333

ธรณ G-I 30/54 (เตมครงท 31/56)

1. G/M Interglacial ชวงคนกนซ/มนเดล ด Cromerian

2. gabbro* หนแกบโบร หนอคนแทรกซอนกลมหนง ประกอบดวยแคลซกแพลจโอเคลส (โดยทวไปเปนแลบราโดไรตหรอไบโทวไนต) และไคลโนไพรอกซนเปนแรหลก อาจมหรอไมมโอลวนและออรโทไพรอกซนกได มกมอะพาไทตและแมกนไทตหรออลเมไนตเปนแรรอง

3. gabbroic layer ชนแกบโบร ดคาอธบายใน basaltic layer 4. gal แกล หนวยวดอตราเรงหรอแรงโนมถวงตอมวล ใชในการวด

ความโนมถวง หนงแกลเทากบ ๑ เซนตเมตรตอวนาทกาลงสอง หรอเทากบ ๑๐-๒ นวตนตอกโลกรม ปรกตความโนมถวงของโลกมคาเทากบ ๙๘๐ แกล แกลเปนหนวยทใชตามชอนกฟสกสชาวอตาล ชอ กาลเลโอ กาลเลอ (Galileo Galilei ค. ศ. ๒๑๐๗-๒๑๘๕)

5. galacite กาลาไซต ๑. นาโทรไลตชนดสขาวเกดแบบผลกรปเขม ๒. ด novaculite

6. gametophyte แกมโทไฟต สวนของพชหรอระยะทพชสรางเซลลสบพนธ (gamete) เชน ระยะแฮพลอยดของพชสรางเอมบรโอ เกดจากการงอกของสปอร ในพชชนตาทมทอลาเลยงและไบรโอไฟตซงเปนพช

334

ไมมทอลาเลยง แกมโทไฟตจะเปนตนแยกกน แตในพชมเมลด แกมโทไฟตจะถกจากดใหอยรวมกนเปนแกมโทไฟตเพศผ (microgametophyte) ในละอองเรณ และเปนกลมเซลลแกมโทไฟตเพศเมย (megagametophyte) ในรงไข ด sporophyte และ prothallus ประกอบ 21/56

7. gamma แกมมา ๑. หนวยวดความเขมสนามแมเหลก ซงใชในการสารวจทางธรณฟสกสดานความเขมสนามแมเหลก มคาเทากบ 10–5 oersted. (gauss) = 10–9 tesla = 1 nanotesla ๒. คาดรรชนหกเหสงสดในผลกแกนแสงค และยงถอเปนมมระหวางแกนผลก a และ b ๓. คาทใชกบแรพหสณฐาน โดยเฉพาะชนดทเกดคงรปอยไดในอณหภมทสงกวาชนดแอลฟา และบตา เชน แกมมาควอตซ

8. gamma radiation การแผรงสแกมมา การแผกมมนตรงสแมเหลกไฟฟาจากนวเคลยสของอะตอมทเกดขนควบคกบการปลอยอนภาคแอลฟาและบตา

9. gamma ray รงสแกมมา โฟตอนทปลอยออกมาจากนวเคลยสของอะตอมทมระดบพลงงานอยระหวางแสงธรรมชาตกบรงสเอกซ ปรกตจะมความยาวคลนนอยกวาแสงธรรมชาต และอาจตรวจวดไดดวยเครองมอทเรยกวา ไกเกอรเคานเตอร (Geiger counter) ด alpha particle, beta particle และ gamma radiation ประกอบ

10. gamma–ray log แถบบนทกขอมลรงส แถบบนทกขอมลกมมนตรงสตามความลกของหนหรอชนหน

335

แกมมา ซงแสดงถงความเขมของรงสแกมมาธรรมชาตโดยรวมทปลอยออกมาจากหนในหลมเจาะซงมและไมมทอกร และใชในการแยกหนดนดานซงมธาตกมมนตรงสมากออกจากหนทราย หนคารบอเนต และหนเกลอระเหย

11. gangue แรกาก แรทปรกตไมมราคา แตพบอยรวมกบสนแร

12. ganister กานอสเตอร ๑. หนทรายหรอหนควอรตไซตเนอละเอยดแขงทมซลกาเปนสวนประกอบหลก ใชในการบผนงเตาถลง ๒. ในประเทศองกฤษหมายถงชนดนเกาทเตมไปดวยซากรากฝอยและมซลกาสงรองรบอยขางใตชนถานหน ในทอนใชคาวา underclay ๓. สารผสมของแรควอตซบดและดนทนไฟ ใชในการบผนงเตาหลอมโลหะ

13. gas ๑. แกส ๑.๑ ของไหลทมความหนาแนนตาและมสภาพอดได (compressibility) สง มรปทรงและปรมาตรไมคงท แตมแนวโนมทจะขยายตวไมสนสด เปนสสารทอยในสถานะทอยในอณหภมเหนออณหภมวกฤต และไมอยในสถานะของเหลวภายใตความดนเพยงอยางเดยว จะเหนความแตกตางระหวางแกสกบของเหลวทมสวนประกอบเหมอนกนไดเมอทง ๒ สงอยดวยกนทสภาวะสมดล ๑.๒ ไฮโดรคารบอนทกกเกบอยในชนอมนาใตดน โดยอยภายใตความดนและมบางสวนละลายอยในนาหรอนามน ๑.๓ แกสทระเบดไดในเหมองถานหน สวนใหญประกอบดวยแกสมเทน หรอเรยกวา แกสมเทนในชนถานหน (coal

336

beded methane–CBM) ๑.๔ แกสในรปของเหลวนอกเหนอจากอากาศ เชน คารบอนไดออกไซด คารบอนมอนอกไซด มเทน และแกสทไดจากการกลนนามนทตดไฟได ๑.๕ ในประเทศไทยหมายถง แคลเซยมคารไบด (CaC2) ๑.๖ คายอในภาษาอเมรกน หมายถง แกโซลน (gasolene)

14. gas ๒. แกสธรรมชาต ด natural gas

15. gas cap ชนแกส แกสอสระทเกดเปนชนคลมอยเหนอชนนามนในแหลงกกเกบ และแกสทเหลอจะละลายอยในชนนามนภายใตความดนและอณหภม ณ ทนน 21,22/56

16. gas coal ถานหนแกส ถานหนบทมนสซงเหมาะสมตอการผลตแกสทตดไฟได เนองจากประกอบดวยสารระเหยรอยละ ๓๓ ถง ๓๘

17. gas cycling การหมนเวยนโดยแกส

กระบวนการผลตปโตรเลยมขนทตยภมเมอแรงดนในแหลงกกเกบลดลงหลงจากสนสดการผลตขนปฐมภมโดยการอดแกสทผลตจากแหลงกกเกบนนลงไปเพอเพมผลผลตแกสและนามน

18. gas drive แรงขบแกส แรงขบธรรมชาตในแหลงกกเกบนามนซงเกดจากการขยายตวของแกสทละลายอยในนามน หรออยในรปของแกสอสระ การขยายตวของแกสนเปนแรงขบดนใหนามนไหลขนมาจากแหลงกกเกบใตดนมายงหลมผลต

19. gas field แหลงแกส ๑. แหลงสะสมแกสธรรมชาตทมคณคาเชงพาณชย ๒. กลมของแหลงแกสตงแต ๒ แหลงขนไปในบรเวณใดบรเวณหนง ทอยในสภาพธรณวทยาเดยวกนหรอใกลเคยง

337

กน ด gas pool และ oil pool ประกอบ 20. gas hydrate แกสแขง ของแขงทประกอบดวยนาและแกส (ปรกตเปนแกสมเทน) พบ

ในเขตนาลก แกสแขงมลกษณะเหมอนนาแขง และสามารถคงตวอยไดภายใตอณหภมและความดนเฉพาะ แกสนมทงแกสชวภาพและแกสความรอน (thermogenic gas)

21. gas injection การอดแกส การอดแกสเขาไปในแหลงกกเกบปโตรเลยมเพอรกษาหรอเพมความดนในการเพมผลผลต

22. gas lift การยกดวยแกส วธการอดแกสลงไปในหลมเจาะเพอใหของไหลยกตวหรอดนขนมายงปากหลม

23. gas pool บอแกส แหลงกกเกบแกสธรรมชาตใตดนทมปรมาณมากเพยงพอในเชงพาณชย

24. gas sand ทรายแกส ชนทรายหรอหนทรายทมแกสธรรมชาตสะสมในปรมาณมาก

25. gas seep แกสไหลซม แกสธรรมชาตทไหลซมขนมาบนพนผว

26. gas streaming การเกดธารแกส กระบวนการแยกตวของแกสในชวงการตกผลกระยะสดทายของกระบวนการลาดบสวนแมกมา (magmatic differentiation) เนองจากฟองแกสพยายามหนออกไป จงขบใหของเหลวทอยระหวางชองวางของผลกแรในแมกมานนไหลออกไปดวย

27. gas trap แหลงกกเกบแกส ดคาอธบายใน petroleum trap

28. gas well หลมแกส หลมเจาะทสามารถผลตแกสธรรมชาตได หรอผลตแกสธรรมชาตไดมากกวานามน

29. gas wetness ความเปยกแกส คาทแสดงปรมาณแกสไฮโดรคารบอนในตวอยางแกส ท

338

ไมใชมเทน แสดงผลเปนรอยละ แกสเปยกตองมปรมาณอเทน โพรเพน และบวเทนมากกวารอยละ ๕ ขนไป ความเปยกแกสสามารถบงชถงแหลงตนกาเนดปโตรเลยมได

30. gas window ชวงใหแกส ชวงอณหภมและความดนทสามารถเปลยนสารอนทรยในหนดนดานไปเปนแกสได

31. gas–cap drive แรงขบชนแกส แรงดนในแหลงกกเกบทเกดจากการขยายตวของชนแกส และแกสทละลายอยในชนนามน 21/56

32. gas–cut mud โคลนปนแกส โคลนเจาะทไหลกลบจากกนหลม ลกษณะนม มฟองแกส และมความหนาแนนลดลงเนองจากแกสจากชนหนเขามาผสมอย ด drilling mud ประกอบ

33. gaseous transfer การถายโอนแกส การทแกสแยกตวออกจากแมกมา และนาพาธาตและสารตาง ๆ ไปสะสมตวอยตอนบนของแมกมาซงเปนบรเวณทมความดนตากวา

34. gasification การแปรสภาพเปนแกส

กรรมวธในการเปลยนสภาพเชอเพลงธรรมชาตในรปของแขงหรอของเหลวใหเปนแกส เชน จากถานหน หนนามน นามน ใหเปนแกส ในบางประเทศใชกระบวนการนกบเหมองถานหนใตดน

35. gas-oil contact (GOC)

รอยตอแกส-นามน (จโอซ)

รอยสมผสระหวางแกสกบนามนดบในชนกกเกบ

36. gas–oil ratio (GOR) อตราสวนแกสตอนามน (จโออาร)

๑. ปรมาณแกสทผลตไดเปนลกบาศกฟตตอปรมาณนามนเปนบารเรลจากหลมผลตนามนดบ ๒. อตราสวนของปรมาณแกสตอนามนดบเปนลกบาศกฟต

339

ตอบารเรลในแหลงกกเกบ 37. gasoline; gasolene แกโซลน ปโตรเลยมทกลนแลวมจดเดอดระหวาง ๓๐-๑๘๐ องศา

เซลเซยส ประกอบดวยไฮโดรคารบอนทมอะตอมของคารบอน ๔-๑๐ อะตอม มกเรยกกนโดยทวไปวา นามนเบนซน

38. gasoline– range hydrocarbon

ไฮโดรคารบอนชวงแกโซลน

ไฮโดรคารบอนชนดเบาทมอะตอมของคารบอน ๔-๗ อะตอม แตอาจมคารบอน ๘-๑๐ ปนไดเลกนอย สารประกอบชนดนมกเกดในหนตนกาเนดทมความสมบรณพรอมใหปโตรเลยม

39. gastrolith; gizzard stone; stomach stone

กรวดในกระเพาะ กอนกรวดหรอกอนหนทถกขดสจนมนกลมมน พบในทองของซากดกดาบรรพสตวมกระดกสนหลง โดยเฉพาะสตวเลอยคลาน สนนษฐานวา สตวบกใชในการบดอาหาร สวนสตวเลอยคลานทะเลอาจใชเปนเครองชวยในการทรงตว

40. gastropod หอยกาบเดยว สตวพวกหอย จดอยในชนแกสโทรโพดา ลกษณะเฉพาะคอ มหวทประกอบดวยตาและหนวดเหนชดเจน เปลอกมลกษณะเปนฝาเดยวเนอปน ปลายขางหนงเปนยอดปด บางครงเปลอกจะมลกษณะบดเปนเกลยว ไมมลกษณะสมมาตร และไมมผนงแบงหอง มชวงอายตงแตยคแคมเบรยนตอนปลายถงปจจบน

41. gas-water contact (GWC)

รอยตอแกสกบนา (จดบเบลยซ)

ผวสมผสระหวางชนแกสซงอยดานบนกบนาซงอยดานลางในชนกกเกบ 28/56

42. geanticline; geoanticline

ธรณโคงตว ลกษณะโคงตวของพนทในบรเวณกวางมาก เปนการโคงตวทมลกษณะคลายสงกะสลกฟกทถกดนใหโคงขน คอมลอนขนาดตาง ๆ กนภายในบรเวณพนททโกงขนนน ลกษณะ

340

ธรณโคงตวนมกเกดในบรเวณทมหนชนสะสมในธรณแอนตว ด geosyncline ประกอบ

43. Geiger counter เครองนบไกเกอร มรป เครองมอสาหรบตรวจวดรงสบตาและแกมมา เปนหลอดแกวรปทรงกระบอก บรรจดวยแกสทเปนสวนผสมของอารกอนรอยละ ๙๐ และเอทลแอลกอฮอลรอยละ ๑๐ ความดนแกส ๒-๑๐ เซนตเมตรปรอท ทแกนกลางหลอดตามแนวยาวมลวดทงสเตนขงไว ทาหนาทเปนขวไฟฟาบวก และมกระบอกทองแดงซอนอยภายในหลอดแกว ทาหนาทเปนขวไฟฟาลบ ความตางศกยไฟฟาระหวางขวบวกและขวลบอยระหวาง ๘๐๐-๒,๐๐๐ โวลต สามารถตรวจวดหรอนบรงสไดเนองจากการแตกตวเปนไอออนของแกสเมอรงสผานเครองมอไป ความตางศกยไฟฟาทสงระหวางขวบวกและขวลบทาใหอเลกตรอนมอตราเรงสงขน เกดการแตกตวเปนไอออนมากขนจากการชนกนของอเลกตรอนกบอะตอมและโมเลกลทเปนกลาง จนกระทงมการปลอยประจไฟฟาออกมาผานความตานทานไฟฟาเกดกระแสไฟฟาจานวนมากขนในชวงเวลาสน ๆ เรยกวา พลส (pulse) เมอขยายขนาดของพลสใหใหญขนดวยวงจรอเลกทรอนกส ทาใหสามารถนบรงสบตาและแกมมาทวงผานเขามาในเครองนบไกเกอรได เครองมอนใชสารวจหาแหลงแรกมมนตรงส มความหมายเหมอนกบ Geiger-Mueller counter

44. Geiger-Mueller เครองนบไกเกอร-มล ด Geiger counter

341

counter เลอร

45. gem อญมณ ดคาอธบายใน gemstone 46. gemmology;

gemology

อญมณวทยา ศาสตรและการศกษาเรองรตนชาตทเกยวกบกาเนดและแหลงกาเนด ความหมาย คณลกษณะ การตรวจวเคราะหและวจย การจดลาดบคณภาพ และการประเมนราคา

47. gemstone รตนชาต แรหรอหนบางชนด หรออนทรยวตถธรรมชาตทนามาเจยระไน ตกแตง หรอแกะสลก เพอใชเปนเครองประดบ มความงาม ทนทาน และหายาก โดยปรกตแบงเปน ๒ กลมใหญ คอ เพชร (diamond) และ พลอย (coloured stone) ซงหมายถงอญมณทกชนดยกเวนเพชร หากผานการตกแตงหรอเจยระไนแลว เรยกวา อญมณ (gem) ในทางการคาไมอาจแยกศพท gem และ gemstone ออกจากกนได และมกใชแทนกน

48. gena; cheek แกม(ไทรโลไบต) ด cheek; gena

49. genal angle มมแกม มมทอยดานขางตอนลางทง ๒ ดานของสวนหวไทรโลไบต โดยทวไปมมนจะเปนทเกดของหนามแหลมยาวยนลงมาดานลางไปตามแนวของลาตว หนามนเรยกวา หนามแกม (genal spine) ด facial suture ประกอบ

342

50. genal spine หนามแกม ดคาอธบายใน genal angle

51. general base level ระดบอยตวทวไป ด ultimate base level 52. general exploration การสารวจทวไป การสารวจเพอแยกแยะแหลงแรทพบแลวในเบองตน วธการท

ใชรวมถงการทาแผนทธรณวทยา เกบตวอยาง ขดรองสารวจ เจาะสารวจ เพอกาหนดคาเบองตนของปรมาณและชนดของแร ซงอาจรวมถงการทดสอบทางวทยาแรในหองปฏบตการ และประมาณคาอยางจากด โดยอาศยวธการตรวจทางออม ขนตอนนมวตถประสงคเพอสรางลกษณะทางธรณวทยาทสาคญของแหลงแรทจะเปนสงชบอกถงความตอเนองของแหลงแร และสามารถประเมนขนาด รปราง โครงสราง และความสมบรณของแรในเบองตนได ขอมลในขนนเพยงพอทจะใชในการตดสนใจวา ควรดาเนนการศกษาความเปนไปไดเบองตนในการลงทนทาเหมอง หรอสารวจแหลงแรขนละเอยดตอไปหรอไม

53. generic -สกล คาทเกยวกบสกล ด genus ประกอบ

343

54. genetic -พนธกรรม คาทเกยวของกบความสมพนธทเกดจากการมตนกาเนดรวมกน หรอลกษณะรปรางทมความเกยวของกนทางพนธกรรม

55. genetic pan ชนดานตามธรรมชาต ชนดานทเกดตามธรรมชาตซงทาใหสภาพนาซมผานไดของดนตาหรอชาลง มอนภาคขนาดเลกเปนจานวนมาก และชนดนนมสมบตทางกายภาพและเคมแตกตางจากชนดนขางบนและขางลางอยางชดเจน เชน ชนดานดนเหนยว ชนดานเปราะ

56. genetics พนธศาสตร วชาทศกษาถงพนธกรรมของสงมชวตซงเกยวกบสวนสาคญและกระบวนการถายทอดลกษณะตาง ๆ จากชวรนหนงไปสอกชวรนหนง

57. genomorph ๑. รปพนธกรรม สมาชกในสกลหนงซงมแนวววฒนาการขนพนฐานบางอยางแตกตางไปจากลกษณะรปรางดงเดมตามระยะเวลาทผานไป

58. genomorph ๒. ชนดรปเดยวกน ๒.๑ กลมของชนดทมลกษณะภายนอกเหมอนกนแตไมมความสมพนธใกลชดกน ๒.๒ สกลรปเดยวกน ด form genus; form-genus ขอ ๒.๒ ประกอบ

59. genotype จโนไทป, แบบฉบบพนธกรรม

๑. ด type species ๒. ในทางพนธศาสตร หมายถงโครงสรางทางพนธกรรมของสงมชวตหรอชนด (species) หนง ซงแตกตางจากลกษณะทมองเหนภายนอก ด biotype ประกอบ

60. genus สกล ขนหรอลาดบหนงของการจดจาแนกชนดของพชและสตว

344

อยระหวางวงศ (family) และชนด (species) ชอสกลเปนทวนาม เขยนขนตนดวยตวพมพใหญ ตามหลงดวยชอชนดซงขนตนดวยตวพมพเลก ด subgenus และ taxonomy ประกอบ

61. geoanticline; geanticline

ธรณโคงตว ด geanticline; geoanticline

62. geoarchaeology โบราณคดธรณ สาขาวชาทางโบราณคดทสมพนธกบประเดนและวธการทางธรณศาสตร

63. geobiology ธรณชววทยา วทยาศาสตรทรวมธรณวทยากบชววทยาเขาดวยกน เพอศกษาความสมพนธระหวางชวภาค และธรณภาค หรอบรรยากาศ ซงตองอาศยความรเกยวกบสาขาวชาตาง ๆ เชน บรรพชวนวทยา จลชววทยา วทยาแร ชวเคม ตะกอนวทยา พนธศาสตร ธรณเคม วทยาศาสตรกายภาพ และวชาเกยวกบชนบรรยากาศ

64. geobotanical prospecting

การสารวจธรณพฤกษศาสตร

การสารวจแหลงแรและทรพยากรธรณโดยการสงเกตพนธพชชนดจาเพาะหรอพนธพชชนา (indicator species) ทสามารถเตบโตไดเฉพาะในพนททมปรมาณของโลหะชนดหนงหรอหลายชนดสงผดปรกต พนธพชชนดทมลกษณะผดปรกต หรอชนดทมสโดดเดน ซงเปนตวบงชถงสวนประกอบของดนและความลก ตลอดจนศลาวทยาของหนฐาน ด biogeochemical prospecting ประกอบ

65. geochemical วฏจกรธรณเคม ลาดบเหตการณทมการเคลอนยายถายเทหรอแลกเปลยนธาตตาง ๆ ในระหวางการเกดวฏจกรหน โดยเรมจากแมก

345

cycle มาเปลยนไปเปนหนอคน จากหนอคนผพงเปนตะกอน จากตะกอนเปลยนเปนหนตะกอน และหนตะกอนแปรสภาพเปนหนแปรตามลาดบ จากนนเปลยนไปเปนหนมกมาไทต และจากหนมกมาไทตเปลยนกลบไปเปนแมกมาซงเปนจดเรมตน นอกจากนยงมวฏจกรยอย ไดแก ตะกอนเปลยนเปนหนตะกอน และจากหนตะกอนผพงกลบไปเปนตะกอนอก ด rock cycle ประกอบ

66. geochemical exploration; geochemical prospecting

การสารวจทางธรณเคม

การคนหาแหลงแรชนดตาง ๆ และแหลงปโตรเลยมทมคณคาทางเศรษฐกจ โดยการพจารณาจากคาผดปรกตของธาต และไฮโดรคารบอนในวสดตาง ๆ บนผวดน โดยวธการทางธรณเคมและอน ๆ ทเหมาะสม

67. geochemical facies ชดลกษณธรณเคม ลกษณะสภาพทางธรณวทยาพนผวบรเวณตาง ๆ ทสามารถจาแนกหรอแบงแยกไดโดยใชพนฐานทางดานสวนประกอบของธาตสวนนอย ดานกมมนตรงส หรอดานสมบตทางธรณเคมอน ๆ

68. geochemical fossil ซากดกดาบรรพธรณเคม

ด biological marker; biomarker

69. geochemical prospecting; geochemical exploration

การสารวจทางธรณเคม

ด geochemical exploration; geochemical prospecting

70. geochemical prospection

เปาสารวจธรณเคม บรเวณพนทเปาหมายเพอการคนหาตาแหนงของแหลงกกเกบปโตรเลยมโดยการวเคราะหไฮโดรคารบอนในตวอยางดนหรอตะกอน หรอโดยวธการทางธรณเคมอนๆ

346

เพอคนหาแหลงแร 71. geochemistry* ธรณเคม วชาประยกตทใชความรทางเคมเขาประกอบกบธรณวทยา

เพอยงประโยชนแกมนษย เปนตนวา การคนหาแหลงแร 72. geochromatography จโอโครมาโทกราฟ กระบวนการทเกดขนระหวางการเคลอนยายปโตรเลยมใน

ชนหนโดยแรดนและสารอนทรยจะเปนตวขดขวางองคประกอบบางชนดของปโตรเลยม ซงเปนผลใหปโตรเลยมมไฮโดรคารบอนอมตวมากขน

73. geochron ธรณกาล ชวงของเวลาทางธรณวทยาซงสอดคลองกบหนวยลาดบชนหนตามลกษณะหนหนวยหนง ๆ

74. geochronologic interval

ชวงธรณกาล ชวงเวลาระหวางการเกดเหตการณทางธรณวทยา ๒ ครง

75. geochronologic unit; geologic-time unit; time unit

หนวยธรณกาล ด geologic-time unit; geochronologic unit; time unit

76. geochronology ธรณกาลวทยา วชาวาดวยการหาอายและพจารณากาหนดลาดบกาลของเหตการณทางธรณวทยาในประวตโลก

77. geochronometry การวดอายทางธรณกาล

การหาอายทางธรณวทยาโดยใชเครองมอ เชน การวดหาอายทางกมมนตรงส อายทไดจะเปนอายสมบรณ ด radiometric dating ประกอบ

78. geocosmology ธรณเอกภพวทยา วชาวทยาศาสตรทวาดวยการกาเนดและประวตโลก รวมทงสมบตของดาวเคราะห เชน รปรางมวล ความหนาแนน สนามแมเหลก การหมน ตาแหนงขวดาวเคราะห อทธพลของ

347

ระบบสรยะ กาแลกซ และเอกภพ ตอกระบวนการพฒนาโลก และผลการกระทบระหวางวสดของโลกและเอกภพ

79. geode จโอด กอนทรงมนหรอมวลสารพอกทภายในกลวงหรอเปนโพรง อาจพบขนาดโตกวา ๓๐ เซนตเมตร มลกษณะสาคญคอ ผนงโพรงเคลอบหรอมวงลายชนของแคลไซตหรอควอตซ สวนมากมกอยในรปของซลกาจรณผลกซงอาจเปนชนของคาลซโดนหรออะเกตกได บางกอนอาจมผลกทมยอดพงสภายในซงมกเปนผลกของควอตซหรอแคลไซต แรอนทอาจพบในจโอดไดแก ไลมอไนต โคเลมาไนต เซเลสไทต และแบไรต จโอดพบในหนปนบางชนดและหนภเขาไฟ อาจพบในหนดนดานบาง ในประเทศไทยพบมากในหนภเขาไฟ ตาบลลานารายณ อาเภอชยบาดาล จงหวดลพบร จโอดตางจากวก (vug) ซงเปนชองวางจากการละลายหรอทมอยแตเดมในสายแรหรอหน และอาจมผลกบรรจอยดวย และตางจากดรสตรงทจโอดหลดรวงแยกจากหนทเกดอยได และมผลกแรตางชนดกบของหนทลอมรอบ ด druse และ vug ประกอบ

80. geodesy จออเดซ ๑. การคานวณทางคณตศาสตรเพอศกษารปทรง สนามความโนมถวง และสนามแมเหลกของโลก โดยหาตาแหนงของจดใด ๆ บนพนโลกเปรยบเทยบกบระบบทใชอางอง ๒. การสารวจเพอหาคาตอบทางวทยาศาสตรทเกยวของกบรปรางและมตของโลก

348

81. geodetic survey ๑. การสารวจทางภมมาตรศาสตร

การสารวจวดเนอทของพนทขนาดใหญ โดยใชกระบวน การสารวจวดทางภมมาตรศาสตรเพอหาตาแหนงทถกตองแนนอนของจดหลกทจะใชเปนจดควบคมตาแหนงสาหรบการสารวจวดโครงขายอน ๆ ตอไป

82. geodetic survey ๒. หนวยงานสารวจทางภมมาตรศาสตร

องคกรทมหนาทในการสารวจทางภมมาตรศาสตร

83. geodetic surveying งานสารวจทางภมมาตรศาสตร

การปฏบตงานสารวจเพอหาขอมลเกยวกบขนาดและรปทรงสณฐานของโลก และการแกคาเกยวกบความโคงของผวโลก ใชปฏบตในบรเวณทมพนทขนาดใหญและมระยะทางยาวมาก

84. geographic north ทศเหนอภมศาสตร ด true north

85. geohazard; geologic hazard

ภยพบตธรณ, ธรณพบตภย

สภาพหรอปรากฏการณทางธรณวทยาทนาความเสยหายหรอแสดงถงความเสยง หรอมแนวโนมทจะเปนอนตรายตอชวตและทรพยสน ซงอาจเกดตามธรรมชาต เชน แผนดนไหว และภเขาไฟระเบด หรอเกดจากการกระทาของมนษย เชน แผนดนทรด และการรกลาของนาเคมจากการสบนาบาดาล

86. geohydrology ธรณอทกวทยา อทกวทยาแขนงหนงซงเกยวกบนาในระดบทอยใตพนดน

87. geoid จออยด ๑. รปทรงสมมตแบบหนงของโลก ผวพนของรปทรงนไดจากการสมมตใหเปลอกโลกมระดบเทากบระดบทะเลปานกลางขณะทรงตวอยนง และใหเสนจออยดลอดใตพนทวปไปเชอมตอกนทวทงโลก ลกษณะผวพนของจออยดจะเปนแบบลกคลน เนองจากแรงดงดดของโลกในระหวางบรเวณทเปน

349

ทวปกบบรเวณทเปนมหาสมทรไมเทากน ผวพนของรปทรงสวนทเปนทวปจงสงกวาผวพนของรปทรงสวนทเปนมหาสมทร ด spheroid ประกอบ ๒. พนผวโลกสมมตทใชเปนระดบอางองสาหรบการสารวจวดคาความโนมถวง จดทกจดบนพนผวนมคาความตางศกยของความโนมถวงเทากนหมด และมคาใกลเคยงกบความตางศกยทวด ณ ระดบนาทะเลปานกลาง

88. geoisotherm; geotherm; isogeotherm

เสนอณหภมภายในโลกเทา

ด isogeotherm; geoisotherm; geotherm

89. geologic age อายทางธรณวทยา ๑. ชวงระยะเวลาทซากดกดาบรรพหรอเหตการณหรอลกษณะทางธรณวทยาไดปรากฏหรอเกดขน ซงใชในการจดทามาตราธรณกาล (geologic time scale) แสดงไดทงอายสมบรณ คอระบไดเปนป และอายเปรยบเทยบ ๒. ชวงระยะเวลาทยาวนานมากในประวตทางธรณวทยา (geologic history) ซงแตกตางจากชวงระยะเวลาในปจจบนหรอในประวตศาสตร ด geologic history ประกอบ

90. geologic column; stratigraphic column

ภาพตงลาดบชนหน ๑. แผนภาพซงสวนใหญประกอบกนขนเปนรปแนวตงแสดงถงลาดบของหนวยลาดบชนหนและชนตะกอนของพนทใด ๆ ซงอาจเจาะจงเฉพาะทหรอคลมภาคพน เพอชใหเหนถงความสมพนธของลาดบหนวยชนหนและชนตะกอนกบหนวย

350

ยอยของธรณกาล ด columnar section ประกอบ ๒. ลาดบชนหนและชนตะกอนทแสดงในรปของแผนภาพ ด geologic section ประกอบ

91. geologic high บรเวณธรณสง โครงสรางธรณวทยาทสงกวาบรเวณรอบ ๆ มกใชเรยกในแหลงนามน

92. geologic history ประวตทางธรณวทยา เรองราวความเปนมาของโลกและสงมชวตทอาศยอยบนโลกตลอดชวงเวลาธรณกาล รวมทงสภาวะทางเคม ฟสกส ชววทยา ซงไดเกดขนบนโลกหรอในโลก กระบวนการตาง ๆ ซงทาใหเกดเปนสภาวะดงกลาว และเหตการณตาง ๆ ทเกดขนกบสวนใดสวนหนงของโลกนบตงแตกาเนดโลกจนถงปจจบน มความหมายเหมอนกบ earth history ด geologic time ประกอบ

93. geologic section ภาคตดธรณ ๑. ลาดบชนของหนวยหนใด ๆ ทพบในพนททกาหนด ไมวาจะเปนบนพนผวหรอใตผวดน เชน จากหลมเจาะหรออโมงคเหมองแนวตง หรอเปนภาพแทงลาดบชนหนเฉพาะท มความหมายเหมอนกบ stratigraphic section ๒. ทางธรณวทยาหมายถง ภาคตด (section)

