Bioetica e Subjetividade

Post on 05-Nov-2015

6 views 0 download

description

Bioética

Transcript of Bioetica e Subjetividade

  • 13/05/2015 bioeticaesubjetividade

    http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 1/5

    BioticaeInterdisciplinaridade

    JosRobertoGoldim

    ResumoAticaAplicadasurgecomoumarespostaaproblemas,umareflexocombasenarealidade.ABiotica,atualmente,consideradacomosendoaticaAplicadasquestesdasadeedapesquisaemsereshumanos.ABioticaabordaestesnovosproblemasdeformaoriginal,secular,interdisciplinar,contempornea,globalesistemtica.Destaforma,estimulanovospatamaresdediscussoedereflexo,quepodempossibilitarsoluesadequadas.

    SummaryBioethicsandInterdisciplinarityAppliedEthicsemergesasananswertoproblems,itisareflectionbasedonreality.Nowadays,BioethicsisconsideredasbeinganAppliedEthicstohealthandresearchquestionsinhumanbeings.Bioethicsattacksthesenewproblemsinanoriginal,secular,interdisciplinary,contemporary,globalandsystemicmanner.Inthisway,itstimulatesnewdiscussionandreflectionlandings,whichcanallowadequatesolutions.

    tica,ticaAplicadaeBiotica

    Atica,aMoraleaLeisereferemsaesdesenvolvidaspelossereshumanos.Enquantoqueaticabuscaasjustificativasparaasaes,aMoraleaLeiestabelecemregrasparaasmesmas.Aregrasmoraistm,emgeral,carteruniversal,enquantoqueasleisseaplicam,deformacompulsria,aumadeterminadacomunidadeorganizada.AsinterrelaesdaticacomaMoraleaLeipodem,svezes,gerarconfusesouconflitos,pormtodasastrssodiferentesvisessobreocomportamentohumano.

    Onotveldesenvolvimentocientficoetecnolgicoverificadonareadasadefezcomqueinmerasnovasquestesfossemapresentadasaosprofissionaisqueatuamnestarea,deformaespecialaosmdicos.Onascereomorrer,aalocaoderecursoseoslimitesdapesquisaemsereshumanossoexemplosdisto.Estasquestes,segundoIlyaPrigogine,fizeramcomquetivssemosqueabandonar,nestefimdesculo,atranqilaquietudedejterdecifradoomundo.AticaAplicadasurgecomoumarespostaaproblemas,umareflexocombasenarealidade.

    AsatrocidadescometidasduranteaSegundaGuerraMundial,especialmentepelosnazistas,fezcomquefosseproposto,peloTribunaldeNuremberg,aprimeirarecomendaodecondutaadequadaspesquisaemsereshumanos,deabrangnciainternacional.OassimdenominadoCdigodeNurembergserviudebaseparainmerosoutrosdocumentosinternacionaiselegislaesnacionaisnareadepesquisaemsereshumanos.Estadiscusso,inicialmentejurdica,efortementeinfluenciadaporvaloresmorais,resultouemumagrandereflexosobreasrelaesdaticacomapesquisa.

