه

    را تأثيربودند و کمترین 15-30و آهک عمق 30-15-30ق ، بارندگي و سيلت عم0-15کلسيم عمق متغيرهای

    .(5)شکل داشتند 15در این شکل محور عمودی متغيرهای محيطي و محور

    افقي تأثير و اهميت متغيرها را در سه حالت )بدون متغير، بيني فقط با متغير و با همه متغيرها( در حصول مدل پيش

    دهنده روابط بين پاسخ نشان هایمنحني دهد.نشان ميهای مناسب برای هر متغيرهای محيطي و پراکنش رویشگاه

    توانند اطالعات مفيدی را درباره گونه هستند و ميهای محيطي مورد نياز برای رشد هر گونه ارائه دهند. آستانههای پاسخ مربوط به متغيرهای تأثيرگذار در منحني

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 454

    د که بيشترین احتمال دهنشان مي F.ovinaرویشگاه گونه حضور این گونه در مناطقي است که کمترین تغييرات ضریب

    ها در تکه شدن زیستگاهاندازه لکه وجود داشته باشد و تکههای )بيشترین حضور در مراتعي با لکه مراتع کمترین مقدار

    با افزایش ارتفاع که طوری، بهباشد هکتار( 1000بزرگتر از بيشترین رخداد احتمال یابد.مي حضور این گونه افزایش

    متر از سطح 2500برای این گونه برای مناطقي با ارتفاع احتمال حضور گونه با مالحظه قابل دریاست. کاهش

    0-15و آهک عمق 15-30افزایش ميزان پتاسيم عمق گویای آن است که افزایش در این متغيرها کاهش ميزان

    ر پي داشته است. تناسب رویشگاه برای گونه مذکور را د 15-30ها وقتي ميزان پتاسيم عمق براساس این منحني

    کمتر 0-15واالن در ليتر و آهک عمق اکيميلي 17کمتر از درصد است، احتمال این گونه حداکثر است. بهترین 2از

    50تا 30مناطق برای استقرار این گونه مناطقي با شيب (.6درصد است )شکل

    .ovina.Fدر رویشگاه گونه AUCدر میزان اعتبار مدل مبتنی بر شاخص متغیرها از هریک اهمیت بررسی برای نایفجک نمودار -5شکل

    اعتبارسنجي مدل آنتروپي حداکثر ميزان سطح زیر است 86/0مقدار ovina.F برای گونه ROCمنحني بيني با استفاده های پيش(. ارزیابي مدل7و شکل 4)جدول

    برای گونه مورد بررسي در که از سطح زیرمنحني نشان داد (.4سطح متوسط/منطقي قرار دارد )جدول

  • 455 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    های پاسخ و خط قرمز رنگ دهنده انحراف معیار منحنیهای آبی رنگ نشان)سایه F.ovinaهای پاسخ متغیرها برای گونه منحنی -6شکل

    باشد(های پاسخ میدهنده میانگین منحنینشان

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 456

    آنتروپی حداکثر روش بر مبتنی F.ovinaزیستگاه مطلوبیت مدل اعتبارسنجی برای ROCنمودار سطح زیر منحنی -7شکل

    مورد مطالعه بعد از نقشه پراکنش گونه پس از اجرای مدل،( تهيه شد. ميزان تطابق 24/0تعيين حدود آستانه بهينه حضور )

    بيني و نقشه واقعي پراکنش گونه با استفاده از بين نقشه پيش

    و 6ي خوب است )جدول و در سطح خيل 72/0ضریب کاپا های مطلوب و نامطلوب هریک از زیستگاه مساحت (.6شکل

    ارائه شده است. 7و درصد هریک در جدول

    با واقعیت زمینی براساس مدل آنتروپی حداکثر F.ovinaبینی گونه آستانه بهینه حضور و میزان تطابق نقشه پیش -6جدول میزان توافق با واقعیت زمینی ضریب کاپا بینیصحت پیش AUCآماره بهینه حضورآستانه

    خيلي خوب 72/0 متوسط/منطقي 86/0 42/0

  • 457 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    ovina.Fزیستگاه گونه مطلوبیت نقشه -6شکل

    مساحت و درصد مطلوبیت زیستگاه در محدوده مورد مطالعه -7جدول درصد مساحت مساحت )هکتار( نوع زیستگاه