94. geologic thermometer; geothermometer

มาตรความรอนใตพภพ

ด geothermometer; geologic thermometer

95. geologic time ธรณกาล ชวงเวลาตงแตการสนสดของกระบวนการกอเกดโลกจนถง

351

จดเรมตนของประวตศาสตร ซงมนษยไดบนทกไวเปนครงแรก ธรณกาลเปนชวงเวลาหนงทยาวนานมากในประวตทางธรณวทยา ซงสามารถศกษาไดจากขอมลในลาดบชนหน และไมอาจหาขอบเขตทแนนอนได

96. geologic time scale มาตราธรณกาล การลาดบอายทางธรณวทยา โดยเรมตงแตโลกมกาเนดประมาณไดกวา ๔,๖๐๐ ลานปมาแลว ระหวางนนมการเปลยนแปลงใหญและยอยทงในเรองการเปลยนแปลงทางโครงสรางของโลกและชวประวต เพอความสะดวกนกวทยาศาสตรจงไดแบงธรณกาลออกเปนบรมยค (eon) มหายค (era) ยค (period) สมย (epoch) ชวงอาย (age) และรน (chron) ตามลาดบ 42/55

97. geological correlation

การเทยบสมพนธทางธรณวทยา

การแสดงใหเหนวาสภาพทางธรณวทยา ๒ บรเวณหรอมากกวาในพนทตางกนมลกษณะสอดคลองกน การเทยบสมพนธมหลายชนดตามลกษณะทเนน เชน การเทยบสมพนธชนหนตามลกษณะหน (lithologic correlation) คอ การแสดงใหเหนวาชนหนทนามาเทยบกนนน มลกษณภาพของหนและตาแหนงในลาดบชนหนสอดคลองกน การเทยบสมพนธชนซากดกดาบรรพ (correlation of two fossil beds) คอ การแสดงใหเหนวาชนซากดกดาบรรพทงสองมซากดกดาบรรพและตาแหนงในลาดบชนหนสอดคลองกน

352

การเทยบสมพนธกาลเวลา (chronocorrelation) คอ การแสดงใหเหนวาชนหนทนามาเทยบกนนนมอายและตาแหนงในลาดบชนหนสอดคลองกน

98. geological sample; sample

ตวอยางทางธรณวทยา

หนวยตวแทนของหมวดหน ของเหลว สนแร ซากดกดาบรรพ หรอวสด สาหรบการจดแสดงหรอการวเคราะหในหองปฏบตการเทานน

99. geologic-time unit; geochronologic unit; time unit

หนวยธรณกาล หนวยทใชในการจดลาดบเวลาตอเนองในประวตทางธรณวทยาใหสอดคลองกบหนวยลาดบชนหนตามอายกาล (chronostratigraphic unit) หนวยธรณกาลแตละหนวยแบงแยกกนตามเหตการณซงมการจดลาดบจากหนวยใหญเปนหนวยยอยลงไปเรอย ๆ คอ บรมยค (eon) มหายค (era) ยค (period) สมย (epoch) และชวงอาย (age) ด time-stratigraphic unit ประกอบ

100. geology ธรณวทยา วทยาศาสตรแขนงหนงซงเกยวของกบประวตของโลก สสารทเปนองคประกอบของโลก และสงมชวตบนพนโลก โดยเฉพาะอยางยงทปรากฏรองรอยอยในหนตาง ๆ ธรณวทยาม ๓ สาขาหลกทเดนชดคอ ๑. ธรณวทยาโครงสรางหรอธรณแปรสณฐาน ซงศกษาถงรปราง การจดตว และโครงสรางทางธรณวทยาของหนตาง ๆ ภายในโลก ๒. ธรณวทยาพลวต ศกษาเกยวกบสาเหตและกระบวนการตาง ๆ ททาใหเกดการเปลยนแปลงทางธรณวทยา ๓. ธรณประวต ศกษาเกยวกบการลาดบเหตการณทาง

353

ธรณวทยาตามประวตเหตการณของโลกมสาขายอยอน ๆ คอ –เศรษฐธรณวทยา ซงเกยวของกบการประยกตวทยาศาสตรในทางความสมพนธและการประกอบการทางอตสาหกรรม –กฎหมายทางธรณวทยา การประยกต การดาเนนการทางกฎหมายของขอเทจจรงและหลกทางธรณวทยา โดยเฉพาะอยางยงในสาขาวทยาแร เศรษฐธรณวทยา และธรณวทยาเหมองแร –ธรณวทยาเหมองแร ซงเปนสาขาหนงของเศรษฐธรณวทยา เกยวของกบการประยกตขอเทจจรงทางธรณวทยาและหลกทางดานเหมองแร –ธรณวทยาลาดบชนหน ศกษาการลาดบชนของหนทเกดจากการสะสมตวระหวางกาลเวลาทางธรณวทยา ด earth science, historical geology และ physical geology ประกอบ

101. geomagnetic field; earth’s magnetic field

สนามแมเหลกโลก ด earth’s magnetic field; geomagnetic field

102. geomagnetic reversal; reversal

การกลบขว ด reversal; geomagnetic reversal

103. geomagnetism; earth magnetism;

สภาพแมเหลกโลก ปรากฏการณแมเหลกทเกดขนเนองจากโลกและบรรยากาศของโลกรวมถงการศกษาปรากฏการณเหลานดวย

354

terrestrial magnetism

104. geomicrobiology ธรณจลชววทยา วทยาศาสตรซงรวมธรณวทยากบจลชววทยาเขาดวยกน เพอศกษาความสมพนธระหวางจลชพกบสงแวดลอมทเปนอนนทรย เชน หนชน นาบาดาล นามน

105. geomorphology; physiomorphology

ธรณสณฐานวทยา วชาทวาดวยการศกษาพนผวของโลก ซงประมวลทงรปราง ธรรมชาต กระบวนการกาเนด การปรบตวของพนผวโลก ตลอดจนความเปลยนแปลงทพบเหนในปจจบน

106. geophone จโอโฟน เครองมอชนดหนงใชรบคลนความไหวสะเทอนบนพนดน ด hydrophone ประกอบ

107. geophysical exploration; geophysical prospecting

การสารวจทางธรณฟสกส

การวดสมบตทางฟสกสของหนใตพนดนและแปลความหมายออกมาเปนลกษณะธรณวทยา มเปาหมายทางเศรษฐกจเพอคนหาแหลงเชอเพลง แหลงนา หรอแหลงแร โดยการวดเวลาการเดนทางของคลนไหวสะเทอน วดความตางศกยไฟฟา ความเขมสนามแมเหลก ความโนมถวง อณหภม และอน ๆ มความหมายเหมอนกบ applied geophysics 21/56

108. geophysical survey การสารวจวดทางธรณฟสกส

การสารวจดวยวธการทางธรณฟสกส ซงสารวจวดสมบตทางฟสกสของหนใตพนดน ไดแก อานาจแมเหลก ความโนมถวง สภาพตานทานไฟฟา สภาพนาไฟฟา ความเรวคลนไหวสะเทอน และความเขมของกมมนตรงส เปนตน 21/56

355

109. geophysics* ธรณฟสกส การศกษาโลกโดยใชวธการทางฟสกส โดยทวไปพนฐานการศกษาธรณฟสกสรวมถงการศกษาสมบตและกระบวนการทางธรรมชาตทเกยวของกบภาคพนดน อทกภาค บรรยากาศ ความสมพนธระหวางโลกกบดวงอาทตย ธรณฟสกสนยงมวชาเฉพาะอกหลายแขนง เชน วทยาแผนดนไหว (seismology) ธรณฟสกสแปรสณฐาน (tectonophysics) ธรณฟสกสเชงวศวกรรม (engineering geophysics) คานบางทใชหมายรวมถงการใชเครองมอตาง ๆ ศกษาดวงจนทรและดาวเคราะหดวย

110. geopolymer พอลเมอรธรณ พอลเมอรทเกดขนโดยกระบวนการทางธรณวทยา ซงเปนผลจากการรวมตวกนทางเคมของโมเลกลขนาดเลกและพอลเมอรชวภาพ (biopolymer) ทสลายตว พอลเมอรธรณประกอบดวยกรดฟลวก (fulvic acid) กรดฮวมก (humic acid) และ เค อโรเจน

111. geoscience ธรณศาสตร วชาทศกษาเกยวกบธรณวทยาและวทยาศาสตรโลก ด earth science และ geology ประกอบ

112. geostatic pressure ความดนธรณสถต ความดนในแนวดง ณ จดใด ๆ ในเปลอกโลก ซงเกดจากนาหนกกดทบของชนหนทอยดานบน ด lithostatic pressure ประกอบ

113. geosyncline ธรณแอนตว ภมภาคของโลกสวนทแอนตวลงลกจนเกดเปนทรองรบนาและสะสมสงทบถมจานวนมากมายจากผวโลกได การสะสมในบรเวณนดาเนนไปตามชวงเวลาทางธรณทยาวนานมาก พรอม ๆ กบพนดนทรองรบสงทบถมทรดตาลงทละนอย ๆ

356

ดวย จงทาใหชนหนทสะสมในบรเวณนหนามาก นอกจากน ยงมกมหนภเขาไฟสะสมปะปนดวยเสมอ หนชนในธรณแอนตวหลายแหงตอมาไดโคงตวเกดเปนภเขาในลกษณะทมลอนหลายขนาดอยในธรณโคงตว (geanticline) ซงเปนโคงใหญ ภเขาทเกดในลกษณะน ไดแก เทอกเขาแอปพาเลเชยน (Appalachian Mountain) ซงอยทางดานตะวนออกของอเมรกาเหนอ

114. geotechnical engineering

วศวกรรมธรณเทคนค ด geotechnics; geotechnique 31/56

115. geotechnics; geotechnique

เทคนคธรณ การประยกตวธการทางวทยาศาสตรและหลกการทางวศวกรรมมาใชในการหาขอมล แปลความ และการใชความรทางวสดในเปลอกโลกเพอแกปญหาทางวศวกรรม ซงการใชประโยชนเหลานครอบคลมไปถงวชากลศาสตรหน กลศาสตรดน ธรณวทยา ธรณฟสกส อทกธรณวทยา และวทยาศาสตรอนทเกยวของ มความหมายเหมอนกบ geotechnical engineering 31/56

116. geotechnology เทคโนโลยธรณ การศกษาดานวศวกรรมและธรณวทยาประยกต เพอเรยนรพฤตกรรมการตอบสนองของมวลวสดทางธรณทมตอแรงภายนอก เชน แรงโนมถวง แรงจากกระบวนการแปรสณฐาน และแรงจากการกระทาของมนษย ซงการศกษานจะเขาไปเกยวของกบงานดานวศวกรรมโยธา วศวกรรมเหมองแร และธรณวศวกรรม 31/56

117. geotectonics ธรณแปรสณฐาน การแปรสณฐานทมขนาดกวางใหญหรอขนาดไพศาล

357

30,31/56

118. geotherm; geoisotherm; isogeotherm

เสนอณหภมภายในโลกเทา

ด isogeotherm; geoisotherm; geotherm

119. geothermal energy พลงงานความรอนใตพภพ

พลงงานทไดจากความรอนภายในโลก

120. geothermal gradient ลาดความรอนใตพภพ อตราการเปลยนแปลงอณหภมตามความลก มหนวยเปนองศาเซลเซยสตอเมตรหรอกโลเมตร ซงมคาแตกตางกนไปในแตละพนทของโลก ขนอยกบอตราการไหลเวยนความรอนภายในโลก และสภาพการนาความรอนของหนชนดตาง ๆ โดยทวไปคาเฉลยของลาดความรอนหรอลาดอณหภมมคา ๒๕-๓๐ องศาเซลเซยสตอความลก ๑ กโลเมตรทเพมขนหรอลดลง มความหมายเหมอนกบ thermal gradient และ temperature gradient

121. geothermal heat flow

การไหลถายความรอนใตพภพ

ปรมาณพลงงานความรอนเปนแคลอรทไหลออกมาจากภายในโลกตอพนทหนงตารางเซนตเมตรในเวลา ๑ วนาท โดยทวไปมคาเฉลยประมาณ ๑.๕ ๐.๑๕ ไมโครแคลอรตอพนท ๑ ตารางเซนตเมตรตอวนาท หรอเทากบ ๑.๕ หนวยการไหลถายของความรอน (heat-flow unit) การไหลของความรอนสาหรบหนอคนมสหสมพนธแบบเสนตรงระหวางความรอนทเกดในหนอคนกบการไหลของความรอนทผวโลก ความรอนในหนอคนเกดมาจากแรยเรเนยม

358

โพแทสเซยม และทอเรยม มความหมายเหมอนกบ heat flow

122. geothermometer; geologic thermometer

มาตรความรอนใตพภพ

๑. เทอรโมมเตอรแบบหนงทใชวดอณหภมในหลมเจาะหรอในตะกอนใตทะเลลก ๒. แรหรอหนทบงบอกถงชวงอณหภมเมอตอนเกด

123. geothermometry การวดความรอนใตพภพ

๑. การศกษาเกยวกบความรอนของโลก ซงรวมถงผลกระทบตาง ๆ ทเกดจากกระบวนการทางฟสกสและเคม ๒. การวดอณหภม ณ จดสมดลทางเคมของหน แร หรอสารหลอมเหลว

124. geyser ไกเซอร, กยเซอร พนารอนทมกาลงอดดนของนาแรงมากจนทาใหพงสงเปนพก ๆ บางแหงพงขนสงกวา ๕๐ เมตร กม ตวอยางของพนารอนทมชอมากไดแก พนารอนในวนอทยานเยลโลวสโตน ในสหรฐอเมรกา และพนารอนในประเทศไอซแลนด

125. geyser pipe กยเซอรไพป ทอแคบ ๆ หรอบอแคบ ๆ ของพนารอนทขยายตอจากสระพนารอนลงไปขางลาง มความหมายเหมอนกบ pipe ๒ 29,30/56

126. geyserite ไกเซอไรต, กยเซอไรต

ด siliceous sinter

127. GGG จจจ วสดสงเคราะหชนดหนงของกลมแรการเนต มสตรเคม Gd3Ga5O10 ผลกอยในระบบหรอสามแกนเทา มกเปนเสนใย หรอเนอสมานแนน เปนเมด สวนใหญไมมส หรออาจมสอน ๆ บาง วาวแบบแกวถงแบบเพชร ความแขง ๖.๕-๗.๕

359

ความถวงจาเพาะ ๗.๐๕ เดมใชเปนเพชรเทยมในอตสาหกรรมอญมณ ปจจบนนยมใชควบกเซอรโคเนยมากกวาจจจ คาวา GGG ยอมาจาก gadolinium gallium garnet ด diamond stimulant; diamond substitute ประกอบ

128. giantism; gigantism สภาพรางยกษ ด gigantism; giantism

129. Gibbs’ phase rule กฎเฟสของกบส กฎหนงในวชาเคมกายภาพซงกลาววา ในระบบสมดลใด ๆ จานวนระดบขนความเสร [F] จะเทากบผลตางระหวางจานวนสวนประกอบ [C] กบจานวนเฟส [P] บวกดวยสอง ซงเขยนสญลกษณไดดงน F = [C - P] + 2 เชน ในระบบทมนาแขง นา และไอนา ซงมสวนประกอบชนดเดยวเปนนา และมสามเฟส (ของแขง ของเหลว และแกส) เมอนาจานวนสวนประกอบและจานวนเฟสไปแทนคาในสตรจะไดศนย ดงนนระบบนมระดบขนความเสรเปนศนย กฎนใชในการคาดการณความสมพนธระหวางเฟสเมอระบบอยในสภาวะสมดลตามเงอนไขทางฟสกส ไดแก อณหภม และความดน กฎนทาใหสามารถสรางแผนภาพเฟสเพอใชในการแปลความหมายลกษณะกระบวนการตกผลกของหนหลอมเหลวไดมความหมายเหมอนกบ phase rule

130. gigantism; giantism สภาพรางยกษ รปรางของสงมชวตซงมขนาดใหญโตเดนกวาขนาดปรกตทวไปของสงมชวตชนดเดยวกน เกดจากการเจรญเตบโตทเกนขนาด

360

131. gilsonite กลโซไนต ด uintahite

132. girdle ๑. สวนโอบ สวนทเหลอมกนของฝาทงสองของโครงรางไดอะตอม ด frustule ประกอบ

133. girdle ๒. กระดกโอบ โครงกระดกของสตวมกระดกสนหลงทเชอมตอระหวางขาหนาหรอขาหลงกบโครงกระดกแกนของลาตว เชน กระดกไหล กระดกสะโพก

134. girdle ๓. สวนขอบ บรเวณพนทเลก ๆ ทเปนรอยตอระหวางสวนหนา (crown) และสวนฐาน (pavilion) ของรตนชาตทเจยระไนแบบหนาเหลยมหรอแบบแฟนซ ดรปประกอบ รป เจยระไนแบบหนาเหลยม

135. girdle of fire; ring of fire

วงแหวนไฟ ด circum–Pacific belt

136. gitology กาเนดสนแรวทยา การศกษากาเนดของแหลงสนแรในความหมายดานกวาง รวมถงเคมอณหพลวต ศลาวทยา และดานเศรษฐศาสตร เปนคาทนยมใชกนมากในยโรป

137. gizzard stone; gastrolith; stomach stone

กรวดในกระเพาะ ด gastrolith; gizzard stone; stomach stone

138. glabella แกนหว แกนของสวนหวไทรโลไบต มลกษณะยกสงกวาสวนดานขางทง ๒ ดาน แกนหวเปนสวนทบอกตาแหนงสวนหนาของพแกน (axial lobe) ดรปท facial suture

361

139. glacial boulder กอนหนมนใหญธารนาแขง

กอนหนมนใหญหรอเศษหนขนาดใหญ ซงธารนาแขงไดนาพามาเปนระยะทางไกล มลกษณะของการครดถบางแตไมกลมมนนก ด erratic; glacial erratic ประกอบ

140. glacial deposit; glacial drift

สงทบถมธารนาแขง ด drift ๒

141. glacial epoch สมยธารนาแขง ชวงเวลาใด ๆ ทางธรณกาลนบตงแตพรแคมเบรยนเปนตนมา ทมสภาพภมอากาศทงซกโลกเหนอและซกโลกใตหนาวเยนจด มธารนาแขงแผขยายลงมาทางเสนศนยสตร ครอบคลมเปนบรเวณกวางขวางกวาในปจจบน เชนในสมยไพลสโตซนซงเปนสมยธารนาแขงชวงสดทายของเวลาทางธรณกาล 5/56

142. glacial erosion* การกรอนโดยธารนาแขง

การทหนกรอนเนองจากการเคลอนตวของธารนาแขง ทาใหเกดการบด (grinding) การขด (scoring) การกระแทก (plucking) การเซาะ (gouging) การขดลก (grooving) การขดขวน (scratching) และการขดส (polishing) กบหนทธารนาแขงเคลอนผานไป และยงหมายถงการกรอนโดยธารนาทเกดจากการละลายของธารนาแขงอกดวย

143. glacial erratic; erratic

หนธารนาแขงพา ด erratic; glacial erratic

144. glacial lake ทะเลสาบธารนาแขง ๑. ทะเลสาบทรบนามาจากการละลายของธารนาแขง หรอสวนของธารนาแขงทละลายไมเทากน ๒. ทะเลสาบทเปนแองซงเกดจากการตกตะกอนของธารนาแขง เชน กองตะกอนธารนาแขงทเกดเปนเขอนกนนาไว

362

จนกลายเปนทะเลสาบ ๓. ทะเลสาบทเปนแองซงเกดในหนดานโดยการกรอนจากธารนาแขง ๔. ทะเลสาบทเปนแองซงเกดจากการยบตวของวสดทนาชะลางรอบธารนาแขงทอยกบท ๕. ด glacier lake 25/56

145. glacial lobe พธารนาแขง สวนของธารนาแขงทยนออกจากพดนาแขง มลกษณะคลายลนขนาดใหญ มความหมายเหมอนกบ lobe ๒ ด outlet glacier ประกอบ

146. glacial period ยคธารนาแขง ยคหนงทางธรณวทยา ตวอยางเชน ยคควอเทอรนาร ซงรวมเอาชวงเวลาทมหลกฐานการแผขยายของธารนาแขงหรอแผนนาแขงเปนระยะเวลาหนง โดยเกดตงแตหนงครงหรอมากกวาหนงครง 5/56

147. glacial stage* ชวงอายยอยของธารนาแขง

ชวงอายนาแขงครงหลงสดในสมยไพลสโตซนนนไมไดมธารนาแขงปกคลมบรเวณสวนตาง ๆ ของโลกเปนบรเวณกวางตลอดทงสมย ชวงเวลาหนงอาจมการละลายตวถอยหลงของธารนาแขง กลาวคอ ธารนาแขงบรเวณทตาจะละลายตวกอน แลวคอย ๆ ละลายยอนขนไปสทสง เชน ยอดเขา ซงมอณหภมตากวา แตอกสมยหนงมธารนาแขงแผปกคลมพนผวโลกเปนบรเวณกวางสลบไปมาหลายครง ในชวงทมธารนาแขงแผปกคลมเปนบรเวณกวางชวงหนง ๆ นน เรยกวา ชวงอายยอยของธารนาแขง

148. glaciation* การเปลยนสภาพโดย ๑. การเปลยนแปลงสภาพของผวโลกโดยพลงกดกรอน

363

ธารนาแขง ประกอบกบการนาพาสงแตกสลายมาตกจมโดยธารนาแขง ๒. กระบวนการทเกยวของกบการกอตว การเคลอน และการถดถอยของธารนาแขงหรอแผนนาแขงทปกคลมแผนดน

149. glacier lake ทะเลสาบขอบธารนาแขง

ทะเลสาบทเกดขนจากการขวางกนธารนาธรรมชาตโดยธารนาแขงสวนหนาหรอแผนนาแขง หรอทะเลสาบทเกดขนรมขอบของธารนาแขงภาคพนทวป มความหมายเหมอนกบ glacial lake ขอ ๕ และ marginal lake 25/56

150. glacier lake; glacial lake

ทะเลสาบธารนาแขง ด glacial lake; glacier lake

151. glacier snout; terminus

จมกธารนาแขง ด terminus; glacier snout

152. glacier* ธารนาแขง มวลนาแขงใหญ ๆ ทเกดบนแผนดนโดยการอดตวและการตกผลกใหมของหมะ และเคลอนทอยางชา ๆ ลงมาตามไหลเขา เชงเขา แผกระจายไปทกทศทางอนเนองจากนาหนกของตวมนเอง มวลนาแขงนหมายถง ภเขานาแขงเลก ๆ แผนนาแขงทปกคลมทวป และแผนนาแขงทเคลอนตวออกไปลองลอยอยในทะเลดวย

153. glaciology* วทยาธารนาแขง การศกษาในเรองตาง ๆ ของหมะและนาแขง โดยเนนถงกระบวนการตาง ๆ ทกขนตอนทเกยวของกบรปแบบของนาทแขงตว

154. glade แองราบ ๑. คาทชาวจาเมกาเรยกแองทพบในภมประเทศแบบคาสต แองนมลกษณะรปรางยาว ขอบสงชน โดยทวไปพนแองซงมลกษณะราบจะถกแบงออกเปนแองเลก ๆ

364

ด karst valley; nested sinkhole; solution valley ประกอบ ๒. พนทราบตามหนปนในพนทแบบคาสตทมดนปกคลมนอยมาก 36/55

155. glance แรเหลอบ แรทมความวาวเปนเงาแบบโลหะ เชน คาลโคไซต แรทองแดงเหลอบ (copper glance)

156. Glan-Thompson prism

แกลนทอมปซนปรซม อปกรณทใชในการสรางแสงโพลาไรส ซงขยายขนาดทมองเหนได S. P.Thomson เปนผประดษฐอปกรณน ด prism polarizers ประกอบ

157. glass แกว สารอสณฐานทเกดจากการเยนตวลงอยางรวดเรวของแมกมา อาจเปนสวนประกอบทงหมด เชน หนออบซเดยน หรอเปนองคประกอบบางสวนของเนอหนหรอเนอพนกได เชน หนบะซอลต

158. glass sand ทรายแกว ทรายทมซลกาสงรอยละ ๙๓-๙๙ มเหลก โครเมยม โคบอลต และสารอน ๆ เจอปนเลกนอย เหมาะสาหรบใชในอตสาหกรรมแกวและกระจกตาง ๆ

159. glass sponge; hyalosponge

ฟองนาแกว ด hyalosponge; glass sponge

160. G-layer ชนไหวสะเทอน เขตความไหวสะเทอนใตผวโลกชวงทลกกวา ๕,๑๕๐ กโลเมตร เปนสวนแกนโลกชนใน ซงเปนเขตหนงของการแบงสวนภายในโลกออกเปนหลายชนจากชนเอถงจ ปจจบน

365

ไมนยมใชแลว 40/55

161. glen; glyn เกลน หบเขายาวแคบ ๆ ในสกอตแลนดและไอรแลนด สองขางของหบเขานาแขงมกเปนหนาผาสงชน โดยทวไปมกมแมนา ลาธาร หรอทะเลสาบอยเบองลาง

162. glide plane; glide reflection; gliding plane

ระนาบเงาไถล องคประกอบสมมาตรชนดหนงในโครงสรางผลกซงบอกถงความสมพนธของสวนทอยตรงขามกนดวยเงาสะทอนของกนและกน รวมกบการเคลอนยายทขนานกบระนาบนน ม

ความหมายเหมอนกบ translation plane; T-plane

163. gliding twin; deformation twin; mechanical twin

ผลกแฝดไถล ผลกแฝดชนดหนงทเกดขนเมอผลกหนงถกเปลยนลกษณะโดยความเคนเชงกลททาใหอะตอมเกดการเลอนไถลไปเลกนอย เปนผลใหเกดผลกแฝดขน ถอเปนผลกแฝดทตยภม หากการเคลอนทของอะตอมมระยะทางยาว การเลอนไถลนอาจเกดขนโดยปราศจากผลกแฝด แตอาจนาไปสการแตกหกของผลกในทสด ผลกแฝดชนดนมกพบไดในหนปนแปรสภาพ เชนทเหนในผลกแคลไซต หรอเฟลดสปารทเกดในหนแปร

164. global positioning system (GPS)

ระบบกาหนดตาแหนงบนพนโลก (จพเอส)

เทคโนโลยทใชกาหนดตาแหนงบนพนโลกโดยอาศยดาวเทยม สถานภาคพนดน และเครองกาหนดตาแหนงจพเอส โดยเครองกาหนดตาแหนงจพเอสจะรบสญญาณจาก

366

ดาวเทยมทระบเวลาและตาแหนงของดาวเทยมดวงทสงสญญาณมาคานวณหาระยะเสมอนจรงแตละระยะ และจะใชขอมลดงกลาวจากดาวเทยมอยางนอย ๔ ดวงมาคานวณหาตาแหนงของเครองรบ พรอมทงแสดงใหผใชทราบบนจอแสดงผลของเครอง เปนคาละตจด ลองจจด และคาพกดยทเอม รวมทงระดบความสงดวย เพอใหการกาหนดตาแหนงครอบคลมไดทวทงโลก โครงขายดาวเทยมจพเอสน จาเปนตองใชดาวเทยมจานวน ๒๔ ดวง แบงวงโคจรเปน ๖ วงโคจร วงโคจรละ ๔ ดวง ดาวเทยมแตละดวงในวงโคจรจะอยสงจากผวโลกประมาณ ๒๐,๒๐๐ กโลเมตร และจะโคจรรอบโลกภายในเวลา ๑๑ ชวโมง ๕๐ นาท

165. global tectonics การแปรสณฐานระดบโลก

ธรณแปรสณฐานทอยในมาตราสวนระดบโลก เชน กระบวนการแปรสณฐานทเกยวของกบการเคลอนทขนาดใหญของวสดภายในโลก โดยเฉพาะหมายถง ทฤษฎการแปรสณฐานแบบแผน ด plate tectonics ประกอบ 31/56

166. global tectonics; geotectonics; tectonics

ธรณแปรสณฐาน ด tectonics; geotectonics; global tectonics

มอบนางเบญจา เสกธระ ปรบแกไขเพอนาเสนอทประชมตอไป 30/56

167. globigerina ooze เลนโกลบเจอไรนา เลนพนทองทะเลเนอปน ซงประกอบดวยเปลอกของฟอแรมมนเฟอรา อยางนอยรอยละ ๓๐ สวนใหญเปนสกล Globigerina จดเปนเลนเนอปนชนดพเศษของเลนฟอแรมน

367

เฟอรา ด foraminifera ooze ประกอบ

168. globular ๑. -กลม คาทใชกบลกษณะของกลมผลกซงประกอบอยดวยกน มผวหนาเปนลกกลมหรอรปครงวงกลมเลก ๆ

169. globular ๒. -ทรงกลมรศม ด spherulitic

170. glossopterid กลอสซอปเทอรด ๑. ชออยางไมเปนทางการของซากดกดาบรรพสกล glossopteris ซงเปนพชพวกเฟรนหรอคลายเฟรน ๒. คาทใชเกยวของกบพชพวกเฟรนหรอคลายเฟรนยคเพอรเมยนและไทรแอสซก หรอกลมชวนของพชดงกลาว

171. glow การรงแสง ๑. การเปลงแสงจากวตถรอนหรอแสงทไดจากวตถรอน หรอความรอนทมแสงสขาวหรอสแดง วตถรอนนนอาจเปนพวกเหลกทหลอมละลาย ๒. แสงทไดจากแรทเรองแสงได ด incandescence และ phosphorescence ประกอบ

172. glowing avalanche เถาถลม ด ash flow

173. glyn; glen เกลน ด glen; glyn

174. gneiss* หนไนส หนแปรเนอหยาบ แสดงรวหรอแถบลายทางหยกคดโคงหาง ๆ และไมสมาเสมอ สภาพเรยงตวแบบหนชสต (schistosity) มองเหนไมชดเจนเนองจากมปรมาณของควอตซและเฟลดสปารมากกวาไมกา เปนหนแปรอนดบสงทเปนผลมาจากการแปรสภาพบรเวณไพศาล

175. GOC (gas-oil contact)

จโอซ (รอยตอแกส-นามน)

ด gas-oil contact (GOC)

368

176. goethite เกอไทต แรเหลกชนดหนงในกลมไฮดรอกไซด มสตรเคม -FeO.OH ผลกอยในระบบสามแกนตาง ลกษณะเปนแทงสน ๆ มรองขนานถตามแนวตง แตหายาก โดยทวไปเปนแผนหนาหรอคลายรปเขม พวงองน หนยอย เมดแบบไขปลา เมดแบบเมลดถว สนาตาลอมเหลองถงนาตาลเขม ความแขง ๕-๕.๕ ความถวงจาเพาะ ๔.๓๗ แตถามมลทนปน จะลดตาลงเหลอ ๓.๓ วาวแบบเพชรหรอแบบไหม ทบแสง แนวแตกเรยบสมบรณ รอยแตกแบบขรขระ สผงสนาตาลเหลอง ในประเทศไทยพบทจงหวดกาญจนบร และตามแหลงแรเหลก จดเปนสนแรเหลก และใชเปนเครองประดบ 21/56

177. gold dust ฝนทอง ทองคาเมดละเอยด หรอเปนเกลด หรอเปนเมดกลมเลก (pellet) เชนทเกบไดจากเหมองลานแร (placer mining)

178. Goldschmidt’ s phase rule

กฎเฟสของโกลดชมดต

กฎทใชทฤษฎพนฐานมาจากอณหพลศาสตร (thermody namics) เพอใชอธบาย หรอกาหนดคณลกษณะของระบบทางธรณวทยา และใชในการคาดการณความสมพนธระหวางเฟส ไดแก แร แมกมา ของเหลว และไอ เมอระบบอยในสภาวะสมดล (equilibrium) ตามเงอนไขทางฟสกส ไดแก อณหภม และความดน กฎเฟสของโกลดชมดตทาใหสามารถสราง phase diagrams เพอใชในการแปลความหมายของความสมดลของเฟสในระบบทางธรณวทยาทมความแตกตางกนได โดยมสตรดงน