  • 13/05/2015 bioeticaesubjetividade

    http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 2/5

    OcasoKarenAnnQuinleyumoutrobomexemplodeumproblemaqueresultoueminmerosquestionamentos,reflexeseaes.Estajovem,de22anos,chegou,em15/04/75,emergnciadoNewtonMemorialHospitaldeNewJerseyemestadodecoma,deetiologianuncaesclarecida.dezdiasapsfoitranferidaparaoHospitalSt.Claire,tambmdeNewJersey.Osseuspaisadotivos,JosepheJuliaQuinlan,apsmuitareflexo,incluindoconversascomoseuproco,Pe.Trapasso,tendoporbaseasinformaesmdicasdapossvelirreversibilidadedoquadro,solicitaramaretiradadorespirador.Em01/08/75.omdicoresponsvel,Dr.Morse,apsterinicialmenteconcordadocomadecisodafamlia,senegouaatenderestasolicitao,porjulgarsemoraleprofissionalmenteimpedidoderealizartalato.Afamliafoijustiasolicitaresteprocedimento.Emprimeirainstncia,oJuizMuir,em10/11/75,decidiuqueafamlianotinhacomoteratendidaasuasolicitao.OcasofoijulgadonovamentepelaSupremaCortedeNewJersey,quedesignouoComitdeticadoHospitalSt.Claireparaestabeleceroprognsticodapacienteeassegurarqueamesmanuncaseriacapazderetornaraum"estadocognitivosapiente".EsteComit,atento,noexistia.OjuizdaSupremaCortedeNewJerseypresumiu,erradamente,queamaioriadoshospitaisamericanospossuamcomitsdetica.EstasuposiodojuizbaseouseemumartigodaDra.KarenTeel.

    ADra.Teel,mdicapediatra,sugeriuacriaodecomitsdeticaemhospitaiscomoobjetivodepossibilitarodilogoemsituaesclinicasindividuaiscomoumaformadedividirresponsabilidades.Estaidiajhaviasidoproposta,em1803,porSirThomasPercival,emseulivro"MedicalEthics",quandopropsacriaodeumrgocolegiadoondeosmdicospudessemtrocaropiniessobrenovosprocedimentos.

    CombasenasconclusesdoComitdeticadoHospitalSt.Claire,especialmenteconstitudoparaatendersolicitaojudicial,aSupremaCortedeNewJersey,em31/03/76,porsetevotosazero,concedeuaautorizaoparaaretiradadosequipamentos.Orespiradorfoiretiradoeapacienteaindasobreviveumais9anos,vindoafalecersemnuncaterapresentadoqualquermelhoranoseuquadroneurolgico.

    Estecasotevedesdobramentosimediatos.OMassachusettsGeneralHospitalcriou,aindaem1976,osubcomitdoComitdeCuidadosClnicos,constitudoporumpsiquiatra,umadvogado,umaenfermeiraintensivista,umoncologista,umcirurgioeumleigo.Estesubcomitrevisou15casosdepacientescomcncerquenotinhamqualqueresperanadetratamento.

    EstescasospermitemcaracterizarumaticaAplicadasquestesdeatenosadeedapesquisaemsereshumanos,quedenominadapormuitoscomoBiotica.Estareflexofoi,segundoToulmin,aresponsvelpelaretomadadadiscussodaticapelacomunidadecomoumtodo,enoapenasdeformarestritaeacadmica,apontode,em1982,intitularumartigoseude"Howmedicinesavedthelifeofethics".

    AEvoluodaDefiniodeBiotica

    ApalavraBioticafoiutilizadapelaprimeiravezpeloProf.VanRensselaerPotter,DoutoremBioqumicaepesquisadornareadeoncologiadaUniversidadedeWisconsin/EEUU,em1970,emumartigocientfico,queresumiaumcaptulodeumlivroseuqueestavanoprelo.Asuacaracterizaoinicialeraaseguinte:Nstemosumagrandenecessidadedeumaticadaterra,umaticaparaavidaselvagem,umaticadepopulaes,umaticadoconsumo,umaticaurbana,umatica

  • 13/05/2015 bioeticaesubjetividade

    http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 3/5

    internacional,umaticageritricaeassimpordiante...Todaselasenvolvemabiotica,(...).

    Estadefinioeraextremamenteabrangente,incluindodiferentescamposdeconhecimentoeaomuitodspares.OProf.Potter,posteriormente,aplicouestamesmacaracterizaoparaaticaGlobalouBioticaGlobal.

    Em1978,oProf.WarrenReich,doInstitutoKennedydetica,daUniversidadeGeorgetown/EEUU,organizouaprimeiraversodaEnciclopdiadeBiotica.AdefinioutilizadarestringiaosignificadodaBioticaaoestudosistemticodacondutahumananareadascinciasdavidaeaatenosade,enquantoqueestacondutaexaminadaaluzdosprincpiosevaloresmorais.

