CPP

*a~lsadn~ aye ap suyaelsaj!uew ueya~uo:, anb sa~~Bnl a soE!~qe 'se~o3 SE- 'sax!~o se~s SE a auoy

op rr!~ols!q 1303 sopeuo!=>ela~ soa!xolo~uoaled a soqxoloax soluawala so- 'eqxoloanb~e ejxolopolaw u03 sope!pnlsa las ap salq!gda~sns suaq so-

:suaq ap sodn~t3 saJi asuan6u!gs!p ojdaaa~d ajsap Joual O *a~~sadn~ aue ~p suo!aeIsai!ueu ueyal anb sa~e6nl a soB!~qe 'se~o3 se !al epó!~ajs!u!w ~od 31a ~~el3ap oldagald owsaw op opeyede ON -~csa~uapa3a~ue a sax!Jo segs se a awoy op e!~o$s!y EO~ SOP -euo!3ela~ soa~xo~o~uoa~ed a soqxoloax sojuawala so o!uow!~led ajsap ousaw !se 'ayed uewJo,f -leIuau!luoa eui~o4eleld eu no Ie!Jo$!.uaj JEU ou 'olosqns ou no a!a!padns eu uedole as as O~UQ a sop!i?l$xa uou no uexas 'e3!xqoanb~e ejx -olopolaw u03 sopwpnlsa Jas ap salq!gda3sns 'oq~gs!y ~ap~~e:, ap salqowu! no salqou suaq so,> 03!xoloanb~~ o!uoui!~~~d owo3 au!jap anb '3~dl ep C-OP -VE o epiyed ap olund ouio:, Jewol soui! 'sowagodo~d sou anb u!y y ~eBay3 eJed

-(aluauie~ -!padsa~ ~'2 a '3' c 'l.ie) als!suoa anb ua ~ecqgadsa uas 'oa!xqloanb~e asaJalu! u03 suaq E uapnle aluaualdui!~ 'e!3nlEpuv ap !al e a ey3ueyy el -ell!gseD ap !al e owo3 sqap s~qunf31e oursau 'o=>!xqoanb~e o!uow!~jed ~od aslapuajua aqap anb o apep!~~:, u03 uau!jap uou s!al SE 'sea!g3y~d suo!sn=>~ada~ sep ~esad v

-ecj!g!aadsa uqpelnBa~ eyun e op!Iauos ylsa o=>!xoloanb~e o!uow!~~ed o anb ua ep!paw EU 'rr!~uapua~su~~~ ue~6 ap uo!jsanD eyun alue souowydop 'ea!xolou!u~a~ uqlsan3 elaw equnp ele~~ as uo~ .ojda3uo:, o!do~d op uo!ae~!w!lap e 9 oqx -oloanb~~ o!uow!~$rrd op o!pnlsa o ~ep~oqe o apJox anb uo!lsan:, e~!au!~d \d

.sa!~oBa$e3 uo!gc~a~o~d 'L$earl uopuol 'L6olopoy1aw leq6oloa~ymv :sp~oday -uoseaJ

3!6ol Aue Lq pasnec~ 4,uaJe hay1 @y1 6u!$ou 'paylewar aJe uaq uaaM1aq sa3 -uara#!p aql -41 sdola~ap py1 aa~c~ap ay4 pue 'e!qeg worg auo aya uo Alle!3ads 'apeui S! (sauo

A primeira categoría é a que ofrece máis problemas interpretativos que imos analizar e comparar co resto das leis.

A LPCG no seu artigo 55 de forma practicamente coincidente manifesta: .integran o patrimonio arqueolóxico de Galicia os bens mobles e inmobles de carácter histórico, susceptibles de ser estudiados con método arqueolóxico, fosen ou non extraidos, e tanto se se encontran na superficie, no subsolo ou nas augas.. .,>.

A tenor da literalidade destes dous preceptos, o elemento definidor do patri- monio arqueolóxico e o que o distingue do resto do patrimonio cultural, é a posi- bilidade de estudio segundo unha metodoloxía concreta, sendo unha cuestión tan importante non se determina normativamente o que debe entenderse por método arqueolóxico polo que o elemento definidor elixido en realidade non defi- ne.

A problemática pode abordarse dende outra perspectiva, ¿pode o método arqueolóxico aplicarse só a determinados restos do pasado, ou pola contra, cal- quera resto do pasado é susceptible de ser estudiado segundo o método arque- olóxico? Mwngeles Querol e Belén Martínez Díaz (1 996), tratan o tema, e a con- clusión a que chegan é a seguinte: (). Máis adiante afirman

cións e para as que a principal, oei unha das principais, fantes de información científica estea asegurada por eseavaciclans ou descu- brimentos>,.

