KURDÎ 7img.eba.gov.tr/118/6d6/ba3/8a2/ae0/9b4/166/824/9c3/362/bdf/416/2ac/... · Dara: Ku em li...

7KURDÎ

Kurmancî

NIVÎSKAR

Prof. Dr. Kadri YıldırımDoç. Dr. Abdurrahman AdakYrd. Doç. Dr. Hayrullah AcarYrd. Doç. Dr. Tahirhan Aydın

Öğr. Gör. İbrahim BingölÖğr. Gör. Ramazan PertevÖğr. Gör. Ramazan Çeçen

Öğr. Gör. Mikail BülbülÖğr. Gör. Zülküf Ergün

EDİTÖRProf. Dr. Kadri YILDIRIM

PROGRAM GELİŞTİRMEYrd. Doç. Dr. M. Cevat YILDIRIM

Yrd. Doç. Dr. Akif AKTOYrd. Doç. Dr. Nurettin BELTEKİN

Yrd. Doç. Dr. Faysal ÖZDAŞÖğr. Gör. Ömer Murat ÖTER

Doç. Dr. Abdurrahman EKİNCİ

REHBERLİK UZMANIÖğr. Gör. Ramazan PERTEV

ÖLÇME DEĞERLENDİRMEYrd. Doç. Dr. M. Cevat YILDIRIM

..MUSTAFA KEMAL ATATURK

N A V E R O K

Unîteya 1. XWENDINGEHA MIN 09-24

Unîteya 5. XWARIN Û VEXWARINÊN ME 69-80

Unîteya 3. LAŞ Û TENDURISTÎ 41-54

Unîteya 7. ÇALAKIYÊN SERBEST 93-104

Unîteya 2. JÎNGEHA MIN 25-40

Unîteya 6. HATÛÇÛ-GEŞTÛGER 81-92

Unîteya 4. DEMSAL Û SALNAME 55-68

Ferhengok 104-111

XWENDINGEHA MIN

Unîteya

1.

Mamoste îro li xwendingehê di dersê de ji me pirsî:Zarokno, mijara dersa me “rêbazên serkeftinê” ye. Gelo li gorî we ji bo serkeftinê divê em çi bikin?

Rojhat: Mamoste, bi ya min berî ku em bên xwendingehê divê em amadekariya dersan bikin.

Leyla: Ezjîdibêjimkudidersêdedivêembaşguhdariyamamostebikin.Hîvron: Bi ya min jî dema ku em ji mijarê fam nekin, divê em ji mamoste bipirsin. evîn: Mamoste,dibêhnvedanandedivêembêhnaxwebaşvedindakuemdidersêde

bikarin bala xwe bidin mijaran.Kerem: Demaemjixwendingehêvegerinmalê,divêempêşîcilûbergênxwebiguherînin,

xwarinêbixwinûbêhnaxwevedin.Kejê: Piştîkuemlimalêbêhnaxwevedindivêemdersênxwedubarebikinûspartekên

xwe çê bikin.Mîhrîban:Jibokuembiserbikevindivêmaseûjûramebirêkûpêkbin.Dara: Ku em li ber televîzyonê yan jî di nav hengameyê de li dersê bixebitin em fam

nakin.Bawer: Demakuemlidersêbixebitindivêpiştîçilûpêncdeqîqeyanempanzdeh

deqîqeyanbêhnaxwevedin.Barzan: Divê em spartekên xwe di wextê xwe de çê bikin.Xezal: Jibokuemzûhişyarbibindivêemzûrakevin.tavîn: Divêhertimbernameyekemehebeûemligorîwêbixebitin.Mamoste:Zarokno,wetiştênrastgotin.Herbijîn!Egerhûnvanxalanbaşbizaninûbicîbînin

hûndêbihêsanîbiserbikevin.

BEŞA 1. Dema xwendin û guhdarîkirinê

UNÎTEYA XWENDINGEHA MIN

11

1.

1. Mamoste ji xwendekaran çi pirsî?

…………….……………………………………………………………….………

2. Li gorî Rojhat rêbaza serkeftinê çi ye?

…………….……………………………………………………………….………

3.LigorîMîhrîbanêjibokumirovbiserbikevedivêmaseûjûrawîçawabin?

…………….……………………………………………………………….………

4. Li gorî Hîvronê dema mirov ji mijarê fam neke divê çi bike?

…………….……………………………………………………………….………

5. Bersiva Evînê çi ye?

…………….……………………………………………………………….………

Kê gotiye?

1.Divêhertimbernameyekemehebeûemligorîwêbixebitin.

a)Tavîn b)Bawer c)Evîn

2. Dema em ji mijarê fam nekin divê em ji mamoste bipirsin.

a)Kerem b)Leyla c)Hîvron

3. Ku em li ber televîzyonê li dersê bixebitin em fam nakin.

a)Bawer b)Rojhat c)Dara

4.Divêmaseûjûramebirêkûpêkbin.

a)Mîhrîban b)Kejê c)Barzan

5.Didersêdedivêembaşguhdariyamamostebikin.

a)Mamoste b)Leyla c)Rojhat

BEŞA 3. Dema xwendinê

BEŞA 2. Dema axaftin û nivîsînê


12

1.

Li gorî nêrîna xwe hevokan temam bikin.

1. Jibokuemzûhişyarbibin..…………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

2. Roja ku em neçin xwendingehê divê em ………………………………………

…………………………………………………………………………………….

3. Ku bernameyeke me nebe………………………………………………………

…………………………………………………………………………………….

4. Em li xwendingehê di bêhnvedanan de………………………………………..

…………………………………………………………………………………….

5. Ku em di dersê de bala xwe nedin axaftina mamoste ………………………….

…………………………………………………………………………………….

Bêjeyên jêrîn di nav hevokekê de bi kar bînin.

1. amadekarî : …………………………………………………………………….

2. ders : …………………………………………………………………….

3. dubare : …………………………………………………………………….

4. spartek : …………………………………………………………………….

5. serkeftin : …………………………………………………………………..…

BEŞA 5. Dema nivîsînê



13

1.

tu jî derbarê rêbazên serkeftinê de nêrîn û ramanên xwe bibêje û binivîse.

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

BEŞA 6. Dema kenînê



14

1.

Ferhad roja dawî ya xwendingehê hat malê.

Diya wî:Kurêminkanîqarneyate?

Ferhad: Min da hevalê xwe.

Diya wî: Ji bo çi?

Ferhad: Ji bo ku bavê xwe pê bitirsîne.

XWENDINGEHA ZANANavê min Zana ye. Ez di pola heftem de dixwînim. Ez dixwazim xwendingeha xwe bi we bidim

nasîn. Navê xwendingeha min Xwendingeha Navîn a Celadet Bedirxan e. Xwendingeha min li navendaCizîrêye.Ewjiduqatanpêktê.Dixwendingehêdepol,pirtûkxane,laboratiwar,embar,jûrabirêvebir,jûracîgirêbirêvebir,jûramamosteyan,holawerzişêûholakonferansêhene.Divêempolateknolojiyêjibîrnekin.Wekîdinjîliherduqatanjiboxwendekarandestşokûdaşirhene.Lêdestşokûdaşiramamosteyanjiyênxwendekarancudane.Jibokuemdibêhnvedanêdexurekûvexurekanbistîninûbixwinkantînamejîheye.Jiboparastinabelgeyênfermîjûrekearşîvêjîheye.

Pirtûkxaneyame ji aliyêpirtûkanvegelekîdewlemende.Têdeher curepirtûkhene:Çîrok,roman,ansîklopediyêncurbicur,pirtûkênsiyasî,dîrokî,teknîkîûherwekîdin…Ezherrojdiçimpirtûkxaneyêûliwirpirtûkandixwînimûspartekênxweçêdikim.Ezlipirtûkxaneyêdengêxwehîçbilindnakimdakuhevalênminaciznebin.Ezherheftedupirtûkanjipirtûkxaneyêbiemanetîdigirimûdixwînim.Ezpirtûkandiwextêxwedelipirtûkxaneyêvedigerînim.

Dixwendingehêdeheştpolhene.Lewraxwendingehanavînçarsaleûherpoljiduşûbeyanpêktê.Wekî5Aû5B,6Aû6B...Ezdipola7Ayêdedixwînim.Dipolêdemase,çopdank,texte,lambe,rûniştek,jêbir,pênûsatexteûrefapirtûkanhene.Pêncpaceûderiyekîpolêhene.Dibêhnvedanêdeempaceyanvedikindakuhewayapolêpaqijbibe.Polamebikalorîferêgermdibeûbiklîmayêjîhênik dibe.

Liberxwendingehamebaxçeyekîfirehheye.Hemûşahî,merasîm,civînûpêşbazîdivîbaxçeyîdetênçêkirin.Doraxwendingehêbidarûberêncurbicurûbidîwarekîpêçayîye.Dibaxçedeholawerzişêjîheye.Emdikarindivêholêdefutbol,voleybolûbasketbolêbilîzin.Bitaybetîemdiherbênhnvedanêdederdikevinderveûdivîbaxçeyêfirehûxweşikdedilîzin.

Xwendingehamingelekîxweşeûezjixwendingehaxwepirhezdikim.



15

1.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.

1. Zana di kîjan polê de dixwîne?

………………………………………………………………….

2. Navê xwendingeha Zana çi ye?

………………………………………………………………….

3.Dipirtûkxaneyêdeçicurepirtûkhene?

………………………………………………………………….

4. Di xwendingehê de çend pol hene?

………………………………………………………………….

5. Dora xwendingehê bi çi pêçayî ye?

………………………………………………………………….

Li gorî agahiyên jorîn li hemberî hevokên jêrîn rast (R) an çewt (Ç) daynin.

1. XwendingehaZanajisêqatanpêktê. ()

2. Dixwendingehêdepolateknolojiyêheye. ()

3. Lipêşiyaxwendingehêbaxçeyekîfirehheye. ()

4. Şahî,merasîm,civînûpêşbazîhemûdiholakonferansêdetênçêkirin. ()

5. Dibaxçedeholawerzişêheye. ()


16

1.



Valahiyan bi bêjeyên jêrîn dagirin.

1. Navê xwendingeha Zana Xwendingeha Navîn a ……………………….. e.

2. Xwendingeha Zana di navenda ……………………….. de ye.

3. Zanaherrojdiçepirtûkxaneyêûliwir………………………..xweçêdike.

4. Polbi………………………..germdibeûbi………………………..jîhênikdibe.

5. Di baxçe de ……………………….. jî heye.

Bi bêjeyên jêrîn ên tevlihev, hevokên serast çê bikin û binivîsin.

1. dewlemende/Pirtûkxaneya/pirtûkan/ji/ve/gelekî/aliyê/me

……………………………………………………………………………………….

2. Ez /nasîn / xwendingeha / bi / dixwazim / bidim / xwe /we

……………………………………………………………………………………….

3. pirtûkxaneyê/Ez/roj/li/dixwînim/wir/diçim/her/pirtûkan/û

……………………………………………………………………………………….

4. bêhnvedanê/Di/paceyan/em/da/de/ku/bibe/polê/hewaya/paqij/vedikin

……………………………………………………………………………………….

5. bilîzin/dikarin/di/de/futbol/vê/voleybol/holê/û/basketbolê/Em

……………………………………………………………………………………….



“spartekên, hola werzişê, kalorîferê, Cizîrê, Celadet Bedirxan, klîmayê”


17

1.

Derbarê bêjeyên jêrîn de hevokeke nû binivîsin.

1. pirtûkxane : ……………………………………………………………………

2. spartek : ……………………………………………………………………

3. destşok : ……………………………………………………………………

4. Cizîr : ……………………………………………………………………

5. bêhnvedan : ……………………………………………………………………

Hûn jî derbarê xwendingeha xwe de pênc hevokan bibêjin û binivîsin.

1. …………………………………………………………………………………….

2. …………………………………………………………………………………….

3. …………………………………………………………………………………….

4. …………………………………………………………………………………….

5. …………………………………………………………………………………….




18

1.

MAMOSTEYÊ MEZIN EHMEDÊ XANÎEhmedêXanîdiedebiyatakurdîdegelekîbinavûdenge.Disalahezarûşeşsedûpêncî

ûyekêde(1651)liBazîdêhatiyedinyayê.Xannavêeşîrawîye.EşîraXanîjieşîrênherêmaHekariyêye.MalbataXanîdisedsalapanzdehandejiherêmaHekariyêpêşîkoçîWanêûpiştrejiwirkoçîBazîdêkiriye.

NavêbavêXanîMelaÎlyas,navêdiyawîjîGulnîgare.Piştîkubavêwîwefatkiriye,licembirayêxweyêmezinMelaQasimdestbixwendinêkiriye.LiMuradiye,Xelat,RihaûBedlîsêxwendiye.XanîliBazîdêmedreseyekavakiriyeûhetawefataxwelivêmedreseyêdersdarîkiriye.Ligorînêrînekêdisalahezarûheftsedûnehande(1709)dipêncîûheftsaliya xwe de li Bazîdê wefat kiriye.

Xanî bi erebî, farisî û tirkî zanîbû lê berhemên xwe bi kurdî nivîsîne. Çar berhemêngirîngênEhmedêXanîhene:NûbiharaBiçûkan,EqîdeyaÎmanê,MemûZînûDîwan.XanîNûbiharaBiçûkandiyariyîzarokênkurdankiriye.Evberhemyekemferhengakurdîye.BiEqîdeyaÎmanêxwestiyekuxwendekarênkurdmijarêndînîbizimanêxwehînbibin.MemûZîndestanekeevînîye.HelbestênXanîjîdiDîwanawîdehatinekomkirin.Evherçarberhem ji bo edebiyata kurdî gelekî giranbiha ne.