    OProf.DavidRoy,doCanad,em1979,acrescentaumanovacaractersticaBiotica,poisafirmavaqueelaoestudointerdisciplinardoconjuntodascondiesexigidasparaumaadministraoresponsveldavidahumana,oudapessoahumana,tendoemvistaosprogressosrpidosecomplexosdosaberedastecnologiasbiomdicas.OreconhecimentodaBioticacomoumcampointerdisciplinarfoifundamental.OprprioProf.Potterjhaviaafirmadoqueabioticaeraumaticainterdisciplinar,constituindoseemumaponteentreacinciaeashumanidades.

    OProf.TristanEngelhardt,mdicoebioeticistadeHouston/EEUU,acrescentou,em1986,umaoutracaracterstica,propondoqueaBioticafuncionacomoumalgicadopluralismo,comouminstrumentoparaanegociaopacficadasinstituiesmorais.

    OProf.GuyDurant,eticistadaUniversidadedeMontreal/Canad,em1995,caracterizouaBioticacomosendoapesquisadesoluesparaosconflitosdevaloresnomundodaintervenobiomdica.

    NasegundaediodaEnciclopdiadeBiotica,de1995,oProf.ReichalterouasuadefinioanteriordeBiotica,sintetizandoasprincipaisidiasexistentes.CaracterizouaBioticacomooestudosistemticodasdimensesmoraisincluindovisomoral,decises,condutaepolticasdascinciasdavidaeatenosade,utilizandoumavariedadedemetodologiasticasemumcenriointerdisciplinar.

    AsMltiplasAbordagensdaBiotica

    ABiotica,segundoDurant,umaabordagemoriginaldarealidadebiomdica,sendo,simultaneamente:secular,interdisciplinar,contempornea,globalesistemtica.

    ABioticatemumaabordagemseculareglobal,poisdelaparticipamasdiferentesvisesdeprofissionaisdesade,filsofos,advogados,socilogos,administradores,economistas,telogoseleigos.Aperspectivareligiosa,muitoassociadasquestesmorais,apenasumadasvisespossveis,masnoanica.Damesmaforma,umaabordagemglobal,poisnoconsideraapenasarelaomdicopaciente.ABioticaincluiosprocessosdetomadadedeciso,asrelaesinterpessoaisdetodosossegmentosepessoasenvolvidas:opaciente,oseumdico,osdemaisprofissionais,asuafamlia,acomunidadeeasdemaisestruturassociaiselegais.

    Ainteraodediferentessaberesesegmentosprofissionais,provocadapelosnovosdesafiosdaatenosadetransformaramaordem,atentoestabelecidana

  • 13/05/2015 bioeticaesubjetividade

    http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 4/5

    prticamdicahabitual,emumasituaodecaos.Estecaospoucoapoucofoisendoorganizado,deformapontual,comoauxliodaBiotica,gerandoumanovaordemlocal.Esta,porsuavez,constantementerompidapelosdesafiosdosnovosconhecimentoseinquietudessociaisdelesdecorrentes.

    Asnovasprticasdeatenosadesocadavezmaisexercidasporequipesdeprofissionais,pressupondoaintegraodosmesmosemumfazercomum.ABioticasurge,nestecontexto,comosdilemasoriundosdoexercciodestesprofissionais.ABioticanoseutilizasimplesmentedosconhecimentosdeoutrascincias,mascriaumespaodedilogointerdisciplinar,ouseja,decolaboraoeinteraodediferentesreasdeconhecimento.ABiotica,comojfoienfatizadonasdefiniesanteriores,temumaabordageminterdisciplinar.EdgarMorin,falandoarespeitodasuaposturainterdisciplinarafirmava:Minhasviagensatravsdosterritriosdoconhecimentofizeramdemimumcontrabandistadosaber,eporissoqueossentinelasatiramemmim.Aresistnciadealgunssetoresemcompartilharsaberesrealmentepodeprovocartaltipodeposicionamento.