A pesar de ter un denominador común, a utilización dunha determinada meto- doloxía como elemento diferenciador, o contraste entre as catro leis é evidente, nas primeiras, LPHE e LPCG, basta a posibilidade de que un ben poida ser estu- diado con metodoloxía arqueolóxica, para ser considerado ben arqueolóxico, na lei vasca e na catalana esa mera potencialidade convértese nunha necesidade.

A definición contida na LPHE permite considerar como ben arqueolóxico cal- quera ben cun interese histórico, artístico etc. na medida en que sempre cabe a posibilidade de empregar alguha das técnicas xeralmente utilizadas polos arque- ólogos.

O art. 43 da lei vasca parece, en principio, máis restrictivo, se forman parte do patrimonio arqueolóxico aqueles bens para cuio estudio se require a metodolo- xía arqueolóxica pode parecer

LPCG faino na Disposición Adicional Primeira, na que se establece que aqueles bens que fosen declarados BIC, con anterioridade á entrada en vigor desta lei, manterán esta cualidade. Esta disposición, afecta especialmente a Galicia, OS séus numerosísimos petroglifos son bens de interese cultural por ministerio da lei.

Seguindo coa definición da que partimos, o art. 40 da LPHE aclara que for- man parte do Patrimonio Arqueolóxico tanto os bens que foron extraídos como os que non o foron. Expresión que acolle o art. 55 da LPCG, pero que non fan o resto das leis, aínda que é obvio que está implícito, xa que todas elas regulan o réxime legal das escavacións, e estas non teñen máis finalidade que descubrir o que está oculto.

No termo

Ambalas dúas danse por finalizadas tan pronto aparezan as primeiras evidencias arqueolóxicas.

-A le¡ andaluza recolle no art. 5.2 as seguintes actuacións: escavacións, prospeccións, reproducción e estudio directo da arte rupestre, labores de consolidación, restauración e restitución, actuaccións arqueolóxicas de cerramento, valado, cubrición e documentación gráfica, así como o estudio dos materiais arqueoióxicos depositados nos museos da Comunidade Autónoma de Andalucía.

-A lei catalana considera intervencións arqueolóxicas no art. 47.2 o estudio da arte rupestre, prospección, sondeos, escavacións, controis e calquera outra que teña por finalidade descubrir, documentar e investigar restos arqueolóxicos.

-A lei galega contempla no art. 57: prospeccións, sondeos, escavacións, estudio da arte rupestre, labores de protección, consolidación e restaura- ción arqueolóxica e manipulación con técnicas agresivas de materiais arqueolóxicos. Os controis arqueolóxicos recóllense no art. 56.3, non é a ubicación máis adecuada, en boa Ióxica deberían formar parte da enume- ración do art. 57, xunto co resto das actividades arqueolóxicas. Así o fan o resto das leis.

CATEGOR~AS DE PROTECCIÓN DO PATRIMONIO ARQUEOLÓXICO

Todas as leis artellan a protección do patrimonio histórico-cultural, mediante a inclusión nalguha das categorías xurídicas previstas, unha vez tramitado o opor- tuno expediente. Categorías que varían nas distintas normativas, tanto en núme- ro como en normenclatura, e que imos examinar seguindo a orde de publicación das leis.

A LPHE establece tres categorías: ben declarados de interese cultural e bens inventariados. O primeiro grupo inclúe os bens mobles e inmobles máis sobran- ceiros do Patrimonio Histórico Español (art. 1.3), motivo que xustifica unha sin- gular tutela (art. 9.1). Os bens inventariados son bens mobles exclusivamente, que non sendo declarados de interese cultural, teñan unha especial relevancia (art. 26). A terceira é a última categoría, intégrase por todos os bens portadores dun interese artístico, histórico, etnográfico etc.

A primeira lei autonómica que se publicou, a LPHC-LM reproduce literalmen- te esta clasificación (art.6 y art. 15).

A LPCV prevé unha dobre clasificación: bens calificados (para os que a pro- tección é de interese público pola súa relevancia e singular valor, art.1 O), e bens inventariados. Segundo o artigo 16 son bens inventariados aqueles que sen con- tar co valor contemplado no art.10, son elementos integrantes do patrimonio cul- tural vasca.

En contraposición ó que sucede nos casos anteriores, teñen acceso ó inven- tario tanto os bens mobles como os bens inmobles.

Pola súa banda a LPCC nos seus arts. 6 e 15 distingue, tamén en función da

súa maior ou menor relevancia, entre bens declarados de interese nacional e bens catalogados (mobles e inmobles).