369

P + F = C + 2 โดย P = จานวนเฟสทเกยวของในระบบ C = จานวน componemt ในระบบ chemical component ในทางธรณวทยากาหนดเปนออกไซดของธาต เชน SiO2, Al2O3, CaO ถากาหนดใหความดนคงท (๑ บรรยากาศ) F = ระดบขนความเสร (PT) P + F = C + 1

179. goldstone หนสทอง วสดทมนษยทาขนเลยนแบบอะเวนจรน มสทอง ลกษณะสะทอนแสงระยบระยบ องคประกอบเปนแกวสนาตาลแดง โปรงแสง ภายในมแผนเลก ๆ รปสเหลยมหรอหกเหลยมของโลหะทองแดง ด sunstone ประกอบ มความหมายเหมอนกบ aventurine glass

180. gonatoparian ๑. – มมแกม คาทใชเกยวของกบลกษณะของรอยตะเขบบนสวนหวของไทรโลไบต ด facial suture ประกอบ

181. gonatoparian ๒. -โกนาโทพาเรยน คาทใชกบกลมของไทรโลไบตทมรอยตะเขบบนหนาแบบรอยตะเขบมมแกม ซงไทรโลไบตกลมนมเปนจานวนนอยเมอเทยบกบไฮโพพาเรยนไทรโลไบต (hypoparian trilobite) โพรพาเรยนไทรโลไบต (proparian trilobite) และออพสโทพาเรยนไทรโลไบต (opisthoparian trilobite)

370

182. gonatoparian suture

รอยตะเขบมมแกม ดคาอธบายใน facial suture

183. Gondwanaland ผนแผนดนกอนดวานา

ผนแผนดนในมหายคพาลโอโซอก เปนผนแผนดนทมขนาดใหญมาก จากขอมลในสาขาวชาตาง ๆ เชน ทางธรณวทยา พฤกษศาสตรบรรพกาล (palaeobotany) ภาวะแมเหลกบรรพกาล (palaeomagnetism) เปนเครองชไดวา ผนแผนดนแหงนเดมประกอบดวยผนแผนดนสวนทในปจจบนเปนแอฟรกา เกาะมาดากสการ อนเดย สวนหนงของอเมรกาใต และออสเตรเลย การแตกแยกหรอเคลอนยายนนเกดขนภายหลงโดยทฤษฎวาดวยทวปเลอน (continental drift)

184. goniatite โกนเอไทต สตวพวกหอยในอนดบโกนเอททดา (Order Goniatithida) มลกษณะเฉพาะ คอ ลวดลายบนเปลอกซงเกดจากการเชอมตอของผนงกนหองกบผวเปลอกภายใน มลกษณะเปนลอน จานวน ๘ ลอน พบในหนทมอายในชวงยคดโวเนยนตอนกลางถงเพอรเมยนตอนปลาย ดรปววฒนาการของรอยตอของผนงกนหองประกอบ รป ภาพประกอบววฒนาการของรอยตอของผนงกนหองกบเปลอกดานในของสตวพวกหอยเซฟาโลพอด จากรปแบบทงายทสด คอ ออรโทเซราไทต ไปสแบบทซบซอนทสด คอ แอมโมไนต

185. goniometer มาตรมม ๑. เครองมอทใชวดมมของหนาผลกในวชาผลกศาสตร ม ๒ ชนด คอ แบบสมผส และแบบมมสะทอน

371

๒. เครองมอวดมมสะทอนในเครองวดการเลยวเบนรงสเอกซ 186. GOR (gas–oil ratio) จโออาร (อตราสวน

แกสตอนามน) ด gas–oil ratio (GOR)

187. gorge ออบ, โกรกธาร ๑. หบเขาลกและแคบซงผนงหนเปนแนวดง เชน ออบหลวง อาเภอฮอด จงหวดเชยงใหม ๒. ชองทะลแคบ ๆ ระหวางเนนเขาหรอภเขา

188. gossan; gozzan กอสซาน ผลผลตจากการผพงอยกบท โดยทวไปเปนสารประกอบเหลกออกไซดซงปดทบอยเหนอแหลงแรซลไฟด มองดเหมอนหมวก เกดจากแรซลไฟดถกออกซไดสทาใหกามะถนและโลหะอนถกซมชะละลายออกไป คงเหลอเพยงสารประกอบจาพวกเหลกออกไซด ไฮเดรต และบางครงเปนพวกซลเฟตอย ณ ทเดม ในพนทลาดชนอาจพบกอสซานเคลอนตาลงกวาสายแร ซงเปนดรรชนสาคญสาหรบชนาการสารวจหาแหลงแรนน มความหมายเหมอนกบ iron cap; iron hat รป

189. gouge ๑. เกาจ ชนดนออนบาง ๆ ของผงรอยเลอนทมอยตามผนงสายแรหรอระหวางหนทองทกบสายแร ชอนมาจากการทชาวเหมองสามารถตกดนออกมาได ทาใหสะดวกตอการทาเหมองในสายแร มความหมายเหมอนกบ selvage ๓

190. gouge ๒. ผงรอยเลอน ด fault gouge; clay gouge

191. gouge mark; crescentic gouge

รอยรปจนทรเสยว ด crescentic gouge; gouge mark

372

192. GPS (global positioning system)

จพเอส (ระบบกาหนดตาแหนงบนพนโลก)

ด global positioning system (GPS)

193. GPS device เครองกาหนดตาแหนงจพเอส

เครองรบสญญาณจากดาวเทยมในระบบกาหนดตาแหนงบนพนโลก (จพเอส) โดยกาหนดเปนจดพกดและระดบความสง ด global positioning system (GPS) ประกอบ

194. grab sample ตวอยางสม ๑. ตวอยางหนหรอตะกอนทเกบจากทใดทหนง โดยไมมการพนจพเคราะห แยกแยะ หรอคดเลอกมากนก ๒. ตวอยางตะกอนทองนาทไดจากการเกบขนมาจากทองนาดวยเครองมอแบบกามป

195. graben* กราเบน พดหนทเลอนลงเปนบลอก โดยมรอยเลอนขนาบเปนแนวยาวสองขางพดหนนน อาจจะปรากฏใหเหนบนผวโลกหรอไมกได ถาปรากฏจะมลกษณะเปนหบเขารอง หบเขา หรอแอง

196. gradation* การปรบระดบผวแผนดน

กระบวนการททาใหพนผวโลกมระดบราบหรอลาดสมาเสมอ โดยการกรอน การนาพา และการสะสมตว ด aggradation และ degradation ประกอบ

197. grade ๑. ลาดบขนการแปร ขนการแปร (ศลาวทยา) ขอบเขตหรอขนตอนของกระบวนการแปร คดจากปรมาณความแตกตางทหนแปรสภาพผดไปจากหนเดม ขนตอนของการแปรโดยทวไประบถงหรอบงบอกใหรถงสภาวะแวดลอมทเกยวกบความดนและอณหภมทกระบวนการแปรเกดขน ตวอยางเชน การเปลยนแปลงของหนดนดานไปเปนหนชนวนหนฟลไลต จดวาเปนกระบวนการแปรสภาพขนตา เมอแปรสภาพมากขนจะ

373

เปนหนการเนต-ซลลมาไนต-ชสต จดเปนกระบวนการแปรสภาพขนสง 18/56

198. grade ๒. ความสมบรณแร ปรมาณความสมบรณหรอเปอรเซนตของสนแรทมอยในมวลสนแร ด tenor ประกอบ 18/56

199. grade ๓. เกรด ๓.๑ (วทยาแร)

คณภาพหรอมาตรฐานของสนแรตามลกษณะและประโยชนในการใชงาน เชน ใชในอตสาหกรรมเคมเรยกวา เกรดเคม ใชในอตสาหกรรมโลหะ เรยกวา เกรดโลหกรรม ๓.๒ (ธรณวศวกรรม) ด gradient ๑ 18/56

200. grade level ระดบความลาดชน ระดบธารนาทมการกรอนตวจนมความลาดชนสมาเสมอตลอดลานา หรอมหนาตดขางตามยาวเปนเสนตรงเหนชอบใหแกไขเปน 18/56

201. grade of coal เกรดถานหน ปรมาณและชนดของกามะถนและเถาในถานหนซงเปนตวกาหนดในเชงพาณชยเหนชอบให 18/56

202. grade scale สเกลลาดบขนาด การจดแบงขนาดของอนภาคดน ตะกอน และหน ออกเปนชนหรอเปนหมวดหมอยางเปนระบบ เพอการจดมาตรฐานคาศพทเกยวกบขนาดอนภาค และเพอการวเคราะหทางสถต เชน Wentworth grade scale, Atterberg grade scale, Tyler Standard grade scale, Alling grade scale 18/56

203. graded ๑. -สมดล คาทใชเกยวกบการทพนผวโลกบรเวณทมการกรอนสมดลกบการสะสม จะทาใหความลาดเอยงของบรเวณนนอยใน

374

สภาพสมดล 204. graded ๒. -คดขนาด คาทใชตะกอนหรอหนทมขนาดเมดคอนขางเทากน ม

ความหมายเหมอนกบ sorted 205. graded ๓. -เรยงขนาด (วศวกรรมศาสตร) คาทใชเรยกดนหรอตะกอนทมขนาดเมด

ตาง ๆ กนหลายขนาด หรอการจดเรยงตวของเมดตะกอนตามลาดบขนาดจากหยาบไปละเอยด

206. graded bedding การวางชนเรยงขนาด การวางชนแบบหนงของหนตะกอนทชนหนมการเรยงลาดบขนาดของอนภาค โดยมขนาดใหญอยสวนลางและขนาดเลกลงอยสวนบนของชนหน ชนหนนมกเกดในสถานททกระแสนาไหลปนปวนและคอย ๆ ลดกาลงลง 14,15/56

207. graded profile; profile of equilibrium

หนาตดขางสมดล ด profile of equilibrium; graded profile

208. graded shoreline แนวชายทะเลสมดล แนวชายฝงทะเลทเรยบและตรง เกดเนองจากมสนดอนมากนขวางอาว หรอแหลมถกตดออกไป มหนาตดขางในแนวตงของชายฝงทะเลเหมาะสมทจะรองรบพลงงานของคลนทซดเขาสฝงไดหมด เปนแนวชายฝงทมหนาตดขางในแนวตงสมดล

209. graded slope ความลาดสมดล แนวลาดเอยงลงมาตามลานาของธารนาสมดล ซงมความชนมากพอทจะทาใหนาสามารถพดพาตะกอนไปไดอยางมประสทธภาพสงสด แนวนจงเปนตวแทนของหนาตดขางสมดล (profile of equilibrium) 17/56

375

210. graded stream ธารนาสมดล ลานาทมความสามารถในการพดพาตะกอนและปรมาณตะกอนเขามาสลานาไดสมดลกบความสามารถในการพดพาตะกอนและปรมาณตะกอนออกไป จงทาใหการลดระดบและการเพมระดบของแผนดนมความสมดลกน

211. gradient ๑. ความชน ระดบคาการเอยงของผวโลก หรอความชนของทางลาด ความชนจะบอกในรปอตราสวนระหวางระยะทางในแนวตงกบระยะทางในแนวนอน และเศษสวนหรอรอยละ มความหมายเหมอนกบ grade ๓

212. gradient ๒. เกรเดยนต ๒.๑ อตราการเปลยนคาของตวแปรหนงตามตวแปรอกตวหนง โดยเฉพาะอยางยงตามระยะทางในแนวตงหรอแนวนอน หรอหมายถงเสนโคงทแทนลาดนน เชน เกรเดยนตความโนมถวง (gravity gradient) เกรเดยนตอณหภม (temperature gradient) เกรเดยนตความเขมแมเหลก (magnetic intensity gradient) ๒.๒ ด hydraulic gradient ๒.๓ ด stream gradient

213. gradient of the head

ความชนตนนา ความชนระดบนา (hydraulic gradient) ซงมทศทางเฉพาะททาใหระดบนาทตนนาหรอหวนา (hydraulic head) เพมขนในอตราทมากทสด 21/56

214. grading ๑. การเกลยระดบ การลดระดบของแผนดนลงสทางลาดสมดล เชน การททาง

376

นากดกรอนแผนดนลงจนถงระดบอยตว (base level)

215. grading ๒. การเกดชนหนเรยงขนาด

กระบวนการททาใหเกดการวางชนแบบเรยงขนาด ด graded bedding ประกอบ

216. grading factor แฟกเตอรการเรยงขนาด

คาตวเลขทชวาระดบการคดขนาดของเมดตะกอนเนอผสมมความสมบรณเพยงใด หากการคดขนาดสมบรณแบบ คาแฟกเตอรการเรยงขนาดจะมคาเทากบ ๑ 21/56

217. gradiometer มาตรวดเกรเดยนต เครองมอใด ๆ ทใชวดเกรเดยนตของปรมาณทางกายภาพหนง ๆ เชน การวดความแตกตางของสนามแมเหลก ณ สถานท ๒ แหง

218. grahamite กราฮาไมต ๑. ยางมะตอยแขงชนดหนง มสดา มความวาวแปรเปลยนไปไดตาง ๆ สผงละเอยดสดา ความถวงจาเพาะและคารบอนคงทสง ๒. ด mesosiderite

219. grain ๑. เมด ๑.๑ อนภาคชนเลก ๆ ของแรหรอหนทมขนาดไมกมลลเมตร เชน เมดทราย หรอคาทใชเรยกทวไปสาหรบอนภาคทกขนาด เชน เมดหยาบ (coarse grain) เมดละเอยด (fine grain) ๑.๒ คาทใชเรยกผลกเดยวของนาแขงหรอเกลดนาแขงในหมะ

220. grain ๒. เนอ– คาทใชประกอบหนาคาทเกยวกบลกษณะเนอหนและดนทมขนาดอนภาคตาง ๆ อยรวมกนโดยถอขนาดของอนภาคสวนใหญเปนหลก เชน เนอหยาบ เนอละเอยด

377

221. grain ๓. ลกษณะแนว การจดลกษณะลวดลายแนวเสนของภมประเทศในพนท เชน ลกษณะโครงสรางการเรยงตวของสนเขาสลบหบเขา

222. grain ๔. ลกษณะแนวแยก คาทใชในเหมองหนซงใชเรยกระนาบของแนวแยก (parting) ในหนแปร

223. grain ๕. เกรน หนวยนาหนกระบบหนง มคาเทากบ ๐.๐๖๔๘ กรม หรอ ๐.๐๐๐๑๔๓ ปอนด ตามมาตราอะววรดปอยส (avoirdupois) สวนระบบนาหนกแบบทรอย (troy weight) ๑ ออนซ เทากบ ๔๘๐ เกรน ใชอกษรยอวา gr.

224. grain growth การเตบโตของเมดตะกอน

๑. การโตขนของผลกจากสารละลายในชองวางเปดหรอในแองแมกมา (magma chamber) อาจเรยกวา การเตบโตของผลก ๒. การขยายขนาดของตะกอนปน เชน โคลน หรอเสนใยปน ไปเปนผลกแคลไซต จนทาใหหนมเนอหยาบขน กรณนจะมความหมายเหมอนกบ การเกดผลกใหม (recrystallization)

225. grain shape; particle shape

รปรางอนภาค ด particle shape; grain shape

226. grain size; particle size

ขนาดอนภาค ด particle size; grain size

227. grainstone หนเกรนสโตน หนตะกอนคารบอเนตทจาแนกโดย Dunham (1962) หมายถง หนตะกอนคารบอเนตทประกอบดวยเมดแรหรอซากดกดาบรรพมากจนสมผสกนและอยในเนอพนทเปนคารบอเนต เชน แคลไซต ดรปท mudstone

378

228. granite porphyry หนเนอดอกแกรนต หนอคนระดบตนตางจากหนเนอดอกควอตซ ตรงทพบผลกดอกปรมาณเลกนอยของไมกา แอมฟโบลหรอไพรอกซนในเนอพนขนาดละเอยดถงปานกลาง ด quartz porphyry ประกอบ

229. granite* หนแกรนต หนอคนแทรกซอนชนดหนงมแอลคาไลเฟลดสปารและควอตซเปนสวนใหญ มแรโซดกแพลจโอเคลส (ซงโดยทวไปเปนชนดโอลโกเคลส) และมสโคไวต ไบโอไทต และ/หรอฮอรนเบลนดหรอไพรอกซนเปนสวนนอย แรแอลคาไลเฟลดสปารจะตองมปรมาณมากกวา ๒ ใน ๓ สวนของแรเฟลดสปารทงหมด

230. granitic layer ชนแกรนต ชนของเปลอกโลกทประกอบขนมาใตพนทวป ทเรยกเชนนเพราะคาดวามสวนประกอบ ทางศลาวรรณนาคลายหนแกรนต เมอคลนไหวสะเทอนเคลอนผานชนนจะมความเรวประมาณ ๘,๐๐๐ เมตรตอวนาท ด basaltic layer ประกอบ

231. granitification; granitization

การเกดหนแกรนต กระบวนการกาเนดของหนจาพวกแกรนตจากหนตะกอน หรอกระบวนการเปลยนสภาพหนเดมไปเปนหนจาพวกแกรนต โดยไมคานงวาจะมปรมาณของของเหลวหลอมละลายมากหรอนอย ปจจบนยงไมเปนทแนชดวากระบวนการดงกลาวมกรรมวธการกาเนดอยางไร บางทานเชอวาการเกดหนแกรนตนเปนกระบวนการแปรสภาพอยางหนง

232. granoblastic -เนอเมดแปร คาทใชกบเนอหนแปรทประกอบดวยเมดแรขนาดไลเลยกนจานวนมากทประสานตวกนโดยมขอบผลกสานเกาะเกยวกน อนเปนผลมาจากการตกผลกใหม เชน หนออน หนควอรต

379

ไซต ด granuloblastic ประกอบ

233. granodiorite* หนแกรโนไดออไรต หนอคนชนดหนง เนอหยาบ มสวนประกอบอยระหวางหนควอตซไดออไรตกบหนควอตซมอนโซไนต มควอตซ แพลจโอเคลสเฟลดสปารชนดโอลโกเคลส หรอแอนดซนและโพแทสเซยมเฟลดสปารเปนแรหลก นอกจากน ยงมไบโอไทต ฮอรนเบลนด หรอไพรอกซนเปนแรรอง อตราสวนของแรแพลจโอเคลสตอเฟลดสปารอยระหวาง ๒ : ๑ กบ ๙ : ๑๐ ถามแอลคาไลเฟลดสปารนอยจะเปนหนควอตซไดออไรต แตถามมากจะเปนหนควอตซมอนโซไนต

234. granular disintegration

การแตกสลายเปนเมด การผพงอยกบทของหนซงแตกแยกออกเปนเมด ๆ เนองจากการเปลยนแปลงของอณหภมทแตกตางกนมาก เชน รอนจดตอนกลางวนและหนาวจดตอนกลางคน ทาใหแรประกอบหนขยายตวและหดตวไมเทากน หนจงแตกสลายออกเปนเมด

235. granular texture เนอหนแบบเมด เนอหนทประกอบขนจากการรวมมวลของเมดแรทมขนาดโดยประมาณเกอบเทา ๆ กน ซงพอมองเหนไดดวยตาเปลา เปนคาทใชกบหนเนอผลก แตกอาจใชไดกบเนอหนของหนชนและหนแปร มกใชอธบายเนอหนอคนทมขนาดของเมดแรเทากนและเปนเนอผลก มขนาดเสนผานศนยกลางของเมดแรระหวาง ๐.๐๕–๑๐ มลลเมตร

236. granularity สภาพการเปนเมด ลกษณะ สภาพ หรอสมบตของการเปนเมด ถอเปนสวนประกอบหนงของหนเนอผลก ลกษณะเหลานรวมถงขนาดและการกระจายตวของขนาดเมดแร

237. granule ๑. กรวดเลก ๑.๑ คาในมาตราขนาดตะกอนเวนตเวรท (Wentworth

380

grade scale) ใชเรยก เศษหนทมขนาดใหญกวาเมดทรายขนาดหยาบมาก (very coarse sand) และเลกกวากรวดกลาง (pebble) มเสนผานศนยกลาง ๒-๔ มลลเมตร มลกษณะกลมมน เนองจากการขดสขณะถกนาพา มความหมายเหมอนกบ very fine pebble ๑.๒ เมดรปกลมหรอรปไขขนาดเลก ไมมโครงสรางภายใน เกดจากการตกตะกอนทางเคมของกลอโคไนต (glauconite) หรอเหลกซลเกต พบในชนแรเหลก (iron formation) หรอเปนเมดกลมเลก ๆ ทมลกษณะและขนาดคลายกบเมดแบบไขปลา (oölith) ซงเรยกวา เมดคลายไขปลา (pseudo-oölith)

238. granule ๒. ผวเมด ผวหนาของแผนเปลอกสตวผวหนาม (ossicle) กลมปลาดาว (starfish) และดาวเปราะ (brittle-star) มลกษณะเปนตมเลก ๆ รปรางกลม โดยทวไปพบในบรเวณรอยเวาหรอพบกระจายอยตามผว

239. granule gravel ชนกรวดเลก แหลงสะสมตะกอนทยงไมแขงตวประกอบดวยกรวดเลกเปนสวนใหญ

240. granulite* หนแกรนไลต ๑. หนแปรทประกอบดวยแรขนาดเทา ๆ กน ยดประสานกนแนนโดยไมมการเรยงตว หรอถามการเรยงตวจะตองนอยกวารอยละ ๑๐ ๒. หนแปรชนดหนงทเกด ณ อณหภมและความกดดนสง

381

อาจมลกษณะเนอหนเปนโครงสรางเรยงตวขนานกนของควอตซและเฟลดสปารรปเลนส

241. granuloblastic -เนอดอกเมดแปร คาทใชกบเนอหนแปรทประกอบดวยผลกแรคอนขางใหญ (ขนาดไมเกน ๒ มลลเมตร) ทไมแสดงหนาผลกสมบรณ แตขอบผลกหรอรอยตอระหวางผลกมกเปนเสนตรงหรอโคงเรยบไมหยก พบมากในหนแปรขนสงทประกอบดวยการเนตและไพรอกซน ซงโดยมากไมแสดงรวขนานและเกดจากการแปรสภาพบรเวณไพศาล

242. grapevine drainage pattern; espalier drainage pattern; trellis drainage pattern*

แบบรปทางนารานเถาองน

ด trellis drainage pattern; espalier drainage pattern; grapevine drainage pattern

243. graphic granite หนกราฟกแกรนต หนเพกมาไทตทมควอตซและแอลคาไลเฟลดสปารยดประสานกนคลายตวหนงสอฮบรโบราณ

244. graphitic bitumen บทเมนชนดแกรไฟต ดคาอธบายใน reservoir bitumen

245. graptolite แกรปโทไลต สตวทะเลทอาศยอยดวยกนเปนกลม จดอยในชนแกรปโทลทนา (Graptolithina) มลกษณะเฉพาะคอ โครงรางแขงภายนอกของแตละตวเปนเนอไคตนมลกษณะเปนรปถวยหรอทอเรยงตอกนเปนเสนหนงหรอมากกวา อยรวมกนเปนกลม แกรปโทไลตโดยปรกตพบในหนดนดานสดา มชวงอายตงแตยคแคมเบรยนตอนกลางถงยคคารบอนเฟอรส

246. gravel ๑. กรวด ๑.๑ เศษหนรวนลกษณะมน ซงไดจากการกรอนทสะสมตวตามธรรมชาต สวนใหญประกอบดวยเมดตะกอนทมขนาด

382

ใหญกวาเมดทรายมเสนผานศนยกลางมากกวา ๒ มลลเมตร ไดแก กอนหนมนใหญ (boulder) กรวดใหญ (cobble) กรวดกลาง (pebble) กรวดเลก (granule) หรอเศษหนดงกลาวผสมกน จดเปนหนกรวดมน (conglomerate) ทยงไมแขงตว ในสหราชอาณาจกรใชขนาด ๒-๑๐ มลลเมตร เปนขนาดของกรวด ๑.๒ คาทนยมใชสาหรบการสะสมตวอยางหลวม ๆ ของเศษหน เชน ตะกอนเศษหนดนทราย ทอยรวมกนกบตะกอนทไดจากธารนาซงเปนพวกกรวดกลางทมลกษณะมนและทรายซงเปนตะกอนทไดจากชายหาด โดยจะมทรายผสมอยเปนปรมาณรอยละ ๕๐-๗๐ ของตะกอนทงหมด ๑.๓ คาทใชในทางปฐพศาสตร หมายถงอนภาคหนหรอแรทมเสนผานศนยกลาง ๒-๒๐ มลลเมตร (Jack et al,1960) คานเทยบเทากบกรวดกลาง ในสหราชอาณาจกรใชหมายถงอนภาคทมเสนผานศนยกลาง ๒-๕๐ มลลเมตร ในขณะทสหรฐอเมรกาใชหมายถงหนลกษณะมนหรออนภาคดนแรทมเสนผานศนยกลาง ๒-๗๕ มลลเมตร นอกจากน ยงประยกตกบเศษชนทมขนาดเสนผานศนยกลาง ๑-๒ มลลเมตรกได ด fine gravel ประกอบ ๑.๔ คาทใชทางวศวกรรม หมายถงเศษชนลกษณะมนทมเสนผานศนยกลางระหวาง ๔.๗๖ มลลเมตร (ขนาดของตะแกรงมาตรฐานเบอร ๔ ของสหรฐอเมรกา) กบ ๗๖

383

มลลเมตร ด fine gravel และ coarse gravel ประกอบ ๑.๕ กรวดภเขาไฟ ด volcanic gravel ประกอบ

247. gravel ๒. ชนกรวด แหลงกรวดทสะสมตวตามธรรมชาตและยงไมจบตวเปนหน สวนใหญมขนาดใหญกวาทราย หรอมเสนผานศนยกลางใหญกวา ๒ มลลเมตร ไดแก กอนหนมนใหญ กรวดใหญ และกรวดเลก หรอถากรวดเหลานจบตวแขงเปนหนเรยกวา หนกรวดมน (conglomerate) ด Wentworth grade scale ประกอบ

248. gravimeter มาตรความถวง, แกรวมเตอร

เครองมอวดคาความโนมถวงโดยวดคาสมพทธทเปลยนแปลงจากทหนงไปยงอกทหนง ปจจบนมาตรความถวงทใชสารวจบนบก สามารถวดไดละเอยดถง ๐.๐๑ มลลแกล (milligal) มความหมายเหมอนกบ gravity meter 2/56

249. gravitational separation

การแยกโดยความถวง ๑. การแยกลาดบชนของ แกส นามน และนาในแหลงกกเกบใตดน เนองจากความแตกตางของคาความถวงจาเพาะ ๒. การแยก แกส นามน และนา หลงจากการผลตปโตรเลยมโดยเครองแยกแบบความถวง 2/56

250. gravitational sliding; gravity gliding; gravity sliding

การเลอนถลมจากความถวง

การเลอนถลมของมวลหนลงตามพนลาดเนองจากแรงโนมถวง ตวอยางเชน การเลอนลงตามระนาบรอยเลอนยอนมมตา ด gravity tectonics ประกอบ 2/56

384

251. gravitational water นาซม นาทดนไมสามารถจะดดยดไวได จงไหลลงสแหลงนาบาดาลโดยแรงโนมถวงของโลก ดรปท soil water

252. gravity ความถวง ๑. แรงดงดดของโลกตอมวลสารเขาสศนยกลางโลก ๒. แรงดดดดระหวางวตถในเอกภพทกระทาตอกนและกน ๓. แรงเหวยงทเกดจากการทวตถเคลอนทเปนวงกลม 2/56

253. gravity anomaly คาความถวงผดปรกต คาแตกตางทไดจากการสงเกตในทองทหนง กบคาความถวงทไดจากทฤษฎซงกระทาตามสมมตฐานหรอรปจาลองอยางงาย ๆ 2/56

254. gravity compaction สภาพอดแนนจากความถวง

สภาพอดแนนของตะกอนอนเนองมาจากแรงกดของดนเหนอชนแร 2/56

255. gravity fault รอยเลอนจากความถวง

ด normal fault 2/56

256. gravity gliding; gravitational sliding; gravity sliding

การเลอนถลมจากความถวง

ด gravitational sliding; gravity sliding 2/56

257. gravity meter มาตรความถวง ด gravimeter

385

2/56

258. gravity prospecting การสารวจความถวง การสารวจทาแผนทแสดงคาความโนมถวงทตาแหนงตาง ๆ โดยใชมาตรความถวงเพอหาความถวงจาเพาะของมวลสารของหนชนดตาง ๆ ทแตกตางกนไป และหาลกษณะการวางตวของมวลสารของหนทมความถวงจาเพาะแตกตางกนน ใชประโยชนในการสารวจหาแหลงแร แหลงหน แหลงปโตรเลยม และงานวศวกรรม 2/56

259. gravity segregation การแยกตวโดยความถวง

กระบวนการทเกดขนในชนหนกกเกบปโตรเลยมโดยไฮโดรคารบอนทมโมเลกลขนาดใหญสะสมตวกนอยทสวนลางของแหลงกกเกบ ในขณะทสวนบนมไฮโดรคารบอนทมโมเลกลขนาดเลกซงเปนไฮโดร คารบอนชนดเบ าสะสมอยมาก กระบวนการนเกดจากการเคลอนทขนดานบนของแกส ในแหลงกกเกบ 2/56

260. gravity sliding; gravitational sliding; gravity gliding

การเลอนถลมจากความถวง

ด gravotational sliging; gravity; graviti sliding 2/56

261. gravity survey การสารวจวดความถวง

การวดความโนมถวงหลาย ๆ จดตามตาแหนงตาง ๆ ในบรเวณทตองการสารวจ โดยมวตถประสงคเพอหา

386

ความสมพนธของการเปลยนแปลงคาความโนมถวงกบความหนาแนนของหนตามตาแหนงตาง ๆ เหลานน แลวแปลความหมายไปสชนดและโครงสรางของหน ขอมลการสารวจความโนมถวงจะเขยนออกมาในรปของแผนทคาผดปรกตบแกร (Bouguer anomaly map) หรอแผนทคาผดปรกตฟรแอร (free-air anomaly map) 2/56

262. gravity tectonics ธรณแปรสณฐานจากความถวง ธรณแปรสณฐานทมการเคลอนตวโดยกลไกหลกมาจากการเคลอนตวลงภายใตอทธพลของความถวง

มอบนางเบญจา เสกธระ ปรบแกไขเพอนาเสนอทประชมตอไป 2,30/56

263. greasy luster; oily luster

ความวาวแบบนามน ความวาวแบบอโลหะแบบหนงทผวแรดเหมอนมนามนเคลอบหรอฉาบอย เชน เนฟลน โอปอบางชนด ควอตซสนานมบางชนด

264. green iron ore สนแรเหลกเขยว ด dufrenite 21/56

265. green marble; serpentine marble

หนออนเซอรเพนทน ด verd antique; verde antique

266. greenschist หนกรนชสต หนแปรชนดหนงทแสดงรวขนาน สวนใหญประกอบดวยแรสเขยว เชน คลอไลต เอพโดต แอกทโนไลต

387

267. greenschist facies ชดลกษณกรนชสต ชดกลมแรหนแปรกลมหนงซงเดมใชกบหนอคนสเขมทแรเดมถกแปรสภาพไปเปนแอลไบต เอพโดต คลอไรต ถาหนเดมเปนหนเนอดน จะถกแปรสภาพใหแรเดมเปนคลอไรต มสโคไวต ไบโอไทต และคลอรทอยด ชดลกษณนเกดระหวางชวงอณหภม ๓๐๐-๕๐๐ องศาเซลเซยส