    ABioticaabordaosnovosproblemasdeformacontempornea.Asimplesrepetiodasrespostastradicionaispodeserinadequada.Elaestimulanovospatamaresdediscussoedereflexo,quepodemvirapossibilitarsoluesadequadas.Anorepetioderespostasnosignificaqueopassadonotenhaimportncia.Amemriaumdosfundamentosdainterdisciplinaridade.Amemriadeveservistacomoumprocessodecontnuareconstruo.Amemrianogaranteaprecisodaobjetividade,masgaranteariquezadasubjetividadequelhedfidedignidade.Omovimentodialtico,inerenteainterdisciplinaridade,permitereverovelhoparatornlonovo.Emtodoconhecimentonovosempreexistealgodeantigo.Novoevelhosofacesdamesmamoeda.Oimportanteresgatarerevisitarnossasexperincias.

    Aparceria,segundoFazenda,acategoriamestradostrabalhosinterdisciplinares.Ainterdisciplinaridadedeveservistanocomoumacategoriadeconhecimento,massimcomoumacategoriadeao,quepossibilitaodilogoentrediferentesformasdeconhecimento.Permitindo,assim,queosdiferentespensamentossecomplementemumaosoutros,consolidandoaintersubjetividade.

    ACincia,segundoHenriAtlan,sedesenvolveubaseadanapesquisaexperimental,quesedefinecomoobjetiva.Comoanossavivnciadiriaestrepletadesubjetividade,nosurpreendequeoconhecimentocientficoparea,svezes,todeslocado.Pensouse,ingenuamente,queasubjetividadepertenciaaomundodailuso,quedeviaserrejeitada,reprimida,equesosaberobjetivoexpressavaaverdade.Hojeemdiasabemosqueasubjetividadenoumailuso,masumaoutraparte,nomenosimportante,doreal.

    ABioticatem,igualmente,umaabordagemsistemtica,noselimitandoasolucionarproblemasisolados.Baseiaseparatalnaanliserigorosadosfatos,mascoerenteaosolucionardiversosdilemasmorais,utilizandocomoreferencialcritrioseprincpiosbsicos.

    DiegoGraciapropequeexistemdoisdiferentesprocessosdecisriosemBiotica:omacroeomicro.Oprocessodecisriomacrobioticodependedavontadegeral,entendidaatravsdoreferencialdeRousseau,umadecisopblica,atravsdaviapoltica.Oprocessodecisriomicrobiotico,porsuavez,dependedavontadeindividual,umadecisoprivadaesolitria.

    SegundoPellegrino,adecisonodevesertomadapelomdicoemlugardo

  • 13/05/2015 bioeticaesubjetividade

    http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 5/5

    paciente,nemporesteindependentementedomdicooudacomunidade.Acondiomoralmentetimaaquelanaqualadecisoprovmsolidariamentedomdicoedopaciente.Omdicodevetomarasdecisescomopacienteenointeressedestemesmopaciente.

    Osfatossepercebem,osvaloresseestimam,ouapreciamosoudesprezamos.SegundoMaxScheller,todaapercepoestbaseadaemvalorao.DeacordocomDiegoGracia,nosepodetomardecisesbaseandoseapenasemfatos!Adecisobaseadaapenasnosfatosumerro.Osvaloressocomponentesrespeitveisdesteprocesso.Tomardecisessemusarosvaloresincorreto.

    IstotudoBiotica,estagrandereainterdisciplinarquebuscaauxiliarnareflexodosnovosproblemasqueesto,constantemente,sendoapresentadosatodosns,individualecoletivamente.

    Aprimeiraversodestetextofoipublicadacomo:GoldimJR.BioticaeInterdisciplinariedade.Educao,Subjetividade&Poder19974:248.

    BibliografiaMaterialdeApoioTextosPginadeAberturaBiotica

    Goldim/19972002