A LpHA establece a protección do patrimonio histórico, mediante a inclusión no (

cións arqueolóxicas nos lugares nos que se constate ou presuma a existencia dun xacemento ou de restos arqueolóxicos. O precepto reproduce fielmente o art. 43 da LPHE. Fronte ó que sucede no resto das leis a intervención da Consellería prodúcese sempre que se evidencie ou sospeite a existencia de res- tos arqueolóxicos, e non só cando se van facer obras, pero na medida en que non existe unha declaración administrativa introducese unha enorme dose de inseguridade xurídica. Por outra banda, o precepto non impón ninguha medida no caso de que se vaian realizar obras nestes lugares nos que se presume a existencia de restos arqueolóxicos.

Cabe preguntarse ¿cales son as actividades arqueolóxicas a realizar nestes casos? O art. 2.a do Decreto 199197 establece que se trata de actuacións pre- ventivas, ó tenor da enumeración contida no art.1 do Decreto e 57 da lei, enten- demos que se trata de prospección e sondaxes arqueolóxicas, temos que des- cartar as escavacións, estudio da arte rupestre etc. , xa que estas se realizan unha vez se teña constancia da existencia dos restos arqueolóxicos. Entendemos que tamén é incluible a realización de controis arqueolóxicos con- templados no art. 56.3.

Por outro lado é preciso interpretar este precepto con matizacións, esta obri- ga debe entenderse en relación cos medios cos que conte a administración en cada momento.

Non podemos se non lamentar que a lei galega non soupera recoller as inno- vación~ introducidas polo resto das leis autonómicas, sen dúbida máis eficaces na defensa do patrimonio arqueolóxico non extraído, e volvera ó criterio alumea- do pola LPHE.

REGULACIÓN DA ACTIVIDADE ARQUEOLÓXICA EN GALlClA

O decreto 199197 do 10 de xullo desenvolve a LPCG en materia de patrimo- nio arqueolóxico. No artigo primeiro sinálase a necesidade de obter a preceptiva autorización administrativa para a realización de calquera das actividades arque- olóxicas que se enumeran: prospección, sondaxes, escavacións, estudio da arte rupestre, labores de protección, consolidación, restauración, sinalización e lim- peza de depósitos arqueolóxicos, así como manipulación con técnicas agresivas de materiais arqueolóxicos.

En todas as normativas analizadas atopámonos preceptos de contido similar que garanten o control institucional de toda actividade arqueolóxica. Tratase dun poder discrecional e na miña opinión non se xustifica en todo os supostos, este e o caso da prospección sen extracción de terra. Non se entende a necesidade de tramitar un expediente administrativo, unha simple notificación debería ser suficiente. Este parece ser o sentir do lexislador vasco, e así no art. 45.1 decán- tase por esta solución (xa comentado con anterioridade).

Un poder tan amplo debe ser administrado de forma racional. O uso arbitra- rio desta facultade é contraproducente, e pode chegar a impedir a realización de estudios dos que toda a comunidade é beneficiaria; de ningún modo son dese-

xables situacións, coma que deu orixen a sentencia do Tribunal Superior de Justicia de Andalucfa de 28 de xuño de 1993, que anula a denegación de auto- rización de escavacións, solicitadas repetidamente por un profesor universitario. A sentencia suliña a absoluta falta de motivación da resolución recurrida.

As actvidades arqueolóxicas clasifícanse no art. 2.1, en función da súa plani- ficación e tramitación administrativa, en catro categorías: actuacións preventivas (en espacios onde se presuma a existencia de restos arqueolóxicos), actuacións de rescate (cando se vexan afectados restos arqueolóxicos coma consecuencia da remoción de terras), actuacións de conservación e revalorización do patrimo- nio (posta en valor do patrimonio) e por último, actuacións ligadas a programas de investigación. No mesmo precepto pero nun apartado diferente regúlanse os controis arqueolóxicos.

A realización destas actividades dá orixe á obriga, para o arqueólogo direc- tor, de emitir os informes e memorias que se establecen nos arts 10 e 11, e que varían segundo os casos. Así cando se trata de actuación preventivas, de rescate e de conservación e revalorización do patrimonio, deberá emitirse un ((informe valorativo>, no prazo de 10 días dende o remate dos traballos, tráta- se dunha exposición das conclusións preliminares que ten como finalidade facer unha valoración previa e adoptar as medidas cautelares que sexan per- tinentes.

No prazo de 6 meses, deberá presentar a

rencia entre ambos os dous, radica simplememte no prazo para a presentación da documentación requerida.