268. greenstone หนสเขยว ๑. (หนแปร) หนอคนเนอแนนสเขยวเขมทเกดการเปลยนสภาพ หรอแปรเปลยน เชน หนสปไลต หนบะซอลต หนแกบโบร และหนไดอะเบส ทมสเขยวเนองจากคลอไรด แอกทโนไลต หรอเอพโดต ๒. (หนตะกอน) หนโคลนเนอแนนประกอบดวยแรชาโมไซดเปนสวนใหญ ทาใหหนมสเขยวสลบอยกบหนเหลก (ironstone) เนอไขปลา ในยคจแรสซกตอนตนของ สหราชอาณาจกร ๓. ชอสามญของพลอยสเขยว เชน ฟกไซต ไดแอสโคไลต

269. greenstone belt แนวหนสเขยว พนททเปนแนวยาว ๆ ของเขตหนเกาแกของมหายคพรแคมเบรยน ซงมลกษณะเฉพาะคอประกอบดวยหนเขยวจานวนมาก โดยทแตละแนวประกอบดวยหนแปรทแสดงการเปลยนลกษณะจากชนหนตะกอนและหนภเขาไฟ ซงมความสาคญในเชงเศรษฐกจ เนองจากเปนตนกาเนดของแหลงแรโลหะ ด greenstone ประกอบ

270. greisen หนไกรเซน ๑. หนแกรนตทถกแปรเปลยนโดยไอรอน มกพบใกลขอบพลตอนของหนแกรนต ขอบของสาย ควอตซ และขอบของเพกมาไทต มรปรางเปนแถบและคลาย

388

สายแร ความกวางประมาณ ๒-๓ นวจนถง ๑ ฟต ประกอบดวยแรหลก ไดแก แรควอตซ มสโคไวต หรอเลพโดไลต เฟลดสปาร และโทแพซ สวนแรรองไดแก ทวรมาลน เบรล ฟลออไรต อะพาไทต อะนาเทส รไทล ดบก และวลแฟรม ๒. หนคลายหนแกรนต ประกอบดวยแรควอตซ มสโคไวตหรอเลพโดไลตฟลออรน แสดงลกษณะทเดนชดทเปนหนตนกาเนดของแหลงแรดบกพวกแคสซเทอไรต ซงเปนผลจากการแปรสภาพสมผส ๓. หนเนอหยาบทมดบกสมบรณ ประกอบดวยแรมสโคไวต ควอตซโทแพซ หรอทวรมาลน 21/56

271. greywacke* หนเกรยแวก หนชนชนดหนง มสเทาแกและมลกษณะเนอแบบหนทรายเนอหยาบหรอหนทรายคม องคประกอบไดแก ชนสวนเหลยมขนาดตาง ๆ กนของควอตซ เฟลดสปาร และเศษหนตาง ๆ ซงสวนใหญเปนหนเชรต ควอตไซต หรอหนชนวน อยในเนอพนจาพวกแรดน เนอของหนเกรยแวกนประสานกนแนนแขง จงทนทานตอการกรอนมาก

272. grid ตาราง, กรด ๑. ระบบอางองซงกาหนดจดโดยระยะจากแกนทงสองทเปนมมฉากซงกนและกน เชน ตาราง ย.ท.เอม (U.T.M. grid) ๒. เสนขนาน ๒ ชดทตดกนเปนมมฉาก ทาใหเกดรปสเหลยมจตรสหรอสเหลยมผนผา เชน ระบบพกดคารทเซยน (Cartesian coordinates) แบบสเหลยมผนผา ซงเขยนทบ

389

อยางถกตองและคงทบนแผนทและสงแสดงลกษณะพนผวโลกทคลายแผนท เพอใหรตาแหนงตาง ๆ บนพนดนเมอเทยบเคยงกบตาแหนงอน ๆ และเพอการคานวณทศทางและระยะทางไปยงจดอน ๆ ๓. โครงขายรปสเหลยมจตรสซงครอบคลมลาดบชดแผนท เกดจากเสนตาง ๆ ทลากขนานกนและตงฉากกบแกนกลาง กาหนดนบดวยอกษร E และ N จากศนยกาเนดตาแหนงของจดใด ๆ สามารถกาหนดเปนระยะกาหนดนบตะวนออก (easting) และระยะกาหนดนบเหนอ (northing) สหราชอาณาจกรใชระบบกรดแหงชาต แตละมลรฐของสหรฐอเมรกามกรดระบบหนง (หรอมากกวา ถาขนาดตามยาวเกน ๒๔๐ กโลเมตร) ใชเสนโครงแผนทแบบเมอรเคเตอรเฉยงฉาก (Transverse Mercator Projection) หรอเสนโครงแผนทคงรปแบบแลมเบรต (Lambert Conformal Projection) ซงมตารางจตรส ๑,๐๐๐ ฟต (๓๐๐ เมตร) ทาใหสามารถรวบรวมรายการพกดกรดของมลรฐได ระบบกรดทางทหารของสหรฐอเมรกาใชมาตราเมตรกโดยแบงเปน ๖๐ โซน โซนละ ๖ องศาทางลองจจด ตารางบนเสนโครงแผนทแบบเมอรเคเตอรเฉยงฉาก เรยกวา ตาราง ย.ท.เอม. สาหรบภมภาคขวโลกภายใน ๘๔ องศาเหนอ และ ๘๐ องศาใต ใชเสนโครงแผนทแบบโพลารสเตรโอกราฟก (Polar Stereographic Projection) ๔. รปแบบเดยวกน (มกเปนรปสเหลยมจตรส สามเหลยมดานเทา หรอรปหกเหลยม) ทครอบคลมผวพนซงนาขอมลมาใช

390

ทาแผนท เพอจะดาเนนการวเคราะหขอมลเหลาน (เชน ขอมลเกยวกบลาดหรอความถทางระยะสง) หรอเพอคานวณคาสงสดของหนวยกรดแตละหนวยสาหรบการแบงซอยคาเสนคาเทา ๕. ในการเจาะสารวจแร เสนตารางใชตดขวางกบสวนกวางยาวของขอบเขตแหลงแร และตองระบทศภมศาสตรและขนาดตารางกากบแนวตารางไวดวย

273. grike; gryke ระแหงหน รอยแตกระแหงลกลงไปในหน ซงสวนมากพบในหนปน เกดจากนาไหลแทรกซมลงไปตามแนวแตกในเนอหน แลวละลายสวนประกอบหนตดลงไปเบองตาดวย

274. groove cast รปพมพแนวรอง รองรอยใตชนหนทมลกษณะเปนสนยอดคมหรอแหลม มความสงไมกมลลเมตร แตมความกวางและยาวหลายเซนตเมตร เกดขนโดยตะกอนทรายเขาไปสะสมในรองทเปนผลจากการลากวสดไปบนผวหนาชนตะกอนทยงไมแขงตว เมอชนทรายแขงตวผวใตชนหนทรายจงมลกษณะเปนสนยาว ด drag mark และ current mark ประกอบ ดรปประกอบ รป รปพมพแนวรอง ๒ ทศทาง รป รปพมพแนวรองแสดงวสดททาใหเกดรองซงอาจอยทเดมหรอไมกได ยนยนมตเดม 24/56

275. gross pay ชนปโตรเลยมหนา ความหนาของชนปโตรเลยมชนแรกจนถงชนสดทาย ซงจะ

391

รวม รวมความหนาทงหมดของชนทไมมปโตรเลยมดวย 276. ground current;

earth current

กระแสดน ด telluric current

277. ground moraine กองตะกอนธารนาแขงพนธาร

เนนทเกดจากการสะสมตวของตะกอนธารนาแขงไมแสดงชน (till) หรอตะกอนทตกจมจากธารนาแขง ระหวางทถกนาพาไปมการเสยดละลายเกดขน ลกษณะเปนเนนเตย ๆ บรเวณกวาง (ดรปท moraine)

278. groundmass เนอพน ด matrix

279. groundwater นาบาดาล ๑. สวนของนาใตดนทอยในชองวางทตอเนองกนในเขตอมนา (saturated zone) รวมถงธารนาใตดน (underground stream) ด phreatic water ประกอบ ๒. คากวาง ๆ ทหมายถงนาใตดน (subsurface water) ซงแตกตางจากนาผวดน (surface water) มความหมายเหมอนกบ subterranean water และunderground water

280. groundwater barrier; groundwater dam; hydrologic barrier

เขอนใตดน สงกดขวางตามธรรมชาตหรอทมนษยสรางขน เชน พนง ผงรอยเลอน ซงขวางกนการเคลอนทดานขางของนาบาดาล ทาใหระดบนาของทงสองดานแตกตางกน

281. groundwater basin แองนาบาดาล ๑. โครงสรางใตดนทมสภาพเปนแองในการนาเขา การ

392

กกขง และการไหลออกของนาใตดน ๒. ชนนาหรอระบบชนนาใตดน ซงมพนทรองรบและขงนาใตดนทมขอบเขตแนชด โดยอาจมรปรางคลายแองหรอไมกได

282. groundwater budget ดลยภาพนาบาดาล ประมาณการนาบาดาลในรปของสมการนาบาดาลทเกยวของกบการนาเขา การนาออก และการเปลยนแปลงของการกกเกบนาในชนนาบาดาล

283. groundwater dam; groundwater barrier; hydrologic barrier

เขอนใตดน ด groundwater barrier; groundwater dam; hydrologic barrier ประกอบ

284. groundwater equation

สมการนาบาดาล สมการทเกยวของกบดลยภาพนาบาดาล มสตรดงน S D R ET RO P

โดยท P ปรมาณหยาดนาฟา RO ปรมาณนาไหลบา ET ปรมาณการคายระเหยของนา R ปรมาณการเตมนา D ปรมาณนาบาดาลไหลออก S การเปลยนแปลงปรมาณกกเกบนาบาดาล มคาเปนบวกเมอนาไหลเขามปรมาณมากกวานาไหลออก และมคาเปนลบเมอนาไหลเขามนอยกวานาไหลออก 21,22/56

285. groundwater flow ๑. การไหลของนาบาดาล

ด groundwater movement 8/56

393

286. groundwater flow ๒. นาบาดาลไหลบา ด groundwater runoff 8/56 287. groundwater

movement

การเคลอนตวของนาบาดาล

การเคลอนตวหรอการไหลของนาในเขตอมตวดวยนาไมวาจะเกดโดยธรรมชาตหรอดวยการกระทาของมนษย มความหมายเหมอนกบ groundwater flow ๑ 8/56

288. groundwater runoff นาบาดาลไหลบา สวนหนงของนาไหลบาทซมลงไปเพมเตมในระบบนาบาดาลแลวไหลผานชนนาใตดนออกไปสแมนาหรอแหลงนาผวดน นาบาดาลไหลบาเปนแหลงนาหลกของนาทไหลคงทอยในแมนา หรอนาทไหลในฤดแลงของแมนาทไมมนาจากแหลงกกเกบนาผวดนมาเพมเตม มความหมายเหมอนกบ groundwater flow ๒ 8/56

289. group กลมหน หนวยลาดบชนหนตามลกษณะหนหนวยหนง ประกอบดวยหมวดหนทอยตดกน ๒ หมวด หรอมากกวานน ซงมลกษณะเนอหนทสาคญ ๆ เปนแบบเดยวกน และกอกาเนดหรอมอายอยในยคหรอมหายคเดยวกน 42/55

290. growth band; growth line

เสนเตบโต ด growth line; growth band

291. growth fault รอยเลอนเคลอนตว รอยเลอนในหนตะกอนทเกดขนพรอมกบการสะสมตวของตะกอน ดงนนลาดบชนตะกอนของหนวยหนทเคลอนพรอมรอยเลอนจงเพมมากขนตามความลก ดานทเลอนลงมความหนามากกวาเมอเทยบกบอกดานหนง มความหมาย

394

เหมอนกบ depositional fault ซงเปนคาทใชมากในสหรฐอเมรกาบรเวณอาว ชายฝง และชายฝงทะเล 3/56 ตรวจแลว

292. growth line; growth band

เสนเตบโต วงชนหรอวงแถบในเปลอกของสตวทมเปลอกสองฝา

293. growth ring วงเตบโต ชนหรอแถบในเนอไมซงตนไมผลตขนในชวงการเจรญเตบโตแตละป วงเตบโตสามารถนาไปวเคราะหหาอายและขอมลเกยวกบสภาพภมอากาศ โดยดจากจานวนและขนาดของวงเตบโตแตละชน มความหมายเหมอนกบ tree ring ด annual ring และ dendrochronology; tree-ring chronology ประกอบ

294. growth twin ผลกแฝดงอก ผลกแฝดชนดหนงซงเปนผลจากการวางตวของอะตอม ไอออน หรอกลมอะตอมหรอไอออน ลงบนดานนอกของผลกแรทกาลงเตบโตอยในสารททาใหการจดวางตวตามปรกตของโครงสรางผลกเดมนนหยดชะงกลง ผลกแฝดงอกจงสะทอนถงความผดปรกตทเกดขนระหวางการเตบโตตามธรรมชาต และถอไดวาเปนผลกปฐมภม ผลกแฝดงอกสงเกตไดจากผลกแฝด ๒ ผลกทแทงทะลกนและกน หรอมเสนเขตระหวางกน ๑ เสน

295. gruss กรส การสะสมของเศษชนสวนของเศษหนผเนอหยาบทมลกษณะเปนเหลยมมม เปนผลมาจากการแตกแยกเปนสวน ๆ ของผลกในหนแกรนต โดยทวไปจะเกดในเขตแหงแลงและกง

395

แหงแลง 296. gryke; grike ระแหงหน ด grike; gryke

297. gryphaea กรเฟย ซากดกดาบรรพของหอยกาบคสกลกรเฟย ด gryphaeate ประกอบ

298. gryphaeate -คลายหอยกรเฟย ลกษณะรปรางคลายเปลอกของซากดกดาบรรพของหอยกาบคสกลกรเฟย (genus Gryphaea) ซงมฝาซายโคงนนมาก มดานหลง (dorsal) งอ และมฝาขวาแบน

299. guano กวโน มลของคางคาวหรอนกทะเลทสะสมเปนจานวนมาก และนามาใชประโยชนเปนปยไดเนองจากมปรมาณของฟอสเฟตมาก มมากตามชายฝงของประเทศเปรและชลในทวปอเมรกาใต ในประเทศไทยพบตามถาหนปน

300. guest แรเยอน แรซงเสรมเขาไปในแรหรอหนทเกดอยกอนและมกมการแทนทแรหรอหนนนดวย มความหมายตรงขามกบ host

301. guide fossil ซากดกดาบรรพชนา ซากดกดาบรรพใด ๆ ซงมคณคาใชในการจดจาแนกอายของชนหน หรอชถงสภาพแวดลอมทซากดกดาบรรพอยอาศย หรอเปนซากดกดาบรรพดรรชนในการเทยบสมพนธชนหนเฉพาะถน ด index fossil ประกอบ

302. gulf อาว สวนของทะเลหรอมหาสมทรทลกเขาไปในแผนดน ซงเกดจากรอยแยกของเปลอกโลกหรอทลมตา โดยทวไปสวนทลกเวาเขาไปในแผนดนจะมระยะยาวมากกวาระยะกวางของปากอาว

303. gully รองธาร รองลกบนพนดนทเกดจากการกดเซาะของนาฝนทไหล

396

รวมตวกนอยเปนธารนา 304. gully erosion การกรอนแบบรองธาร ดคาอธบายใน sheet erosion; sheet flood erosion

305. gumbotil กมโบทล ดนเหนยวชนดหนงซงมสเทาถงเทาเขม เกดจากการผพงอยกบท การชะลาง และการทบถมในสวนปลายของธารนาแขง ทมกมภมประเทศคอนขางตาหรอทราบ ทาใหดนเหนยวอยในสภาพการสญเสยออกซเจน สมบตของดนเหนยวชนดนคลายกบกมโบ คอเหนยวมากเมอเปยก และแขงมากเมอแหง

306. GÜnz กนซ ๑. ชวงอายของตะกอนสมยไพลสโตซนของทวปยโรปตอนกลาง อยเหนอชนกรวดโดเนาและอยใตมนเดล ๒. ชวงเวลาทเกดธารธารนาแขงลาดบทหนงของสมยไพลสโตซน บรเวณภเขาแอลป ปจจบนพบวาไดมธารนาแขงเกดขนกอนหนานแลว ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ 5/56

307. GÜnz-Mindel กนซ-มนเดล คาทประยกตใชกบชวงเวลาทธารนาแขงลาดบทหนงของสมยไพลสโตซนของบรเวณภเขาแอลปเกดการละลาย โดยเกดหลงธารนาแขงกนซและกอนธารนาแขงมนเดล ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ 6/56 ตรวจแลว

308. gusher หลมนามนพ หลมนามนทมแรงดนสงมากจนทาใหนามนพงขนมาเหมอนนาพ ซงทาใหเกดความสญเสยนามนและแกสรวมทงความดนแหลงกกเกบและเสยสภาพแวดลอม ในสมยกอนหาก

397

นามนเกดพงขนมา แสดงถงการไดพบแหลงนามนขนาดใหญ ด blowout ประกอบ

309. Gutenberg discontinuity

แนวไมตอเนองกเทนเบรก

รอยตอระหวางชนเนอโลกกบแกนโลกชนนอก ซงมระดบความลกประมาณ ๒,๙๐๐ กโลเมตร ณ แนวแบงเขตนความเรวคลนไหวสะเทอนไมตอเนอง ความเรวคลนปฐมภมจะลดลง คลนทตยภมไมสามารถผานตอลงไปได ซงแสดงถงการเปลยนสถานะจากของแขงไปเปนของเหลว และการเปลยนแปลงองคประกอบภายในโลก ด Conrad discontinuity และ Mohorovicic discontinuity ประกอบ 9/56

310. guyot เขายอดราบใตสมทร, กโย

ภเขายอดราบซงสงขนจากพนมหาสมทรแปซฟกมาจนถงระดบใตนาประมาณ ๘๐๐ เมตร ในมหาสมทรแอตแลนตกกมบาง กโยนจะแตกตางจากภเขาใตทะเล (seamount) ตรงทภเขาใตทะเลมยอดแหลม เมนารด (H.W. Menard) ประมาณวา ในมหาสมทรแปซฟกมกโยและภเขาใตทะเลรวมประมาณ ๑๐,๐๐๐ ลก ซงบางลกมยอดสงจากพนสมทรประมาณ ๓ กโลเมตร กโยเหลานอาจเกดมาจากภเขาไฟ ยอดจะปาดราบลงดวยแรงจากคลนลมและกระแสนา และภายหลงถกนาทวมมดเนองจากการทระดบนาทะเลสงขน หรอเพราะฐานรากภเขาจมตวลง กโยหลายลกมอายเกาแกมาก ทงน จะเหนไดจากมการขดเจาะพบสารสมยครเทเชยสและไมโอซน (ซงเกดในนา

398

ตน) ไดจากยอดภเขาเหลาน 21/56

311. GWC (gas-water contact)

จดบเบลยซ (รอยตอแกส-นา)

ด gas-water contact (GWC)

312. gymnosperm พชเมลดเปลอย พชซงเมลดไมมผนงรงไขหม เชน ปรง (cycad) แปะกวย (ginkgo) สนไพน สนเฟอร สนสปรซ พชเหลานมชวงอายตงแตยคดโวเนยนตอนปลายจนถงปจจบน ด angiosperm ประกอบ

313. gyprock หนยปซม คาทเลกใชแลวในความหมายเหมอนกบ rock gypsum

314. gypsum cavoli ดอกยปซม กลมผลกยปซมรวมเปนรปรศมขนดานบนซงแสดงลายชนภายในตดขวางผลกดคลายกะหลาปลหรอกะหลาดอก เปรยบเสมอนเนนของผลกทเกดขน ณ รอยตอระหวางนากบตะกอนในนาเคม แหลงทรจกกนด คอ แหลงแรสมยไมโอซนตอนบนของอตาลซงยงคงแสดงโครงสรางปฐมภม นอกจากนพบโครงสรางทยงคงเหลออยในหนยค ไซลเรยนตอนบนในมลรฐอนเดยนาดวย

315. gypsum plate แผนยปซม อปกรณเสรมทใชในกลองจลทรรศนโพลาไรส ทาดวยแผนยปซมใสหรอซลไนต ใหสแทรกสอดเปนสแดงอนดบทหนง ใชตรวจสอบเครองหมายทางแสงของผลกหรอรปแทรกสอด และหาตาแหนงของแนวระนาบการสน ด quartz wedge ประกอบ

316. gyttja โคลนอนทรย ตะกอนดนโคลนทเกดในทะเลสาบ และมสารอนทรยปนอยเปนจานวนมาก

399

317. H/C ratio; hydrogen-to-carbon atomic ratio

อตราสวนไฮโดรเจนตอคารบอน

ด hydrogen-to-carbon atomic ratio; H/C ratio

318. habit รปลกษณ ๑. รปทรงผลกเฉพาะแบบหรอรปทรงหลายแบบทเกดในแรหนง ๆ รวมทงลกษณะทผดปรกต ด crystal habit ประกอบ ๒. คาทวไปทหมายถงรปลกษณภายนอกของแรหรอหน ๓. ลกษณะปรากฏของสงมชวต โดยเฉพาะลกษณะทมอทธพลตอวถชวตหรอแนวทางการดารงชวตของสงมชวตนน

319. habitat แหลงทอย, ถนทอย สภาพแวดลอมซงเหมาะสมสาหรบใหพชหรอสตวนน ๆ ไดใชเปนทอยอาศยและดารงชวต

320. hackly -หยกคม คาทใชกบลกษณะรอยแตกของหนหรอแรทมรอยแตกทผวหนาเปนสนเหลยมคม เชน ทองแดงธรรมชาต ด fracture ประกอบ

321. hade* มมกลบ มมทเกดจากการทชนหน สายแร หรอระนาบรอยเลอนเอยงเทไปจากแนวระนาบดง มมนวดเปนองศาจากระนาบดง แตถาวดจากระนาบระดบ เรยกวา มมเท (dip angle) มมกลบบวกกบมมเทจะเปนมมฉากหรอ ๙๐ องศาเสมอไป คานนยมใชกนเฉพาะในกลมชาวเหมองใตดน

322. Hadean ฮาเดยน ชวงเวลาทจดอยในบรมยคพรแคมเบรยน มชวงเวลาตงแต ๔,๐๐๐-๔,๖๐๐ ลานป พบแรทมอายมากทสด (คอแรเซอรคอนประมาณ ๔,๔๐๔ ลานป) และพบหนอายแกทสด (๔,๐๓๐ ลานป)

400

ด geologic time scale และ Priscoan ประกอบ 41/55

323. Haeckel ‘s law กฎเฮกเกล ด recapitulation theory

324. hairstone; hair stone

หนเสนผม ควอตซชนดหนง เปนผลกใสทมสารฝงในเปนรปเสนใยคลายเสนดายหรอรปเขมของแรชนดอน ๆ สอดแทรกอยในผลกอยางหนาแนน โดยปรกตมกเปนผลกของรไทล หรอแอกทโนไลต โดยเฉพาะควอตซซาเกนทก (sagenitic quartz) ด Venus hairstone และ Thethis hairstone ประกอบ มความหมายเหมอนกบ needlestone; needle stone

325. half section สวนครง สวนทมขนาดพนท ๓ ๒ ๐ เอเคอร มการเรยกชอเปนสวนเหนอ สวนใต สวนตะวนออก และสวนตะวนตก

326. halide เฮไลด กลมแรทมธาตแฮโลเจน (halogen elements) ไดแก ฟลออรน โบรมน คลอรน และไอโอดนประกอบอย กลมเฮไลดมความแขงคอนขางตาและสจาง รปผลกมกจะเปนรปลกบาศก แรในกลมเฮไลด เชน ฟลออไรต เฮไลต มความหมายเหมอนกบ halogenide

327. halocline ลาดความเคม แนวชนนาในมหาสมทรทมการเปลยนความเคมอยางรวดเรวตามความลก

328. halogenide เฮโลจไนด ด halide

401

329. hamada ฮามาดา ด hammada 330. hammada ฮมมาดา ทะเลทรายสวนทมแตหนแขงและเศษหนกระจดกระจายปก

คลมพนทอยทวไป ไมมกรวดเลกและทรายละเอยด เนองจากถกลมพดพาไปหมด มความหมายเหมอนกบ hamada

331. hand specimen กอนตวอยาง ตวอยางหน แร หรอวสดอนทมขนาดกอนพอเหมาะ เชน ๒.๕ ๗.๕ ๑๐.๕ เซนตเมตรใชเพอเปนตวอยางอางอง หรอสะสมไวเพอการศกษา

332. hanging valley หบเขาลอย หบเขาสาขาทอยสงตางระดบกบหบเขาใหญ ซงตอนทเชอมตอกบหบเขาใหญนนเปนทตงชนมาก ถามธารนาไหลผานหบเขาสาขานนมาสหบเขาใหญกจะเกดมโกรกธารหรอนาตกขน หบเขาลอยเชนนมกพบอยตามบรเวณทเคยมธารนาแขงปกคลมมากอน แตกอาจจะพบในทอน ๆ บาง ในประเทศไทยพบทอาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม ทอาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน เปนตน (ดรปท cirque)

333. hanging wall หนเพดาน หนสวนทอยเหนอรอยเลอนรอยเหลอมหรอสายแร (ดรปท hade)

334. hard coal ถานหนแขง โดยทวไปหมายถงถานหนแขงทมชนคณภาพสงกวาลกไนตขนไป แตในประเทศสหรฐอเมรกาหมายถง แอนทราไซต

335. hard rock หนแขง ๑. หนอคนและหนแปรซงสามารถแยกตวจากหนตะกอนได ๒. หนทใชในการกอสรางถนนและงานตดคนทาง ซงถอวาเปนหนแขงเมอตองใชวธการเจาะและระเบด (drilling & blasting) หนนนขนมา หรอวสดเปนประเภทกอนหนมนใหญ ซงแตละกอนมขนาดตงแต ๐.๗๕ ลกบาศกเมตรขนไป

402

336. hard water นากระดาง นาทเมอใชสบธรรมดาไมสามารถทาใหเกดฟองสบไดงาย และเมอนาระเหย จะเกดคราบในภาชนะ เปนนาทมปรมาณไอออนของแคลเซยมและแมกนเซยมสง

337. hardness ความแขง ความทนทานของแรตอการขดขด สมบตนไมอาจกาหนดความหมาย หรอวดใหชดเจนลงไปได แตจะเปรยบเทยบไดกบแรซงจดเปนมาตรฐาน เชน ความแขงมาตราโมส (Mohs scale) ซงประกอบดวยแร ๑๐ ชนด เรยงลาดบแรททนทานตอการขดขดนอยทสด (เทยบความแขงเปน ๑) ถงมากทสด (เทยบความแขงเปน ๑๐) มาตราเชงเทคนค (technical scale) ซงประกอบดวยแร ๑๐ ชนด หรอมาตราความแขงอน ๆ นอกจากน อาจใชอปกรณงาย ๆ ทหาไดสะดวกประมาณความแขงไดดวย เชน เลบมอ ประมาณความแขงเปน ๒.๕ เหรยญ หรอลวดทองแดง ๓.๕ กระจกหรอมดพบ ๕.๕

338. hardness scale มาตราความแขง หนวยวดความแขงของแร ใชในการตรวจสอบชนดแร มทงทตรวจสอบแบบทวไป เชน มาตราโมส (Mohs scale) และแบบทตรวจสอบความแขงจลภาค เชน คาความแขงวกเกอรส (Vickers hardness number) ด hardness ประกอบ

339. hardpan ชนดานแขง ๑. ชนดนสวนลาง ลกษณะแขงและแนนทบ เกดจากการเชอมยดดวยวตถประสาน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด และอนทรยวตถ ด duricrust และ iron pan ประกอบ

403

๒. ชนทบางสวนของพวกกรวดเชอมยดประสานกนจนไมสามารถขดทะลผานได เชน ในบรเวณลานแหลงแรทองบางแหง ๓. ชนททรายหรอกรวดเชอมยดดวยวตถประสานจนแขง ยากตอการไถพรวน ๔. ชนตะกอนแขงทไมจบตวกนแนน แตกยากตอการขดหรอเจาะดวยสวาน

340. hard–rock geology ธรณวทยาหนแขง วชาธรณวทยาทศกษาเกยวกบหนอคนและหนแปร ตรงขามกบ solf–rock geology

341. harmonic wave คลนฮารมอนก คลนทมการเปลยนแปลงแอมพลจด (amplitude) ณ ตาแหนงใดตาแหนงหนงเมอเวลาเปลยนไป จนทาใหแอมพลจดเปลยนไปเรอย ๆ ตามเวลา และแอมพลจดจะมคาซาคาเดมเมอครบ ๑ ความยาวคลน

342. harzburgite หนฮารซเบอรไกต หนอคนแทรกซอนระดบลก พวกหนเพรโดไทตทประกอบดวยแรหลกเปนแรโอลวน และออรโทไพรอกซน มสแดงและเขยว พบครงแรกทภเขาฮารซ เมองฮารซบรก ในประเทศเยอรมน

343. head สวนหว สวนทกวางออกไปในทะเลของคลนหวแตก ตรงขามกบกระแสนาตลบ ด rip current ประกอบ

344. head shield เกราะหว ดคาอธบายใน placoderm

345. head waves คลนนา คลนไหวสะเทอนทเดนทางผานตวกลางทมความเรวคลนตาไปสตวกลางทมความเรวคลนสง โดยมมมตกกระทบเกอบเทากบมมวกฤต และเดนทางในตวกลางทมความเรวสงขนาน

404

กบแนวของรอยสมผสระหวางตวกลางทงสอง แลวหกเหกลบขนสผวดน

346. headland หวแหลมผาชน หวแหลมทยนออกไปในทะเลและมลกษณะเปนหนาผาสงชน ชาวเรอมกใชเปนทหมายในการเดนทาง เชน เขาสามมก แหลมแสมสาร ในจงหวดชลบร

347. headspace gas analysis

การวเคราะห แกสสวนบน

การวเคราะหแกสไฮโดรคารบอนเบาโดยแกสโครมาโทกราฟ จากแกสทสะสมอยในบรเวณสวนบนของกระปองบรรจตวอยางเศษหนเจาะ ปรมาณและสวนประกอบของแกสใชบงชถงหนตนกาเนดและไฮโดรคารบอนในแหลงกกเกบ

348. heat flow* การไหลถายความรอน

การทความรอนไหลถายเทจากภายในโลกขนสพนดน โดยการนาหรอการแผรงส การไหลถายความรอนนมคาเฉลยประมาณ ๑.๒ ไมโครแคลอร/ตารางเซนตเมตร/วนาท

349. heave; horizontal throw

ระยะเลอนแนวนอน ระยะทางในแนวนอนทชนหนเลอนเหลอมกน มความหมายเหมอนกบ offset ความหมายท ๕ (ดรปท throw)

350. heavy crude oil; heavy oil

นามนดบชนดหนก ด heavy oil; heavy crude oil

351. heavy liquid ของเหลวหนก ของเหลวทมความหนาแนนหรอความถวงจาเพาะสง เชน โบรโมฟอรม ( ๒.๘๖) เมทลนไอโอไดด (๓.๓๒) ซงกโบรไมด (๔.๒๒) ใชในการแยกแรหรอวสดทมความถวงจาเพาะตางกนทปนกนอย

352. heavy mineral แรหนก ๑. กลมแรรองทพบในหนตะกอนหรอตะกอน มความถวงจาเพาะสงกวา ๒.๙ เชน แรรไทล อลเมไนต ลโคซน

405

แคสซเทอไรต เซอรคอน โมนาไซต ๒. แรประกอบหนทมความถวงจาเพาะสงกวา ๒.๙ เชน โอลวน ไพรอกซน