(A.Adak,Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk,biguhertinênbiçûk)



19

1.

Hevokên kêm ên jêrîn bi agahiyên hemberî wan re hevyek bikin.

1. Ehmedê Xanî di edebiyata kurdî de bi kurdî nivîsîne.

2. XanîdisalahezarûşeşsedûpêncîûyekêdeliBazîdê destanekeevînîye.

3. Navê bavê Xanî hatiye dinyayê.

4. MemûZîn MelaÎlyase.

5. Xanîberhemênxwetenê gelekîbinavûdenge.


1. Ehmedê Xanî li ku hatiye dinyayê?

………………………………………………………….………………….

2. Navên berhemên Ehmedê Xanî binivîsin.

………………………………………………………….………………….

3. Xanî li ku xwendiye?

………………………………………………………….………………….

4. Xanî li ku wefat kiriye?

………………………………………………………….………………….

5. Xanî kîjan berhema xwe diyariyî zarokên kurdan kiriye?

………………………………………………………….………………….


BEŞA 17. Dema lîstinê


20

1.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bibînin.

1. EşîraXanîjieşîrênkîjanherêmêye.

a)Hekarî b)Wan c)Bazîd

2. Xanî kîjan berhem diyariyî zarokên kurdan kiriye?

a)Dîwan b)NûbiharaBiçûkan c)MemûZîn

3. Xanî li kîjan bajarî nexwendiye?

a)Bedlîs b)Riha c)Hekarî

4. Xanî di çend saliya xwe de wefat kiriye?

a)Pêncîûyek b)Pêncîûheft c)Sîûheft

5. Yekem ferhenga kurdî kîjan e?

a)EqîdeyaÎmanê b)MemûZîn c)NûbiharaBiçûkan

Valahiyên jêrîn li gorî agahiyên jorîn dagirin.

1. MemûZînjîyekjiberhemên…………………..………………….ye.

2. Ehmedê Xanî di sala ……………………………………. de li Bazîdê hatiye dinyayê.

3.PeyvaXanî……………….………………………………wînîşandide.

4. Navê diya Xanî …………………… e.

5. BiEqîdeyaÎmanêxwestiyekuxwendekarênkurdmijarên…………….bizimanêxwe

hîn bibin.



21

1.BEŞA 18. Dema xwendinê

?? ?? ?

? ?? ??

Ji bo hevokên jêrîn pirsan binivîsin.

1. ……………………………………………………………..………….?

Navê bavê Xanî Mela Îlyas e.

2. ……………………………………………………………..………….?

Ehmedê Xanî li Bazîdê wefat kiriye.

3. ……………………………………………………………..………….?

Xanî li Bazîdê medreseyek ava kiriye.

4. ……………………………………………………………..………….?

Xanîbierebî,farisîûtirkîzanîbû.

5. ……………………………………………………………..………….?

ÇarberhemênEhmedêXanîhene.


Tirb

a Eh

med

ê X

anî/B

azîd


22

1.

Bêjeyên ku li jêr pênaseya wan hatiye dayîn di xaçepirsê de bi cih bikin.

1. Mirovênkutênnasîn,meşhûr,navdar.2. Bajarekî kurdan.3. Jidê,bavûzarokanpêktê.4. Navê diya Ehmedê Xanî.5. NavêpirtûkakuhelbestênEhmedêXanî

tê de hatine komkirin.6. Cureyekî edebî ye, ji risteyan pêk tê.7. Pirtûkakuwateyênbêjeyandide.

8. Zimanê kurdan.9. Biqîmet,binirx,hêja.10. Eser.11. Jisedsalîpêktê,qern.12. NavêeşîranivîskarêNûbihara

Biçûkan.13. NavêpirtûkekeEhmedêXanî.14. Bajarekî kurdan.

9

14 8

4

7 10

2 6

3 11

1 B I n a V Û D e n G

5

12

13

BEŞA 21. Dema lîstikê


23

1.


24

1.

JÎNGEHA MIN

Unîteya

2.

JÎNGEHPARÊZÎMamosteîrohatdersêûgotkumijarameyaîrojîngehparêzîye.Mamostediyarkirku

jîngehparêzîparastinajîngehêye.Jîngehparêzjîewkesekujîngehêdiparêze.Piştrepirsî:Divêmirov çi bike ku bibe jîngehparêz? Bibêjin.

Ronî: Mamoste,divêemdarûberêndoraxwebiparêzinûliwanxwedîderkevin.Hêja: Divêemderdoraxweqirêjnekin,çopênxwenavêjinerdê,wantêxinçopdankan.Kesên

jîngehameqirêjdikinjîdivêemwanhişyarbikindakujîngehamepaqijbimîne.Dilgeş: Biyamindivêemavaçemûgolanjîqirêjnekin.Rojda: Mamoste, ji bo ku em bibin jîngehparêz divê em li ajelên derdora xwe jî xwedî derkevin

ûwanbiparêzin.Serdar: Divêemlimalêûlixwendingehêavûceryanêbêsebebxercnekin.Lewraegeremzêde

xercbikinjîngehamedêziyanêbibîne.Rojbîn: Raste,divêemherdemlambeyênzêdebitefîninûavêbiqasîkulazimexercbikin.azad: Mamoste, heta ji me bê, divê em li wesayîtên komguhêz siwar bibin. Lewra eger her kes

biwesayîtaxweyataybetderkevehatûçûyê,hewadêgelekîqirêjbibe.Hesen: Raste,jiberkumirovêjîngehparêzdivêhemerdêhemavêhemjîhewayêqirêjneke.Bawer: Mamoste,jibokuembibinjîngehparêzberîhertiştîdivêemjimirov,ajelûriwekan

hez bikin.Rêber: Divêembidengêbilindderdoraxweaciznekin.Meryem: Jibokuembibinjîngehparêzdivêemjisiruştêhezbikin.Mamoste: Herbijîn!Liserjîngehparêziyêwetiştêngelekîxweşûhêjagotin.


UNÎTEYA JÎNGEHA MIN

27

2.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1. Mamoste ji xwendekaran çi pirsî?

…………….……………………………………………………………….………

2. Li gorî Ronî ji bo ku mirov bibe jîngehparêz divê çi bike?

…………….……………………………………………………………….………

3.LigorîDilgeşdivêmirovçiqirêjnekin?…………….……………………………………………………………….………

4. Li gorî Azad ji bo ku mirov bibe jîngehparêz divê mirov li çi siwar bibe?

…………….……………………………………………………………….………

5. Li gorî Bawer divê mirov ji çi hez bikin?

…………….……………………………………………………………….………


Kê gotiye? 1. Divêembidengêbilindderdoraxweaciznekin. a)Bawer b)Rêber c)Meryem2. Divêemavaçemûgolanqirêjnekin. a)Ronî b)Hesen c)Dilgeş3. Divêemliajelênderdoraxwexwedîderkevinûwanbiparêzin. a)Rojda b)Serdar c)Bawer4. Divêemlimalêûlixwendingehêavûceryanêbêsebebxercnekin. a)Meryem b)Serdar c)Bawer5. Divêberîhertiştîemjimirov,ajelûriwekanhezbikin. a)Bawer b)Rojda c)Rojbîn



28

2.


Li gorî nêrîna xwe hevokan temam bikin.

1. Ji bo ku em bibin jîngehparêz divê ……………...........…………………………………..

…………………………………………………….………………………………………….

2. Ji bo ku em bibin jîngehparêz divê …………………………………………………..……

…………………………………………………….…………………………………………

3. Ji bo ku em bibin jîngehparêz divê ……………………………………………………….

…………………………………………………….…………………………………………

4. Ji bo ku em bibin jîngehparêz divê ……………………………………………………….

…………………………………………………….…………………………………………

5. Ji bo ku em bibin jîngehparêz divê ……………………………………………………...

…………………………………………………….…………………………………………


1. jîngehparêz : …………………………………………………………………….

2. derdor : …………………………………………………………………….

3. ajel : …………………………………………………………………….

4. jîngeh : …………………………………………………………………….

5. komguhêz : …………………………………………………………………..…



29

2.


Rojbaşdinya,rojbaşjiyanRojbaşewrênreşûspîDarbergiya,mêşûmorîRojbaşrojazerûsorî

Gulênrengîn,çûkêndengînRojbaşzinar,zozanûwarGeliyêkûr,çiyayêdûrAva çirik, gula dirik

Baûbaran,rojbaşjiyanRojbaşdinya,rojbaşjiyanDarbergiya,mêşûmorîRojbaşrojazerûsorî

K. Burkay

tu jî derheqê jîngehparêziyê de nêrîn û ramanên xwe bibêje û binivîse.

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...


Roj baş Dinya


30

2.

GEREK LI NAV DARISTANÊEmûmamosteyêxwedobihevreçûnnavdaristananêzîkîxwendingehame.Piştîkuemgihîştin

navdaristanê,mamostexwestkuemlidorawîkombibin.Mamosteyêmedixwestkudaristanêûfeydeyên wê bi me bide nasîn. Mamoste got:

-Zarokno,ezdixwazimdaristanêbiwebidimnasîn.Hûnjîdizaninlidaristananbihezarandarhene.Jibilîdarangelekcureyêndevîûgiyayanjîdiwandehene.Lidaristanêgelekcureyênajelandijînûevderjîngehawane.Hemjibomehemjibowangelekfeydeyêndaristananhene.Dekahûnjî çend feydeyên daristanan bibêjin:

Dildar: Mamoste,daristanoksîjenêçêdikinûhewayêpaqijdikin.Jibervêyekêdivêemziyanênedin daristanan.

Rojbîn:Pirtûk,defter,pênûsûhemûkaxizênmejidarançêdibin.Ronî: Demabarandibaredaristannahêlinkudaxurançêbibin.Lewrarehêndaranaxêdigirinû

diparêzin.Delal: Jibogerûbêhnvedanêdaristancihêngelekîxweşin.Herwihaemdarênhişkjîdikinêzing

ûzivistananxwepêgermdikin.Hogir: Gelekajellidaristanankunûhêlînênxweçêdikin.Mamoste: Wekî ku hevalê we Hogir jî got, gelek ajel hene ku daristan ji bo wan jîngeh e. Gelek

ajelênkovîlidaristanandijîn.Hinekjiwanwekîeylo,baz,başoke,kevokûdarkutikêbaskdarinûdifirin.Hinekjiwanmînamar,gumgumok,marmarokûkîsoajelênxişokin.Hinekjîmînagur,rovî,şêr,pezkovî,hirçûberazanajelênmezinin.

evîn: Mamoste, hinek ajel jî hene mirov wan li malan xwedî dikin.Mamoste: Belê,Evînrastdibêje.Hinekajelhenekulimalantênxwedîkirinûjiwanreajelên

kedîtêgotin.Hinekajeljîlimalannayênxwedîkirinûjiwanrejîajelênkovîtêgotin.Ajelênmînamirîşk,pisîk,kûçik,kerûhespankedîne.Ajelênmînarovî,gur,hirçûşêranjîkovîne.Ajelênkedîpirbikêrîmirovantên.Bitaybetîkûçikjibonêçîrê,parastinamalêûjibokualîkariyaşivananbikingelekî bikêr in.



31

2.



………………………………………………………………….

2. Li gorî Rojbînê çi feydeyên daristanan hene?

………………………………………………………………….

3. Daristan çawa nahêlin ku daxuran çê bibin?

………………………………………………………………….

4. Ajelên baskdar kîjan in?

………………………………………………………………….

5. Ajelên kedî kîjan in?

………………………………………………………………….

Li gorî agahiyên jorîn li hemberî agahîyên jêrîn rast (R) an çewt (Ç) daynin.

1. Ajelênmînarovî,gur,hirçûşêrajelênkedîne. ()

2. Daristanoksîjenêçêdikinûhewayêpaqijdikin. ()

3. Mar,gumgumok,marmarokûkîsoxişokin. ()

4. Ajelênmînamirîşk,pisîk,kûçikûhespankovîne. ()

5. Gelekcureyêndevîûgihayanlinavdaranhene. ()




32

2.





………………………………………………………………….

2. Li gorî Rojbînê çi feydeyên daristanan hene?

………………………………………………………………….

3. Daristan çawa nahêlin ku daxuran çê bibin?

………………………………………………………………….

4. Ajelên baskdar kîjan in?

………………………………………………………………….

5. Ajelên kedî kîjan in?

………………………………………………………………….

Valahiyên jêrîn dagirin.

1.Pirtûk,…………………………..hemûkaxizênmejidarançêdibin.

2. Ajelênmînamirîşk,pisîk,kûçik,kerû.......................................................ne.

3. Lidaristanêgelekcureyênajelandijînûevder..............................................wane.

4. Hinekjiwan........................mînamar,gumgumok,marmarokûkîso.

5. Ajelên kedî ..................................................... mirovan tên.


1. xweşin/Daristan/gelekî/cihên/ûbêhnvedanê/jiboger

……………………………………………………………………………………….

2. çê bibin / dibare / daxuran / nahêlin ku / Daristan / dema baran

……………………………………………………………………………………….