    61/10 18/65511 زیستگاه مطلوب برای حضور گونه 39/89 40/551845 زیستگاه نامطلوب برای حضور گونه

    100 57/617356 سطح کل مورد مطالعه

    بحثگونه گياهي با توجه به خصوصيات منطقه رویش، هر

    نيازهای اکولوژیک و دامنه بردباری با برخي از خصوصيات بنابراین با خاکي دارای همبستگي بوده، و اقليمي، توپوگرافي

    بر حضور و عدم تأثيرگذارمشخص نمودن عوامل اصلي ها و مطالعه موردی گياهان در کنار مطالعه جوامع حضور گونه

    های زیاد جلوگيری نموده وگياهي در منطقه از صرف هزینهیج حاصل در توان با شناخت روابط حاکم و تعميم دادن نتامي

    وضعيت ترکيب و متناسب با شرایط رویشگاهي مناطق مشابه،اصالح و توسعه مراتع پيشنهاد برای مؤثریگونه راهکارهای

    از سطح دریا عامل ارتفاع نایف نمودار جک براساس داد.. حضور و است F.ovinaعامل بر پراکنش گونه مؤثرترین

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 458

    متری و بيشترین 1400-3300گونه در ارتفاع این پراکنش متری مشاهده 2000-2500حضور گونه در محدوده ارتفاعي

    های گياهي ( در بررسي تيپ2017و همکاران ) Sharifiشد. گونه را در حدود ارتفاعياین مراتع آلپي سبالن حضور

    پژوهشگران بسياری گزارش کردند. متری 3750-2500دانستند که با نتایج مؤثرگونه این راکنش عامل ارتفاع را در پ

    ؛ Bahrami, 2017& Ghorbani) پژوهش ما مطابقت دارد2017 .,et alHeidari 2017؛ et al., Mirzaei Mossivand(.

    Taghipour & Rastgar (2010 ) گزارش کردند کهF.ovina پژوهش در تضاد این با ارتفاع همبستگي منفي دارد که با

    است. F.ovinaبر پراکنش گونه مؤثرشيب از عوامل .استای در استقرار ویژه در ارتفاعات نقش عمدهدرصد شيب به

    30جوامع گياهي دارد. بيشترین حضور گونه در شيب باالی درصد از حضور این 50های باالتر از و در شيب بود درصد

    ( عامل شيب 2008و همکاران ) Taghipourگونه کاسته شد. بيان F.ovinaاز عوامل مهم در گسترش جغرافيایي گونه را

    گونه را این ( حضور Asghari (2014و Ghorbani .کردندهای بيش از درصد بيشترین و در شيب 10-15های در شيب

    Mirzaei .صورت پراکنده گزارش کردنددرصد به 40Mossivand ( گونه که ( بيان کردند 2017و همکاران

    F.ovina درصد 40شيب باالتر از و در مناطق مرتفع( بيان 2017و همکاران ) Heidariسازگاری بهتری دارد.

    درصد به مقدار بهينه 50گونه در شيب حدود این کردند که رسد و با افزایش و کاهش شيب از حضورش کاسته خود مي

    هر چه به البته .پژوهش مطابقت دارداین شود که با نتایج ميبه دليل شيب بيشتر، شستشوی رویممياعات باال سمت ارتف

    خاک بيشتر شده و از مقدار رس و سيلت کاسته شده و بر به F.ovina هگون حضور احتمال شود وميزان شن افزوده مي

    ترذرات درشت نگهداری قدرت قوی، ایریشه همجموععلت سيلت ميزان بر هر چه و شده بيشتر حضور ،یکدیگر کنار در

    است شده کاسته گونه حضور از است، افزوده شده خاک

    (2017 et al.,Heidari .) هایي که توسط در بررسيSharifi وو همکاران Mirzaei Mossivand( و 2015همکاران )

    بهترین عملکرد را در F.ovinaگونه انجام شد( 2017)و همکاران Kavianpor .داشتلومي -های شنيخاک

    ( رس عمق اول و شن عمق اول و دوم را در پراکنش 2015)( رفتار 2015و همکاران ) Sharifi .دانستند مؤثرگونه این