353. heavy oil; heavy crude oil

นามนดบชนดหนก นามนดบทมคาความถวงเอพไอสงกวา ๔๐ องศา

354. hedreocraton* หนฐานธรณทวป ดคาอธบายใน craton

355. height of land; divide; drainage divide; topographic divide; water parting; watershed line*

สนปนนา ด divide; drainage divide; height of land; topographic divide; water parting; watershed line

356. Hemichordata เฮมคอรดาตา ชอไฟลมของสตวนาเคมขนาดเลกทมแกนสนหลงเฉพาะในชวงเปนตวออน มแกนประสาท ในคอมชองเหงอก (gill slit) รางกายออนนม และมสมมาตรดานขาง แบงเปน ๒ กลม คอ เทอโรบรานช (Pterobranch) ซงเปนสตวหากนตามพนทองนา อยเปนกลมและเกาะตดท กบพวกหนอนซงมรปรางคลายลกโอกหรอลกกอหรอรปลน ทอาศยขดรอยตามพนทองนา นอกจากนทางบรรพชวนวทยายงไดจดใหแกรปโทไลตซงสญพนธไปหมดแลวรวมอยในไฟลมนดวย เนองจากพบวามความคลายคลงกบเทอโรบรานซมากกวา

406

สตวในไฟลมอน ๆ ด Protochordata และ Chordata ประกอบ

357. hemihedral เฮมฮดรล ชนผลกเมโรฮดรลชนหนงหรอหลายชนผลกในระบบผลกหนง ซงแบบรปผลกมหนาผลกเพยงครงหนงของจานวนหนาผลกทเหมอนกนของแบบรปผลกทมลกษณะเดยวกบโฮโลฮดรลในระบบผลกเดยวกน มความหมายเหมอนกน hemisymmetric

358. hemipelagic deposit สงทบถมกงทองทะเลลก

ตะกอนหรอสงทบถมทองทะเลลก ซงเมดตะกอนในสวน (fraction) ทมขนาดใหญกวา ๕ ไมครอน (๐.๐๐๕ มลลเมตร) จะเปนตะกอนทมกาเนดจากภเขาไฟ แผนดน หรอทะเลตน ในปรมาณทมากกวารอยละ ๒๕ ตะกอนกงทองทะเลลกโดยมากมกสะสมตวใกลขอบทวปและทราบกนสมทรทอยขางเคยง ทาใหมสวนประกอบของเมดตะกอนจากทวปมากกวา เมอเทยบกบสวนประกอบในตะกอนทองทะเลลก ด eupelagic sediment ประกอบ มความหมายเหมอนกบ hemipelagic sediment

359. hemipelagic sediment

ตะกอนกงทองทะเลลก ด hemipelagic deposit

360. hemipelagite เฮมเพลาไจต ตะกอนทเกดสะสมตวอยางชา ๆ บนพนทะเล เปนอนภาคตะกอนทมาจากพนทวปและมาจากสงมชวตทอาศยอยในบรเวณนน หรอมาจากสงมชวตประจาถนของทองทนน ๆ

361. hemisymmetric เฮมซมเมตรก ด hemihedral

407

362. henwoodite เฮนวไดต ด turquois; turquoise

363. heptane เฮปเทน ไฮโดรคารบอนเหลวของชดอลเคนอมตวหรอพาราฟน มสตรเคม C7 H16 นอรแมลเฮปเทน (nC7) เปนชนดหนงในอลเคนเบาสวนนอยทพบในสงมชวต เชน ในนามนจากตนสนพนธ Jeffery ซงมนอรแมลเฮปเทนถงรอยละ ๙๘

364. heptane value คาเฮปเทน คาตววดความสมบรณทางความรอนของหนตนกาเนดปโตรเลยม โดยใชสดสวนปรมาณของไอโซเมอรของ C6 และ C7

365. herbaceous material สารไรเนอไม สารจาพวกเคอโรเจนทไดมาจากสวนของผวเคลอบ (cuticle) สปอร และเรณ

366. herbivore สตวกนพช สงมชวตซงดารงชวตอยไดดวยการกนพชเปนอาหาร

367. Hercynian เฮอรซเนยน ชวงเวลาทชนหนในยโรปเกดการคดโคงและเลอนเหลอมลาเปนระยะ ๆ จนสดทายไดเกดเปนเทอกเขาใหญในมหายคพาลโอโซอกตอนปลาย ซงอยระหวางยคคารบอนเฟอรสตอนตนถงยคเพอรเมยน เฮอรซเนยนเปนคาละตนทใชในเยอรมน เรยกระบบเทอกเขาในยโรปตอนกลาง โดยไดชอมาจากเฮอรซเนยซลวา (Hercynia silva) อนเปนชอของเทอกเขาฮารซ (Harz Mountains) นอกจากน ยงมชอเรยกตาง ๆ กนอกหลายชอ เชน วารสคาน (Variscan)

368. Hercynian Orogeny การกอเทอกเขาเฮอรซเนยน

การกอเกดเทอกเขาชวงมหายคพาลโอโซอกตอนปลายของทวปยโรป ทเกดตอเนองตลอดยคคารบอนเฟอรสและยคเพอรเมยน มความหมายเหมอนกบ Variscan Orogeny

408

369. heredity พนธกรรม, กรรมพนธ คณภาพและศกยภาพทสงมชวตแตละตวไดรบสบทอดหรอถายทอดมาจากยนของบรรพบรษของสงมชวตแตละตวนน

370. Herringbone array แถวลาดบรปกางปลาเฮอรรง

การจดวางกลมจโอโฟนหรอกลมตนกาเนดคลนใหวางขวางเฉยง ๔๕ องศา กบแนวเสนสารวจ วางเรยงสลบกนทงสองขางของแนวเสนสารวจ รป

371. herringbone texture เนอแบบกางปลาเฮอรรง

แบบรปของการสลบแถวของผลกทขนาน แตละแถวมทศทางกลบกบแถวทประชดกน คลายลายผาแบบกางปลาเฮอรรง

372. heterochthonous -มาจากทอน ๑. คาทใชเกยวของกบตะกอนหรอหนซงเกดในทอน แตถกนาพามาอย ณ ทปจจบน หรอซากดกดาบรรพในชนหนทหนงถกกดกรอนหลดออกและถกนาพามาสแหลงสะสมใหม ด allochthonous และ reworked ประกอบ ๒. คาทใชเกยวของกบพรรณสตวหรอพรรณพชซงมาจากทอนไมไดเกดขนในททพบ

373. heterocompound สารประกอบเนอคละ สารประกอบอนทรยทมธาตอน ๆ นอกเหนอจากคารบอนและไฮโดรเจนประกอบอยในโครงสรางโมเลกลดวย คานเรยกสน ๆ วา NSO (nitrogen sulfur oxygen)

374. heterocyclic วงคละธาต ดคาอธบายใน cyclic

375. heterogeneous equilibrium

สมดลเนอคละ ความสมดลในระบบทมองคประกอบมากกวา ๑ เฟสขนไป เชนปฏกรยาทเกยวของกบของแขงและแกส หรอของแขงและของเหลว เชน H2O(g) C(s) H2(g) CO(g)

409

Cu(s) + 2Ag + (aq) Cu2+(aq) + 2Ag(s) ด homogeneous equilibrium และ phase ประกอบ

376. heterogranular; inequigranular

-เนอคละขนาด คาทใชเกยวของกบหนหรอเนอหนซงประกอบดวยผลกหรอเมดตะกอนทมขนาดตาง ๆ กน ด homogranular ประกอบ

43/55

377. hexacoral ปะการงหกชอง ปะการงเดยว (solitary coral) หรอปะการงกลม (colonial coral) ซงมผนงแบงชองวางในโครงรางออกเปน ๖ ชอง ภายในชองวางทงหกชองนจะมผนงกนยอยเกดขนใหม ทาใหชองวางทงหกมลกษณะทเหมอนหรอซากน สวนใหญพบในปะการงทมชวงอายตงแตยคไทรแอสซกถงปจจบน ปะการงกลมนจดอยในอนดบสเกลอแรกทเนย (order Scleractinia) มความหมายเหมอนกบ scleractinian ดรปท cardinal septum 21,22,23,25/56

378. hexagonal system ระบบสามแกนราบ ระบบผลกระบบหนงซงมแกนผลก ๔ แกน สามแกนราบยาวเทากนและทามม ๑๒๐ องศา ซงกนและกน หนงแกนดงมความยาวไมเทากบแกนราบแตตงฉากกบระนาบแกนราบ และเปนแนวแกนไตรสมมาตรหรอแกนฉสมมาตร ด crystal system ประกอบ

410

379. hexakisoctahedron เฮกซะครสออกตะฮดรอน

ดคาอธบายใน hexoctahedron

380. hexane เฮกเซน ไฮโดรคารบอนเหลวของชดอลเคนหรอพาราฟนมคารบอน ๖ อะตอม มสตรเคม C6 H14 ใชเปนตวทาละลายในอตสาหกรรมนามนพช

381. hexoctahedral class ชนผลกเฮกซออกตะฮดรอน

ชนผลกในระบบสามแกนเทา ซงมสมมาตร 4/m หรอ 3 หรอ 2/m

382. hexoctahedron เฮกซออกตะฮดรอน รปทรงผลกในระบบสามแกนเทา ซงมหนาผลกแบบสามเหลยมเทา ๆ กน ๔๘ หนา แตละหนาตดแกนผลกทง ๓ ทระยะทางตางกน มดชนมลเลอรเปน {hkl} และมสมมาตร 4/m หรอ 3 หรอ 2/m คานบางครงอาจเขยนเตม ๆ วา เฮกซะครสออกตะฮครอน (hexakisoctahedron) หรอเรยกอกชอหนงวา ออกตะฮตรอนหกหนา (six-faced octahedron)

383. hiatus ชวงวางชนหน ๑. ชวงลาดบชนหนทขาดตอนซงเกดขนเนองจากการสะสมตวทไมตอเนองหรอการกรอนของชนหนในชวงเวลาใดเวลาหนง ๒. ชวงเวลาใดเวลาหนง ซงไมมการสะสมตวของตะกอน ด lacuna ความหมายท ๑ ประกอบ

384. hidden layer ชนซอน ชนตวกลางซงไมสามารถตรวจหาไดดวยวธสารวจวดคลนไหวสะเทอนแบบหกเห เมอชนตวกลางทอยถดไปทางดานลางมความเรวคลนไหวสะเทอนตากวาชนตวกลาง

411

ความเรวสงทปดทบอยดานบน หรอเมอชนตวกลางบางเกนไปหรอมความเรวคลนไหวสะเทอนตางจากชนทปดทบอยดานบนไมมากพอทจะทาใหตรวจวดเวลาแรกถงจโอโฟนได ด blind zone ประกอบ

385. high moor ทสงชนแฉะ พรทเกดจากหญามอสส อยในทสง เชน ภเขา ไมมอทธพลของนาใตดนเกยวของ มกไดรบนาฝนอยางเดยว

386. high quartz ควอตซอณหภมสง พหสณฐานหนงของแรควอตซซงเสถยรทอณหภม ๕๗๓–๘๐๗ องศาเซลเซยส และมคาดรรชนหกเหและคาแสงหกเหสองแนวตากวาแรควอตซอณหภมตา แรนเกดเปนแรดอกในหนควอตซพอรฟร หนกราฟกแกรนต และหนแกรนตเพกมาไทต มความหมายเหมอนกบ beta quartz; quartz ด low quartz ประกอบ

387. high-calcium limestone

หนปนแคลเซยมสง หนปนทมแคลเซยมคารบอเนตมากกวารอยละ ๙๕ และมแมกนเซยมคารบอเนตปนอยในปรมาณนอย ด magnesian limestone ประกอบ

388. high-energy environment

สภาพแวดลอมพลงงานสง

สภาพแวดลอมของแองสะสมตะกอนจากนา ชนดทมระดบพลงงานสง จะมกระแสนาปนปวน คลนลมแรงทาใหตะกอนละเอยดไมสามารถตกจมสะสมตวได สภาพแวดลอมพลงงานสงนพบทชายหาด หรอรองนาไหลเชยว ด low-energy environment ประกอบ

389. high-grade เกรดสง สนแรทมปรมาณของแรมคาคอนขางมากเหนชอบใหแกไขเปน

412

18/56 390. high–grading การคดเกรดสง การทาเหมองโดยใชแรงคนขดและคดเลอกเอาแตสนแร

คณภาพสง 21,22/56

391. highland ทสง, พนทภเขา บรเวณพนททประกอบดวยภเขาและทราบสง ตวอยางทสงในประเทศไทย ไดแก ทสงภาคพนทวปในภาคเหนอและภาคตะวนตก (north and west continental highland) ทสงตอนกลาง (central highland) ทราบสงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (northeast plateau)

392. high-rank greywacke

หนเกรยแวกชนสง หนเกรยแวกซงมเฟลดสปาร มกพบในสภาพการสะสมตวแบบธรณแอนตวมาก ตรงขามกบ low -rank greywacke

393. highstand ชวงนาทะเลระดบสง ระยะเวลาในวฏจกรหนงหรอมากกวานนของการเปลยนแปลงระดบนาทะเลสมพทธ ทระดบนาทะเลอยสงกวาขอบของพนทใดพนทหนง ด lowstand ประกอบ

394. high–volatile bituminous coal

ถานหนบทมนสสารระเหยสง

ถานหนชนคณภาพบทมนสทมปรมาณสารระเหยมากกวารอยละ ๓๑ โดยใชมลฐานดเอมเอมเอฟ มคาความรอนตงแต ๑๑,๕๐๐ ถง ๑๔,๐๐๐ บทย/ปอนด หรอมากกวา ถานหนทมคาความรอนตงแต ๑๓,๐๐๐ บทย/ปอนด ขนไป จะมสมบตทเหมาะสมในการผลตถานโคก

395. hill* เขา พนททมระดบสงขนจากบรเวณรอบ ๆ และเปนลกษณะภมประเทศทมความตางระดบของพนทมากกวา ๑๐๐ เมตร แตนอยกวา ๖๐๐ เมตร สวนในแถบชายฝงทะเลอาจมความตางระดบของพนทเพยง ๖๐ เมตร

413

396. hillside; hillslope ลาดเขา สวนทอยระหวางยอดเขากบทางนาทอยตนเขา 17/56

397. Hilt's law กฎของฮลต กฎทแสดงถงการเพมของชนคณภาพถานหนตามความลกในการแปรสภาพเปนถานหนของชดถานหนในแองสะสมหนง อตราการเพมนเรยกวา เกรเดยนตของการแปรสภาพเปนถานหน (coalification gradient) นายซ. ฮลต (C. Hilt) เปนผเสนอกฎนเมอ ค.ศ. ๑๘๗๓ (พ.ศ. ๒๔๑๖) โดยไดสงเกตเหนวา ปรมาณของสารระเหยในถานหนลดลงตามความลกของหลมเจาะ

398. hinge line* ๑. แนวพบรอยโคง (ธรณวทยาโครงสราง) เสนทเชอมตอระหวางจดพบรอยโคง ด hinge ประกอบ

399. hinge line* ๒. แนวหบเผย (บรรพชวนวทยา) แนวทแสดงรอยตอระหวางฝาของสตวพวกหอยสองฝา หรอทมลกษณะแบบเดยวกบหอยสองฝา รอยตอนอยตรงดานทมเนอเยอยด หรอระหวางฟนกบรองฟนยด

400. hinge* จดพบรอยโคง จดทชนหนคดโคงมความโคงมากทสด หากเชอมตอจดดงกลาวจะมลกษณะเปนแนว เรยกวา แนวพบรอยโคง (hinge line) คานใชกบชนหนคดโคง

401. hinterland* แดนหลงเทอกเขา (ธรณวทยา) บรเวณทอยหลงแดนเทอกเขา (orogenic belt) ซงหางไกลจากบรเวณทเกดรอยคดโคงตลบทบและรอยเลอนยอน

402. hipotype; hypotype ตนแบบเสรม ตวอยางสงมชวตหรอซากดกดาบรรพซงไมใชตวอยางตนแบบ แตไดรบการบรรยายถง อางถง มรปหรอภาพถายแสดงไวในเอกสารวชาการอน ๆ เพอเปนขอมลเพมเตมหรอแกไข

414

ขอผดพลาดเกยวกบชนดของสงมชวตหรอซากดกดาบรรพนน ๆ

403. histogram ฮสโทแกรม เสนกราฟแทงแนวตงแสดงถงความถของการกระจาย ซงความสงของแทงกราฟจะเปนสดสวนโดยตรงกบความถของการเกดแตละชวงชน ใชสาหรบอธบายการกระจายตวของขนาดอนภาคตะกอน

404. historical geology* วชาธรณประวต ธรณวทยาแขนงหนงทวาดวยการศกษาประวตของโลกในเรองววฒนาการของโลก สงมชวต บรรยากาศ และสภาวะแวดลอม ตงแตเรมกาเนดโลกจนถงปจจบน ประกอบดวยสาขาวชาสาคญ คอ วชาลาดบชนหน (stratigraphy) วชาบรรพชวนวทยา (paleontology) และวชาธรณกาลวทยา (geochronology)

405. hogback เขาหนอกวว ๑. สนเขาทมลกษณะเหมอนหนอกวว มยอดแหลม ไหลเขาทง ๒ ขางเอยงชนเทา ๆ กน เขาหนอกววพบในภมประเทศทมชนหนแขงซงเอยงเทมากกวา ๒๐ องศา ๒. ด horseback

406. hogtooth spar แรเขยวหม ด dog-tooth spar 407. holoblast; neoblast ผลกแปรสมบรณ ผลกแปร (crystalloblast) ทเกดขนใหมและเกดอยาง

สมบรณในระหวางกระบวนการแปรสภาพ 408. Holocene Epoch สมยโฮโลซน สมยท ๒ ของยคควอเทอรนาร มอายตงแตสนสมยไพลสโต

ซน หรอเมอ ๐.๐๑๑๗ ลานปทผานมา เปนชวงทมนษยมอารยธรรม และสมยนาแขงซงไดสนสดลงเมอ ๑๐,๐๐๐ ปทผานมาจดเปนสมยนาแขงชวงสดทาย หนทเกดในสมยน

415

เรยกวา หนสมยโฮโลซน (Holocene Series) สวนมากเปนหนภเขาไฟ แตสวนใหญเปนตะกอนทเกดจากลมและนา ซงมทงบนบกและทะเล 40/55

409. holocrystalline เนอเปนผลก เนอหนอคนทประกอบดวยผลกทงหมดโดยไมมสวนประกอบของแกวเลย นอกจากน ยงหมายถงหนทมลกษณะเนอดงกลาว

410. holohedral โฮโลฮดรล ชนผลกซงมจานวนสมมาตรผลกสงสดเทาทจะมไดในแตละระบบผลก มความหมายเหมอนกบ holosymmetric ด merohedral และ tetartohedral ประกอบ

411. holoplankton แพลงกตอนถาวร สงมชวตขนาดเลกทตองอาศยการลอยตามนาตลอดชวงวงจรชวต ตรงขามกบแพลงกตอนไมถาวร (meroplankton) ซงตองอาศยการลอยตามนาเฉพาะในชวงแรกของชวต เชน ไขหรอตวออนของพวกชวนกนทะเลซงเปนสงมชวตอาศยตามพนทองนา หรอของเนกตอนซงเปนสงมชวต วายนา ด plankton และ nekton ประกอบ

412. holosome โฮโลโซม หนวยลาดบชนหนรปลนตามอายกาลทอาจเปนการสะสมตว ประกอบดวยโฮโลสโตรมหนงหนวยหรอหลายหนวยตดกน หรอชวงวางชนหนซงประกอบดวยชวงวางชนหนรวมกนหลายชนตดกน คาวา holosome เสนอใชโดย Wheeler, 1958 คานมาจากคาในภาษากรก ๒ คา คอ holo และ some ทตรงกบคา entire และ body ในภาษาองกฤษ

416

ตามลาดบ ด biosome, holostrome และlithosome ประกอบ

413. holostratotype ชนหนแบบฉบบแรก ชนหนแบบฉบบยอยทถกกาหนดขนในกรณทชนหนแบบฉบบมความไมตอเนองตลอดลาดบหนวยชนหนแบบฉบบนนๆ แตสามารถกาหนดหนวยบนสดและหนวยลางสดของชนหนแบบฉบบในบรเวณนนได ดงนนจงเลอกหนวยชนหนหนวยหนงใหเปนชนหนแบบฉบบแรก หนวยทเหลอจงเปนชนหนเสมอนแบบฉบบแรก (parastratotype)

414. holostrome โฮโลสโตรม หนวยลาดบชนหนตามอายกาลทแสดงใหเหนถงคาระยะเวลาของลาดบการสะสมตวของชนหนทสมบรณ ซงเกดจากการรกลาและถอยกลบของทะเล รวมทงชนหนทถกพดพาหรอหลดไปเนองจากการกรอน คานมาจากคาในภาษากรก ๒ คา คอ holo และ strome ทตรงกบคา entire และ layer ในภาษาองกฤษ ตามลาดบ ด biosome และlithosome ประกอบ

415. holosymmetric โฮโลซมเมตรก ด holohedral 416. holothuroid โฮโลทรอยด สตวพวกผวหนาม (echinoderm) ซงจดอยในชนโฮโลทรอย

เดย (Class Holothuroidea) เปนพวกมชวตอสระ และมรปรางแบบทรงกระบอก ไดแก ปลงทะเล (sea cucumber) เปนตน

417. holotype ตนแบบแรก ตวอยางของสงมชวตหรอซากดกดาบรรพทถกกาหนดใหเปนตนแบบของการตงชอทางวทยาศาสตรในขนชนดใหมหรอ

417

ชนดยอยใหมเปนครงแรก ตราบเทาทตวอยางตนแบบนยงคงเปนทยอมรบ สงทมลกษณะเดยวกนนกจะใชชอทกาหนดขนนตอไป ด lectotype และ neotype ประกอบ

418. Holsteinian โฮลสไตเนยน ชวงเวลาทธารนาแขงละลายของสมยไพลสโตซนตอนกลางของทวปยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ ขอมลจากการศกษาลาดบชนตะกอนตามสภาพภมอากาศ ละอองเรณและซากพช อยเหนอเอลสเตอเรยนและอยใตซาเลยน เทยบไดกบชวงคนธารนาแขงมนเดล-รสส ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ 5/56

419. homocyclic วงธาตเดยว ดคาอธบายใน cyclic

420. homogeneous equilibrium

สมดลเนอเดยว ความสมดลในระบบทมองคประกอบเพยงเฟสเดยว เชน ปฏกรยาเมอทกอยางเปนแกส หรอเปนสารละลายเดยวกน เชน 2SO2(g) + O2(g) 2SO3(g)

CH3COOH(l) + CH3CH2OH(l) CH3COOCH2CH3(l) + H2O(l) ด heterogeneous equilibrium และ phase ประกอบ [หมายเหต สตรไมลงในตนฉบบ] 2SO2(g) ซลเฟอรไดออกไซด (แกส) O2(g) ) ออกซเจน(แกส)

418

2SO3(g) ) ซลเฟอรไทรออกไซด(แกส) CH3COOH(l) กรดแอซตก(ของเหลว) CH3CH2OH(l) เอทานอล(ของเหลว) CH3COOCH2CH3(l) เอทลแอซเทต(ของเหลว) H2O(l) นา(ของเหลว)

421. homogranular; equigranular; even-grained

-เนอขนาดเดยว คาทใชเกยวของกบหนหรอเนอหนซงประกอบดวยผลกหรอเมดตะกอนทมขนาดเทากนหรอเกอบเทากน

422. homologue ๑. -กาเนดเดยวกน คาทใชเกยวกบภาวะตนกาเนดเดยวกน ด homology ความหมายท ๑ ประกอบ

423. homologue ๒. -คเหมอน คาทใชเกยวกบภาวะคเหมอน ด homology ความหมายท ๒ ประกอบ

424. homology ๑. ภาวะตนกาเนดเดยวกน

ภาวะทสงมชวตตางชนดกน มลกษณะบางสวนทเหมอนกน เนองจากไดมววฒนาการมาจากบรรพบรษเดยวกน เชน ปกของนก คางคาว เทอโรเซอร

425. homology ๒. ภาวะคเหมอน ภาวะทสงมชวตซงมลกษณะทางกายภาพ เชน โครงสราง สดสวน หรอตาแหนงในรางกายทเหมอนกน โดยไมจาเปนวาจะตองมบรรพบรษรวมกน เชน ปกของนกกบปกของแมลง

426. homonym ชอซา, ชอเหมอน ชอของสงมชวตชนดหนงทไดตงขนเหมอนหรอซากบชอของสงมชวตอกชนดหนง ซงตามกฎการตงชอซา (law of homonymy) ชอซงตงขนกอนจะเปนชอทยอมรบใหใช

419

ตอไป แตชอทตงขนภายหลงจะตองถกยกเลกหรอตงชอใหม 427. homoplastic -รปแบบพฒนา

เดยวกน คาทใชเกยวกบการพฒนาเปนแบบเดยวกน ด homoplasy ประกอบ

428. homoplasy การพฒนาแบบเดยวกน

การทสงมชวตชนดตาง ๆ ไดพฒนาอวยวะหรอลกษณะบางประการ เพอตอบสนองตอสภาวะกดดนดานสงแวดลอมไดเหมอน ๆ กน เพราะเปนผลจากการววฒนาการเขาหากน (convergene evolution) หรอการววฒนาการขนานกน (parallel evolution) มากกวาเปนเพราะมบรรพบรษรวมกน ด homology ประกอบ

429. homotaxial -ลาดบชนเหมอนกน คาทเกยวของหรอมลกษณะเปนหรอประกอบดวยลาดบชนของหนหรอชนของซากดกดาบรรพทเหมอนกน เชน หนวยลาดบชนหนหรอหนวยลาดบซากดกดาบรรพในตางพนทกน มการเรยงลาดบชนทเหมอนกนโดยไมจาเปนตองเรยงลาดบในเวลาเดยวกน

430. homotaxy การลาดบชนเหมอนกน

การทลาดบชนหนหรอลาดบชนซากดกดาบรรพในพนทหนงเหมอนกนกบลาดบชนหนหรอลาดบชนซากดกดาบรรพในอกพนทหนง โดยไมจาเปนตองเปนการเรยงลาดบในเวลาเดยวกน ด chronotaxy ประกอบ

431. honeycomb coral ปะการงรงผง ปะการงกลมซงประกอบดวยปะการงทมโครงรางแขงเปนรปหนาตดหลายเหลยม และกอตวตดกนเปนพดคลายรงผง

432. honeycomb weathering

การผพงแบบรงผง การผพงทางเคมรปแบบหนงซงเกดกบหนทมเมดละเอยด เชน หนทราย หนทฟฟ ทอยในพนทภมอากาศแหงแลง ทาใหผวหนาของหนเกดเปนร ๆ มากมายมลกษณะคลายรงผง ดรป

420

ประกอบ 433. hoodoo ฮด แทงหนหรอเสาหนทเกดจากการผพงและการกรอนลกลงไป

ตามแนวแยกของชนหนและตะกอนทวางตวอยในแนวนอนซงมความทนทานตอการกรอนแตกตางกนโดยนาฝนทตกหนกนาน ๆ ครง เมอเวลาผานไปทาใหเกดเปนรว รอง และแทงเสาหลากหลายรปแบบ ในประเทศไทยพบทแพะเมองผ อาเภอเมอง จงหวดแพร ตาฝงตา อาเภอเชยงมวน จงหวดพะเยา เสาดน อาเภอนานอย จงหวดนาน ผาชอ อาเภอดอยหลอ จงหวดเชยงใหม คาวา hoodoo เปนคาพนเมองแอฟรกน ด pillar ประกอบ มความหมายเหมอนกบ rock pillar

ผาชอ อาเภอดอยหลอ จงหวดเชยงใหม

421

ตาฝงตา อาเภอเชยงมวน จงหวดพะเยา

แพะเมองผ อาเภอเมอง จงหวดแพร

434. hook ๑. สนดอนตะขอ สนดอนจะงอยหรอแหลมลกษณะแคบ ๆ ทมดานปลายสดหกศอกเขาหาแผนดน เมอดจากภาพดาวเทยม รปถายทางอากาศ หรอแผนท จะเหนเปนรปคลายตะขอ เชน สนดอนตะขอทจงหวดสงขลา

435. hook ๒. สนดอนจะงอยโคงกลบ

ด recurved spit; hook spit

436. hook ๓. ทางนาตะขอ สวนของลาธารทมลกษณะเปนมมแหลมหรอหกศอก

437. hook ๔. โครงหนามรป โครงหนามแบบหนงในสตวไมมกระดกสนหลงพวกโฮโรท

422

ตะขอ รอยดซงมรปรางเหมอนตะขอหรอเบด นอกจากนแลวพวกโฮโรทรอยดยงมโครงหนามรปตาง ๆ กนอกหลายรปแบบ ไดแก แบบแผน แบบโตะ แบบสมอเรอ แบบพวงมาลยเรอ แบบทอน แบบจาน แบบลอ แบบใบเฟรน และแบบกากบาท

438. hook spit; recurved spit

สนดอนจะงอยโคงกลบ

ด recurved spit; hook spit

439. hopane โฮเพน อลเค นชนดวงแหวน ๕ วง มคารบอนอยระหวาง ๒๗ และ ๓๕ อะตอม ซงเปนชนดหลกของกลมไตรเทอเพน (triterpane) พบมากในตะกอน และนามนดบโฮเพนไดมาจากการสลายของแ บคทเรย ใชประโยชนในการประเมนความพรอมใหปโตรเลยมของหนตนกาเนดและใชในการเทยบเคยงตนกาเนดระหวางนามนกบนามนและนามนกบหนตนกาเนด

440. horizon แนวชน พนผวซงแสดงถงตาแหนงใดตาแหนงหนงในลาดบชนหน โดยทวไปหมายถงชนหนทบางมาก แนวชนทางวชาลาดบชนหนนอาจมหลายชนดตามลกษณภาพของลาดบชนหนทเกยวของ เชน แนวชนตามลกษณะหน (lithohorizon) แนวชนชวภาพ แนวชนตามอายกาล แนวชนเหลานอาจรวมถงแนวแบงเขตของหนวยลาดบชนหน และแนวทหมายจาเพาะภายในหนวยลาดบชนหนทใชในการเปรยบเทยบโดยเฉพาะดวย ด zone ประกอบ

441. horizon slice ภาพตดตามชนสะทอน

ภาพทตดผานปรมาตรขอมลคลนไหวสะเทอนสามมตตามพนผวของชนสะทอน ภาพทไดเกดจากขอมลทไดจากการ

423

ลากแนวบนพนผวของชนสะทอนชนเดยวกน แสดงใหเหนการแปรผนกบขนาดรปคลนทเปลยนแปลงไปตามพนท หรอแสดงการแปรผนกบคณลกษณะอน ๆ บนพนท ภาพตดนแตกตางจากภาพตดตามเวลา แตจะแสดงเปนแผนทไดทงความลกและเวลา ด time slice ประกอบ

442. horizontal drilling การเจาะราบ การเจาะหลมทเอยงจากแนวดงอยางนอย ๘๐ องศาขนไป โดยหลมเจาะวางตวเกอบขนานไปกบชนหนกกเกบปโตรเลยม ซงทาใหผลตปโตรเลยมไดมากกวาหลมเจาะในแนวดง

443. horizontal magnetic field

สนามแมเหลกแนวราบ

องคประกอบของแนวแรงของสนามแมเหลกรวมในแนวราบตามทศเหนอแมเหลกโลก ด total magnetic field ประกอบ

444. horizontal separation

ระยะแยกแนวระดบ ระยะทางระหวาง จด ๒ จด หรอระนาบอางอง ซงแยกจากกนโดยรอยเลอน ทวดในแนวระดบ เชน ชนหน สายแร หรอพนงหน ด vertical separation ประกอบ