3. tên / pir / kedî / mirovan / bi kêrî / Ajelên

……………………………………………………………………………………….

4. mîna/Ajelên/kovîne/rûvî,gur,hirçûşêr

……………………………………………………………………………………….

5. baskdarin/Başoke,eylo,kevokûdarkutik/û/difirin

.……………………………………………………………………………………….


33

2.

Derheqê bêjeyên jêrîn de hevokeke nû binivîsin.

1. xişok : ……………………………………………………………………

2. kovî : ……………………………………………………………………

3. kedî : ……………………………………………………………………

4. daristan : ……………………………………………………………………

5. darkutik : ……………………………………………………………………

Hûn jî derheqê ajelên kovî û kedî de pênc hevokan bibêjin û binivîsin.

1. …………………………………………………………………………………….

2. …………………………………………………………………………………….

3. …………………………………………………………………………………….

4. …………………………………………………………………………………….

5. …………………………………………………………………………………….




34

2.

Li welatê Mêrdînê Di nav gundê Cilînê Pisîkekîxurtûşeng Bûbûxwedînavûdeng

MişknehiştindimalanGişrevînqulûçalan Kîjanê wan dihat der Pisîkxwezûdavêtser

WelêmabûnmatûgêjYekî wan ê boçdirêj Digot: Gelê hevalan Em girtî man di çalan

Rêkê bo me çar bikin An jî ji vir bar bikin MişknemantevdicivînBo vê yekê peyivîn

Her yekî yek digotin Kezeb ji xwe disotin Yekî wan ê rîsipî Digot: Ev e min rê dî Du zengilan bibînin Bidinyekîbişînin Heke li ku pisîk dî Bilatêxesitûyêwî

ÇigavdengêzengilbêWer zanibin ku ew tê Bilezûbezveşirin Nemahûnkesdimirin

Gişkandigot:Welêye!Tevdîreke li rê yeLê di nav xwe kes nedîn Kuwîkarîbiqedîn

Pisîkserbesthiliştin Wîjîherewdikuştin OsmanSebrî(Biguhertinênbiçûk)


TEVDÎRA MIŞKAN


35

2.

DINYAYA CANDARANDemaemlidoraxwedinêrinemdikaringelekcureyêncandaranbibînin.Çawakumişk,

pisîk,kûçik,mirîşkcandarin;dar,giya,xiyar,firingî,bacanûîsotjîcandarin.Yanîbihezarantiştênkuemliderdoraxwedibînincandarin.Jiberkubihezarancureyêncandaranhene,zanyarancandarkirineçendpoldakuhêsantirbênnasîn.Evpolînkirinligorîtaybetiyêncandaran e.Taybetiyênwan ên hevpar jî ev in ku hemû candar çê dibin,mezin dibin ûdimirin.

Riwek,ajel,kuvarkûcandarênhûrbînî,heryekpolekecudayacandaranpêktîne.Hemûcureyêndar,giyaûşînahiyandikevinnavpolariwekan.Riwekhemjibomirovanhemjîjiboajelançavkaniyênserekeyênxwarinêûoksîjenêne.Egerriweknebûnadêjiyançênebûya.Polaajelanjîgelekîberfirehe.Hemûcureyênmasî,baskdarûajelênxişokdinavvêpolêdene.Candarênkudikevinvêpolêdikarintevbigerinlêriwekênwekîdarûgiyayanjiberkubicihekîvegirêdayînenikarintevbigerin.Polakuvarkanjîbitaybetiyênxwenemînapolêndine.Hinekcandarjîhenekubiçavannayêndîtin.Evcandarhûrbînîneûtenêbialîkariyahûrbînêtêndîtin.

Evhemûcandarênkuembehsawandikinxwediyênjîngehêncudane.Bonimûne,hinekriweklicihênsarçêdibin,hinekjîlicihêngermçêdibin.Hinekajeljîlicihênsardijîn.Bonimûne,pengûen,gamisk,hirçêcemserêlicihênsardijîn.Ajelênmînaşêr,fîl,meymûnûhêştiranjîjicihêngermhezdikinûliwanderandijîn.



36

2.


1. Candar ji bo çi tên polînkirin?

………………………………………………………….………………….

2. Candar li gorî çi dikevin polekê?

………………………………………………………….………………….

3. Riwekçimajibomirovûajelangirîngin?

………………………………………………………….………………….

4. Candarênhûrbînîbiçiawayîtêndîtin?

………………………………………………………….………………….

5. Kîjanajellicihênsardijîn?

………………………………………………………….………………….


1. Pengûen,gamisk,hirçêcemserê licihêngermçêdibin

2. Hemûcandarçêdibin,mezindibin nikarinbêndîtin.

3. Hemûcureyêndar,giyaûşînahiyandikevin ûdimirin.

4. Hinekcandarjîhenekubiçavan navpolariwekan.

5. Hinekriweklicihênsarçêdibin,hinekjî licihênsardijîn.




37

2.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bibînin.

1. Kîjanajellicihêsarnajî?

a)Gamisk b)Fîl c)Pengûen

2. Kîjanajeljicihêngermheznake?

a)Pengûen b)Şêr c)Meymûn

3. Masîdikevekîjanpolacandaran?

a)Kuvark b)Riwek c)Ajel

4. Kîjanajellicihênsardijî?

a)Pengûen b)Meymûn c)Hêştir

5. Dar,giha,şînahîdikevinkijanpolê?

a)Kuvark b)Riwek c)Ajel


1.Hemûcureyêndar,…………………………………..dikevinnavpolariwekan.

2. Hinekcandarjîhenekubiçavan……………….dîtin.

3. Pengûen…………………………………….licihênsardijîn.

4. Egerriweknebûna……………………………çênebûya.

5. Zanyarancandarkirineçend……………..daku…………………..nasîn.




38

2.

CANDARCandarbiçenddirûvan

Nîşandidinmirovan

Darûberênxwedîcan

Bi xêra wan e jiyan

Jiyanbixêracandaran

Didomelicîûwaran

Gurûrovî,pezkovî

Navên ajelên kovî

Riwekdarûgiyane

Li dora me xuya ne

Sêvûhirmîûhinar

Bacanîsotûxiyar

Kewûkevok,perperok

Hemûajelgumgumok

Candarên dora me ne

Sedemajînamene

Mikail Bülbül



39

2.


40

2.

LAŞÛTENDURISTÎ

Unîteya

3.


ALÎKARIYA BILEZHesenkurekîmizawirbûûqetlixwemiqatenedibû.Jibervêyekêjîherrojtiştekdihat

serêwî.Wî, gehdestêxwedirêjî argûna vêketî dikir gehbi deterjanandilîst ûgeh jî bipencereyanradipelikî.

RojekêdiyaHesenlipêjgehêkulîçeçêdikirin.Kulîçehîndifirneyêdebûn.Hesenbêyîkujidiyaxwebixwazederiyêfirneyêvekirûdestênxweavêtsîniyagermûqêrînpêket.

BirayêwîMiradbihawarawîdeçû.Devêmuslixêvekirûdestêwîyêşewitîdaberavasar.Demildestdiyaxwehaydarkir.DiyaHesenewbirnexweşxaneyê.Bijîşk,destêHesendermankir,pêçaûgot:

—Başekuwedestêwîyêşewitîdayeberavasar.Jibervêalîkariyaweyabilez,destêHesendêzûtirbaşbibe.

Mirad,birayêxwehişyarkirkudivêewtucarîbiamûrêntûj,sojerûbiceyrannelîze.Pêdazanînkuevnelîstokinûdivêmirovbiwannelîze.

UNÎTEYA LAŞ Û TENDURISTÎ

43

3.


Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1.ÇimaherrojtiştekdihatserêHesen?……………………………………………………………………………………2. Diya Hesen çi çê dikir?……………………………………………………………………………………3.ÇimaqêrînbiHesenket?……………………………………………………………………………………4. Mirad kî ye?……………………………………………………………………………………5.Bijîşkçigotewan?……………………………………………………………………………………

Li gorî agahiyên jorîn li hemberî hevokên jêrîn nîşaneya “R” (rast) an “Ç”yê (çewt)

daynin.

1.Miradmuslixvekirûdestêbirayêxweyêşewitîdaberavasar. ()

2.Hesenjibobidestxistinatiştanalîkariyamezinandixwest. ()

3.Bijîşk,lingêHesendermankirûpêça. ()

4.Hesen,jibokulîçeyançûpêjgehê. ()

5.DiyaHesenewbirxwendingehê. ()



44

3.


Bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin

1. Limalêtiştênxeternakkudikarinbêneserêmirovançine?

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

2. Egerbûyerekebivîrengîbiqewimedivêemçawatevbigerin?

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

3. Hûnjîbûyerekekulimalêhatibeserêwevebêjin.

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………


45

3.

BEŞA 5. Dema axaftinê

Li wêneyên jorîn binêrin, şîrove bikin û binivîsin.1. Gulê kîjan xurekan dixwe? Li gorî we divê van xwarinan di kîjan danan de bixwe?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2.LigorîweGulêtenduristeanna?Çima?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3.Demakuhûnbêtaştêtênexwendingehêanjîbirçîdibin,rewşaweçawaye?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4.Kesêkudiwextêdeûbirêkûpêkxwarinênexwedêçibêserêwî?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………5.Xwarinênkujibobedenamemefadarinçine?Wextakuemherdemhemantiştanbixwintenduristiya me dê çawa be?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

BEŞA 6. Dema xwendin û nivîsînê

Çimadivêembedenaxwebirêkûpêkperwerdebikinûevyekçimapirgirînge? Lêbikolinûbinivîsin.

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………


46

3.




47

3.

JI BO TENDURISTIYA MEMamoste: Zarokno,kahûnjibotenduristiyaxweçidikin,bihevalênxwereparvebikin.

Zozan : Ez xurekên servekirî yên derve nakirim.

Leyla : Ez jî nakirim. Lewra xurekên servekirî madeyamirov xera dikin ûmirov pênexweşdikeve.

Zana :Jibokuezxwejimîkrobanbiparêzimherdemdestênxwebisabûnêdişom.

ehmed :Jibopaqijiyêezdigelavê,kaxezêndaşirêjîbikartînim.

azad : Eger min xwêdan dabe, ava sar venaxwim.

Rêzan :Piştîdersawerzişêkuminpirxwêdandabe,jibokunexweşnekevimezdiçimdestûrûyêxwedişomûcilênxwediguherînim.

Kê gotiye? Li gorî agahiyên jorîn, gotin û navan hevyek bikin.

1. Xurekên servekirî yên derve nakire. Zana

2. Xurekên servekirî madeya mirov xera dikin. Leyla

3.Jibokuxwejimîkrobanbiparêzeherdemdestênxwebisabûnêdişo. Zozan

4.Jibopaqijiyêdigelavê,kaxezêndaşirêjîbikartîne. azad

5. Eger xwêdan dabe, ava sar venaxwe. ehmed




48

3.

GULÊ Û ZÎNÊGulêrojekênexweşketibû.Bihalêxweyênexweşçûxwendingehê.Dinavberanîvroyêde,

xwarinaxwejiçenteyêxwederxistûlisermaseyaxweraxist.HevalawêZînêjîhatbalê.Gulêjixwarinaxweîkramîwêkir.LêZînênexwarûgot:

—Spas,noşîcanbe,çetelêmintuneye.Gulê: Kerem bike bi çetelê min bixwe.Zînê:Nabe,tunexweşî.Demakuezbiçetelêtebixwim,dênexweşiyatederbasîminjî

bibe.Gulê:Başe,tugelekîbîrbirî.Naxwekerembikevêçîkolatêbixwe,minzêrikawê

venekiriye.Zînê:Spas,tuherhebî.

Bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1.Lixwendingehêhûnçawalitenduristiyaxwemiqatedibin?…………………………………………………………………………………………2.Hevalekîwekulitenduristiyaxwemiqatenebehûnwîçawahişyardikin?…………………………………………………………………………………………3. Zînê çima xwarina Gulê nexwar?…………………………………………………………………………………………4.Gulêkengîxwarinaxwejiçenteyêxwederxistûlisermaseyaxweraxist?…………………………………………………………………………………………5.Gulêbihalekîçawaçûxwendingehê?…………………………………………………………………………………………

BEŞA 11. Dema xwendin û nirxandinê

PAQIJÎ TENDURISTÎ YEGelîhevalan,mirovênşareza,mirovênpaqijin.Ewlipaqijiyaxweyaşexsîûyajîngehaxwemiqatene.Lomajîewherdemtenduristin.Tenduristîjîsedemaşabûnêye.De ka kerem bikin em li vê formê binêrin.

“Jîngeha Paqij, Xwendingeha Paqij” Ligorîvêdirûşmeyêrêzikênjêrînbixwîninûformêbinîşaneya“√”êdagirin.

: Ez her dem dikim. :Ezcarinandikim.:Ezqetnakim.

teVGeR Û HeLWeSt1 Ezpolaxwepaqijdigirim.2 Ezbaxçeyêxwendingehêpaqijdigirim.3 Ezhevalênxweyênkupolêqirêjdikinhişyardikim.4 Ezhevalênxweyênkuxwendingehêqirêjdikinhişyardikim.5 Ez di polê de dengê xwe bilind nakim.6 Ez çopên li erdê davêjim çopdankê.7 Ez di bêhnvedanan de polê hewadar dikim.8 Ezdaşiraxwendingehêpaqijdigirim.9 Ezkelûpelênpolêbibaldarîbikartînim.10 Ez maseyên polê xêz nakim.

encam:Egerwesêcarannîşaneya anducarannîşaneya hilbijartibedivêhûntevgerûhelwestênxwejinûvediberçavanrederbasbikin.