    F.ovina نوا نوا افزایشي اما با درصد رس همبا شن را هم( بيان 2015و همکاران ) Esfanjani .کاهشي گزارش کردند

    جزئي از بافت خاک در عنوانبهکه درصد شن خاک کردندو Heidariرا دارد. تأثيربيشترین F.ovinaسازی گونه لمد

    بر پراکنش گونه مؤثر( در بررسي عوامل 2017همکاران )F.ovina منفي بر تأثيرمقدار رس و سيلت کردند کهبيان

    حضور گونه داشته و با افزایش درصد رس و سيلت خاک Asghariو Ghorbaniیابد. امکان حضور گونه کاهش مي

    های با بافت متوسط تا سنگين حضور گونه را در خاک(2014)این گونه پژوهش در تضاد است.این گزارش کردند که با نتایج

    5/6مشاهده و در اسيدیته 6/5-8/7هایي با اسيدیته در خاکميزان بر هر چهالبته به مقدار بهينه خود از نظر حضور رسيد.

    کاسته حضور گونه ميزان از ،شودمي افزوده خاک بودن قليایينسبت به افزایش اسيدیته روندی گونه این همچنين .شودمي

    Heidari( و 2015و همکاران ) Sharifiدهد. کاهنده نشان ميهر چه به ميزان قليایي و کردندبيان ،(2017و همکاران )

    F.ovinaاسيدیته خاک افزوده شود از ميزان حضور گونه کاسته شده و این گونه تحمل کمي به خاصيت قليایي و اسيدی

    پژوهش مطابقت دارد. این بودن خاک دارد که با نتایج Ghorbani ( در منطقه را مقدار اسيدیته ،(2013و همکاران

    و Taghipourگزارش کردند. F.ovina 8-6انتشار ریشه در استقرار مؤثردر بررسي و تعيين عوامل ،(2008همکاران )

    بيان کردند که حضور با اسيدیته F.ovinaو گسترش گونه پژوهش در تضاد است.این دارد که با خاک رابطه مثبت

    کم F.ovinaگونه پراکنش هدایت الکتریکي خاک در

  • 459 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    که با افزایش یا طوریبه ،ترین متغير تشخيص داده شداهميتضور گونه داری در احتمال حکاهش این متغير، تغيير معني

    تواند از دامنه تحمل وسيع گونه به مي مسئله این حاصل نشد.مقادیر مختلف هدایت الکتریکي و تحمل این گونه به متغير

    به ،(2013و همکاران ) Ghorbani .یادشده ناشي شده باشداین نتيجه رسيدند که حداکثر تراکم گونه در هدایت الکتریکي

    پژوهش این ه با نتایج دسي زیمنس بر متر است ک 8/0-5/0عوامل (Asghari (2014و Ghorbaniمطابقت دارد.

    را در مراتع F.ovinaبر انتشار گونه مؤثرشناختي بومشرقي سبالن بررسي و بيان کردند که گونه مورد مطالعه جنوب

    و همکاران Sharifiای در مطالعه .پسنددشوری خاک را نمياحتمال حضور در هدایت الکتریکي که کردند( بيان 2015)

    رسد و تحمل دسي زیمنس بر متر به حداکثر خود مي 24/0 پژوهش است.این زیاد به شوری خاک ندارد که در تضاد با

    تابع مقدار بارندگي F.ovinaحضور گونه که نتایج نشان داد در بررسي و تعيين ،(2008همکاران ) و Taghipourنيست. رار و گسترش گونه بيان کردند که تابع در استق مؤثرعوامل

    از آهک ميزان پژوهش مطابقت دارد.این رطوبت نبوده که با گونه پراکنش بررسي بر مورد منطقه در که بود عواملي دیگر

    F.ovina با افزایش ميزان آهک از حضور گونه بود. مؤثر حالليت دارای که استهایي نمک از کاسته شده است. آهک

    توليد درآید محلول صورتبهکه صورتي در و است آب در کم نياز اسيدی pHهایي را که به گونه و کندمي قوی قليای یک

    برای جزبه آهک روایناز کند،روبرو مي محدودیت با دارند، قابليت و است رشد بازدارنده یک عامل دوستآهک گياهان گياهان برای را منگنز و روی مانند عناصر ریزمغذی از استفاده