445. horizontal throw; heave*

ระยะเลอนแนวนอน ด heave; horizontal throw

446. horn ยอดเขารปพระมด, ฮอรน

ยอดเขาทมสนสงชนหลายดานรปพระมด สวนมากเกดจากการกระทาของนาแขงจานวนมากทไหลจากภเขา ขดครดกดลาดเขาใหเกดเปนแองลก เหลอบรเวณตรงกลางสนเขาโดยรอบสงชน ภเขาทมรปรางเชนนจงมกมคาวา “ฮอรน” อยดวย เชน แมตเตอรฮอรน เวตเตอรฮอรน (ดรปท cirque) 21/56

424

447. horn coral; cup coral; solitary coral

ปะการงเดยว ด solitary coral; cup coral; horn coral

448. hornfels* หนฮอรนเฟลส หนแปรชนดหนง เกดจากการแปรสมผส เนอละเอยดแนน ปราศจากรวขนานเนองจากเมดแรในหนไมมการจดเรยงตว อาจมแรดอกแปร (porphyroblast) อยดวยกได

449. horseback เนนสนหลงมา เนนเตย ๆ คลายหลงมา เกดจากการตกทบถมของตะกอนทราย กรวด หรอหน จากการละลายของตะกอนธารนาแขง เชน เนนเอสเกอร เนนเคม ทพบทางตอนเหนอของเขตนวองแลนด มลรฐเมน ประเทศสหรฐอเมรกา มความหมายเหมอนกบ hogback ความหมายท ๒

450. horsetail ore สนแรหางมา แหลงแรทประกอบดวยชดรอยแยกเลก ๆ ซงตดผานหรอแยกออกจากสายแรหลก

451. horst* ฮอสต พดหนทเลอนขนเปนบลอก โดยมรอยเลอนขนาบเปนแนวยาวสองขางของพดหนนน คาวา ฮอสต แสดงถงลกษณะโครงสรางของหน ซงอาจจะปรากฏหรอไมปรากฏใหเหนบนผวโลกกได ถาปรากฏ เรยกวา ภเขาบลอก (block mountain) (ดรปท graben)

452. host เหยา หนหรอแรซงเปนเสมอนเจาบานทมหนหรอแรอนเสรมเขาไปในตวเอง หรอทเกดอยภายในหรอทอยใกลชด เชน หนเหยา (host rock) หรอ ผลกแรขนาดใหญทมมลทนของผลกแรขนาดเลก ซงเปนแรตางชนดกบผลกแรใหญนน มความหมายตรงขามกบ guest

453. host rock หนเหยา มวลของหนทเปนเสมอนเจาบานสาหรบหนชนดอนหรอ

425

แหลงแร เชน พลตอนทมหนแปลกปลอม หรอ หนใด ๆ ทมแหลงสนแรอยภายใน คานมความหมายจากดกวาคา country rock

454. hot oil นามนรอน ๑. นามนทใชเปนตวกลางดดซบความรอน ๒. นามนทผลตขนมาอยางผดกฎหมายหรอนามนทถกขโมยมา

455. hot spot; plume จดรอน พนทเลก ๆ ในชนเปลอกโลก ทมการไหลถายความรอนสงผดปรกต ซงสมพนธกบการเกดภเขาไฟ สมมตฐานในปจจบนเชอวา ชนเนอโลกมการหลอมละลายบางสวนจนกลายเปนแมกมาทรอนจดมากและพงขนมายงผวโลกเปนชวง ๆ โดยมากมกสมพนธกบการเคลอนทของแผนเปลอกโลก เชน หมเกาะฮาวายทางตอนกลางมหาสมทรแปซฟก กสนนษฐานวาเกดจากจดรอนน

456. hot spring; thermal spring

พนารอน แหลงทนาไหลขนมาจากใตดน ตามแนวรอยเลอนหรอรอยแตกของเปลอกโลก และมอณหภมสงกวาอณหภมของรางกายมนษย เรยกวา พนารอน นาทพขนมาอาจจะอน ๆ จนถงเดอดพลาน อาจบรสทธหรอมแรธาตรวมทงแกสละลายอย ทาใหมรสและกลนตาง ๆ กน ปรมาณนาทไหลออกมาแตละพกตางกน บางพเพยงเออ ๆ บางพไหลแรง บางพพลงกระเซนพนปากบอเพราะแรงดนของแกสทดนนาขนมาจากใตดน เชน พนารอนทอาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม ทอาเภอแมจน จงหวดเชยงรายถานาทพขนมาเยนกวาอณหภมของรางกาย เรยกแหลงนนวา พนาเยน (cold spring)

426

457. hot-water flooding การไลดวยนารอน วธเสรมการผลตดวยความรอนแบบหนง โดยการอดนาเดอด (๑๐๐ องศาเซลเซยส) ลงไปในชนหนกกเกบเพอลดความหนดของนามน และทาใหไหลเขาสหลมผลตไดงายขน โดยทวไปมประสทธภาพตากวาการไลดวยไอนาเพราะมอณหภมตากวา วธนอาจจะเหมาะสมในบางกรณ เชน ในชนทมความไวสงตอนาจดหรอความดน ด stream flooding ประกอบ

458. humic ฮวมก ผลของการเกดเปนพตทสะสมตวมาจากซากพชบกในทลมนาขง ภายใตสภาวะทมออกซเจน พตมอตราสวนไฮโดรเจนตอคารบอนประมาณ ๐.๙ สารอนทรยฮวมกเปลยนแปลงมาจากเซลลและผนงเซลลของพช ซงประกอบดวยลกนน (lignin) และ เซลลโลส (cellulose) รวมทงแทนนน (aromatic tannin) ฮวมกยงหมายรวมถงสารอนทรยทถกออกซไดส (oxidised) คารบอไนส (carbonised) หรอฟวซไนส (fusinised) ดวย โดยออกซเจนและความรอนจะเปนตวเรงกระบวนการเกดฮวมก (humification)

459. humic acid กรดฮวมก สารอนทรยสดา มสตรเคม C68H53O4OCH3(OH)4(COOH)4 มสภาพเปนกรด ไดจากการใชดางสกดดน ถานหนชนคณภาพตา และซากพชตาง ๆ กรดฮวมกนไมละลายในตวทาละลายอนทรยและกรดอน ๆ

460. humic coal ถานหนแบบฮวมก ถานหนชนดทแสดงชนวาว โดยมชนวาว ดาน และกงวาวสลบกน มปรมาณมาเซอรลกลมวทรไนตมาก เปนถานหนท

427

พบโดยทวไป มกเกดในสภาวะแวดลอมทมออกซเจน ด banded coal ประกอบ

461. humulith หนอนทรย หนทตดไฟได เกดจากการเปลยนสภาพของฮวมส รวมทงพตและถานหน

462. humus ฮวมส สารอนทรยทเปนอสณฐาน มโครงสรางทซบซอนและคงทนตอการสลายตว มสดาหรอสนาตาลเขม เกดจากเศษซากพชหรอสตวทตายทบถมลงในดนและถกจลนทรยยอยสลายเปนสารคอลลอยด (colloid) ขนาดเลกมาก สารชนดนมความสาคญตอดนมาก เพราะชวยดดซบนา เชอมอนภาคดนใหเกาะตวกน และมธาตอาหารทเปนประโยชนตอพช เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส กามะถน

463. Huttonian -แนวคดฮตตน คาทใชเกยวกบแนวความคดของเจมส ฮตตน (James Hutton) นกธรณวทยาชาวสกอตตแลนด ซงคดขนใน พ.ศ. ๒๓๒๘ ทวาปจจบนเปนกญแจไขไปสอดตและวฏจกรธรณวทยา นอกจากนยงไดเนนถงธรณกาลโดยไมมขดจากด ด uniformitarianism ประกอบ

464. Huygens’ principle

หลกการฮอยเกนส ขอความทกลาวถงการทอนภาคทถกกระตนโดยพลงงานจากคลนจนทาใหเปนจดกาเนดคลนลกใหม

465. hyalosponge; glass sponge

ฟองนาแกว ฟองนาชนดทจดอยในชนไฮอะโลสปองเจย มลกษณะคอโครงรางประกอบดวยโครงหนามซลกาลวน ๆ ด sponge และ spicule ประกอบ

466. hydatogenic -ทเกดจากของเหลว คาทใชประกอบหนหรอแหลงแรทมกระบวนการเกดจาก

428

ของเหลวหรอสารละลาย เชน แหลงแรในสายแรซงเกดจากสารละลายของแมกมา หรอแหลงเกลอหนทเกดจากการระเหยของนาเกลอ ตรงขามกบ pneumatogenic; pneumatolytic

467. hydrate ไฮเดรต ๑. สารประกอบแรทเกดจากการไฮเดรชน หรอมนาเปนองคประกอบอยดวย ๒. การทาใหนารวมเขาไปในสวนประกอบทางเคมของแร ๓. ในอตสาหกรรมปโตรเลยม หมายถง สารประกอบไฮโดรคารบอน และนาทเกดจากการลดอณหภมและความดน ณ จดรวมทอหนวยเพมความดน และทอสงแกสซงทาใหเกดปญหาการอดตน เนองจากสารประกอบนมลกษณะคลายหมะหรอนาแขง 21/56

468. hydration ไฮเดรชน ปฏกรยาทเกดจากการทสารประกอบหรอแรใด ๆ รบโมเลกลของนาเขาไปรวมอยกบโมเลกลของสารประกอบหรอแรนนโดยตรง ทาใหเกดเปนสารประกอบหรอแรชนดใหม เชน แรแอนไฮไดรต (CaSO4) กลายเปนแรยปซม (CaSO4.2H2O) โมเลกลของนาสามารถไลออกไดดวยความรอน

469. hydraulic cement ปนซเมนตแขงในนา ปนซเมนตทสามารถยดเหนยววสดมวลรวมทเหมาะสมเขาดวยกน หลงจากนนจะกอตวเปนคอนกรต และมสมบตเฉพาะตวคอสามารถแขงตวไดในนา

470. hydraulic fracturing; การขยายรอยแตกดวย วธการทาใหชนหนกกเกบปโตรเลยมแตกหรอแยกเพมขน

429

hydro fracturing นา โดยการอดนาหรอของไหลอนทผสมดวยทราย หรอวสดอนทมขนาดเลกดวยความดนทสงมาก เมอชนหนแตกออกทรายจะทาหนาทเปนตวคาใหรอยแตกคงตวอย วธการนเปนการเพมความซมไดในชนหน

471. hydraulic grade line เสนเชอมระดบนา แนวเชอมตอความสงของระดบนาทวดไดในความดนบรรยากาศของรองนาปด (close channel) หรอ ผวนาหรอระดบนาทไหลออกของรองนาเปด (open channel) ความลาดเอยงของระดบนาคอพลงงานทสญเสย ด hydraulic gradient และ hydraulic head ประกอบ

472. hydraulic gradient ความชนระดบนา ๑. อตราการเปลยนแปลงของระดบความสงของนาทงหมดในชนหนอมนา (aquifer) ตอหนวยระยะทางทนาไหลผานจดทกาหนดในทศทางทกาหนด ด gradient of the head ประกอบ มความหมายเหมอนกบ potential gradient ๒. ความลาดเอยงของเสนสมมตทเชอมตอของระดบนาในธารนา ด hydraulic grade line ประกอบ มความหมายเหมอนกบ gradient 21/56

473. hydraulic head หวนา ๑. ความสงของนาเหนอจดทกาหนดใตนา ๒. ระดบนาทจดทางดานตนนาทอยหางจากจดทกาหนดดานทายนา

430

๓. ความสงของเสนเชอมระดบนา (hydraulic grade line) ทจดกาหนดเหนอจดทกาหนดของทอความดน

474. hydraulic limestone; waterlime

หนปนนา หนปนทมซลกาและอะลมนาปนอยในสดสวนตาง ๆ เมอนาไปเผาจะกลายเปนซเมนตทแขงตวไดในนา ด cement rock ประกอบ

475. hydraulic radius รศมชลศาสตร อตราสวนระหวางพนทภาคตดขวางของลาธารกบเสนขอบเปยก ด wetted perimeter ประกอบ

476. hydro fracturing; hydraulic fracturing

การขยายรอยแตกดวยนา

ด hydraulic fracturing; hydro fracturing

477. hydrocarbon* ไฮโดรคารบอน สารประกอบอนทรย ซงประกอบดวยธาตไฮโดรเจนและคารบอน อาจมรปเปนของแขง ของเหลว หรอแกส เชน นามนดบ แอสฟลต แกสธรรมชาต

478. hydrochemical prospecting

การสารวจอทกเคม การสารวจทอาศยการตรวจวเคราะหปรมาณของธาตสวนนอย (trace element) ในนาบาดาลและนาบนพนผวโลก

479. hydrocracking การแตกตวดวยไฮโดรเจน

กระบวนการแยกสลายไฮโดรคารบอนโดยใชแกสไฮโดรเจนเปนตวเรง ภายใตอณหภม ๒๖๐-๔๒๐ องศาเซลเซยล และความดนทตากวาการแตกตวดวยตวเรงปฏกรยา

480. hydrocyclone ไฮโดรไซโคลน เครองคดขนาดอนภาคดวยแรงดนนาออกเปน ๒ สวน คอ อนภาคหยาบและละเอยด สวนบนเปนรปทรงกระบอกตอกบสวนลางซงเปนรปกรวย ภายในกลวงนอกจากใชคดขนาดแลว ยงใชแยกนาออกจากของผสมไดดวย ด air cyclone

431

และ cyclone ประกอบ

481. hydrodynamic trap ลกษณะกกเกบแบบอทกพลศาสตร

ลกษณะกกเกบปโตรเลยมทเกดจากนาใตดนไหลลงตามชนหน ทาใหปโตรเลยมทไหลขนมาถกกกเกบไว ลกษณะกกเกบแบบนเกดขนยากมาก มกเกดรวมกบแบบโครงสราง หรอแบบลาดบชนหน

482. hydrogen index ดชนไฮโดรเจน คาทไดมาจากการวเคราะหปรมาณไฮโดรเจนในหนตนกาเนดปโตรเลยมโดยเครอง Rock-Eval pyrolysis ซงคานวณโดยใชสดสวนของ S2 peak ตอปรมาณสารอนทรยรวม (S2/TOC) มหนวยเปนมลลกรมไฮโดรคารบอนตอกรมอนทรยวตถ คาดชนไฮโดรเจนทสงแสดงถงเค อโรเจนทสามารถใหนามนไดมาก คาดชนนเทยบไดกบคาอตราสวนไฮโดรเจนตอคารบอน (H/C)

483. hydrogen sulfide แกสไขเนา แกสทเปนพษและกดกรอน มสตรเคม H2S ไมมส มกลนคลายไขเนา มกพบในบรเวณทมอนทรยวตถเนาเปอยผพง ในแหลงถานหน นามนดบ และแกสธรรมชาต

484. hydrogen sulfide mud; black mud; euxinic mud; reduced mud

โคลนดา ด black mud; euxinic mud; hydrogen sulfide mud; reduced mud

485. hydrogenation การเตมไฮโดรเจน การรวมตวกนของไฮโดรเจนกบสารประกอบไมอมตวโดยปฏกรยาทางเคมทลดออกซเจนและกามะถน ซงจะทำ ใหไฮโดรคารบอนทไมเสถยรเปลยนเปนไฮโดรคารบอนทเสถยร

432

486. hydrogen-to-carbon atomic ratio; H/C ratio

อตราสวนไฮโดรเจนตอคารบอน

อตราสวนของไฮโดรเจนตอจานวนอะตอมของคารบอนโดยนาหนก ซงแสดงถงจานวนคารบอนทมพนธะกบคารบอน (H/C อะตอม = 12/ H/C นาหนก) การพลอตคาระหวางอตราสวนของออกซเจน ตอคารบอน (O/C) กบอตราสวนของไฮโด รเจนตอคารบอน (H/C) ใน Van Krevelen diagram เพอแสดงถงชนดและความสมบรณของเคอ โรเจน คาอตราสวนของไฮโดรเจนตอคารบอนมากกวา ๑.๕ แสดงถงเคอโรเจนชนดทใหนามน

487. hydrogeochemistry อทกธรณเคม การศกษาสมบตทางเคมของนาใตดนและนาผวดน เพอตรวจหาความสมพนธของลกษณะทางเคมกบคณภาพนา และสมบตทางเคมของนาในพนทหนง ๆ และในภมภาค

488. hydrogeology อทกธรณวทยา ธรณวทยาแขนงหนงทเกยวของกบนาบาดาลและนาผวดน ด geohydrology ประกอบ

489. hydrographic basin*

บรเวณลมนา ๑. ด drainage area; catchment; catchment basin; drainage basin; feeding ground ๒. พนททเปนทะเลสาบ รวมทงบรเวณทใหนาแกทะเลสาบนน

490. hydrolith หนนา ๑. หนทเกดจากการตกตะกอนทางเคมจากสารละลายในนา เชน เกลอหน ยปซม ๒. หนทมองคประกอบของสารอนทรยนอยมาก ๓. หนนาเนอประสม (hydroclastic rock) ทประกอบดวยเศษหนคารบอเนต

433

491. hydrologic barrier; groundwater barrier; groundwater dam

เขอนใตดน ด groundwater barrier; groundwater dam; hydrologic barrier ประกอบ

492. hydrology* อทกวทยา วชาการทางวทยาศาสตรเกยวกบนาทมอยในโลก เชน ศกษาสาเหตการเกด การหมนเวยนการทรงอย สมบตทางฟสกสและเคม ตลอดจนคณลกษณะของนาในลานา ทะเลสาบ และนาใตพนดน รวมทงการนามาใชใหเปนประโยชน การควบคม และการอนรกษ

493. hydrophone ไฮโดรโฟน อปกรณรบสญญาณทไวตอความดน ซงสามารถรบคลนเสยงทเคลอนทผานนาได ตวรบสญญาณนใชในการสารวจคลนไหวสะเทอนในนาหรอในหลมเจาะ ด geophone ประกอบ

494. hydrosphere อทกภาค สวนทเปนนาทงหมดบนผวพนโลกทนอกเหนอไปจากสวนทเปนของแขงของเปลอกโลกและสวนบรรยากาศทหมหอ

495. hydrostatic pressure*

ความดนอทกสถต ๑. (ธรณวทยาโครงสราง) ความดนทสมาเสมอทกทศทางของสารทมสมบตอยางเดยวกน อนเปนเหตใหสารนนเกดการขยายขนาดมากกวาการบดเบยว เชน ความดนของของไหลทมเนอเดยวกน ๒. (อทกวทยา) ความดน ณ จดใดจดหนงในนานง โดยทวไปแรงดนนาบาดาลเกดจากนาหนกของนาในชนนาอมตวทอยเหนอจดนน

496. hydrothermal -นารอน คาทใชกบหรอเกยวของกบนารอนทเกดใตผวโลก เชน พนารอน ของไหลเนองจากนารอน แหลงแรนารอน

434

497. hydrothermal deposit

แหลงแรนารอน แหลงแรทเกดจากการทสนแรและแรกากมาสะสมตวในรอยแตก รอยเลอน หรอชองวางใด ๆ โดยการแทนทหรอการบรรจในชองวาง โดยมนาหรอของเหลวทมอณหภมตงแต ๕๐– ๗๐๐ องศาเซลเซยส และมความดนตงแต ๑– ๓ กโลบาร เปนตวนาพาแรธาตมาสะสมตว ของเหลวดงกลาวมกาเนดตาง ๆ กน หนทองทในบรเวณแหลงแรแบบนมกมการแปรเปลยน

498. hydrous pyrolysis การแยกสลายดวยความรอนแบบมนา

กระบวนการแยกสลายดวยความรอนซงมนาอยดวย ใชในการเรงความสมบรณพรอมของหนตนกาเนดปโตรเลยมในหองปฏบตการ

499. hydroxyapatite ไฮดรอกซอะพาไทต ด hydroxylapatite

500. hydroxybenzene ไฮดรอกซเบนซน ด phenol 501. hydroxylapatite ไฮดรอกซลอะพาไทต ๑. แรในกลมอะพาไทต มสตรเคม Ca5(PO4)3(OH) ผลกอย

ในระบบสามแกนราบ มหลายส เชน สเทา เขยว นาเงน ๒. อะพาไทตทมปรมาณไฮดรอกซลมากกวาฟลออรนและคลอรน มความหมายเหมอนกบ hydroxyapatite

502. hydrozoan ไฮโดรโซแอน สตวไมมกระดกสนหลงในไฟลมซเลนเทอราตาหรอไนดาเรย (Cnidaria) ชนไฮโดรซว (class Hydrozoa) มวงจรชวตเปนทงแบบโพลปซงเกาะตดท และแบบเมดซาซงวายนาอยางแมงกะพรน หรอเปนแบบเมดซาอยางเดยว สตวไมมกระดก

435

สนหลงประเภทนไมมเขมพษ และไมมหลอดอาหาร ด polyp ประกอบ

503. hygroscopic water นาเยอ นาทถกดดซบทผวของอนภาคดนดวยแรงยดทสงมากในลกษณะเปนชนบาง ๆ ซงพชไมสามารถนาไปใชเปนประโยชนไดเหมอนกบความชนดนในสภาพทผงแหง (air-dried water content) (ดรปท soil water)

504. hypabyssal rock* หนอคนระดบตน ดคาอธบายใน igneous rock

505. hypabyssal; subvolcanic

-ระดบตน คาทใชเกยวของกบการแทรกซอนของหนอคน หรอหนทมการแทรกซอนอยในความลกระดบชวงกลาง ระหวางระดบลกกบผวโลก ด abyssal, igneous rock, hypogene และ plutonic ประกอบ 36/55

506. hypermelanic rock หนสเขมมาก ด ultramafic rock ประกอบ

หนอคนทประกอบดวยแรสเขมมากกวารอยละ ๙๐ โดยปรมาตร หรอมดรรชนสมากกวา ๙๐ 37/55, 12/56

507. hypocenter* ศนยกลางแผนดนไหว ตาแหนงใตผวดนทพลงงานของแผนดนไหวเรมตนถกปลดปลอยออกบนระนาบรอยเลอน

508. hypocrystalline; merocrystalline

-เนอแกวผลก คาทใชกบลกษณะเนอหนอคนซงมผลกอยในเนอพนประเภทแกว โดยอตราสวนผลกตอแกวอยระหวาง ๗ : ๑ และ ๕ : ๓

509. hypodigm; type material

วสดตนแบบ ด type material; hypodigm

436

510. hypogene -ระดบลก ๑. คาทใชกบกระบวนการทางธรณวทยา และลกษณะอนเปนผลจากกระบวนการนนเกดขนภายในโลกและใตชนเปลอกโลก ด epigene และ endogenetic ประกอบ ๒. คาทใชกบแหลงแรทเกดจากสารละลายในระดบลกทไหลขนสขางบน หรอหมายถงคาทใชกบสารละลายและสงแวดลอมดงกลาว ด supergene และ mesogene ประกอบ

511. hypolimnion; bathylimnion

ชนนาสวนลาง ดคาอธบายใน epilimnion

512. hypoparian -ไฮโพพาเรยน คาทใชกบกลมของไทรโลไบตทไมมรอยตะเขบบนหนา ด hypoparian trilobite ประกอบ

513. hypoparian trilobite ไฮโพพาเรยนไทรโลไบต

ไทรโลไบตซงไมมรอยตะเขบบนหนาและตาบอด จดอยในอนดบไฮโพพาเรย (order Hypoparia) ปจจบนอนดบนเลกใชแลว ด facial suture ประกอบ

514. hypostratotype** ชนหนแบบฉบบอางอง

ชนหนแบบฉบบทตงขนเพอนาความรเกยวกบหนวยหรอเสนเขตของชนหนแบบฉบบหนง ไปใชในภมภาคอนหรอลกษณะปรากฏอยางอน ชนหนแบบนเปนตวเสรมชนหนแบบฉบบเดม บางครงเรยกวา reference section หรอ auxiliary reference section

515. hypothermal -อณหภมสง คาทใชกบแหลงแรแบบนารอนทกาเนด ณ อณหภมสง ๓๐๐-๕๐๐ องศาเซลเซยส และทความลกมาก คานยงใชใน

437

ความหมายดานสงแวดลอมดวย ด epithermal, mesothermal และ telethermal ประกอบ

516. hypothermal deposit

แหลงแรนารอนอณหภมสง

แหลงแรทมกาเนดจากนารอนทอณหภมสงและความลกมาก อณหภมทวไป ๓๐๐-๕๐๐ องศาเซลเซยส ด epithermal deposit, mesothermal deposit และ telethermal deposit ประกอบ

517. hypothetical resources

ปรมาณทรพยากรสมมตฐาน

ปรมาณทรพยากรเชนแรทคาดวานาจะพบ มกเกดในสภาพธรณวทยาทวไป สามารถกาหนดขอบเขตของแหลงแรเบองตนในแผนท และอยภายในกลมเหมอง ด identified resources และ speculative resources ประกอบ

518. hypsographic curve; hypsometric curve

เสนโคงสดสวนพนทโลก

หนาตดขางแบบงาย ๆ ของผวหนาโลกหรอพนมหาสมทร เปนเสนโคงหรอเสนกราฟซงแสดงสดสวนของพนทของผวหนาพนทตาง ๆ ทระดบความสงเหนอหรอใตระดบความสงอางอง (ปรกตใชระดบนาทะเล) โดยแกนตงแสดงความสง สวนแกนนอนแสดงพนทของแผนดน

519. hypsography ความสงตาของผวโลก ระดบของเปลอกโลกทสงตาไมเทากน ทาใหเกดมสภาพภมประเทศในลกษณะตาง ๆ ขน

520. hypsometric –ระดบความสง คาทใชเกยวกบความสงเหนอระดบอางอง โดยปรกตมกเทยบกบระดบนาทะเล

521. hypsometric curve; hypsographic curve

เสนโคงสดสวนพนทโลก

ด hypsographic curve; hypsometric curve

522. hysteresis ฮสเทอรซส ๑. ชวงเวลาการกลบคนสรปเดมของวตถยดหยนทเปลยนรป

438

ไปหลงจากแรงทมากระทาหมดลง ๒. สมบตของหนทมสภาพแมเหลกเปนแบบปรกตไมยอนกลบทาง ๓. ปรากฏการณทเกดขนกบระบบหรอวตถหนง ๆ ทมผลการตอบสนองขนกบผลการตอบสนองในอดตแบบไมเปนเสนตรง เชน สมบตของวตถซงถกทาใหเปลยนหรอผดสภาพไปแลวไมสามารถคนกลบสสภาพดงเดมไดอก แมวาตนเหตทมากระทานนไดหยดหรอหมดไปแลวกตาม โดยเฉพาะอยางยงหมายถง ผลทเกดขนเมอนาวตถเขาไปในสนามแมเหลกแลววตถถกเหนยวนาใหมความเปนแมเหลกจนถงจดอมตวของวตถนน ๆ เมอหยดการเหนยวนาหรอนาวตถออกจากสนามแมเหลก ความเปนแมเหลกของวตถนน ๆ จะยงคงเหลอคางอย ความเปนแมเหลกทเหลออยนเรยกวา สภาพแมเหลกตกคาง (remanent magnetization)

523. hystrichosphaerid ไฮสตรโคสเฟยรด คาทแตเดมเคยใชเรยกไมโครแพลงกตอนทหอหมตวดวยผนงสารอนทรยลกษณะเปนหนามทกชนด จนใน ค.ศ. ๑๙๖๓ พบวา ไฮสทรโคสเฟยรดหลายชนดเปนเซลลเกราะของไดโนแฟลเจลเลต ดกดาบรรพ ดงนน ไฮสทรโคสเฟยรดจงแยกไดเปนไดโนแฟลเจลเลตบาง อาครทารชบาง และทาสมาเนยบาง ด acritarch และ dinoflagellate ประกอบ

524. ice age ชวงอายนาแขง ระยะเวลาทางธรณวทยาซงมนาแขงปกคลมบรเวณสวนตาง ๆ ของโลกเปนบรเวณกวาง เรยกกนทวไปวา ยคนาแขง แตถาตามมาตราธรณกาลเรยกวา ชวงอายนาแขง โดยนกธรณวทยาเชอวา ไดเกดนาแขงขนปกคลมโลกหลายครงแลว

439

ครงหลงสดเกดขนตงแตเรมสมยไพลสโตซนของยคควอเทอรนาร เมอประมาณ ๒.๕๖ ลานป และสนสดลงเมอประมาณ ๐.๐๑ ลานปทผานมา 5/56

525. ice borne sand and gravel

กรวดทรายธารนาแขง

กรวดและทรายทถกนาพาไปสะสมตวโดยนาทละลายจากธารนาแขง

526. ice cap* พดนาแขง นาแขงทปกคลมพนดนเปนบรเวณกวางใหญแถบขวโลก โดยเฉพาะทเกาะกรนแลนดและทวปแอนตารกตกา ถาพดนาแขงปกคลมพนทมากกวา ๕,๐๐๐ ตารางกโลเมตร เรยกวา ice sheet

527. ice field ทงนาแขง ดคาอธบายใน field ๓

528. ice pan แผนนาแขง ชนสวนขนาดใหญของนาแขงทลอยอยเหนอนาทะเล มลกษณะกลม แบน คอนขางบาง เสนผานศนยกลางประมาณ ๖๐ เมตร อาจมความหนาหลายเซนตเมตรจนถง ๑ เมตร สดสวนความหนาของแผนนาแขงทลอยอยเหนอนาตอความหนาทงหมดจะเปน ๑ : ๙ โดยทวไปประกอบดวยแผนนาแขงในฤดหนาวทมอายนอย ๆ จนถง ๑ ป มความหมายเหมอนกบ pan ๔ 30/56

529. ice sheet* พดนาแขง ดคาอธบายใน ice cap

530. iceberg ภเขานาแขง กอนนาแขงมหมาทแตกจากธารนาแขงแถบขวโลก ลองลอยไปในทะเล มพบอยมากในมหาสมทรอารกตก ตอนเหนอของมหาสมทรแอตแลนตกเหนอ และในยานแอนตารกตก

531. ice-push ridge; lake สนขอบทะเลสาบ ด lake rampart; ice-push ridge

440

rampart

532. ichnofossil; trace; trace fossil

รอยซากดกดาบรรพ ด trace fossil; ichnofossil; trace

533. ichnology วทยารอยซากดกดาบรรพ

วชาทศกษาเกยวกบรอยซากดกดาบรรพ โดยเฉพาะรอยทางเดนของสตว

534. ichnotaxon ขนอนกรมวธานรอยซากดกดาบรรพ

ขนหนงในอนกรมวธานทใชกบรองรอยของซากดกดาบรรพ เชน รอยเทาและรชอนไชของสตว รอยแทะบนใบไม คานจดเปนสวนหนงของขนอนกรมวธานชนสวนซากดกดาบรรพ ด parataxon ประกอบ

535. ichthyosaur อชทโอซอร สตวเลอยคลานทะเลพวกหนงแหงมหายคมโซโซอกซงไดพฒนารปรางใหเหมาะสมกบการอยอาศยในทองทะเล คอมรปรางเพรยวคลายปลาฉลาม มจะงอยปากบางยาว และมฟนคมเรยงเปนแถว กนหอยแอมโมไนต หอยเบลเลมไนต และปลาเปนอาหาร วายนาโดยการแกวงลาตวและหางไปมาทางดานขาง และใชขาคหนาซงมลกษณะเหมอนใบพายบงคบทศทาง

536. identified resources ปรมาณทรพยากรตรวจสอบได

ปรมาณทรพยากรเชนแรทรตาแหนง ความสมบรณ โดยพจารณาจากขอมลทางธรณวทยา อาจมการประเมนถงปรมาณ ขนาด และขนความสมบรณ ทรพยากรมคาดงกลาวรวมถงแหลงสารองและปรมาณทรพยากรกงพาณชยตรวจสอบได