49

3.



50

3.

ENDAMÊN NAVEKÎEmdidersatenduristiyêdene.Mamostelisermaketêendamênnavekînîşanîmedide.Mamostegot:Zarokno!Bizaninkulaşêmejisêbeşanpêktê:Serî,gewdeûdestûpê. Mejî di serî de ye. Ew fermandarêhemûendamane.Endamdigewdeyêdene.Mamoste li ser maketê wiha dewam kir:

MejîMejî, di kiloxa serî de ye. Kiloxa serî mejîbaşdiparêze.Mejîbixwesêbeşe: Mejiyê mezin, mejîlokûmejiyêpiştê. Mejîjiçav,guh,zimanûhwd.sînyalan digireûvediguhêzepergalarîşeyananavendî. Mejîtevgerûlivênlaşênmirovanbirêve dibe.

DilDil,disîngêmirovandeyeûjimasûlkeyanpêkhatiye.Meziniyadilêherkesîbiqasîkulmawîye.Dil,xwînêdilaşdedadigerîne.Gavalêdide,biriyarehanoksîjenêdişîneheraliyêlaş.



51

3.MadeMade, xwarinê hezim dike. Hezimkirina xwarinê wiha çê dibe: Xwarin ji dev dest pê dike, dilûleyaxwarinêrederbasîmadeyêdibe,diçeroviyênzirav.Livirtiştênjilaşrepêwîstintênbelavkirin.Yêndinjîliwirdikevinroviyasitûrûtênavêtin.

Pişik Pişik,endamabêhnvedanêye,xwînaqirêjpaqijdike.Dinavsîngêmirovandedupişik hene. Bi wan em bêhna xwe digirin ûberdidin.Bisayapişikanxwîn oksîjenê distîne. Hewa bi riya qirikê, dilûleyênnefesêredigihîjinkîsikên hewayê.

Gurçik Gurçik, tiştên ziyanbar ên di xwînê de diparzinîne.Gurçik di laş de endama paqijkirinaxwînêye.Têdebimilyonanrehikênxwînêhenekuwekfîltreyêdixebitin.Piştîkuxwînpaqijdibe,qirêjamayîdiçemîzdankê.Demamîzdanktijîdibe,biriyamîzêtêavêtin.

KezebKezeb,jihezmêrealîkare.Dixwînêderêjeyaşekirdiedilîne.Enerjiyê,yanîrûn,şekirûproteînê depo dike. Hevsengiya hormonan pêk tîne.

RovîRovî,xwarinênkuemdixwintevîxwînêdikin.Tiştênkubikêrnayênjîdavêjinderve.

Jiberkumamosteendamênnavekîlisermaketênîşanîmedan,meendamênnavekîyekbiyek dîtin, ders çêtir di bîra me de ma.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1. Mamosteliserçiendamannîşanîmedide?…………………………………………………………………………………….2. Fermandarêhemûendamankîjane?…………………………………………………………………………………….3. Dinavsîngêmirovandeçendpişik hene?…………………………………………………………………………………….4. Made bi kêrî çi tê? …………………………………………………………………………………….5. Gurçik, çi diparzinîne?…………………………………………………………………………………….




52

3.


1.di/xwînê/laş/de/Gurçik/paqijkirina/endama/ye

…………………………………………………………………………………….

2. dikin / xwarinên / Rovî / ku / dixwin / em / xwînê / tevî

…………………………………………………………………………………….

3.ku/me/pêk/ji/beşan/sê/laşe/tê/Bizanin

…………………………………………………………………………………….

4.mirovan/Mejî/livên/tevger/û/bi/ve/ dibe/rê/laşên

…………………………………………………………………………………….

5.distîne/Bi/pişikan/oksîjenê/saya/xwîn

…………………………………………………………………………………….

Hevok û endamên jêrîn hevyek bikin.

1. Di kiloxa serî de ye. Made

2.Dilaşdeendamapaqijkirinaxwînêye. Dil

3.Xwînêdilaşdedadigerîne. Rovî

4.Tiştênkubikêrnayêndavêjinderve. Gurçik

5. Xwarinê hezim dike. Mejî





53

3.

Valahiyên jêrîn li gorî xwe dagirin.1.Piştîxwarinêezdiranênxwefirçedikim,lewra…………………………………….…………………………………………………….…………………………………….2.Ezhertimdestênxwebisabûnêdişom,lewra………………………………….…...…………………………………………………….…………………………………….3.Demadinyasarbeezcilênstûrlixwedikim,lewra………………………………...…………………………………………………….…………………………………….4.Jibotenduristiyêxwarinaxwebirêkûpêkdixwim,lewra…………………………….…………………………………………………….…………………………………….5.Lidervebihevalênxweredilîzimûwerzişêdikim,lewra……………………………………………………………………………….…………………………………….

Valahiyan bi bêjeyên jêrîn dagirin

“kezeb, gewde, kiloxa, qirikê, lûleya”

1. ………… serî mejîbaşdiparêze.

2. ………………… dixwînêderêjeyaşekirdiedilîne.

3. Laşêmejisêbeşanpêktê:Serî,……………ûdestûpê.

4.Hewabiriya…………………dilûleyênnefesêredigihîjinkîsikên hewayê.

5. Xwarin ji dev dest pê dike, di ………….… xwarinê re derbasî madeyê dibe.

eger em li xwarin û vexwarina xwe miqate nebin astengiyên çawa dikarin derkevin holê?

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………


54

3.

UnîteyaDEMSALÛSALNAME

4.


BIHARBihare.Belê,jinûvebihare.Ezmanşînûsayîye.Bayekîhêniktê.Gundêmeliser

girekîbilindhatiyeavakirin,emçaraliyênxwedibînin.Dormador,çêre,solîn,çemenzarûhetakuçavdibînezevîne.Dorhêlkeskûşîne.Eveemçendhevaldikevindeştê.

Diteniştarêde,sêhesphêdîhêdîdimeşin.Emnêzîkîwandibin.Wihaezdibînim,yekjiwanmehîneke,mehînekegelekspehîye.Ewspîye.Heçîhespeyekjiwanreşe,yêdinqemere.Ewbiçavênxweyênzîreklimedinêrin.Minmehînnaskir,ewmehînaÇekoye.Çekoçêtirînsiwarêgundêmeye.Mehînêjîeznaskirim,ewberbiminvetê.Xweşbextanedibêrîkamindeduparçeşekirhene.Ezwandidimwê.Ewbilêvênxweyênnermwandibe.Empêşdetirdiçin.Dinavçêreyêde,emjinêzîkahîvedehçêlek,çargaûhinekdûrtirheftgolikandibîninkuserênxwejigiyahilnaynin.Çavênmebipezannakevin.Bêguman,keriyên pez berê xwe dane zozanan.

Emjisaetekîbêtirdinavsolînûçemenzarandedigerin.Kamiran Alî Bedirxan

UNÎTEYA DEMSAL Û SALNAME

57

4.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1. Li dorhêla gund çi hene?…………….…………………………………………..………………………………2.Liteniştarêçendhespdimeşin?…………….…………………………………………..………………………………3.Çekokîye?…………….…………………………………………..………………………………4. Mehîn a kê ye? …………….…………………………………………..………………………………5. Di nav çêreyê de çend ajel diçêrin?…………….…………………………………………..………………………………

Bêjeyên jêrîn di nav hevokekê de bi kar bînin.1. bihar : …………….………………………………..………………………………2. hênik : …………….………………………………..………………………………3. ewr : …………….………………………………..………………………………4. solîn : …………….………………………………..………………………………5. kerî : …………….………………………………..………………………………

Hevokên kêm ên jêrîn bi agahiyên hemberî wan re hevyek bikin.1. Gundê me li ser girekî bilind du parçe şekir hene.2.Diteniştarêde,sêhesp berê xwe dane zozanan.3.Xweşbextanedibêrîkaminde hatiye avakirin.4. Bêguman, keriyên pez solîn û çemenzaran de digerin.5. Em ji saetekî bêtir di nav hêdî hêdî dimeşin.





58

4.

KAWAYÊ HESINKAR Û NEWROZBerîduhezarsalanwelatêmedibindestêdagirkerekîzordardebû.Welatdinavrewşekenexweş

ûdijwardebû.Evdagirker,hukumdarekîbiyanîûtirsnakbû.Rojekêtûşînexweşiyekeecêbbû.Diencamavênexweşiyêdedumarênmejîxwirliserherdumilênwîpeydabûn.Herrojmejiyêduxortandidanewandakumartêrbibinûwîneêşînin.Jibervêjîrojêduxortdikuştinûmejiyênwandidane maran.

Xelkêdîtkurojbirojxortênjêhatîtênkuştinûjimaraxortênwelatkêmdibe.Herrojekêdilêdêûbavekîdişewitî,xwişkekbêbiraûzarokekbêbavdima.DinavbavênwanxortandezilamekhebûnavêwîKawabû.Kawahesinkarekîjêhatîbû.Hemûkurênwîhatibûnkuştinûbûbûnxwarinamarênlisermilêhukumdar.Tenêkurekîwîmabû.Rojekêhatinkukurêwîyêmayîjîbibinûbikinxwarina wan maran. Kawayê hesinkar dema dît ku kurê wî yê dawî jî dibin, dinya li ber çavên wî tarî bû,hedarawînemaûwekşêrekîkirhalan.

Got:Naaa!Naaa!Êdîemkurênxwenakinxwarinamaran.Bihemûhêzaxweçakûçêdestêxwelisindanêxistûçakûçmînazengildengveda.Kawabalaxelkêkişandserxweûwekpilingekîjidikanaxwederketûbangîxelkêkir:

Xelkno!Birano!Egerwihabiçetenêdêpîremêr,pîrejinûzarokbimînin.Qeyemdêzarokênxweji bo xwarina maran mezin bikin?

Piştîvê,pêşmalaxweyaçermînjiberxwevekir,wekalayekêbiserêrimekêvekirûbidirûşmeûhawarêberêxwedakoşkahukumdarêzordar.Jixelkêredigot:

-Biserdebigirinûmetirsin!Mirinjibindestiyêçêtire.Hemûyanbihevreêrîşkir.Bivîawayîdawîlizordariyahukumdaranîn.Êdîrojekenûdestpê

kir.Evroj21êAdarêbûûnavêNewrozêlêhatdanîn.Dirojekewihadebûkuzivistanasarbidawîdibûûdemsalabiharêdestpêdikir.Deştûçiyaû

newaldixemilîn.JiwêrojêûvirveNewrozbûyeducejn:Cejnaserêbihararengînûcejnarizgariyê.



59

4.


1.Welatêmeçendsalberêdibindestêdagirkerekîzordardebû?

…………….………………………………..………………………………………

2. Ji bo çi rojê du xortan dikujin?

…………….………………………………..………………………………………

3.Kawayêhesinkarjiboçiêrîşîkoşkahukumdardike?

…………….………………………………..………………………………………

4.Kawayêhesinkarberîêrîşakoşkahukumdarçidike?

…………….………………………………..………………………………………

5. Di kîjan rojê de dawî li zordariya hukumdar tê?

…………….………………………………..………………………………………


1. newroz : ……………………………………….……………………………

2. rizgarî : ……………………………………….……………………………

3. hedar : ……………………………………….……………………………

4. zordar : ……………………………………….……………………………

5. pêşmal : ……………………………………….……………………………


1. Xelkê dît ku roj bi roj biyanî û tirsnak bû.

2. Her roj mejiyê du xortan didane wan pîrejin û zarok bimînin.

3. Ev dagirker, hukumdarekî xortên jêhatî tên kuştin.

4. Eger wiha biçe tenê dê pîremêr, kişand ser xwe.

5. Kawa bala xelkê da ku mar têr bibin.





60

4.

Bi bêjeyên jêrîn ên tevlihev, hevokên serast çê bikin û binivîsin.1.Rojeke/dest/nû/kir/êdî/pê………………………………………………………………………………………2.Newroz/du/bûye/vir/jiwêrojêû/ve/cejn………………………………………………………………………………………3.vekir/çermîn/Pêşmalaxwe/xwe/ya/jiber………………………………………………………………………………………4.nexweşiyeke/tûşî/bû/Rojekê/ecêb………………………………………………………………………………………5.dê/dişewitî/dilê/û/Her/rojekê/bavekî………………………………………………………………………………………

Ji bo hevokên jêrîn pirsan binivîsin.1 ………………………………………………………………………………….?Welatdinavrewşekenexweşûdijwardebû.2 ………………………………………………………………………………….?Dumarênmejîxwirliserherdumilênhukumdarpeydabûbûn.3 ………………………………………………………………………………….?Kawahesinkarekîjêhatîbû.4 ………………………………………………………………………………….?Kawa wek pilingekî ji dikana xwe derket.5 ………………………………………………………………………………….?HemûkurênKawayêhesinkarhatibûnkuştin.




61

4.

EzkurdekîbiçûkimWelatê min mezin eTijîrêlûçiyayeTijîberxûbizine

BizozanûmebehanWelatê min çeleng eTevrûbarûtavgehanBi kulîlkan bi reng e

Kaniyên wî taze neÇarrexênwansorgulinXwedîkêfindêûbavDengbêjên wan bilbil in

NegirînûnesaxîBesgovendûdilxweşîTê de herkes kamiranBixebatûdilgeşî Kamiran Alî Bedirxan


KÊFXWEŞÎ


62

4.