    از دیگر (. et alZare Chahouki ,.2015) دهدکاهش ميعنصر پتاسيم F.ovinaدر حضور گونه مؤثرعناصر خاکي

    Ghorbaniاست که همبستگي منفي با پراکنش این گونه دارد. یکي از عوامل عنوانبهعنصر پتاسيم را (Asghari (2014و جنوب در مراتع F.ovinaبر پراکنش گونه مؤثرشناختي بوم

    و همکاران Zare Chahouki .شرقي سبالن گزارش کردنددر پراکنش پوشش مؤثردر بررسي عوامل محيطي ،(2015)

    گونه این که غربي گزارش کردند باغ آذربایجاندر مراتع قرهبيشترین همبستگي را با پتاسيم داشته و با افزایش پتاسيم

    این در تقابل با یابد که احتمال حضور گونه افزایش ميعمده مراتعي را ترجيح طوربه F.ovinaگونه پژوهش است.

    یک عامل عنوانبههای انساني دهد که به دور از سکونتگاهميتکه با تکه گونه ایعلوفه ارزشتهدیدکننده باشد. با توجه به

    های زیستگاهي و هجوم ها که باعث جدایي لکهشدن زیستگاهشود در طلب ميگياهان مهاجم و فرصت وسيلهبهو اشغال

    گياهي نقش سوئي داشته و هایمهاجرت و استقرار این گونه زیستگاهي هایلکه یابد.ها کاهش مياحتمال حضور گونه

    زیستگاه مهم و در مناطق مرتفع ویژهبهیکپارچه نسبتاًبزرگ و سازند و این مناطق فراهم مي F.ovinaآلي را برای گونه ایده

    & Ashrafzadehباید در اولویت حفاظتي قرار گيرند )2018 Nazarian,) تغيير های انساني مانند بنابراین اگر فعاليت؛، چرای دام و برداشت گياهان برای مصارف مختلف به کاربری

    متغيرهای مورد بررسي در مدل اضافه شوند، ممکن است پژوهش برآورده این های مطلوب واقعي از آنچه در زیستگاه

    .تر و مجزاتر شودشده است کوچک

    سپاسگزاریانجام دانشگاه محقق اردبيلي پژوهش با حمایت مالي این آید. عمل مياست که مراتب سپاس و قدرداني به شده

    استفادهمورد منابع

    -Ashrafzadeh, M. R. and Nazarian, A. R., 2018. Habitat

    suitability modelling for the Caspian Snowcock

    (Tetraogallus caspius), as a typical high-montane

    species. Iranian Journal of Natural Enviroment, 70(4):

    745-756.

    -Bagheri, H., Ghorbani, A., Zare Chahouki, M. A., Jafari

    A. A. and Sefidy, K., 2017. Halophyte species

    distribution modeling with MaxEnt model in the

    surrounding rangelands of Meighan playa, Iran.

    https://jne.ut.ac.ir/?_action=article&au=155267&_au=Mohammad+Reza++Ashrafzadehhttps://jne.ut.ac.ir/?_action=article&au=155267&_au=Mohammad+Reza++Ashrafzadehhttps://jne.ut.ac.ir/?_action=article&au=155267&_au=Mohammad+Reza++Ashrafzadehhttps://jne.ut.ac.ir/?_action=article&au=594443&_au=Ali+Reza++Nazarian

  • ... تعیین عوامل تأثیرگذار در انتشار گونه 460

    Journal of Applied Ecology and Environmental

    Research, 15(3): 1473- 1484.

    -Bedia, J., Busque J. and Gutie ́rrez, J. M., 2011.

    Predicting plant species distribution across an alpine

    rangeland in northern Spain. A comparison of

    probabilistic methods. Journal of Applied Vegetation

    Science, 14: 415-432.

    -Buehler, E.C. and Ungar, L.H., 2011. Maximum entropy

    methods for biological sequence modeling. Workshop

    on Data Mining in Bioinformatics (BIOKDD).

    University of Pennsylvania. Philadelphia, 345 p.