O procedemento ordinario esixe: a solicitude de persoa que posúa o título superior con estudios en arqueoloxía e prehistoria, con experiencia acreditada na actividade que se solicita e a presentación do proxecto acompafiado da docu- mentación que se detalla no art. 6.1. Ó tenor da literalidade do apartado c do meritado precepto, o proxecto deberá acreditar a conveniencia e interese científi- co da intervención e avalar a idoniedade técnica do arqueólogo director. A dispo- sición é tomada da lexislación catalana ó xulgar pola similitude entre este artigo e o art 47.3 da LPCC, e supón unha novedade con respecto ó decreto de 1989 no que era unha Institución Científica a que avalaba a experiencia do solicitante.

Coa nova lexislación é a propia Administración quen, ó valorar a oportunidade da intervención e o proxecto en xeral, determina tamén a pericia ou non do arque- ólogo director. A medida é, na miña opinión, rexeitable, pois unha cousa é que a Administración resolva sobre a conveniencia ou non de levar a cabo determinadas actividades, condicionada en moitos casos polas partidas presupuestarias; e outra moi distinta que se atribúa a facultade de decidir sobre a ) do arqueó- logo director. O ideal sería que a norma establecera uns criterios mínimos que ava- len a experiencia do solicitante, desta forma garántese a transparencia na decisión e a aplicación igualitaria da lei. Esta é a solución elixida polo Decreto Foral de Bizkaia 44/1994, que no art. 2.1 fixa estes criterios mínimos na realización de tres direccións arqueolóxicas ou nove colaboracións en escavacións de xacementos do mesmo periodo histórico que o xacemento no que se pretende actuar.

No procedemento simplificado só é necesario a solicitude de persoa que reúna os requisitos antes aludidos, pero no prazo de 15 días terá que facerse entrega da documentación enumerada no art. 6.1.

En relación ó desenvolvemento da actividade, en ambos os dous procede- mentos, imponse a obrigación para o arqueólogo director de asumir persoal- mente a dirección dos traballos, poidendo facelo excepcionalmente o axudante de dirección nomeado a tal efecto. Fronte ó que sucede noutros decretos no que se fixa un prazo mínimo no que se pode facer esta sustitución (vintecinco por cento das xornadas que comprenda a actuación autorizada), o Decreto 199/97 non establece ningún prazo.

Son tamén obrigas para o arqueólogo director: executar os traballos de acor- do coa autorización concedida, emitir os informes e memorias prevenidas legal- mente, así como depositar os materiais procedentes das actuacions arqueolóxi- cas no museo designado a tal efecto.

Perante a realización das actividades poderanse producir inspeccións da Dirección Xeral de Patrimonio.

No artigo 16 o decreto establece unha serie de infraccións que poderían cali- ficarse como graves e menos graves. No primeiro grupo incluense as seguintes: o incumplimiento da obligación de presentar os informes e memorias nos prazos sinalados e de deposita-los materiais nos museos determinados previamente; a omisión da obriga de remitir a relación nominal do persoal técnico que participou nos traballos, así como a non realización da documentación da actividade e o

inventario dos materiais. O precepto prevé para estes casos como sanción, a imposibilidade de acceder a novas autorizacións.

En relación á non presentación dos informes e memorias en prazo, o Decreto resulta contradictorio, establecéndose dúas sancións diferentes para a mesma infrac- ción, no art. 16, como xa vimos, sanciónase coa imposibilidade de acceder a autori- zación~ no futuro, pero nos art.lO.4 e 11.5 a sanción que se prevé, é a imposibilida- de de beneficiarse de novas autorizacións, pero só ata que se repare esta omisión.

As infraccións que chamariamos menos graves veñen determinadas polo incumprimento do art.9 nos seus apartados 1 a 5 e que consisten na omisión da obriga do arqueólogo director de asumir persoalmenmte a dirección da activida- de, a non execución dos traballos segundo o proxecto, a non comunicación das datas do comenzo e o final da actividade e a non notificación dos achados máis relevantes. A sanción prevenida nestes casos e a suspensión ou revocación da autorización otorgada.

Necesariamente as sancións previstas só poderán impoñerse unha vez ini- ciado o expediente correspondente no que se dará audiencia ó interesado. A ausencia de alusións ó procedemento sancionador deberá interpretarse como un olvido do lexislador, pois no caso contrario suporía unha fragrante violación dos principios de defensa e contradición, pilares básicos do dereito punitivo. Sendo por tanto de aplicación o Capítulo II do Título VI da Lei do Procedemento Administrativo Común.