537. identified subeconomic

ปรมาณทรพยากรกงพาณชยตรวจสอบได

ด conditional resources 15/56

441

resources

538. idioblast ผลกแปรหนาสมบรณ แรทเกดในหนแปรโดยกระบวนการตกผลกใหม เปนแรทมหนาผลกของตนเอง จดเปนผลกแปร (crystalloblast) ชนดหนง

539. idiomorphic; automorphic

-ผลกหนาสมบรณ ด automorphic; idiomorphic 39/55

540. idiotopic -เนอผลกสมบรณ คาทใชกบเนอของหนตะกอนซงองคประกอบสวนใหญเปนผลกทมหนาผลกสมบรณ และยงใชกบหนเกลอระเหย วตถประสานจากการตกตะกอนทางเคม หรอหนปนหรอหนโดโลไมตทตกผลกใหม

541. igneous rock classification

การจาแนกประเภทหนอคน

การแบงหนอคนโดยยดหลก ๑. แบงจากลกษณะกาเนดวาอยลกหรอตนจากผวโลก ด igneous rock ประกอบ ๒. แบงโดยสวนประกอบทางแร ๓. แบงโดยผลวเคราะหทางเคม ซงใชสวนรอยละของซลกา (SiO2) เปนเกณฑ ถาหนอคนมซลการอยละ ๖๕ ขนไป จดเปนพวกหนชนดกรด (acid rock) หนแกรนต (granite) หนไรโอไลต (rhyolite) และหนออบซเดยน (obsidian) ถาหนอคนมซลการะหวางรอยละ ๕๒ ถง ๖๕ จดเปนพวกหนชนดเปนกลาง (intermediate rock) เชน หนไดออไรต (diorite) หนแอนดไซต (andesite) ถาหนอคนมซลการะหวางรอยละ ๔๕ ถง ๕๒ จดเปนพวกหนชนดเบส (basic rock) เชน หนแกบโบร (gabbro) หนบะ

442

ซอลต (basalt) ถาหนอคนมซลกาตากวารอยละ ๔๕ ลงมา จดเปนพวกหนอลตราเบสก (ultrabasic rock) เชน หนไพรอกซไนต (pyroxenite) และยงมพวกยอยซงยกเอาความสาคญของสารประกอบของธาตโซเดยม หรอโพแทสเซยม หรอแมลเทยม ถอเปนเดน จดเปนพวกพเศษขนเรยกวา หนแอลคาไล ด alkaline rock ประกอบ 37/55

542. igneous rock* หนอคน หนทเกดจากการแขงตวของแมกมาใตเปลอกโลก ไมวาจะแขงตวอยภายในเปลอกโลก หรอพพนเปลอกโลกออกมาแขงตวอยบนผวโลกกตาม พวกแรกนนเรยกวา หนอคนแทรกซอน (intrusive igneous rock) พวกหลงเรยกวา หนอคนพ (extrusive igneous rock; effusive igneous rock) หนอคนแทรกซอนนน หากแขงตวอยในระดบลกมาก เรยกวา หนอคนระดบลก (abyssal rock หรอ plutonic rock) ถาอยในระดบใกลผวโลก เรยกวา หนอคนระดบตน (hypabyssal rock) รปรางหรอความเลกใหญของหนอคนแทรกซอน เทาทการผพงทาลายของผวโลกเปดใหเหนนน กใชแบงชนดหนใหยอยลงไปอกได เชน เปนหนอคนมวลไพศาล (batholith) กม เปนหนอคนรปเหด (laccolith) กม เปนหนอคนรปฝกบว (lopolith) กม ทงน จดอยในพวกหนอคนระดบลก หนอคนระดบตนนน มกมรปรางแบบพนง (dike) หรอ พนง

443

แทรกชน (sill) สวนหนอคนพนน สวนใหญแขงตวอยในรปรางทแสดงวากอนแขงนนไดไหลลามออกไปจากรอยพ เมอเยนลงถงขนาดแขงตวทใดในระยะใกลไกลจากรอยพเทาใด กกลายเปนหนลาวา (lava rock)

543. igneous-rock series; rock series

ชดหนอคน กลมหนอคนหนงทมชวงเวลากาเนดและการกระจายตวสมพนธกนและมลกษณะปรากฏเปนแบบเดยวกน เชน หนอคนแทรกซอน หนอคนแทรกซอนระดบตน หนภเขาไฟ มองคประกอบทางเคม แร และเนอหน หรอ สมบตอน ๆ ทเปนแบบเดยวกน ดงนน หนทงกลมจงแสดงคาการเปลยนแปลงทตอเนองจากปลายดานหนงถงอกปลายหนงของกลมหน

544. ignimbrite* หนอกนมไบรต หนภเขาไฟชนดหนง เกดจากการตกจมทบถมและแขงตวของเถาธลหลาก (ash flow) และเถาธลภเขาไฟ (volcanic ash) เดมหมายถงหนภเขาไฟทเกดจากเถาธลภเขาไฟหลอมเชอมกนจนมเนอแนนเทานน แตปจจบนหมายรวมถงเถาธลภเขาไฟทไมหลอมเชอมกนดวย

545. ignispumite หนอกนสพมไมต หนไรโอไลตชนดหนงทมลกษณะเปนรปเลนสและชน เกดจากลาวาชนดกรด มฟองอากาศ และเปนชวงการเปลยนจากหนพมมซเปนหนอกนมไบรต

546. Illinoian อลลนอเอยน ชวงเวลาเกดธารนาแขงลาดบทสามของสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอ เกดหลงยารมทเทยนและเกดกอนแซงกามอเนยนซงเปนชวงธารนาแขงละลาย คานบางครงเรยกวา อลลนอแซน (Illinosan) ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและ

444

ทวปยโรป ประกอบ 6/56 ตรวจแลว 547. Illinoisan อลลนอยแซน ด Illinoian 5/56

548. illite ๑. อลไลต แรดนกลมหนง มองคประกอบและโครงสรางอยระหวางมสโคไวตและมอนตมอรลโลไนต

549. illite ๒. ดนขาวอลไลต ดนทประกอบดวยอลไลตหรอเซรไซตเปนสวนใหญ มมลทนไดแก เคโอลไนต ควอตซ เฟลดสปาร เหลกออกไซด ไทเทเนยมออกไซด และอน ๆ มสขาว มเหลกออกไซดและไทเทเนยมออกไซดผสมอยนอยกวารอยละ ๑ นยมใชผสมทาเครองดนเผาทตองการความขาว เชน จาน ชาม กระเบอง และเครองสขภณฑ สวนอลไลตทมเหลกออกไซดสงกวารอยละ ๑ นยมใชทาตวเพมเนอส ตวเตม กระดาษ ปย เปนตน ในประเทศไทยพบทจงหวดลาปาง อตรดตถ ฯลฯ

550. illuvial horizon ชนสะสม ชนดนทมแร เกลอ และอนภาคขนาดเคลย ซงมการซมชะจากดนชนบนมาสะสมอยเรยกวา ชนดนชนบ

551. Illuviation การสะสมในชนดน การสะสมแร เกลอ และอนภาคขนาดเคลยในสภาพสารละลายหรอสารแขวนลอย ซงถกเคลอนยายจากดนชนบนดวยกระบวนการซมชะ (eluviation) ชนดนทมการสะสมน เรยกวา ชนดนชนบ

552. imbricate structure; shingle structure

โครงสรางหนแบบซอนเกย

๑. โครงสรางหนชนทประกอบดวยกรวดกลางแบนวางเอยงในแนวเดยวกน โดยดานแบนมมมเทไปทางตนนา ด edgewise conglomerate ประกอบ ๒. โครงสรางทเกยวเนองกบการแปรสณฐาน ซงแสดงลกษณะหนทซอนเกยกน เกดขนเพราะหนเลอนยอนเปนชวง ๆ และแนวรอยเลอนแตละชวงเอยงเทไปในทศทางเดยวกน

445

เขาหาแนวแรงทมากระทา เปนผลใหหนสวนทเลอนยอนขนไปซอนเกยหนสวนทเลอนตาลงมาในแตละชวงตอกนไปเปนตบ

553. immature ๑. -ไมสมบรณ ๑.๑ คาทใชกบลกษณะทางภมประเทศหรอภมทศนทอยในสภาวะไมสมบรณ เชน ระบบทางนาหรอหบเขาทยงอยเหนอระดบฐาน ๑.๒ คาทใชกบภาวะทตะกอนหลดออกมาจากหนตนกาเนดเปนระยะทางไมไกลนก หรอในชวงเวลาไมนานนกซงยงคงมแรและออกไซดทไมเสถยรอย หรอมวสดทยงคงผพงตอไป และการคดขนาดไมด โดยทวไปลกษณะของเมดตะกอนเปนเหลยมมาก 25/56

554. immature ๒. ภาวะไมสมบรณ ภาวะทอนทรยวตถในหนตะกอนยงไมสามารถใหปโตรเลยมได 25/56

555. immature sediment ตะกอนภาวะไมสมบรณ

ตะกอนทยงไมสามารถใหปโตรเลยมไดเนองจากไดรบความรอนไมเพยงพอเพราะมการฝงจมไมลก หรอมระยะเวลาไมเพยงพอ หรอทง ๒ อยาง ตะกอนทอยในสภาพความรอนและระยะเวลาทนอยทาให เคอโรเจนไมมความสมบรณพรอมใหปโตรเลยมซงจะมคาการสะทอนแสงของวทรไนตตากวารอยละ ๐.๕ ยนยนมตเดม 25,26/56

556. immiscibility สภาพผสมกนไมได การทสารจานวน ๒ เฟสหรอมากกวาไมสามารถรวมตวเกด

446

เปนเฟสเดยวกนไดในภาวะสมดล เชน นากบนามน ของเหลวหลายชนดทอยรวมกนไดในกระบวนการลาดบสวนแมกมา ตรงขามกบ miscibility

557. impact crater หลมตกกระแทก หลมหรอหบบนผวโลกหรอดวงจนทรทเกดจากการชนของอกกาบาตหรอวตถทไมทราบทมา ด meteor crater; meteoritcrater ประกอบ

558. impact slag ตะกรนอกกาบาต ด impactite

559. impactite หนอมแพกไทต หนทมรพรน เนอละเอยดคลายแกว เกดจากการหลอมทงหมดหรอบางสวนของหนภายในหลมและรอบหลม เนองจากความรอนจากการชนของอกกาบาตมความหมายเหมอนกบ impact slag

560. impedance อมพแดนซ (คลนไหวสะเทอน) อตราสวนระหวางความดนกบขนาดการเปลยนแปลงไปของปรมาตรตวกลางบรเวณพนผวซงคลนไหวสะเทอนเดนทางผานไป มคาเทากบผลคณระหวางความหนาแนนของตวกลางกบความเรวคลนไหวสะเทอนในตวกลาง

561. impermeable rock; impervious rock

หนเนอตน หนจาพวกทนาหรอนามนดบหรอแกสไมสามารถไหลซมผานได ตวอยางเชน หนดนดาน หนอคน

562. impoverished fauna สตวชาตลดชนด ด depauperate fauna

563. impregnated -ทซมแทรก ๑. คาทใชเรยกแหลงแรโดยเฉพาะแรโลหะ ซงแรดงกลาวนเกดทหลงแลวแพรกระจายเขาไปในหนเหยา ด interstitial

447

และ disseminated ประกอบ ๒. คาทเกยวกบการทาใหชองวางในตวอยางดนและหนถกแทนทดวยสารละลายผสมของพลาสตกเรซน เพอใหตวอยางดนและหนนนแขงตวโดยไมทาใหโครงสรางเปลยนแปลง

564. impression รอยกด ๑. รปรางหรอรอยทเกดเนองจากโครงสรางหรอวตถทแขงและหนก เชน ซากดกดาบรรพพวกหอย กดทบจนเกดเปนรอยพมพบนชนหนดานบน หรอเปนรปพมพ อาจพบทชนหนลางสด ๒. หลมกลมเลก ๆ ทเกดจากเมดฝนหรอลกเหบตก มความหมายเหมอนกบ imprint

565. imprint รอยประทบ ด impression

566. in place ณ ทเกด กลาวถงหนทอย ณ บรเวณในตาแหนงทหนนนเกด เมอเปรยบกบมวลหนโดยรอบ ไมมการเคลอนท หรอถกแยกไปจากแนวของหนตนกาเนด ด in situ ประกอบ

567. in situ ณ ทเดม กลาวถงหน ตะกอน ดน หรอซากดกดาบรรพซงเกดอย ณ ทนน และยงคงอยบรเวณเดม ด autochthonous และ in place ประกอบ

568. inactive volcano* ภเขาไฟไมมพลง ภเขาไฟทยงไมเคยประทอกเลย หลงจากเกดเปนภเขาไฟแลว

569. inarticulate อนอารทคเลต สตวไมมกระดกสนหลงในไฟลมแบรคโอโพดา ชนอนอารทคลาตา (class Inarticulata) มลกษณะเฉพาะ คอ เปลอกหรอฝาทงสองซงประกอบดวยสารเนอปนหรอสารไคทโน

448

ฟอสเฟต ยดประกบเขาดวยกนโดยกลามเนอมากกวาการประกบดวยสนและรองบนแนวหบเผย ด articulate ประกอบ

570. incandescence การเปลงแสงจากวตถรอน

การทสสารเปลงแสงออกมาไดเมอสสารนนไดรบความรอน ณ จดหนง เชน หลอดไฟฟา ตะเกยงเจาพาย

571. Inceptisol อนเซปทซอล อนดบดนอนดบหนงในการจาแนกตามระบบอนกรมวธานดน เปนดนแร (mineral soil) ทเรมมการพฒนาหรอมการเปลยนแปลงเกดขนในหนาตดดน เชน มโครงสรางเกดขน พบแรจาโรไซต (jarosite) มสตรเคม KFe3(OH)6(SO4)2 แรธาตบางอยางเคลอนลงสชนลาง แตยงไมมากพอทจะเกดเปนชนสะสม

572. incised meander; inclosed meander; entrenched meander

ทางนาโคงตวดเซาะลก

ด entrenched meander; incised meander; inclosed meander 23/56

573. inclined extinction, oblique extinction

ตาแหนงมดเอยง ตาแหนงมดแบบหนงทมองเหนในแผนบางของผลกแรทมแสงหกเหสองแนว ซงทศทางการสนของคลนทามมกบแกนผลก หรอ ทศทางของแนวแตกเรยบ ด parallel extinction, undulatory extinction ประกอบ

574. inclined shaft ปลองเอยง ดคาอธบายใน shaft 575. inclosed meander;

entrenched meander; incised

ทางนาโคงตวดเซาะลก

ด entrenched meander; incised meander; inclosed meander 23/56

449

meander 576. included gas แกสเจอปน ฟองแกสหรอฟองอากาศซงลอมรอบดวยนาทอยในชองวาง

ในเขตอมอากาศ (zone of aeration) หรอเขตอมนา (zone of saturation) เปนอปสรรคตอการไหลของนา แตถาแกสนนละลายในนาจะทาใหการไหลของนาเปนไปดวยด

577. inclusion ๑. หนแปลกปลอม ด xenolith; acciental inclusion 578. inclusion ๒. สารฝงใน ๒.๑ ชองวางเลก ๆ ในเร มขนาด ๑๐-๑๐๐ ไมครอน

ประกอบดวยของเหลวและ/หรอแกสทกกเกบอยในผลก มความหมายเหมอนกบ fluid inclusion ๒.๒ ผลกแรหรอเศษวสดอนทมขนาดเลกฝงอยในแร ซงอาจเปนแรชนดเดยวกนหรอตางชนดกได

579. inclusion ๑. หนแปลกปลอม ด xenolith; acciental inclusion ยนยนมตเดม 34/55

580. inclusion ๒. สารฝงใน ๒.๑ ชองวางเลก ๆ ในเร มขนาด ๑๐-๑๐๐ ไมครอน ประกอบดวยของเหลวและ/หรอแกสทกกเกบอยในผลก มความหมายเหมอนกบ fluid inclusion ๒.๒ ผลกแรหรอเศษวสดอนทมขนาดเลกฝงอยในแร ซงอาจเปนแรชนดเดยวกนหรอตางชนดกได ยนยนมตเดม 34/55

450

581. incoherent noise เสยงรบกวนแตกแนว เสยงรบกวนทไมไดเกดจากตนกาเนดคลนทใชในการสารวจ แตเกดจากเสยงอน ๆ ทอยในสภาวะแวดลอมขณะปฏบตงานสารวจ เสยงรบกวนเดนทางถงกลมเครองรบแตละกลมดวยเวลาไมเทากน ซงจะปรากฏใหเหนในภาพตดขวางคลนสะทอนทไมเรยงตวเปนแนว เชน เสยงทเกดจากลม จากแผนดนไหวระยะไกล จากเครองยนต จากคนเดนถนน จากเศษดนหนทพงจากหลมระเบดขนไปดานบนแลวตกกระทบพนใกล ๆ กบตวรบคลน เสยงรบกวนแตกแนวมชอเรยกอกอยางหนงวา เสยงรบกวนแบบไมมทศทาง

582. incompetent bed* ชนหนเนอเปราะ ชนหนทไมสามารถรบนาหนกทงของตวเองและของชนหนทวางทบชนหนนนอยไดเมอถกบบอดดวยแรงทางดานขางกจะคดโคงขนลงได โดยทความหนาของชนหนเปลยนแปลงไป

583. incongruent melting การหลอมแปรภาค การหลอมทตามดวยการสลายตวหรอการเกดปฏกรยากบของเหลว ทาใหไดวฏภาคของแขงทมองคประกอบเปลยนแปลง และทาใหของเหลวมองคประกอบตางจากของแขงเดม เชน แรออรโทเคลส (KAlSi3O8 ) หลอมไดแรลไซต (KAlSi2O6) และของเหลวทมซลกา(SiO2) มากกวาเดม

584. incongruent solution

สารละลายแปรภาค สารละลายทมการแตกตวตามดวยการสลายตวหรอการเกดปฏกรยากบของเหลว ทาใหไดวฏภาคของแขงทมองคประกอบเปลยนแปลง การแตกตวจะทาใหวสดทละลายมสดสวนหรอองคประกอบแตกตางจากของแขงเดม

585. incorporation การรวมเปนถานหน กระบวนการแปรสภาพเปนถานหนแบบหนง ซงมาเซอรล (maceral) ทมารวมอยดวยกนไมมปฏกรยาซงกนและกน

451

586. index bed; key bed; key horizon; marker bed*

ชนหนหลก ด key bed; index bed; key horizon; marker bed

587. index contour เสนชนหลก เสนชนซงเขยนเปนเสนหนาเพอเนนใหเหนเดนชดจากเสนชนรอง (intermediate contour) เสนชนหลกจะแสดงทก ๆ เสนท ๔ หรอเสนท ๕ ขนอยกบคาของชวงตางเสนชนทบงไว ทงน เพอชวยใหอานความสงไดงายขน ดรปท contour; contour line

588. index fossil ซากดกดาบรรพดรรชน

ซากดกดาบรรพทมลกษณะพเศษเฉพาะในหนบรเวณใดบรเวณหนง สามารถใชบงบอกอายของชนหนนนได

589. index mineral* แรดรรชน แรทเกดในหนแปรทอณหภมและความดนเฉพาะ ใชเปนตวบงบอกขนความรนแรงของการแปรสภาพของหนนน เชน แรซลลมาไนต เปนแรดรรชนในหนทเกดจากการแปรสภาพขนสง

590. Indiana limestone หนปนอนเดยนา ด Bedford limestone

591. indicated ore สนแรบงช แหลงแรหรอสนแรทคาดวาควรมปรมาณและคณภาพอยางไร โดยการวเคราะหหาปรมาณและความสมบรณของสนแร หรอจากขอมลการผลต และจากการศกษาลกษณะทางธรณวทยา โดยทสวนหนงไดมาจากการคาดคะเน อกสวนหนงไดมาจากวเคราะหตวอยาง มความหมายเหมอนกบ probable ore ความหมายท ๑

592. indicator สงบงช ๑. ลกษณะทางธรณวทยาและอน ๆ ทบงชวามแหลงแร เชน

452

คาผดปรกตทางธรณเคมหรอธรณฟสกส ๒. พชและสตวบางชนดทอาศยอยเฉพาะบางสภาพแวดลอมเทานน จงสามารถบงชสภาพแวดลอมนนได ๓. หนธารนาแขงพาซงบงบอกใหทราบแหลงทมาและทศทางการเคลอนท

593. induced magnetization

ความเปนแมเหลกเหนยวนา

ความเปนแมเหลกของหนในแนวเดยวกบสนามแมเหลกจากภายนอก ขนาดของสนามเปนสดสวนโดยตรงกบความเขมของสนามและสภาพรบไวได (susceptibility) ของหนในการเกดเปนแมเหลก ในกรณทไมมสภาพแมเหลกตกคางรวมอยดวย ความเปนแมเหลกเหนยวนาคอโมเมนตแมเหลกตอหนงหนวยปรมาตร

594. induced polarization (IP)

การเกดขวแบบเหนยวนา (ไอพ)

๑. วธการสารวจธรณฟสกสทเกยวของกบการวดความตางศกยใตผวดนทสลายไปเมอหยดปลอยกระแสไฟฟาลงดน (time domain) หรอการวดอมพแดนซของมวลสารใตผวดนทเปลยนแปลงไปเมอใชกระแสไฟฟาทมความถตาลง (frequency domain) การเกดขวแบบเหนยวนาทเกดขนใตผวดนไดจากปรากฏการณทางธรรมชาตทเรยกวาการเกดขวไฟฟา และการเกดชนค (double layer) ของประจไฟฟาตามขอบแผนเคลยในรพรนของหน การสารวจดวยวธการเกดขวแบบเหนยวนามการจดแถวลาดบขวไฟฟาเปนแบบแถวลาดบสองขวค ซงมหลายรปแบบ ๒. การเกดชนคของประจไฟฟาบรเวณรอยตอประสานของ

453

มวลเมดแรโลหะ หรอการเกดการเปลยนแปลงขนทชนคของประจไฟฟาเมอผานสนามไฟฟาหรอสนามแมเหลกเขาไป การเกดขวแบบเหนยวนา เหมาะสาหรบสารวจหาแรตวนาไฟฟาชนดทเกดประในหน (disseminated) เชน จากแหลงแรทองแดงทมกเกดกบหนเนอดอก (porphyry copper) ซงมความนาไฟฟาไมสงพอทจะตรวจพบไดดวยวธแมเหลกไฟฟา ใชสารวจหาแรตวนาไฟฟาชนดทเกดเปนมวลแนน ซงอยลกเกนความสามารถทวธแมเหลกไฟฟาจะตรวจพบ หรอลกษณะของตวแรไมเหมาะทจะสารวจดวยวธแมเหลกไฟฟา และใชในการบอกใหทราบวาตวนาไฟฟาทตรวจพบดวยวธแมเหลกไฟฟานนเปนชนดตวนาไฟฟาทเปนโลหะ (metallic conductor) หรอตวนาไฟฟาทเกดจากประจไฟฟา (ionic conductor)

595. induction log ผลบนทกคาเหนยวนา ผลบนทกคาการหยงธรณในหลมเจาะโดยวดคาการนาไฟฟาของชนหน ซงชนหนทมนามนจะมคาการนาไฟฟาตากวาชนนา เมอเปรยบเทยบกบคาความตานทานไฟฟาจะทาใหสามารถแยกชนนามนกบชนนาได

596. industrial diamond เพชรอตสาหกรรม เพชรธรรมชาตหรอเพชรสงเคราะหทมตาหนมากจนไมสามารถนาไปทาอญมณ จงนาไปใชในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน การดงรดลวด หรอใชเปนหวเจาะฝงเพชร สารขดถสาหรบการตดและขดมน เพชรอตสาหกรรมทเปนเพชรธรรมชาต แบงออกเปน ๓ ชนด ไดแก บลลาส บอรต และคารบอนาโด ด ballas, bort; boart; boort และ carbonado

454

ประกอบ 597. industrial mineral แรอตสาหกรรม หน แร หรอสารใดทเกดขนโดยธรรมชาต มคาเชงพาณชย

ไมรวมสนแรโลหะ แรเชอเพลง และแรรตนชาต แรอตสาหกรรมจดเปนแรอโลหะ

598. industrial units** หนวยหนอตสาหกรรม มวลหนในลาดบชนหนตามลกษณะหน สาหรบใชประโยชนในทางอตสาหกรรม เชน ชนหนอมนา ชนทรายนามน (oil sand) ซงถอวาเปนหนวยนอกแบบ (informal unit)

599. inequigranular; heterogranular

-เนอคละขนาด ด heterogranular; inequigranular

600. inertinite อเนอรทไนต มาเซอรลกลมหนงซงเปลยนสภาพมาจากสวนของพชซงเปนเนอไมทถกออกซไดสอยางรนแรง หรอเคยเปนถานไมมากอน รวมทงเหดรา (fungi) มอตราการสะทอนแสงสงสด มสขาวแกมเหลองถงขาว ไมเรองแสง ประกอบดวยธาตคารบอนมากกวารอยละ ๙๐ พบในถานหนนอยกวารอยละ ๕ อเนอรทไนตจะแสดงสมบตคอนขางเฉอยในระหวางการแปรสภาพเปนถานหน และการเผาไหม

601. inferred ore สนแรคาดคะเน สนแรทประเมนคาในเชงปรมาณและขนความสมบรณดวยวธทวไป โดยอาศยลกษณะทางธรณวทยาและขอมลดานการทาเหมองทผานมามากกวาการชกตวอยางจาเพาะ ซงสนแรทงหมดอาจถกปดทบไวไมสามารถเหนได

602. infill well หลมเจาะเสรม หลมเจาะทเจาะอยภายในขอบเขตทมหลมเจาะอยกอนในแหลงกกเกบทคนพบแลว เพอลดระยะหางระหวางหลม

603. infiltrated fossils; ซากดกดาบรรพแทรก ด introduced fossils; infiltrated fossils

455

introduced fossils** ปน

604. infiltration การแทรกซม การทของเหลวแทรกตวเขาไปอยในของแขงเนองจากเนอในของของแขงมชองวางหรอรพรน ตวอยางเชน การทนาเขาไปอมตวอยไดในกระดาษซบ หรอในดนในหนบางชนด

605. infiltration capacity ความจการแทรกซม ปรมาตรของนาทแทรกซมผานหนงหนวยพนทหนาตดของผวหนาดนตอหนวยเวลา เมอผวดนถกทาใหอมตวดวยนาทนทและรกษาระดบนาทวมสงใหคงทตลอดเวลาทใหนา ด infiltration rate ประกอบ

606. infiltration rate อตราการแทรกซม ปรมาณของนาทไหลผานผวดนลงไปในดนตอหนวยพนทหนาตด ตอหนวยเวลา อตราการแทรกซมจะเรวในระยะเรมแรกและจะคอยลดลงเมอเวลาผานไป มหนวยเปนระยะทางตอเวลา เชน เซนตเมตรตอชวโมง หรอเมตรตอวน อปกรณทใชวดเรยกวา มาตรการแทรกซม (infiltrometer) อตราการแทรกซมนนาไปใชประโยชนในการเพมประสทธภาพการใหนาและการปองกนการชะลางพงทะลายของดน

607. infiltrometer มาตรการแทรกซม ดคาอธบายใน infiltration rate

608. influent seepage การไหลซมลงใตดน การไหลซมของนาอยางชา ๆ ทเกดจากความโนมถวงในเขตไมอมตวลงสระดบนาใตดน หรอการไหลซมของนาเขาไปในพนดน

609. influent stream; losing stream

ธารใหนา ธารนาทมนาไหลอยเหนอระดบนาใตดน จงใหนากบเขตอมนาของนาใตดนหรอระเหยไปในอากาศ ทาใหธารนามนาไหลไมตลอดป เชน ธารนาทไหลผานเขตทะเลทราย

456

610. informal unit หนวยไมเปนทางการ ชอหนวยลาดบชนหนทใชเรยกเพอความสะดวก ไมเปนไปตามกฎเกณฑการจาแนกและการตงชอลาดบชนหนของสหพนธธรณศาสตรนานาชาต (International Union of Geological Science, IUGS) เชน ชนทราย (sandy beds) ด formal unit ประกอบ

611. infrastructure โครงสรางระดบลก โครงสรางทเกดในเปลอกโลกระดบลก ในสภาพแวดลอมของหนอคนระดบลก ภายใตความดนและอณหภมสง ลกษณะเดนคอ แสดงการคดโคงแบบพลาสตก และการแทรกของหนแกรนต หนมกมาไทต และหนอคนอน ๆ ตรงขามกบ superstructure

612. infusorial earth; diatomaceous earth; Kieselguhr; siliceous earth*

ดนเบา ด diatomaceous earth; infusorial earth; ; Kieselguhr; siliceous earth

613. ingrown meander ทางนาโคงตวดงอก ทางนาโคงตวดทดานเวาถกกดเซาะและดานตรงขามมการงอกอยางตอเนอง โดยเกดในระหวางชวงคดโคงชวงหนงทแมนายงคงมการกดเซาะลกลงไปดานลาง ทางนาโคงตวดจะมความชนเพมขนเมอความลาดทางดานเวายงคงถกกดลกลงเรอย ๆ สวนดานโคงในของทางนาโคงตวดทฝงตรงขามจะคอย ๆ ลาดเทงอกออกไป ซงจะเกดขนเมออตราการกดลกชาลง จนมเวลาเพยงพอสาหรบการกรอนทางดานขาง เชน ตามลาแมนาแควนอย บรเวณถากระแซ จงหวดกาญจนบร ด entrenched meander; incised meander; inclosed

457

meander ประกอบ 22,23/56

614. inherent ash; intrinsic ash

เถาภายใน ด intrinsic ash; inherent ash

615. inherent moisture ความชนยดเหนยว ดคาอธบายใน moisture content 616. initial dip; original

dip; primary dip

มมเทเดม มมเอยงเทของชนหนตะกอน ณ ทเดมกอนการเปลยนลกษณะของเปลอกโลก

617. initial production (IP)

การผลตเรมตน (ไอพ) ปรมาณหรอจานวนของปโตรเลยมทผลตไดในชวงเรมตนการผลตในระยะเวลาหนง ๆ โดยทวไปใชในเวลา ๒๔ ชวโมง

618. initial reserves ปรมาณสารองเรมตน ทรพยากรทประมาณได ณ เวลาใดเวลาหนงวาจะสามารถผลตไดจากแหลงทสารวจพบแลว โดยรวมถงปรมาณทผลตไปแลวทงหมดและปรมาณทคาดวาจะสามารถผลตไดในอนาคต โดยเทคโนโลยและสภาพเศรษฐกจทคาดการณได ณ เวลานน

619. injection dike พนงแทรกดน พนงหนตะกอนชนดหนง ทเกดโดยแรงผลกดนผดปรกตทาใหตะกอนแทรกดนเขาไปอาจจากดานบน ดานลาง หรอดานขางกได

620. injection well; input well; service well

หลมอด หลมผลตทเลกทาการผลตแลวแตนามาใชเปนหลมสาหรบอดนาหรอแกสลงสชนหนกกเกบเพอเพมประสทธภาพการผลต หรอใชสาหรบเปนหลมอดนาเสยทง

621. ink lake; karst lake; karst pond; solution lake

ตดศพท ทะเลสาบคาสต

ด karst lake; karst pond; sink lake; solution lake 36/55

458

622. inland basin; interior basin

แองในแผนดน ด interior basin; inland basin

623. inlier หนแกเผย พนทหรอกลมหนทโผลใหเหนโดยมหนอายออนกวาลอมอยโดยรอบ เชน ยอดชนหนโคงรปประทนกรอน ด outlier ประกอบ

624. in-line array แถวลาดบตามเสน การจดวางกลมจโอโฟนหรอกลมตนกาเนดคลนตามแนวเสนสารวจ มรป

625. inner core* แกนโลกชนใน ดคาอธบายใน core

626. inorganic อนนทรย เกยวกบสารประกอบทไมมธาตคารบอน และรวมถงสารประกอบบางตวซงมธาตคารบอนเปนสวนประกอบทไมถอเปนสวนสาคญ เชน คารบอเนต โลหะ หน แร ซงถอเปนสารประกอบอนนทรยทงสน