    -Elith, J., Graham, C., Anderson, R. P., Dudik, M.,

    Ferrier, S., Guisan, A., Hijmans, R. J., Huettmann, F.,

    Leathwick, J.R., Lehmann, A., Li, J., Lohmann, L.G.,

    Loiselle, B. A. and Manion, G., 2006. Novel methods

    improve prediction of species’ distribution from

    occurrence data. Ecography, 29: 129-151.

    -Elith, J., Kearney M. and Phillips, S., 2010. The art of

    modelling range-shifting species. Journal of Methods

    in Ecology and Evolution, 1: 330-342.

    -Esfanjani, J., Ghorbani, A. and Zare Chahouki, M. A.,

    2018. MaxEnt modeling for predicting Impacts of

    environmental factors on the potential distribution of

    Artemisia aucheri and Bromus tomentellus- Festuca

    ovina in Iran. Polish Journal of Environmental Studies,

    27(3): 1041-4147.

    -Esfanjani, J., Zare Chahooki, M. A. Esmaeili, M. and

    Behmanesh, B., 2015. Habitat distribution modeling

    species ranges southern of Golestan province with

    logistic regression. Iranian Journal of Watershed

    Management Research, 108: 53-61.

    -Gaston, A. and Garcia-Vinas, J. I., 2011. Modelling

    species distributions with penalised logistic

    regressions: A comparison with maximum entropy

    models. Journal of Ecological Modelling, 222: 2037-

    2041.

    -Ghafari, S., Ghorbani, A. Moameri, M. Mostafazadeh, R.

    and Bidarlord, M. 2018. Composition and structure of

    species along altitude gradient in Moghan-Sabalan

    rangelands, Iran. Journal of Mountain Science, 15(6):

    1209-1228.

    -Ghorbani, A. and Asghari, A., 2014. Ecological factors

    affecting the distribution of Festuca ovina in

    Southeastern rangelands of Sabalan. Iranian Journal of

    Range and Desert Research, 21(2): 368-381.

    -Ghorbani, A. and Bahrami, B., 2017. The influence

    environmental factors on the Distribution of Plant

    Species in the Southeast Rangelands of Sabalan.

    Iranian Journal of Watershed Management Research,

    30(2): 15-29.

    -Ghorbani, A., Mohammadi Moghaddam, S. Hashemi

    Majd, K. and Dadgar, N. 2018. Spatial variation

    analysis of soil properties using spatial statistics: a

    case study in the region of Sabalan mountain, Iran.

    Journal of Eco.mont, 10(1): 60-70.

    -Ghorbani, A., Sharifi, J. Kavianpoor, A. H. Malekpour,

    B. and Mirzaei Aghche Gheshlagh, F., 2013.

    Investigation on ecological characteristics of Festuca

    ovina L. in south-eastern rangelands of Sabalan.

    Iranian Journal of Range and Desert Research, 20(2):

    379-396.

    -Heidari, F., Dianati Tilaki, G. H. A. and Alavi, S. J.,

    2017. Evaluation on the response of Bromus

    tomentellus Boiss and Festuca ovina L., to some

    environmental variables using the Generalized

    Additive Model (GAM) in the rangeland of

    Galandrood watershed in Mazandaran province, Iran.

    Iranian Journal of Plant Biology, 9(3): 79-94.

    -Kavianpor, A. H., Ghorbani, A. and Heshmati, G. H. A.,

    2015. Application of spatial statistic in assessing

    canopy cover variation of rangeland plant species of

    sheep fescue. Iranian Journal of Natural Ecosystems of

    Iran, 5(3): 59-70.

    -Makhdoom, M., 2005. Foundation of land use planning,

    sixth edition. Tehran University press. p289.

    -Mirzaei Mossivand, A., Keivan Behjou, F. Ramak, P. and

    Zandi Esfahan, E., 2017. The study of some ecological

    factors affecting distribution of Festuca ovina in

    Rangelands, Lorestan Province-County Delfan. Iranian

    Journal of Natural Ecosystems of Iran, 7(4): 47-58.

    -Muunoz, J. and Felicisimo, A. M., 2004. Comparison of

    statistical methods commonly used in predictive

    modelling. Journal of Vegetation Science, 15, 285-

    292.

    -Nazari Anbaran, F., Ghorbani, A. Azimi Motem, F.