1. Li welatê me çi hene?

……………………………………………………..………………………………

2. Kaniyên welat çawa ne?

……………………………………………………..………………………………

3. Mirovên welat çawa ne?

……………………………………………………..………………………………

4.Liwelatrewşadêûbavançawaye?

……………………………………………………..………………………………

5. Dengê dengbêjên welat çawa ye?

……………………………………………………..………………………………


1. rêl : …………………………………………………………………….

2. rûbar : …………………………………………………………………….

3. kulîlk : …………………………………………………………………….

4. kamiran : …………………………………………………………………….

5. dilgeşî : …………………………………………………………………..…

Hûn jî derheqê taybetiyên welatê xwe de pênc hevokan bibêjin û binivîsin.

1. ……………………………………………………….………………………………

2. ……………………………………………………….………………………………

3. ……………………………………………………….………………………………

4. ……………………………………………………….………………………………

5. ……………………………………………………….………………………………





63

4.


ehmed: Min do helbestek jiber kir.

Kamiran: Min pêrar di pola çaran de

dixwend.

Zinar: Min meha borî hevalên xwebirinpirtûkxaneya

giştî.

Sînem: Min pêr serdana bapîrê xwe kir.

Rojbîn: Min du hefte berê li

fîlmekedîrokîtemaşekir.

Şevîn: Min berî du salan xwendina xwe ya

seretayî temam kir.

KÊ, KENGÊ ÇI KIR?


64

4.


Medya: Ez niha sparteka xwe çê dikim.

Zeyneb: Ez îro diçim mala meta

xwe.

Dîlan: Ez her gav bêriya te dikim.

Behzad: Ez vê gavê çayê vedixwim.

Bedirxan: Ezhertimwerzişê

dikim.

Serhed: Ezêvaranzûtêmmalê.

KÎ, KENGÊ ÇI DIKE?


65

4.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bibînin.1. Berî du salan kê xwendina xwe ya seretayî temam kiriye? a)Ehmed b)Şevîn c)Şîlan2.Kîdêpiştîsêrojanpirtûkekêbikire? a)Serhed b)Mem c)Şîlan3. Kî niha sparteka xwe çê dike? a)Medya b)Zeyneb c)Rojbîn4. Kî diçe mala meta xwe? a)Sîdar b)Bedirxan c)Zeyneb5. Kê pêrar di pola çaran de dixwend? a)Dîlan b)Kamiran c)Bawer


KÎ, DÊ KENGÊ ÇI BIKE?


Mem: Ez dê sibehê nameyekê

binivîsim.

Bawer: Ezdêdidahatûyêdelizanîngehê bixwînim.

Şîlan: Ezdêpiştîdusê

rojanpirtûkekêbikirim.

Guldar: Ez dê saleke din ji xwendingeha navîn

derçim.


66

4.

Xaçepirs

D a H a t Û S a V B R a S S

P R L K L M e H a B O R î a

Ê O V Ê G a V Ê H Ç G H J L

R J G V D e P Ê R a R e L e

B e R î D U S a L a n R P K

P Ê U n U H S I B e H t a e

a V F I H D O F Ş Ş L I Ş D

R a J H H e F t e J Ş M Ê I

H R F a H n H e R G a V L n

a y I O î R O n M e H a B Ê

P I Ş t î K Ê L I y e K Ê Ş


BERÎDUSALAN DAHATÛ DO ÊVAR HEFTE HERGAV HER TIM ÎRO MEHABÊ MEHA BORÎ NIHA PAR PAŞÊ PÊR PÊRAR PIŞTÎKÊLIYEKÊ ROJ SALEKEDIN SIBEH VÊGAVÊ


1.Min………………………lifîlmekedîrokîtemaşekir.

2.Ezdê…………………….pirtûkekêbikirim.

3. Ez …………… diçim mala meta xwe.

4. Ez dê ………………………… li zanîngehê bixwînim.

5. Min ………….. di pola çaran de dixwend.



67

4.


68

4.

XWARINÛVEXWARINÊNME

Unîteya

5.


FEYDEYÊN HINARÊDimamikekemedejibohinarêtêgotinku“kumkênûtê,tijîtûtê”.Hindikgotine.Diher

libawêdekudişibetûyan,xêrûbereketekheye.Îroencamahinlêkolînandiyardikekuew

netenêfêkiyekîtamxweşe,dihemandemêdekanatenduristiyêyejî.Bixêradijoksîdanên

xwe,parastinapergalalaşzeximdike,hevsengiyaşekirûkolesterolêsazdike,qewetêdide

qelbêmirov,îltîhabapidûyanziwadike,tansiyonabilinddadixîne,toksînandavêjederve,

enerjiyêdidelaşêwestiyayî…

Jibervanfeydeyandivêemnetenêpayîzan,herwisazivistananjîjivîfêkiyêmucîzewî

têra xwe sûd wergirin. Lewra ji aliyê vîtamîn û potasyûmê ve gelekî dewlemend e. Di

hundirê100gramêhinarêde259mîlîgrampotasyûm,63kalorî,8mîlîgramvîtamînaCû

herwihavîtamînênwekB1ûB2yêhene.Ligorlêkolînan,dipiyanekeavahinarêdebiqasî

10piyanênçayakeskû4piyanênguhîjandijoksîdanûji%25êpêdiviyavîtamînaCyêya

rojekê heye.

Tirşêhinaranjîjimêjvediseleteyandetêbikaranîn.Hînjîligundanbinavêhebirman

libên wê yên hişkirî çêj û lezetê didin xwarinan. Mirov dikare wekî porteqal, leymûn,

mandalînaûsêvanavawêderxeûbiawayekîtezevexwe.Hinarhemjibotamadevêmeû

hemjiboparastinatenduristiyamefêkiyekîqence.

UNÎTEYA XWARIN Û VEXWARINÊN ME

71

5.


1.“Kumkênûtê,tijîtûtê”jiboçitêgotin?

…………….……………………………………………………………….………

2. Hinar ji aliyê çi ve gelekî dewlemend e?

…………….……………………………………………………………….………

3.Dihundirê100gramêhinarêdeçendmîlîgrampotasyûmheye?

…………….……………………………………………………………….………

4.Tirşêhinaranjimêjvediçidetêbikaranîn?

…………….……………………………………………………………….………

5.Ligundanjilibênhinarêyênhişkirîreçitêgotin?

…………….……………………………………………………………….………

Li gorî agahiyên jorîn li hemberî hevokên jêrîn nîşaneya “R” (rast) an “Ç”yê (çewt)

daynin.

1.Dihundirê100gramêhinarêde65kalorîhene. ()

2. Libahinarêdişibetûyan. ()

3. Hinarhevsengiyaşekirûkolesterolêsazdike. ()

4. Divêemtenêpayîzanjihinarêsûdwergirin. ()

5. Hinarbixêradijoksîdanênxweparastinapergalalaşzeximdike. ()




72

5.

Li gorî agahiyên jorîn hevokan temam bikin.

1. Diherlibahinarêdexêrûbereketekheyelewra.…………….……………..

……………………………………………………………………………………

2. Bi xêra dijoksîdanên hinarê …………..………………………………………

……………………………………………………………………………………

3. Di hundirê 100 gramê hinarê de ………………………………………………

……………………………………………………………………………………

4. Hinarjihinaliyanvefêkiyekîqence.Wekî..………………………………..

……………………………………………………………………………………

5. Li gorî lêkolînan, di piyaneke ava hinarê de …………………………………

……………………………………………………………………………………

Xaçepirs

F Ê K î F J O X H a R C n

P G D G I y P I I L V X a

O a a U F B L V n e î a X

R t G H J Ç I t a y t L W

t e a î H e B I R M a n a

e Ş S J B B n R a Û M t R

Q H Ê L B U a Ş Ş n î I I

a F V V Z F n a n t n R n

L y M a n D a L î n a Ş a


BEŞA 5. Dema lîstikê

FÊKÎ

GUHÎJ

HEBIRMAN

HINAR

LEYMÛN

LIB

MANDALÎNA

PORTEQAL

SÊV

TIRŞ

VÎTAMÎN

XWARIN


73

5.

Kaewavasarûxweş,kagundorûkazebeş

Kabirincûkagenim,kaewbistanlikuye?

Kahirmêûkaincas,kabîhokûkatirî

Kaewxoxûkahinar,kadobelanlikuye?

Kaewzîvûkaewzêr,kakaniyêngazûqîr

Kaewterşûkatalan,kaewdewranlikuye?

Kawelatêmerengîn,îrojarûbirîndar

Cegerxwîno de bigrî, kanî derman li ku ye?

Cegerxwîn

tu jî li gorî xwe feyde û qenciyên fêkiyan bibêje û binivîse.

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………...


BEŞA 7. Dema axaftin û nivîsandinê


74

5.

Ûtasekdewêsarjîdayneliber/Bixweûmekêşetueslakeder(Şêx Mihyuddîn)

XWARINA PARÊVÊ DIGEL HEVALANEzparserêpayîzêjiboserdanahevalênxweKeremûSerwerçûbûmSêrtê.SerêsibehêKerem

ûSerwerbierebeyaxwehatibûnpêşiyamin.Erebeyamebialiyêsûkakevinvehilkişiya.Piştîkumeewlicihekîguncawparkkir,emketinnavkolaneketengûhatinliberparêvxaneyekêsekinîn.Birastîewcihêkuemhatinê,jibominxerîbbûûrewşawêyadervejîneewqasxweşbû.Kêrekdidestêhosteyêqelewêsimbêlboqdebûûliberçengalaparêvêsekinîbû.Keremliminnihêrîûgot:

—Ezdizanimnihatudibêjîevçicihe,lêbawerbikeparêvaherîxweşlivêderêçêdibe!Serwerbiserêxwe,gotinawîpiştrastkir.Emketinhundir.Xwediyêwêbidilgermîempêşwazî

kirin.Diyarbûkuherduhevalênmingelekcaranhatibûnvir.Dikanbiçûkbû,lêligorîavahiyekekevinpaqijûbirêkûpêkbû.Emderbasîhewşawêyahênikbûn.Kêfaminjikursîûmaseyêndarîn,guldankênwêyênrengînrehat.Bêhnarihananlihewşêbelavbûbû.Lêpiştîkumeparêvabihestîûgoştbikêfadilêxwexwar,minjivêderêbêtirhezkir.Hevalbidilxweşîdibişirîn.Mingot:

— Ez dê sira vê lezetê ji hoste bipirsim.Kerem wiha got:—Hewcenakeezîzêmin,ezdizanim.Piştîkuezbûmmişteriyêvêderê,hostecarekêjiminre

got.Ewtenêgoştêberxançêdikin.Demakugoştêamadekirîbiçengalekêveserejêrîtenûrêbikinûdevêtenûrêbiheriyêbigrin,divêagirê têdetevbibinbizot.Donêgoştêkubiçengalanveye,diniqutesergoştêbihestîyêberoşê.Goştêçengalanûyêberoşêbihevredipijin.Lêsiralezetêneeve,hostegotsiraeslîeve:Goştêkudibeparêv,pirdihele,giraniyawîkêmdibe.Jibervêhinkesgoştêxwezûjitenûrêderdixin.Lêemwisanakin,tamdiwextêdederdixin,nezûnedereng.



75

5.

Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1.Hosteyêqelewêsimbêlboqliberçisekinîbû?………………………………………………………………….2.Xwediyêparêvxaneyêçawaewpêşwazîkirin?………………………………………………………………….3.SerêsibehêKeremûSerwerbiçihatibûnpêşiyawî?………………………………………………………………….4.Bêhnaçilihewşêbelavbûbû?………………………………………………………………….5.Siralezetaparêvêçiye?………………………………………………………………….


1. me/Erebeya/sûka/bi/ve/hilkişiya/kevin/aliyê

………………………………………………………………….

2.bûn/hewşa/Em/ya/wê/hênik/derbasî

………………………………………………………………….

3. dibişirîn/dilxweşî/bi/Heval

………………………………………………………………….

4. dikin/goştê/tenê/çê/berxan/Ew.

………………………………………………………………….

5. dipijin/çengalan/Goştê/yê/bi/beroşê/û/re/hev

………………………………………………………………….




76

5.


1. Hinkesgoştêxwezûjitenûrê dipijin.

2. Divê agirê tê de tev bibin kêm dibe.

3.Goştêkudibeparêv,pirdihele,giraniyawî piştrastkir.

4.Goştêçengalanûyêberoşêbihevre derdixin.

5.Serwerbiserêxwe,gotinawî bizot.


1. parêv : …………………………………………………………………….

2. hoste : …………………………………………………………………….

3. goşt : …………………………………………………………………….

4. rihan : …………………………………………………………………….

5. tenûr : …………………………………………………………………..…

tu jî derbarê xwarinekê de biaxive û binivîse.

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………





77

5.