Na mina opinión, non existe unha proporcionalidade entre a gravidade das infraccións e as sancións previstas. A non realización dos traballos segundo o plan autorizado, ou a asunción da dirección da actividade arqueolóxica por per- soa distinta ó solicitante, castígase menos que a simple demora na presentación dos informes e memorias legalmente previstos.

ABREViATURAS USADAS NO TEXTO

CCAA Comunidades Autónomas LPCC Lei do Patrimonio Cultural Catalán LPCG Lei do Patrimonio Cultural Galego LPCV Lei do Patrimonio Cultural Vasco LPHA Lei do Patrimonio Histórico Andaluz LPHC-LM Leí do Patrimonio Histórico de Castilla-La Mancha LPHE Lei do Patrimonio Histórico Español

RELACIÓN DE NORMAS CITADAS

Convenio Europeo para a protección do Patrimonio Arqueolóxico. Londres, 6 de maio de 1969. Instrumento de Adhesión de España de 18 de febreiro de 1975 (B.O.E. n" 60, de 5 de xullo de 1975).

Lei 1311985 do 25 de xuño, do Patrimonio Histórico Español.

(BOE núm. 155 do 29 de xuño de 1985, corrección de erros en BOE núm. 296 de 1 1 de decem bro).

Real Decreto 11111986 do 10 de xaneiro, de desenvolvemento parcial da Lei 1611985 do 25 de xuño, do Patrimosaio Histórico EspaAol.

(BOE núm. 24, do 28 de xaneiro; corrección de erros en BOE núms. 26 e 53, do 30 de xaneiro e 3 de marzo).

Lei 411 990 do 30 de Maio, do Patrimonio Histórico de Castiila-La Mancha (D.O.C.M. n V 1 , do 13 de xuño de 1990, BOE n V 2 1 do 14 de setembro de

1 990). Orde do 20 de febreiro de 1989, polo que se regulan as Investigacións

Arqueolóxicas e Paleontolóxicas de Castilla-La Mancha. (D.O.C.M. n", do 28 de febreiro de 1989.

Lei 711990 do 3 de xullo, do Patrimonio Cultural Vasco (B.O.P.V. n V 5 7 do 6 de agosto de 1990). Decreto Foral 32311991 do 23 de abril, polo que se aproba a

Reglamentación sobre actividades arqueolóxicas no Territorio Histórico de Alava. (B.O.T.H.A. n-5 do 13 de maio de 1991).

Decreto Foral 4411994, do 29 de marzo polo que se establece a normati- va para a promoción e a execución de actividades arqueolóxicas en Bizkaia para o ano 1994. (B.O.B. n V 7 do 29 de marzo).

Le¡ 1/1991 de 3 de xullo, do Patrimonio Histórico de Andalucía (B.O.J.A. 17-59, do 1 3 de xullo de 1 991 ; B.O.E. n V 78, do 26 xullo de 1 991 ). Decreto 3211993, de 16 de marzo de polo que se aproba o Reglamento de

Actividades Arqueolóxicas. (B.O.J.A. n V 6 , do 4 de maio de 1993). Lei 911993 de 30 de setembro, do Patrimonio Cultural Catalán (D.O.G.C. nV807, do 11 de outubro de 1993; B.O.E. nV64, do 4 de novem-

bro de 1993). Decreto 231/1991, de 28 de outubro, sobre as Intervencións

Arqueolóxicas. (D.O.G.C. n" 51 8, de 15 de novembro de 1991). Lei 811995 do 30 de outubro, do Patrimonio Cultural de Galicia (D.O.GA, nQ14, de 8 de novembro de 1995; BOE n"87 do 1 de decembro

de 1 995). Decreto 62/1989, de 31 de marzo, polo que se regula a actividade arque-

olóxica na Comunidade Autónoma de Galicia. (D. O.GA n"6, de 5 de maio de 1 989).

Decreto 19911997 do 10 de xullo, polo que se regula a actividade arque- olóxica na Comunidade Autónoma de Galicia.

(D.O.GA núm. 150 do 6 de agosto de 1997, corrección de erros en DOGA núm. 21 3, de 4 de novembro de 1997).

ÁLVAREZ ÁLVAREZ, José Luis (1 989) : Estudios sobre patrimonio histórico español. Madrid: Editorial Civitas.

BEN (TEZ DE LUGO Y G I LLÉN, Félix. (1 988) : El patrimonio cultural español)> (aspectos jurídicos, administrativos y fiscales). Granada: Editorial Comares.

QUEROL, M v n g e l e s y MART~NEZ D~AZ, Belén. (1996): La gestión del patrimonio arqueológico en España. Madrid: Alianza editorial.