    Teymorzadeh, A. Asghari, A. and Hashemimajd,

    K., 2016. Floristic and species diversity in altitudinal

    gradient of Lahrod-Shabil (North Sabalan). Iranian

    Journal of Plant Ecosystem Conservation, 7(3): 1-18.

    -Peterson, A. T. and Shaw, J., 2003. Lutzomyia vectors

    for cutaneous leishmaniasis in southern Brazil:

    ecological niche models, predicted geographic

    distribution, and climate change effects. International

    Journal for Parasitology, 33: 919-931.

    -Peterson, A. T., Soberon, R. G., Pearson, R. P.,

    Anderson, E., Martinez-Meyer, M., Nakamura, A. and

    Araujo, M.B., 2011. Ecological Niches and

    Geographic Distributions. Princeton University Press,

    https://www.sid.ir/En/Journal/JournalList.aspx?ID=13997https://www.sid.ir/En/Journal/JournalList.aspx?ID=13997http://wmrj.areo.ir/issue_11813_11845_Volume+30%2C+Issue+2+-+Serial+Number+115%2C+Summer+2017%2C+Page+15-29%2C+Page+1-91.htmlhttp://wmrj.areo.ir/issue_11813_11845_Volume+30%2C+Issue+2+-+Serial+Number+115%2C+Summer+2017%2C+Page+15-29%2C+Page+1-91.htmlhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=530920&_au=amir+hoseim++kavian+porhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=530919&_au=ardavan++ghorbanihttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=530921&_au=gholam+ali++heshmatihttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=533372&_au=amir++mirzaei+mossivandhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=533541&_au=Farshad++Keivan+Behjouhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=533542&_au=Parvin++Ramakhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/?_action=article&au=533544&_au=Ehsan++Zandi+Esfahanhttp://neijournal.iaunour.ac.ir/issue_113047_113948_Volume+7%2C+Issue+4+-+Serial+Number+26%2C+Winter+2017%2C+Page+47-58%2C+Page+1-132.html

  • 461 3شماره 27تحقيقات مرتع و بيابان ایران جلد نشریه علمي

    Princeton, New Jersey, USA.

    -Phillips, S. J., Anderson, R. P. and Schapire, R. E., 2006.

    Maximum entropy modeling of species geographic

    distributions. Journal of Ecological Modelling, 190:

    231-259.

    -Qin, Z., Zhang, J. E. Tommaso, A. D. Wang, R. L. and

    Wu, R. S., 2015. Predicting invasions of Wedelia

    trilobata (L.) Hitchc with Maxent and GARP models.

    Journal of Plant Research, 128: 763-775.

    -Shahparian, M., Fakheran, S., Moradi, H., Hemami, M.

    and Shafiezadeh, M., 2017. Modeling habitat

    suitability of the dolphins using MaxEnt in Makran

    Sea, South of Iran. Journal of Oceanography, 7(28):

    47-56.

    -Sharifi, J., Ghorbani, A. Fayyaz, M. and Ashouri, P.,

    2017. Vegetation types and plant life forms of alpine

    Sabalan in Ardabil province. Journal of Natural

    Ecosystems of Iran 7(2): 65-75.

    -Sharifi, M.A., Dianatitilaki, G.H. A. and Alavi, S. J.,

    2015. Investigating the response of Festuca ovina L. to

    some environmental variables using HOF function in

    Galandrood watershed rangeland. Iranian Journal

    of Rangeland. 8(4): 328-341.

    -Songlin, F., Schibig, J. and Vance, M., 2007. Spatial

    habitat modeling of American chestnut at Mammoth

    Cave National Park. Journal of Forest Ecology and Management, 252: 201-207.

    -Taghipour, A., Mesdaghi, M., Heshmati, G.H. A. and

    Rastgar, S. H., 2008. The effect of environmental

    factors on distribution of range species at Hazarjarib

    area of Behshaher, Iran (Case study: Village

    Sorkhgriveh). Iranian Journal of Agricultural Sciences

    and Natural Resources, 154: 195-205.

    -Taghipour, A. and Rastgar. S., 2010. Role of

    physiography on vegetation cover using ARCGIS 10.5

    (Case of Hezarjarib’s Rangelands, Mazandaran

    province). Iranian Journal of Rangeland, 4(2): 168-

    177.

    -Vess