KURM Û SÎSIKÊN SÊVÊLiserêmehatebaxêkurmekjinavşitlênfiringî,xiyar,kundirûbacananderketûbidara

sêvêvehilkişiya.Keysaxwelisêvekegiranîûketenavê.Cihêwîrehetbûûkêfkêfawîbû.Piştîdemekêpêhesiyakubûyecîranêçarsîsikan.Rojekêbihîstkujiçarsîsikanyek,jiyêndin re wiha dibêje:

—Ezdêrojekêbikevimerdê,tevîaxêbibim.Piştîrojûşevanezdêbibimşitlekûserêxwe ji axê derxim. Nizanim li vî bostanî an li yekî din ez dê wek dayika xwe bibim dareke bilind.Wêdemêliserşaxûberênmindêçûkûkêzikbistirên,dêrojliserpelênminbireqise,ezdêhemûdemsalanbibimdarekeqewînûbextewar!

Li ser vê yekê, sîsika duyem wiha got:—Xwişkamin,helbetxeyalênciwaniyêxweşin!Lêezdurojanjitemezintirim,loma

dizanimkutemenekîebedînîneûbextewarîjîewekuembikêrîtiştekîbên.Sîsikasêyemwihatevîaxaftinêbû:—Turastdibêjî.Temenêmekineûdivîtemenêkindedivêembikêrîtiştekîbên.Mesela

demaembibinsêvûbişekirrebênkelandinûbibinrîçalanliserbananlibertavêbênhişkirinûzivistananbibinxweşavan jî li kargehekê bên guvaştin ûbibin avfêkî, dê xêra me hebe.

Li ser vê yekê sîsika çarem a mezin wiha got:

—Hûnçimatiştênliberçavênxwe nabînin? Ewqas dûr neçin!Qeyhûnbikurmêkuketiyesêvêûhêdî hêdî ber bi me ve tê nahesin? Îşevezjikirtekirtawîranezam.

Di wê kêliyê de kurm fam kir ku rihetiya wî ji destê wan nîne. Lomawêrojêhîntavneçûbûava,kurm xwe gihand dara bîhokê ya li rexê dara sêvê.

(Biîlhamaçîroka “Hinar”ê ya Xelîl Cibran)



78

5.


1.Kurmbûyecîranêkê?

………………………………………………………….………………….

2.Liserşaxûberênsîsikêdêçibistirên?

………………………………………………………….………………….

3.Sêvçawadiberîçal?

………………………………………………………….………………….

4.Piştîaxaftinaherçarsîsikan,kurmçikir?

………………………………………………………….………………….

5. Temenê sîsikan kin e an dirêj e?

………………………………………………………….………………….

Valahiyan bi bêjeyên jêrîn dagirin.

“kêrî tiştekî, axê, sêveke, ciwaniyê, bextewar”

1. Keysaxweli…………………giranîûketenavê.

2. Ez dê rojekê bikevim erdê, tevî ………………… bibim.

3. Ezdêhemûdemsalanbibimdarekeqewînû…………………!

4. Xwişkamin,helbetxeyalên…………………xweşin!

5. Temenêmekineûdivîtemenêkindedivêembi…………………bên.



Bi ya te mirov çawa bi kêrî tiştekî tê? Derbarê vê mijarê de pênc hevokan binivîse.

1. ………………………………………………………….……………………..….

2. ………………………………………………………….……………………..….

3. ………………………………………………………….……………………..….

4. ………………………………………………………….……………………..….

5. ………………………………………………………….……………………..….



79

5.

Kê gotiye? Hevyek bikin.

1. Ezdêrojekêbikevimerdê,tevîaxêbibim. Sîsikaçarem

2. Demaembênguvaştinûbibinavfêkî,dêxêramehebe. Sîsikaduyem

3.Hûnçimatiştênliberçavênxwenabînin? Sîsikasêyem

4.Xwişkamin,helbetxeyalênciwaniyêxweşin. Sîsikayekem

Bêjeyên jêrîn di xaçepirsê de bi cî bikin.

B a C a n


SÊV

KURM

BACAN

aVFÊKî

FIRInGî

BîHOK

BOStan

RîÇaL

KUnDIR

ŞEKIR

XWEŞAV

ŞITIL

XIyaR



80

5.

HATÛÇÛ-GEŞTÛGER

Unîteya

6.


UNÎTEYA HATÛÇÛ-GEŞTÛGER

83

6.

TûRÊN gEŞTûgERÊMîrxanûRûkenhavînêjiSwêdêhatibûnDiyarbekirêmalamamêxweZîwerBeg.Ew

salaçûyîbirêberiyaZîwerBeglinavendaDiyarbekirêtêraxwegeriyabûn.Wanbiryardaku derkevin tûreke geştûgerê.Mîrxan ûRûken çûn acenteyeke geştiyariyê û pirsa tûrêngeştûgerêkirin.Berpirsiyarêacenteyêgot:

—Jibogelekdeverantûrênmeyênpakêthene.Lêjibonavwelathavînandupakêtênmeyênguncawhene.Tûrayekemsêşevûçarroj,tûraduyempêncşevûşeşrojin.Çûnûhatin,razan, xwarin û rêberî di nav pakêtê de ne. Ev tûr hem ji bo bêhnvedanê, hem jî ji boperwerdeyêne.Bihayêwanjîgelekîguncawe.Ezpêşniyazdikim.

Mîrxan û Rûken ji van agahiyan gelekî xweşhal bûn. Piştre Mîrxan ji berpirsiyarêguzergehatûrayekempirsî.

Berpirsiyar:DitûrayekemdegerabajarênFarqîn,Bedlîs,Wan,Bazîd,Colemêrg,CizîrûMêrdînêheye.

Rûkenêjîgot:Ditûraduyemdegerakîjanbajaranheye?Berpirsiyar: Di tûra duyem de jî gera bajarên Mêrdîn, Cizîr, Zaxo, Dihok, Hewlêr,

Şeqlawe,RewandizûAmediyêheye.MîrxanûRûkenêzehfmereqaDihokûHewlêrêdikirin.Lewrawanbiryardakubitûra

duyemderkevingeştûgerê.




84

6.

Li gorî agahiyên jorîn pirsên jêrîn bibersivînin.

1. Kîjanbajardigeratûrayekemdetuneye?

a)Bazîd b)Bedlîs c)Dihok

2. MîrxanûRûkenjibokupirsatûrêngeştûgerêbikinçûnkuderê?

a)MalaZîwerBeg b)Acenteyageştûgerê c)Diyarbekirê

3. Kîjanbajardiherdutûrandehene?

a)ZaxoûBedlîs b)FarqînûBedlîs c)MêrdînûCizîr

4. Kîjanbijarenetaybetiyeketûrênnavwelatin?

a.Bihayênwanguncawin.

b.Tûrayekempêncşevûşeşrojin.

c.Hemjibobêhnvedanêhemjîjiboperwerdeyêne.

5. Di nav pakêtê de kîjan xizmet tuneye?

a)Xwarin b)Razan c)Diyarî

Bi bêjeyên tevlihev ên jêrîn, hevokên serast çê bikin û binivîsin.

1. gelek/hene/Jibo/tûrênpakêt/deveran

………………………………………………………….……………………..….

2. dikirin/DihokûHewlêrê/MîrxanûRûkenê/mereqa

………………………………………………………….……………………..….

3. pirsî/berpirsiyar/tûrayekem/Mîrxan/guzergeha/ji

………………………………………………………….……………………..….

4. da/Wan/ku/geştûgerê/derkevin/tûreke/biryar

………………………………………………………….……………………..….

5. guncaw/bo/welat/nav/pakêtên/yên/hene/Ji/me/havînan/du

………………………………………………………….……………………..….


85

6.

LigorîweMîrxanûRûkendiguzergehêntûrayekemûtûraduyemdedikarinlikîjancihêndîrokîbigerin?Lêbikolinûjiboherbajarekînavênducihêngeştûgerêbibêjinûbinivîsin.

2. Guzergeha tûra duyem:

BAJAR CIHÊ YEKEM CIHÊ DUYEM

Mêrdîn: ………………………………… …………………………………

Cizîr: ………………………………… …………………………………

Zaxo: ………………………………… …………………………………

Dihok: ………………………………… …………………………………

Hewlêr: ………………………………… …………………………………

Rewandiz: ………………………………… …………………………………

amediyê: ………………………………… …………………………………

1. Guzergeha tûra yekem:

BAJAR CIHÊ YEKEM CIHÊ DUYEM

Farqîn: ………………………………… …………………………………

Bedlîs: ………………………………… …………………………………

Wan: ………………………………… …………………………………

Bazîd: ………………………………… …………………………………

Colemêrg: ………………………………… …………………………………

Cizîr: ………………………………… …………………………………

Mêrdîn: ………………………………… …………………………………




86

6.

Wesayîtên guhestinêDidersahatûçûyêdemijarwesayîtênguhestinêbû.Mamostedestbiaxaftinêkir:

-Zarokno,çarcureyênwesayîtênguhestinêhene:Wesayîtênriyênbejayî,hesinî,hewayîûavî.Jiwesayîtênriyênbejayîre wesayîtên guhestina bejayî, ji yên hesinî re wesayîtên guhestina hesinî, ji yên hewayî re wesayîtên guhestina hewayîûjiyênavîre wesayîtên

guhestina avî tê gotin.

Piştremamostegot:-Zarokno, ez bawer dikimwe limalê amedekariyamijaramekiriye.Gelo, hûn dikarinnavênhinekwesayîtêncureyênguhestinêbibêjin?Rûken: Otobus,mînîbusûotomobîlwesayîtên riyên bejayî ne.ehmed: Trên, metro, tramvay wesayîtên riyên hesinî ne.Zozan: Balafirûhelîkopterwesayîtên riyên hewayî ne.Bişar: Keştîûwapûrwesayîtên riyên avî ne.Mamoste: Aferînzarokno.Werastgot.Nihajîembehsasûdênvanwesayîtanbikin.Gelo,

hûndikarinhineksûdênwanbibêjin?Rûken: Rêwîtiya biwesayîtên avî gelekî bi kêf e.Mirov dikare li pêlên avê,masî û

qaqlîbazantemaşebike.Mistefa: Rêwîtiyabiwesayîtênbejayîzêdenebihayeûberbelavtire.Di rêdemirov

dikaregelekcihanjîbibîne.Xecîce: Rêwîtiyabiwesayîtênhesinîewletirûerzantire.Mehmûd: Rêwîtiya bi wesayîtên hewayî bileztir e. Mamoste: Aferîn,wehemûyanrastgot.Herîdawîdivêbêzanînkubivanwesayîtannetenê

mirov,hercurebarjîtênguhestin.




87

6.

Li hember wesayîtên jêrîn cureyên wan binivîsin.

1. Metro ……………………………………………….…….

2. trên ……………………………………………….…….

3. Otobus ……………………………………………….…….

4. Wapûr ……………………………………………….…….

5. Balafir ……………………………………………….…….

6. Mînîbus ……………………………………………….…….

Li gorî agahiyên jorîn, valahiyên jêrîn dagirin.

1. …………….cureyênwesayîtênguhestinêhene.

2. Ji wesayîtên riyên bejayî re wesayîtên ……………. tê gotin.

3. Keştîûwapûrwesayîtênriyên………………… ne.

4. Rêwîtiyabiwesayîtên……………………ewletirûerzantire.

5. Biwesayîtan……………..ûhercurebarjîtênguhestin.


Wesayîtên riyên bejayî

Sûd 1 ……………………………………………………………………………………

Sûd 2 ……………………………………………………………………………………

Ji bo cureyên wesayîtan du sûdan bibêjin û binivîsin.

Wesayîtên riyên hesinî

Sûd 1 ……………………………………………………………………………………

Sûd 2 ……………………………………………………………………………………

Wesayîtên riyên hewayî

Sûd 1 ……………………………………………………………………………………

Sûd 2 ……………………………………………………………………………………

Wesayîtên riyên avî

Sûd 1 ……………………………………………………………………………………

Sûd 2 ……………………………………………………………………………………


88

6.


89

6.

EWLEHIYA HATÛÇÛYÊDidersahatûçûyêdemijarewlehiyahatûçûyêbû.Mamostedestbiaxaftinêkir:-Dihatûçûyedeewlehiyamirovangelekgirînge.Peyarê,peyabor,bihurkênjêrzemînûjorzemîn,peyaborênbiçirayênxwendingehan,dewrênkupolîslêheneûriyênbiçiraewlene.Riyênkudiwandepeyarê,peyabor,bihurkênjêrzemînûjorzemîntunebinûyênkuliserwanînşaatûmakîneyênkarhebinneewlene.Divêemriyênewlebikarbîninûdiriyênneewledejîgelekîbaldarbin.Piştremamosterawestiyaûgot:-Zarokno,mindimijaraewlehiyahatûçûyêdespartekdabûwe.Divîwarîdekaweçiamadekir?Zarokan yek bi yek dest bi axaftinê kir: Berfîn: Ji bo ewlehiyêdivê zarok li ser riyannelîzin.Parkên zarokan,qadên sporê, hewşên

xwendingehanûmeydanêndûrîriyancihênlîstikêyênewlene.ednan: Divêzarok,hetanebinyazdehsalî,liserriyênhatûçûyêbisiklêt,kaşokûpatenêneajon.

Jiboajotinavan,qadênlîstikêyênderveyîhatûçûyê,cihênewlene.Mirad: Jiboewlehiyêdivêemliserbisiklêtêcanbaziyannekin,difetlonekandebaldarbin,

kesênlipêşiyaxwehişyarbikin,destêxwejisergîdonêranekin,kesekîduyemsiwarnekinûkask,zendikûçokparêzanbikarbînin.

Xezal: Diguhestinanavbajarûderbajarandedivêherkeskemberaewlehiyêbikarbîne.Lewrabikaranîna kemberê mirov ji metirsiyan diparêze.

Ronî: Zarokênjiyazdehsalanbiçûktirdivêdipaşiyaerebeyêdegeştûgerêbikin.Paldankênzarokandivêligorîtemenêwanûligorîtaybetiyênerebeyêbênbijartin.

Mamoste: Aferînzarokno.Tiştênkuwegotintevrastin.



HIŞYARÎQADA AVAHIYÊ



90

6.

Li gorî agahiyên jorîn derheqê riyan de“Ewle” yan “Neewle” binivîsin.

1. Riyênkudiwandebihurkênjêrzemînhebin ()

2. Riyênkuliserwanmakîneyênkarhebin ()

3. Riyênkuliserwanînşaathebin ()

4. Riyênkudiwandepeyaborhebin ()

5. Riyênkudiwandebihurkênjorzemîntunebin ()

6. Riyênkudiwandepeyaborênbiçirayênxwendingehanhebin ()


1. Bikaranîna kembera ewlehiyê çima girîng e?

……………………………………………………………………………………………

2. Jiboajotinabisiklêtancihênewlekuderin?

……………………………………………………………………………………………

3. Dema em bisiklêtan bajon, ji bo ewlehiyê divê em çi bikin?

………………………………………………………………………………………………

4. Cihên lîstikê yên ewle ku der in?

………………………………………………………………………………………………

5. Zarokênjiyazdehsalanbiçûktirdivêçawageştûgerêbikin?

………………………………………………………………………………………………


91

6.

Li gorî agahiyên jorîn pênc rêzikên ewlehiya hatûçûyê binivîsin.

1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………



92

6.

ÇALAKIYÊNSERBEST

Unîteya

7.


EM ÇÛN SÎNEMAYÊ Emdimeşin,emzû,gelekîzûdimeşin,jiberkuemdixwazindiwextêxwedebigihîjin

sînemayê.Sînemajimalamedûre.Nihasaetçarûnîve.Filîmdisaetpêncûnîvandedestpêdike.Liserrê,empênckesin;bavêmin,diyamin,kekûetaminûez.Emdixwazinberiyakufilîmdestpêbikebigihîjinsînemayê.Jiberkuemzûmeşiyan,emdiwextêxwedegihîştinsînemayê.Liberderîgelekmirovhebûn.Demakudoramehat,mepêncbilêtkirîn,emketinholêûlicihênxwerûniştin.Bavêmejibomeşekirokkirîn,şekirokinegirover,şekirokinespî,zer,sor,helesor,keskûşîn.Lêberiyakuemşekirokekîbiavêjindevêxwefilîmdestpêkir.

(Biguhartinênbiçûk)Kamiran Alî Bedirxan, Nivîsa Min

94

UNÎTEYA ÇALAKIYÊN SERBEST7.




95


Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1.Malbatçimazûdimeşe?…………….……………………………………………………………….………2. Filîm di saet çendan de dest pê dike?…………….……………………………………………………………….………3. Li ser rê, çend kes hene?…………….……………………………………………………………….………4. Bavê wan ji bo wan çi kirî?…………….……………………………………………………………….………5.Malbatdiwextêxwedegihîştsînemayêanna?…………….……………………………………………………………….………

Bi bêjeyên jêrîn ên tevlihev hevokên serast çê bikin û binivîsin.1.ji/me/dûr/mala/e/Sînema……………………………………………………………………………………….2. sînemayê/Em/beriya/dixwazin/dest/ku/filîm/bike/pê/bigihîjin……………………………………………………………………………………….3. hebûn/mirov/derî/ber/gelek/Li……………………………………………………………………………………….4. pênc/me/ku/me/hat/Dema/bilêt/dora/kirîn……………………………………………………………………………………….5. şekirokekî/ku/em/biavêjin/Beriya/devê/filîm/xwe/pê/dest/kir……………………………………………………………………………………….

Derbarê bêjeyên jêrîn de hevokeke nû binivîsin.1. sînema : ……………………………………………………………………2. filîm : ……………………………………………………………………3. şekirok : ……………………………………………………………………4. bilêt : ……………………………………………………………………5. hol : ……………………………………………………………………


Hemûtemaşevan

Heftsalîûjortir

Sêzdehsalîûjortir

Hijdehsalîûjortir

Zayendî

Tirsûtundî

Mînakên nerênî

96


TELEVÎZYON û NÎŞANEYÊN HIŞYARIYÊ Zarokno, demaku emdi televîzyonê de li filîmû bernameyan temaşe dikin, gelo em

dizaninkakîjannîşanejibokîjanhişyariyêye?Jibovannîşaneyandibêjin:“NîşaneyênJîr”.Jikeremaxwerehûnjîbaşlêbinêrin,jiberbikinûguhdariyawanbikin.Herwihahevalênxwe jî ji van agahdar bikin.

BEŞA 6. Dema strînê


BEŞA 8. Dema lêkolîn û nivîsînê

97


DîkoDîko, dîko dîkilo, perûbaskûnikulo,radibe ser du tilo, diqîreqîqîqilo...carnaserçîqilo mînamelabaqilo biqîrûbiçepilo carnamînabilbilo diqîreqîqîqilo...

Li wateya bêjeyên jêrîn bigerin û binivîsin. 1. Bername: …………………………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. Nîşane: ……………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………3. Temaşevan: ……………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4.tundî: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………5. nerênî: ……………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Nîşane û agahiyan hevyek bikin.

Heftsalîûjortir

Hijdehsalîûjortir

Tirsûtundî

Mînakên nerênî

Sêzdehsalîûjortir


98


EZ Û BLOGA MINMerheba, navê min Elind Mehabad e, lê belê hevalên min hew “Elind”ê bi kar tînin. Ez

nihadiçimpolaheftan.Çendsalinkuezînternetêbikartînim.Lêbelêmalbataminîsaldestûrdakuezjixwereblogekêçêbikim.Minjîliserînternetêjixwereblogekçêkir.Ezblogaxwewekrojnivîskêbikartînim.Yanîherçîtiştênkujibomingirîngûbalkêşin,ezwanbihevalûşopgerênxwereparvedikim.Herwihahevalênminênxwedîblogjîbihemanawayîtiştênxwebiminreparvedikin.Biriyablogêgelekhevaltiyênminênnûçêbûn.Jiberkuzimanêkurdîliserînternetêpirtêbikaranîn,gelekhevalênminênderveyîwelatjîçêbûne.Ezbiriyakurdîbiwanrepeywendiyançêdikim.Heryekjiwanliwelatekîne,jiSwêdêbigirehetaEmerîkaûAwistralyayêgelekhevalênminênblogêçêbûne.Îsaldê hevalekemin a blogê ji Swêdê bêDiyarbekirê serdanamin, loma ez gelekî bêsebr ûbiheyecanim.


1. Elind diçe pola çendan?

…………….……………………………………………………………….………

2. Elind li ser înternetê ji xwe re çi çê kir?

…………….……………………………………………………………….………

3.JikîjanwelatanhevalênElindçêbûne?

…………….……………………………………………………………….………

4.Elindçimabêsebrûbiheyecane?

…………….……………………………………………………………….………

5.MalbataElindêîsaljiboçidestûrdawê?

…………….……………………………………………………………….………




99


Li gorî agahiyên jorîn li hemberî hevokên jêrîn rast (R) an çewt (Ç) daynin.

1.Elindbêdestûramalbataxweînternetêbikartîne. ()

2.Elindblogaxweyaînternetêwekîrojnivîskêbikartîne. ()

3.Elinddiînternetêdelîstikênkompîterêdilîze. ()

4.JiberkuElindbikurdîdizanegelekhevalênwêyênderveyîwelatçêbûne. ()

5.ElindbiriyaÎngilîzîbihevalênxwerepeywendiyançêdike. ()

AWISTRALYA BALKÊŞ DERVEYÎWELAT DIYARBEKIR

ELIND EMERÎKA HEVAL ÎNTERNET

KURDÎ MEHABAD PARVEKIRIN PEYWENDÎ

ROJNIVÎSK SWÊD WELAT

Bêjeyên jêrîn di xaçepirsê de bi cî bikin.

DeRV P a R V e K I R I neyî

WeLat

î n t e R n e t



100


Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1. Kêlane li ku tê lîstin?…………….……………………………………………………………….………2. Di lîstika kêlaneyê de çend lîstikvan dilîzin?…………….……………………………………………………………….………3. Her komek ji xwe re çend keviran diçikîne?…………….……………………………………………………………….………4.Dinavberaherdukomandeçendmetredûrahîheye?…………….……………………………………………………………….………5. Lîstik çawa bi dawî dibe?…………….……………………………………………………………….………

KÊLANEKêlanelîstikekezarokaneûlidervetêlîstin.Hemûamûrûrêzikênvêlîstikêsirûştîne.

Şeşlîstikvanhene.Sisêsisêdibindukom.Herkomekjixweresêkevirêndirêj(40-50cm)diçikîneûlihemberhevrêzdike.Dinavberaherdukomandejînêzî5metreyandûrahîheye.Bivîawayîdestbilîstikêdikin.Îcarradihêjinkevirêbiçûkûdavêjinkevirênkomadin.Herçîyêkevirekîçikandîbixe,heqêkeviravêtinaduyemdestpêdike.Lîstikbivîawayîdidome,hetakuhemûkevirênkomekêbiqulibin.Piştîkuhemûkevirênkomekêdiqulibinlîstik bi dawî dibe.


101


Bedenkesk,dikanreş,bajarsor.

Behrahişîn,dumartêdedikinxuşîn,yekhespe,yekmehîne.

Gulokamûlidinyayêwerbû.

Helhelikomelmeliko,simêltûjoguhbeliko.

Hespaboze,rişmelipoze.

(Zebeş)

(Roj û heyv)

(Mij)

(Mişk)

(Derzî)


1. Sisêsisêdibin lîstikêdikin.

2.Hemûamûrûrêzikênvêlîstikê komadin.

3.Kêlanelîstikekezarokaneûli sirûştîne.

4. Bi vî awayî dest bi du kom.

5.Îcarradihêjinkevirêbiçûkûdavêjinkevirên dervetêlîstin.

BEŞA 15. Dema mamikan


102


HOSTE NECARZemanê berêmirovek hebû, navêwîHosteNecar bû. Evmirov li ber destê padîşah

dixebitî.Liwirderî,dergûşûtabûtçêdikirin.Rojekêpadîşahgazîwîkiriye,gotiye:—Jiterebîstûçarsaetmihlet,tudêjiminreçiltabûtançêbikî.Egertuçênekî,ezdê

serê te jê bikim.HosteNecarhetawêrojêyekapadişahêxwenekiribûdidu.Difikiregelodêçawabikare

karekîwihabigihîjîne.Bidilekîkulûxemgînberêxwedidemalê.Jinawîdibînekêfazilamêwênelicihe.Jêdipirseûmijarêfamdike.Liberdilêwîdideûwihadibêje:

—HosteNecar,razêwekhercar,şevyeke,dergehhezar.Jixwererazê,hetasibehezarmal xirab dibin, hezar mal ava dibin.

HosteNecarjîencaxdikaretabûtekêtenêçêbikeûserêxwedatîne,radize.Serêsibêzûçendleşkertênlideriyêwîdidin.HosteNecarçawaçavliwandikedibêje:“Heywax,hatinefermanamin!

Lêbelêserleşkerêwandibêje:“HosteNecardelezbike,padîşahmir,jêretabûtekêçêbike.” Li ser vê yekê jina wî dibêje:

—Maminjiterenegot,HosteNecar,razêwekhercar,şevyeke,dergehhezar.Evmeselenihadizimanêmedebûyewekgotinekepêşiyanûmezinênmedibêjin.

(Anonîm)




103


Li gorî agahiyên jorîn bersiva pirsên jêrîn bidin û binivîsin.1.HosteNecarlikudixebite?…………….……………………………………………………………….………2.PadîşahjiHosteNecarçendtabûtxwestine?…………….……………………………………………………………….………3.JinaHosteNecarjêreçidibêje?…………….……………………………………………………………….………4.SerleşkerjiHosteNecarreçidibêje?…………….……………………………………………………………….………5.HosteNecarçendtabûtançêdike?…………….……………………………………………………………….………

Li gorî agahiyên jorîn gotin û navên jêrîn hevyek bikin.1. “Egertuçênekî,ezdêserêtejêbikim”. JinaHosteNecar2. “HosteNecardelezbike,padîşahmir,jêretabûtekêçêbike.” HosteNecar3. “Heywax,hatinefermanamin!” Serleşker4. “HosteNecar,razêwekhercar,şevyeke,dergehhezar.” Padîşah

Hûn jî pênc gotinên pêşiyan ji mezinên xwe bipirsin û binivîsin.1. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………5. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

104


Acizbûn: Rahatsız olmak, sıkılmakAgahî: BilgiAla: BayrakAlî/al: Taraf, yanAmadekarî: HazırlıkAmadekirin: HazırlamakAmûr: Alet, araç, gereçAnsîklopedî: AnsiklopediArgûn: OcakAvakirin: Kurmak, inşa etmekBajar: ŞehirBaldayîn: Dikkat etmekBalafir: UçakBaldar: DikkatliBaldarî: DikkatlilikBaskdar: KanatlıBaş: İyiBaşoke: AtmacaBav: BabaBaxçe: BahçeBaz: ŞahinBêhnvedan: Dinlenme, teneffüsBêje: KelimeBelgeyên fermî: Resmi evraklarBeraz: DomuzBerbelav: YaygınBerhem: Eser, yapıtBerî: -den önce

Bername: ProgramBerpirsiyar: Sorumlu Beş: Bölüm, kısımBextewar: MutluBicîanîn: Yerine getirmekBidawîbûn: SonlanmakBi emanetî: Ödünç, emanetenBiserketin: Başarmak, üstesinden gelmekBi taybetî: ÖzellikleBi ya min: Bana göre, benceBiha: Ücret, fiyatBîhok: AyvaBihurk: GeçitBihurkên jêrzemîn: Alt geçitBihûrkên jorzemîn: Üst geçitBikêr: YararlıBilez: HızlıBilind: YüksekBinavûdeng: Meşhur, tanınmışBinirx: Kıymetli, değerliBiqîmet: Kıymetli, değerliBira: Erkek kardeşBîrbir: Reşit, akıllıBirêkûpêk: Düzenli, muntazamBiryar: KararBiryardayîn: Karar vermekBlog: Blog, internet günlüğüBoç: Kuyruk

FeRHenGOK

105

Canbazî: Akrobasi, cambazlıkCandar: CanlıCîgirê birêvebir: Müdür yardımcısıCilûberg: Kılık kıyafet, elbiseCivîn: ToplantıCudabûn: Ayrı olmakCurbicur: Çeşitli, çeşit çeşitCure: ÇeşitCureyên guhestinê: Ulaşım türleriÇakûç: ÇekiçÇar: DörtÇeleng: Güzel, atikÇemenzar: ÇimenlikÇêre: Otlak, meraÇi?:Ne?Çikandin: DikmekÇil û pênc: Kırk beşÇîrok: Hikaye, öyküÇokparêz: DizlikÇopdank: Çöp kutusuÇûyîn/çûn: GitmekDa ku: Olması için, olsun diyeDagerandin: Döndürmek, dolaşımDagirker: İşgalciDan: ÖğünDanasîn: TanıtmakDaristan: OrmanDarkutik: AğaçkakanDarûber: Ağaç, bitkiDaşir: TuvaletDaxuran: ErozyonDayîn/dan: VermekDê: AnneDema: -dığı zaman, -dığında

Deng: SesDengîn: SesliDengvedan: YankılanmakDeqîqe: DakikaDerbarê -: -in hakkındaDergeh: KapıDergûş: BeşikDerî: KapıDerketin: ÇıkmakDersdarîkirin: Öğreticilik yapmakDerve: Dışarı, dışarıdaDestpêkirin: BaşlamakDestan: DestanDestşok: LavaboDestûpê: El ve ayaklarDestûr: İzinDever: YöreDewlemend: Zengin, bol, mebzulDi wextê xwe de: ZamanındaDijoksîdan: AntîoksîdanDijwar: Çetin, zorDîrokî: TarihiDirûşme: SloganDivê: Gerekir, lazımDîwar: DuvarDiyarî: HediyeDobelan: Yer mantarı, kemeDor: Çevre, etrafDorhêl: ÇevreDormador: Her tarafDubarekirin: TekrarlamakDubare: TekrarEdilandin: DüzeltmekEger: Eğer, şayet

106

Embar: AmbarEndama bêhnvedanê: Solunum OrganıEndamên navekî: İç OrganlarıErebî: ArapçaErzan: UcuzEser: Kitap, eser, yayınEşîr: Aşiret Evîn: Aşk, sevgiEwle: GüvenliEwlehî: GüvenlikEwr: BulutEylo: KartalFarisî: FarsçaFamkirin: Anlamak, kavramakFerheng: SözlükFermandar: Komutan, amirFetlonek: Dönemeç, virajFireh: GenişGamisk: Misk öküzüGazîkirin: ÇağırmakGeh: GâhGelekî: Çok, pekçok Gelo: AcabaGer:Gezme, gezîGermbûn: IsınmakGeştûger: Gezi, seyahatGewde: GövdeGir: TepeGiranbiha: Kıymetli, değerliGirîng: ÖnemliGirtin: TutmakGiya: OtGuhdarîkirin: DinlemekGuhertin: Değiştirmek

Guhestina derbajaran: Şehirlerarası ulaşımGuhestina navbajar: Şehiriçi ulaşımGulok: YumakGumgumok: KertenkeleGuncaw: UygunGurçik: BöbrekGuzergeh: GüzergahHalan: Nara, çığlıkHatina dinyayê: Doğmak, dünyaya gelmekHatûçû: TrafikHebirman: Nar kurusuHedar: Sabır, tahammülHefte: HaftaHeftem: YedinciHêja: Değerli, kıymetliHelbest: ŞiirHelwest: Tutum, duruşHemû: HepsiHengame: Karmaşa, gürültü patırtıHênik: SerinHer bijî!: Yaşa! Bravo! Aferîn!Her tim: Daima, her zamanHer wekî din: Ve benzeriHerêm: BölgeHêsanî: KolaylıkHesinkar: DemirciHesp: AtHêştir: DeveHeta: -e kadar, süresinceHeval: Arkadaş, dostHevsengî: DengeHewa: HavaHewş: Ev/okul bahçesiHeye: Var

107

Hezim: HazımHîç: HiçHîn bûn: ÖğrenmekHirç: AyıHişyarbûn: UyanmakHişyarî: UyarıHola konferansê: Konferans salonuHola werzişê: Spor salonuHûn: SizHûrbînî: MikroskobikIncas: ErikÎro: BugünJêbir: SilgiJi bo: İçin, nedeniyleJîngeh: Yaşam alanı, çevreJîngehparêz: ÇevreciJîngehparêzî: ÇevrecilikJûr: OdaJûra arşîvê: Arşiv odasıJûra birêvebir: Müdür odasıJûra mamosteyan: Öğretmenler odasıKalorîfer: KaloriferKan: Maden, kaynakKanî?: Nerede?Kantîn: KantinKarîn: Yapabilmek, edebilmekKaşok: KaykayKaxeza daşirê: Tuvalet KağıdıKedî: EvcilKêlane: Bowlingi andıran bir tür oyunKelûpel: EşyaKembera ewlehiyê: Emniyet kemeriKenîn: GülmekKer: Eşek

Keştî: GemiKevok: GüvercinKew: KeklikKezeb: KaraciğerKiloxa serî: KafatasıKîsikên hewayê: Hava KesecikleriKîso: TosbağaKlîma: KlimaKoçkirin: Göçmek, göç etmekKom: Grup, kümeKomguhêz: Toplu taşımaKomkirin: Toplamak, bir araya getirmekKovî: YabaniKulîçe: ÇörekKulm: YumrukKur: Erkek çocuk, erkekKuvark: MantarLaboratiwar: LaboratuvarLambe: LambaLê: Fakat, AmaLewra: ÇünküLi ber: ÖnündeLi cem: YanındaLi dersê xebitîn: Ders çalışmakLi gorî: -e göreLiv: Hareket, kıpırtıLûleya nefesê: Nefes borusuLûleya xwarinê: Yemek borusuMade: MideMadeyên ziyanbar: Zararlı MaddelerMal: EvMalbat: AileMarmarok: Bir çeşit kertenkeleMasî: Balık

108

Masûlke: KasMebeh: Açık ve ferahlık verici alanMedrese: Okul, medreseMefadar: FaydalıMehîn: KısrakMejî: BeyinMejîlok: BeyincikMejîxwir: Beyin yiyiciMejiyê piştê: Arka beyinMela: Hoca, imamMerasîm: MerasimMêş: SinekMeşhûr: MeşhurMetirsî: TehlikeMezin: BüyükMijar: Konu, mevzuMînakên nerênî: Olumsuz örneklerMiqatebûn: Dikkat etmekMirîşk: TavukMirov: Kişi, insan, bireyMişk: FareMizawir:YaramazMîzdank: İdrar Kesesi, mesaneMorî: Karınca Navdar: Meşhur, tanınan, bilinenNavend: MerkezNecar: MarangozNêrîn: Bakış, bakış açısı, görüşNikul: GagaNîşane: İşaretNîşaneyên jîr: Akıllı işaretlerPace: PencerePaldankên zarokan: Çocuk koltuklarıPanzdeh: On beş

Paqijbûn: Temiz olmakParastin: Korumak, muhafaza etmek, savun-makParêv: Büryan kebabıParvekirin: PaylaşmakParzinandin: SüzmekPêçandin: SarmakPêçayî: Çevrili, sarılıPêjgeh: MutfakPêkhatin: Meydana gelmek, oluşmakPêl: DalgaPênc: BeşPêncî û heft: Elli yediPênûsa texte: Tahta kalemiPer û bask: Kol kanatPergala laş: Bağışıklık sistemiPergala rîşeyan a navendî: Merkezi sinir sistemiPerperok: KelebekPerwerde: EğitimPêşbazî: YarışmaPêşî: Önce, önPêşmal: Önlük, peştamalPêşniyaz: Öneri Pêwîst: GerekliPeyabor: Yaya geçidiPeyarê: KaldırımPeywendî: Bağ, ilişki, alakaPez: Küçük baş hayvanPezkovî: Yaban keçisiPiling: KaplanPir: ÇokPîrejin: Yaşlı kadınPîremêr: Yaşlı erkek

109

Pirtûk: KitapPirtûkxane: KütüphanePişik: AkciğerPiştî: -den sonraPiştrastkirin: DoğrulamakPiştre: SonraPiyan: BardakPol: SınıfPola teknolojiyê: Teknoloji sınıfıPolînkirin: SınıflamakQadên sporê: Spor alanlarıQaqlîbaz: MartıQarne: KarneQat: KatQêrîn: Bağırış, haykırışQern: Yüzyıl, asırQewîn: SağlamQirêj: Kirli Qirik: BoğazRaketin: UyumakRaman: Fikir, düşünceRapelikîn:TırmanmakRast: Doğru, gerçekRawestan: DurmakRêbaz: Yol, yöntemRêberî: RehberlikRefa pirtûkan: KitaplıkReh: DamarRehikên xwînê: Kılcal kan damarlarıRêjeya şekir: Şeker oranıRêl: Koru, küçük ormanRêwîtî: YolculukRewş: DurumRêzkirin: Sıralamak

Rêzik: KuralRim: Mızrak, kargıRind: Güzel, iyi, hoşRiste: Mısra, dize, satırRişme: Koşum, at koşumuRiwek: BitkiRiyên avî: Deniz yollarıRiyên bejayî: Kara yollarıRiyên hesinî: Demir yollarıRiyên hewayî: Hava yollarıRoja dawî: Son günRoman: RomanRoviya sitûr: Kalın bağırsakRoviyên zirav: İnce bağırsaklarRûbar: AkarsuRûniştek: OturakSal: Yıl, seneSedsal: Yüzyıl, asırSerî: BaşSerkeftin: BaşarıServekirî: Üstü açıkSimbêlboq: pala bıyıkSimêl: BıyıkSindan: ÖrsSiruşt: DoğaSîsik: ÇekirdekStandin: AlmakSiwarbûn: BinmekSiyasî: SiyasiSojer: YakıcıSolîn: Bir tür kır çiçeği, pınarSorgul: Kızıl gülSpartek: ÖdevSûd: Fayda

110

Sûdwergirtin: YararlanmakŞabûn: Mutlu olmakŞahî: EğlenceŞareza: Uygar, medeniŞînahî: YeşillikŞitil: FideŞopger: TakipçiTavgeh: GüneşlikTê de: İçindeTeknîkî: TeknikTelevîzyon: TelevizyonTemaşekirin: SeyretmekTendurist: SağlıklıTevdîr: TedbirTevger: Hareket, davranışTexte: TahtaTirkî: TürkçeTirs û tundî: Korku ve şiddetTirsandin: KorkutmakTişt: ŞeyVegerandin: İade etmekVegerîn: DönmekVexurek: İçecekWate: AnlamWefatkirin: Vefat etmek, ölmekWefat: ÖlümWekî din: Başka, bunun dışındaWekî: Gibi, benzerWesayîtên guhestina avî: Deniz ulaşım araçlarıWesayîtên guhestina bejayî: Kara ulaşım araçlarıWesayîtên guhestina hesinî: Demir ulaşım araçları

Wesayîtên guhestina hewayî: Hava ulaşım araçlarıWesayîtên guhestinê: Ulaşım araçlarıXal: Husus, noktaXwarin: YemekXebitîn: ÇalışmakXeternak: TehlikeliXişok: SürüngenXurek: YiyecekXwendingeha navîn: OrtaokulXwestin: İstemekXweşbextane: İyi ki, ne mutlu kiXweşhal: MemnunXweşik: GüzelYekem: BirinciZanîn: BilmekZarok: ÇocukZarokno!: Çocuklar!Zayendî: CinsellikZendik: DirseklikZengil: ÇıngırakZengil: ZilZîrek: Zeki, uyanıkZêrik: Çikolata/sakız/şeker ambalajıZevî: TarlaZiman: DilZordar: ZorbaZozan: Yayla

111

KURDÎ 7img.eba.gov.tr/118/6d6/ba3/8a2/ae0/9b4/166/824/9c3/362/bdf/416/2ac/... · Dara: Ku em li...

Documents

Transcript of KURDÎ 7img.eba.gov.tr/118/6d6/ba3/8a2/ae0/9b4/166/824/9c3/362/bdf/416/2ac/... · Dara: Ku em li...