627. inosilicate ไอโนซลเกต กลมแรซลเกตทประกอบดวย SiO4 ทรงสหนา เกาะตวเปน

ทงแบบโซเดยวและแบบโซค โดยแบบโซเดยวจะใชออกซเจนของ SiO4 ทรงสหนาขางเคยงรวมกน ๒ ตว

อตราสวน Si : O = 1 : 3 เชน ไพรอกซน ออไจต เจไดต ไดออปไซด สวนโซค ครงหนงของ SiO4 ทรงสหนาจะใช

ออกซเจนรวมกน ๓ ตว และอกครงหนงจะใชออกซเจนรวมกน ๒ ตว อตราสวน Si : O = ๔ : ๑๑ เชน แอมฟโบล ฮอรนเบลนด เทรโมไลต แอกทโนไลต

459

628. input well; injection well; service well

หลมอด ด injection well; input well; service well

629. inselberg เขาโดดทะเลทราย มวลหนทเหลอจากการกรอนพงทลาย กลายเปนเนนเขาตงเดนอยตามทราบในทะเลทราย มกมลกษณะกลมมนและมผวเรยบไมขรขระ เขาโดดในทะเลทรายเปนลกษณะภมประเทศทเกดในขนปลายของวฏจกรการกรอน ในเขตอากาศคอนขางแหงแลง

630. insequent stream ธารนาไมตามระบบ ธารนาผวดนทมแบบรปการไหลไมขนกบโครงสรางของหนและลกษณะพนผวนน ๆ เชน ธารนาทมแบบรปการไหลเหมอนกงไม

631. in–situ combustion การเผาไหม ณ ทเดม วธการทใชแยกนามนทมความถวงนอยและความหนดมากจากบอนามนหลงจากวธการเบองตนลมเหลว โดยการเผานามนในบอใหรอนขน พนอากาศลงสบอเพอคงการเผาไหมไว เมอสวนหนาของนามนทถกเผาเคลอนไปถง ความรอนจะทาใหนามนเปลยนเปนปโตรเลยมโคกและนามนชนดเบา นามนทเกดขนจะสามารถผลตขนมาได วธการนเปนวธดงเดมซงไมนยมใชแลว

632. in-situ origin theory; in-situ theory

ทฤษฎการเกด ณ ทเดม

ทฤษฎทวาดวยถานหนมตนกาเนดในบรเวณทพชเจรญเตบโตและสลายตวผพงอยกบท ด drift theory ประกอบ ยนยนมตเดม 14/56

633. inspissation การทาใหขน การระเหยในแหลงนามนทาใหสญเสยแกสและไฮโดรคารบอนชนดเบา เหลอไวแตนามนหนกและยางมะตอย

460

634. instantaneous velocity

ความเรวขณะหนง ความเรวคลนไหวสะเทอนทเปลยนแปลงอยางตอเนองตามความลก ทความลกระดบหนง ความเรวขณะหนงหาไดจากสตรการคานวณความเรวชวงชน (interval velocity) เมอความหนาชวงชนมคานอยทสด

635. insular shelf; island shelf

ไหลเกาะ พนมหาสมทรเทยบไดกบไหลทวป แตกตางกนเพยงแตอยบรเวณรอบ ๆ เกาะ (ลอมรอบเกาะ)

636. insular slope; island slope

ลาดเกาะ พนมหาสมทรเทยบไดกบลาดทวป แตกตางกนเพยงแตอยบรเวณรอบ ๆ เกาะ 17/56

637. insurgence การมด การทธารนามดหายลงไปใตดนในพนทแบบคาสต ด exsurgence, ponor, sinking stream และ swallet ประกอบ

638. intake; recharge การเตมนา ด recharge; intake

639. intensity of magnetization

ความเขมอานาจแมเหลก

คาของโมเมนตแมเหลกตอ ๑ หนวยปรมาตรทจดใดจดหนงในตวสารแมเหลก ทถกกระทาใหมอานาจแมเหลก ความเขมดงกลาวเปนการวดผลทจะเกดขนกบตวกลางชนดใดชนดหนงวาจะทาใหเกดความหนาแนนของเสนแรงแมเหลก (flux density) เทาใด เมอตวกลางนนอยภายใตอทธพลของอานาจแมเหลกจากภายนอก มความหมายเหมอนกบ polarization ๒

640. intensity scale มาตราความเขมแผนดนไหว

มาตราวดความเขมแผนดนไหว มระบบทใชกนอย คอ มาตราเมอรคลลเดม มาตราเมอรคลลปรบปรงใหม และมาตรารอส

461

ซ-ฟอเรล มาตราความเขมแผนดนไหวตางจากมาตรารกเตอรซงเปนมาตราวดขนาดแผนดนไหว

641. interbedded; interstratified

-สลบชน คาทใชกบชนหนทมลกษณะแตกตางกนซงวางตวระหวางชนหรอวางชนสลบกน เชน ชนหนทรายทสลบกบชนหนดนดานในหมวดหนฮองหอย จงหวดลาปาง ดรปประกอบ

642. interbiohorizon zone; interval zone**

สวนชนระหวางแนวชนชวภาพ

ด interval zone; interbiohorizon zone

643. interburden สวนคนชนแร วสดทางธรรมชาต อนไดแก ดน ตะกอน และหน ทอาจจะจบตวแขงหรอไมกได ซงวางตวอยระหวางชนแรหรอชนถานหน ๒ ชน ในการทาเหมองชนดทขดจากผวหนาดนลงไป ตองเอาวสดเหลานออกไปเสยกอนจนถงชนแรหรอชนถานหนชนถดไป จงสามารถขดเอาแรหรอถานหนชนลางออกมาได มความหมายเหมอนกบ parting

644. intercalated; interlaminated

-สลบชนบาง คาทใชกบชนหนบางทมลกษณะแตกตางกนซงวางตวระหวางชนหรอวางชนสลบกน

645. intercept time มอบนายชาล ศรรตนมงคล เขยนคาอธบาย

646. interference color สแทรกสอด ในวชาทศนศาสตรผลก หมายถง สทผลกชนดมแสงหกเหสองแนวแสดงใหเหนเมอดดวยกลองจลทรรศนในขณะทมแผนแอนาไลเซอรอยในทางของแสง เกดเนองจากรงสแสงทงสองแทรกแซงหรอแทรกสอดซงกนและกนเมอเคลอนผานผลกแร คาสแทรกสอดสงสดจะใหคาแสงหกเหสองแนว

462

(birefringence)

647. interference figure รปแทรกสอด รปแบบหรอภาพทประกอบดวยไอโซจายรกบวงแถบสแทรกสอดทปรากฏในการศกษาโคโนสโกปของผลกหนง ๆ ใชสาหรบแบงแยกแรแกนแสงเดยว จากแรแกนแสงค และใชหาเครองหมายทางแสงดวย มรป ก. แรแกนแสงเดยว (uniaxial mineral) ข. แรแกนแสงค (biaxial mineral) รปแทรกสอด

648. interflow; shallow percolation; storm seepage; subsurface flow; subsurface runoff; subsurface storm flow

นาไหลใตผวดน ด storm seepage; interflow; shallow percolation; subsurface flow; subsurface runoff; subsurface storm flow

649. interformational -ระหวางหมวดหน คาทเกยวของกบการเกดหรอการปรากฏซงอยระหวางหมวดหนหนงกบอกหมวดหนหนง เชน รอยชนไมตอเนองระหวางหมวดหน

650. interformational conglomerate

หนกรวดมนตางหมวดหน

ชนหนกรวดมนทเกดอยในหมวดหนหนงซงกอนกรวดในชนหนมาจากหมวดหนอน

463

651. interformational multiple

คลนสะทอนซาระหวางชน

ดคาอธบายใน multiple; multiple reflection

652. interglacial stage ชวงคนชวงอายยอยธารนาแขง

ชวงเวลาคนหรออยระหวางชวงอายธารนาแขงยอย เปนชวงอากาศอบอนหรออากาศปานกลาง ซงอณหภมในชวงนนสงขนอยางนอยเทยบไดกบในปจจบน ทาใหธารนาแขงทแผปกคลมสวนตาง ๆ ของผวโลกเปนบรเวณกวางในชวงอายยอยของธารนาแขงละลายถอยรนขนไปสทสง

653. interior basin; inland basin

แองในแผนดน แองซงลอมรอบดวยแผนดนทสงกวา ไมมทางนาไหลออกสมหาสมทร ด closed basin และ intracratonic basin ประกอบ

654. interlacing drainage pattern; braided drainage pattern*

แบบรปทางนาประสานสาย

ด braided drainage pattern; interlacing drainage pattern

655. interlaminated; intercalated

-สลบชนบาง ด intercalated; interlaminated

656. interlobate moraine กองตะกอนธารนาแขงระหวางเนน

ตะกอนธารนาแขงทสะสมตวอยระหวางกองตะกอนธารนาแขงทยนยาวออกไปคลายลน

657. interlocking texture เนอเกยวประสาน ลกษณะเนอหนแบบหนงทเมดแรซงมขอบไมเรยบ จบตวกนแบบขอบเมดแรยดเกยวประสานซงกนและกน (mutual penetration) ตวอยางเชน ลกษณะเนอของหนปนเนอผลก

658. intermediate contour

เสนชนรอง เสนชนซงอยระหวางเสนชนหลก (index contour) จานวนเสนชนรองนจะม ๓ หรอ ๔ เสน ขนอยกบชวงตางเสนชน ด

464

รปท contour; contour line

659. intermediate rock ๑. หนชนดเปนกลาง หนอคนทอยระหวางหนชนดเบสกบหนชนดกรด และมปรมาณซลการะหวางรอยละ ๕๒-๖๕ เชน หนไดออไรต หนไซอไนตเปนสวนหนงของการจาแนกหนอคนโดยอาศยปรมาณซลกา ด acidic; acid, basic และ ultrabasic rock ประกอบ 36/55

660. intermediate rock ๒. หนสกลาง หนอคนทประกอบดวยแรสออนและสแกปนกน 36/55 ยนยนมตเดม 36/55, 12/56

661. intermineral -ระหวางเกดแร คาทใชเกยวกบชวงเวลาหนงระหวางคาบของการเกดแหลงแร รวมถงรปลกษณทงหลาย เชน พนงหนทถกดนขนมาในชวงเวลาทเกดแหลงแรนน

662. intermittent stream ธารนาไหลไมตลอดป ๑. ธารนาทไหลเปนบางชวงเวลาของป เชน นาไหลในฤดฝน หรอเมอไดรบนาจากนาพหรอจากแหลงอน ๆ ๒. ธารนาทไมไดไหลอยางตอเนอง เชน สญเสยนาไปจากการระเหยหรอซมลงใตดน ด ephemeral stream ประกอบ

663. intermontane basin*

แองระหวางภเขา แองแผนดนทอยในระหวางภเขา หรอมภเขาลอมรอบ เชน แองเชยงใหม แองลาปาง

664. intermontane plateau

ทราบสงระหวางภเขา ทราบสงทมเทอกเขาลอมรอบหรอขนาบอย ตวอยางเชน ทราบสงทเบต ทราบสงทมลกษณะอยางเดยวกนนในเทอกเขาแอนดส (Andes) โดยเฉพาะในเขตประเทศโบลเวย เรยกวา อลทพลาโน (altiplano) 42/55

465

665. internal cast; endocast; steinkern

รปพมพดานใน ด steinkern; endocast; internal cast 24/56

666. internal mold รอยพมพดานใน รอยประทบทแสดงใหเหนถงลกษณะผวภายในของเปลอกซากดกดาบรรพหรอโครงสรางสารอนทรยอน ๆ ซงปรากฏใหเหนบนพนผวของเนอหนทเขาไปบรรจอยในชองวางดานในของเปลอกหรอโครงสรางอนทรยนน ๆ บางครงเรยกกนอยางไมถกตองวารปพมพภายใน (cast of the interior) ด external mold และ endocast; internal cast; steinkern ประกอบ 24/56

667. interpretive log ผลบนทกแปลความ ผลบนทกการบรรยายลกษณะของชนตวอยางหนทขนมาจากหลมเจาะตามชวงความลกทกาหนดโดยนกธรณวทยาหลมเจาะ โดยไมคานงวาชนตวอยางจะรวงมาจากชนหนขางบนหรอไม โดยทวไปจะประมาณปรมาตรของหนชนดตาง ๆ เปนรอยละ มความหมายเหมอนกบ mud log

668. interpretive map แผนทแปลความ แผนททใชในงานธรณวทยาสงแวดลอมสาหรบบคคลทวไป แสดงถงพนทใชสอยในกจกรรมตาง ๆ ซงจาแนกตามขอมลพนฐานหรอลกษณะทางธรณวทยา เชน แหลงวสดกอสราง แหลงนาบาดาล พนทฝงกลบขยะ พนทเสยงภย

669. interrupted stream ธารนาขาดชวง ธารนาทมนาไหลตลอดปแตบางชวงนาขาดหายไป หรอธารนาไมไหลตลอดปแตบางชวงอาจมนาไหลบาง

670. interstice ชองวาง, ซอก ชองวางเลก ๆ ในดน หน หรอตะกอน มความหมาย

466

เหมอนกบ void 671. interstitial -ในชองวาง คาทใชเรยกแหลงแรทเกดสะสมตวในชองวางของหนเหยา ด

impregnated ประกอบ

672. interstratified; interbedded

-สลบชน ด interbedded; interstratified

673. intertidal -เขตนาขนลง ด littoral ๑ (ยกชด neritic, pelagic, benthic มาทวนดวย) 23/56

674. interval velocity ความเรวชวงชน ระยะทางหารดวยเวลาทคลนไหวสะเทอนเดนทางผานลาดบชนหนหรอชนหนใด ๆ ตามแนวทคลนเดนทาง สวนความเรวเฉลยวดจากชวงชนแตละชวงตามความลก เชน ในการหยงธรณหลมเจาะจะแสดงถงความเรวทตงฉากกบชนหน

675. interval zone; interbiohorizon zone**

สวนชนระหวางแนวชนชวภาพ

สวนชนหนซงอยระหวางแนวชนชวภาพทเดนชด ๒ ชน สวนชนนไมจาเปนตองแสดงถงชวงลาดบชนหนกได

676. interval** ชวง ๑. (ลาดบชนหน) มวลชนหนทอยระหวางแนวทหมายของลาดบชนหน (stratigraphic marker) ๒ แนว ๒. (ธรณกาลวทยา) ระยะเวลาระหวางเหตการณทางธรณวทยา ๒ อยาง

677. intraclast เศษตะกอนภายใน ตะกอนเคมตางถนทเกดจากการแตกหกของหนปนทยงไมแขงตวเตมท แลวสะสมตวใหมในทเดม หรอถกพดพาไปสะสมตวใหมในทอนไมไกลจากแหลงกาเนดเดม มขนาด

467

ตงแตทรายละเอยด (๐.๑-๐.๒๕ มลลเมตร) จนถงขนาดกอนหนมนใหญ 43/55

678. intracratonic basin แองหนฐานธรณ แองทเกดภายในทวป หางจากบรเวณรอยตอแผนธรณ (plate boundary) แองนพฒนาขนในพนททการเกดรองทรดไมสนสด เนองจากความรอนใตแผนธรณลดลง

679. intraformational -ในหมวดหน ๑. คาทเกยวของกบหมวดหนซงเกดมาพรอมหรอใกลเคยงกบชนหนขางเคยงโดยรอบ คานมกนยมใชกบโครงสรางการเปลยนลกษณะของหนตะกอนทเกดการคดโคงหรอเกดการเลอนไถลขณะหนตกตะกอน ๒. คาทใชกบการเกดภายในหมวดหนโดยไมคานงถงระยะเวลาการเกด

680. intraformational breccia

หนกรวดเหลยมในหมวดหน

ชนหนกรวดเหลยมทเกดจากการแตกบดอดของวสดกงแขงตว ตอมาเกดการสะสมตว แลวเกดการเชอมประสาน มลกษณะและกระบวนการเกดคลายกบหนกรวดมนในหมวดหน แตกอนกรวดในหนกรวดเหลยมในหมวดหนมความเปนเหลยมคมมากกวา ด intraformational conglomerate ประกอบ

681. intraformational conglomerate

หนกรวดมนในหมวดหน

ชนหนกรวดมนทเกดอยภายในหมวดหนหนง ซงกอนกรวดและเนอพนของชนหนมาจากหมวดหนภายในหมวดนน

682. intraformational fold รอยคดโคงในหมวดหน

รอยคดโคงขนาดเลกทเกดอยภายในชนหนตะกอนทอยระหวางชนหนทไมเปลยนลกษณะ

468

2/56

683. intramicrite หนอนทรามไครต หนปนทประกอบดวยมวลรวมคารบอเนตจาพวกอนทราคลาสตมากกวารอยละ ๒๕ และมเนอพนพวกมไครตมากกวาวตถประสานพวกสปาไรต ด allochem, micrite, oÖlith, oÖsparite และ sparite ประกอบ

684. intramineral -ในขณะเกดแร คาทใชเกยวกบชวงเวลาในขณะทเกดแหลงแร รวมถงรปลกษณตาง ๆ ทเกยวพนกบการเกดแหลงแรนน เชน การเกดแหลงแรในขณะทเกดหนกรวดเหลยม

685. intrasparite หนอนทราสปาไรต หนปนทประกอบดวยมวลรวมคารบอเนตจาพวกอนทราคลาสต มากกวารอยละ ๒๕ และมวตถประสานพวกสปาไรตมากกวาเนอพนพวกมไครต ด allochem, micrite, oÖlith, oÖmicrite และ sparite ประกอบ

686. intrastratal flow structure

โครงสรางแบบไหลในชนหน

ชนหนมวนซอนทบแบบหนงทเกดขนจากการไหลของตะกอนในขณะทยงไมแขงตว ด convolute lamination ประกอบ

687. Intrazonal soil order อนดบดนอนทราโซนล

อนดบดนอนดบหนงในระบบการจาแนกดนของประเทศสหรฐอเมรกา ค.ศ. ๑๙๓๘ (พ.ศ.๒๔๘๑) และฉบบปรบปรงแกไข ค.ศ. ๑๙๔๙ (พ.ศ.๒๔๙๒) ดนในอนดบนเปนดนทมการพฒนามากหรอนอยกไดซงไดรบอทธพลอยางมากจากปจจยดานวตถตนกาเนด สภาพภมประเทศ หรอระยะเวลา นอกเหนอไปจากปจจยดานภมอากาศและพชพรรณ เชน ดนเคม (saline soil) ดนดาง (alkali soil)

469

688. intrinsic ash; inherent ash

เถาภายใน เถาซงมาจากแรธาตทประกอบอยในเนอของพชทตอมาแปรสภาพเปนถานหน เถาชนดนไมสามารถแยกออกจากถานหนไดโดยวธทางกลศาสตร ด extrinsic ash ประกอบ

689. introduced fossils; infiltrated fossils**

ซากดกดาบรรพแทรกปน

ซากดกดาบรรพทมอายออนกวาถกนาพาเขาไปแทรกปนอยกบซากดกดาบรรพหรอหนทมอายแกกวา ปรากฏการณนมกเกดขนกบซากดกดาบรรพเลก ๆ ซงอยในชนหนตอนบนทของเหลวนาพาลงไปยงชนหนตอนลางทมอายแกกวา ตามรอยแตก ร หรอโพรงของสตว และชองวางซงเกดจากรากไม

690. intrusion* ๑. การแทรกซอน ๑.๑ (อทกวทยา) การทนาทะเลแทรกซมรกลาเขามาในชนนาบาดาลในแผนดน เชน การแทรกซอนของนาเคมหรอนากรอยในชนนาบาดาลของกรงเทพมหานคร ๑.๒ (หนอคน) กระบวนการทแมกมาแทรกดนเขาไปในหนทมอยกอน ๑.๓ (หนตะกอน) การทสงตกจมทเคลอนไหลได พงหรอดนตวขนไปในหนตะกอนชนบน เชน การพงแทรกตวขนมาของเคลย ชอลก เกลอ ยปซม

691. intrusion* ๒. หนอคนแทรกซอน มวลหนอคนทแทรกอยในหนทองท มความหมายเหมอนกบ intrusive igneous rock

692. intrusive igneous rock*

หนอคนแทรกซอน ด intrusion ๒ และ ด igneous rock ประกอบ

693. invaded zone เขตแทรกดน บรเวณพนทรอบหลมเจาะซงนาโคลนทใชในการเจาะไดแทรกดนเขาไปแทนทของไหลทอยในรพรนของหน เนองจากความดนของนาโคลนมมากกวาความดนของของไหลทอยในหนนน อนภาคดนในนาโคลนจะเกาะตวเปนแผน

470

โคลน(mud cake) ตามผนงชนหนในหลมเจาะ ซงจะกนไมใหนาโคลนไหลเขาไปในชนหนไดอก ถดจากชนแผนโคลนเปนบรเวณชนหนทถกแทนทดวยนาโคลนซงเขาไปแทนทนาและไฮโดรคารบอนทเคยอยในชนหนนน กรรมวธนทาใหสภาพตานทานไฟฟาและสมบตอน ๆ ของชนหนสวนนนเปลยนแปลงไป อนเปนผลใหคาทวดไดโดยวธการหยงธรณของบรเวณนแตกตางจากสวนอน

694. inversion การผกผน ๑. ด transformation ๒ ๒. การยอนกลบของสภาพอากาศ เชน อณหภมสงขนแทนทจะลดลงตามความสงของภมประเทศ ๓. การสรางรปแบบจาลองทางธรณฟสกสจากขอมลทสมพนธกน ๔. การยอนกลบของโครงสรางทางธรณวทยา เชน รอยเลอน ๕. ด inverted relief

695. invertebrate สตวไมมกระดกสนหลง

กลมของสตวทไมมกระดกสนหลงไวคาพยงรางกาย เชน สตวพวกหอย สตวขาปลอง สตวพวกแมงกะพรนปะการง

696. invertebrate paleontology

วชาซากดกดาบรรพสตวไมมกระดกสนหลง

วชาทางโบราณชววทยาแขนงหนง วาดวยเรองซากดกดาบรรพของสตวไมมกระดกสนหลง

697. inverted relief ความสงตาผกผน พนผวทางภมศาสตรทไมเปนไปตามโครงสรางทางธรณวทยา เชน หบเขาบนโครงสรางรปประทน ภเขาบนโครงสรางรปประทนหงาย มความหมายเหมอนกบ inversion

471

ความหมายท ๕ 698. investigation การสบหา การตรวจสอบหรอสบหารายละเอยดทวไปของลกษณะหรอ

สมบตทางธรณวทยามหภาค โดยมเครองมอและเทคนคทใชในการสารวจวดทางธรณวทยา ธรณฟสกส ธรณเคม ตลอดจนเทคนคในการแปลความหมาย

699. involute มวนเหลอมเขา ลกษณะการขดเปนวงของเปลอกหอยกาบเดยว เซฟาโลพอด และฟอแรมนเฟอรา ทมขดรอบนอกเหลอมคลมเพยงบางสวนของขดรอบใน จงทาใหมองเหนวา มการขดเปนวงมากกวา ๑ วง ด advolute, convolute และ evolute ประกอบ ดรปท advolute

700. involution การมวนเหลอมเขา ๑. โครงสรางตะกอนทมสภาพซบซอนมาก ประกอบดวยรอยคดโคงซงสอดแทรกดวยชนตะกอนเมดละเอยด เกดขนขณะชนดนเยอกแขงละลาย ๒. ชนดนทมโครงสรางคดโคงจนมลกษณะคลายลกคลน ๓. ชนหนทบตว (nappe) ทเกดการคดโคงอกครงจนเกดเปนโครงสรางซบซอน

701. IP (induced polarization)

ไอพ (การเกดขวแบบเหนยวนา)

ด induced polarization (IP)

702. IP (initial production)

ไอพ (การผลตเรมตน) ด initial production (IP)

703. iridescence การเกดสเหลอบ ปรากฏการณการสะทอนแสงจากผวของวสดเปนสตาง ๆ

472

คลายสรง เกดจากการแทรกสอดของแสงเนองจากรอยแตกขนาดเลกกวา ๐.๑ ไมครอน ทอยตดกน หรอเกดจากรอยแตกเรยบ รปแฝด แผนบาง ๆ หรอสารฝงในทมการเรยงตวขนานกน ซงมคาดรรชนหกเหของแสงตางกน เชน แลบราโดไลต จะแสดงสนาเงน เขยว ถงเหลองเมอหมนไปมา การสะทอนแสงแบบนจะเกดสเหลอบคลายทเกดบนผวฟองสบหรอฟลมบาง ๆ ของนามนบนนา พบตามผวของถานหนหรอโลหะตาง ๆ

704. iron bacteria แบคทเรยเหลก แบคทเรยไมใชออกซเจนทสามารถทาใหเหลกออกไซดตกตะกอนจากสารละลายไดโดยกระบวนการออกซไดสเกลอของเหลก หรอโดยการปลดปลอยโลหะทถกออก ซไดสจากสารประกอบอนทรย การสะสมตวของเหลกทเกดโดยกระบวนการนเรยกวา แหลงสนแรทเกดจากแบคทเรย ด sulfur bacteria ประกอบ

705. iron cap; iron hat หมวกเหลก ด gossan; gozzan

706. iron formation หมวดหนแรเหลก ด banded iron formation

707. iron meteorite อกกาบาตเหลก อกกาบาตทมองคประกอบเปนโลหะผสมของเหลกและนกเกลมากกวารอยละ ๙๙ มแรหรอโลหะชนดอนเพยงสวนนอย ความวาวโลหะ และความถวงจาเพาะสง โดยทว ไปอกกาบาตเหลกทพบในพนโลกจะมองคประกอบทมคาเฉลยของเหลกรอยละ ๙๐.๗๘ นกเกลรอยละ ๘.๕๙ โคบอลตรอยละ ๐.๖๓ อกกาบาตเหลกทพบในประเทศไทย

473

เมอวนท ๑๓ มถนายน พ.ศ. ๒๕๓๖ ทบานรองด ตาบลลานบา อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ลกษณะเปนกอนคลายลกสะบา นาหนกประมาณ ๑๖.๗ กโลกรม ประกอบดวยเหลกรอยละ ๘๑.๑๒ นกเกลรอยละ ๑๘.๒๕ และโคบอลตรอยละ ๐.๖๓

708. iron ore สนแรเหลก แรเหลกทมคณคาเชงพาณชย มกเปนแหลงหนปนเหลกหรอสนแรมวลรวม ซงอาจมแรเหลกผสมอย ๑ ชนด หรอมากกวา ในการทาเหมองจะนาสนแรมวลรวมทขดไดไปผานกระบวนการแตงแร แลวนาแรเหลกทไดไปถลงเอาโลหะเหลกแหลงสนแรเหลกสวนใหญประกอบ ดวยเหลกออกไซด เชน ฮมาไทต (Fe2O3) แมกนไทต (Fe3O4) สนแรเหลกพบทวไปในโลก ประเทศทผลตสน แรเหลกในเชงพาณชยทสาคญ เชน ออสเตรเลย บราซล จน อนเดย รสเซย ยเครน แอฟรกาใต สหรฐอเมรกา

709. iron pan; ironpan ชนดานเหลก ชนดานแขงในดนทมเหลกออกไซดเปนตวเชอมประสานหลก มชนดานเหลกหลาย ๆ ประเภททเกดทงในพนททแหงแลงและชมชน โดยไมจากดประเภทของเนอดน ด soil texture ประกอบ

710. ironstone หนเหลก หนทกชนดทมแรเหลกเปนองคประกอบหลก โดยเฉพาะตะกอนทมแรเหลกประกอบอยในปรมาณสง ประยกตใชเรยกหนตะกอนปลายยคพรแคมเบรยนทไมมเชรตปน อาจมลกษณเปนชน ๆ หรอไรชน ผดกบหนตะกอนในหมวดหนแร

474

เหลกซงมเชรตปน โดยมากประกอบดวยแรเหลกแบบเมดไขปลา

711. irrotational wave คลนไมหมน ดคาอธบายใน primary wave; P–wave

712. island arc หมเกาะรปโคง หมเกาะทเปนสวนหนงของแนวภเขาไฟรปโคงทอยนอกชายฝง ด volcanic arc ประกอบ

713. island slope; insular slope

ลาดเกาะ ด insular slope; island slope 17/56

714. isocal เสนความรอนเทา เสนทลากผานจดทมคาความรอนเทากนของถานหนบนแผนทหรอแผนภม ใชประโยชนในการสารวจและการทาเหมอง

715. isocarb เสนคารบอนเทา เสนทลากผานจดทมปรมาณคารบอนคงทเทากนของถานหนบนแผนทหรอแผนภม ใชประโยชนในการสารวจและการทาเหมอง

716. isochemical metamorphism; treptomorphism

การแปรสภาพคงองคประกอบ

การแปรสภาพหนทอาจมการเพมหรอลดสารใด ๆ โดยเฉพาะสารระเหย แตไมทาใหองคประกอบรวมของหนเกดการเปลยนแปลง ตรงขามกบ allochemical metamorphism

717. isochromatic curves

วงแถบสแทรกสอด แถบสแทรกสอดทวงรอบแกนแสงผดในรปแทรกสอด ดรปท interference figure

718. isochron เสนเวลาเทา ๑. ในการสารวจคลนไหวสะเทอน หมายถง เสนทลากเชอมตอจดทคลนสะทอนเดนทางกลบจากชนสะทอน ๒ ชนดวยความแตกตางของเวลาทเทากน ๒. ในทางธรณกาลวทยา หมายถง เสนตรงบนกราฟทไดจากความสมพนธระหวางอตราสวนของไอโซโทปลกตอ

475

ไอโซโทปทไมใหกมมนตรงสกบอตราสวนของไอโซโทปแมตอไอโซโทปลก ความชนของเสนตรงดงกลาวจะเพมขนตามอายของระบบทตรวจสอบ

719. isoclinal folding การคดโคงของหนแบบพบ

การคดโคงของหนชนทเปนไปอยางรนแรงถงขนาดทชนหนชนดตาง ๆ ถดอดชดตดกนจนมลกษณะเปนชนหนคดโคงพบผา ในทบางแหงถาทาการสารวจธรณวทยาโดยไมระวงอาจจะวดความหนาของหนชนนนทบเขาหากนหลายตลบ หนชนทคดโคงรนแรงแบบน ถาจะวดความหนาจรงตองดการเรยงชนใหละเอยด แลวดวามการเรยงยอนกลบหลงหรอไม

720. isocline ชนหนคดโคงพบผา ชนหนคดโคงทมสวนขางของรอยโคงอดชดตดกน จนมองดเสมอนชนหนพวกเดยวกนเอยงเทไปในทศทางเดยวกน และเปนมมเทากนดวย เกดเนองจากการถกบบอดอยางรนแรง ด isoclinal folding ประกอบ ยนยนมตเดม 2/56

721. isogal เสนความโนมถวงเทา เสนทลากเชอมตอจดตาง ๆ ทมคาความโนมถวงเทากน บนแผนทหรอแผนภม ใชประโยชนในการแปลความหมายโครงสรางของชนใตดนในการสารวจหาแหลงปโตรเลยม แหลงแร หรอแหลงนาบาดาล เปนตน ด gal ประกอบ

722. isogam เสนความเขมสนามแมเหลกเทา

เสนทลากเชอมตอระหวางจดตาง ๆ ทมคาความเขมสนามแมเหลกเทากน ใชประโยชนในการทาแผนทแสดงคาความเขมสนามแมเหลกรวม แผนทแสดงคาความเขมสนามแมเหลกแนวราบ หรอแผนทแสดงคาความเขม

476

สนามแมเหลกแนวตง ด gamma ความหมายท ๑ ประกอบ

723. isogeotherm; geoisotherm; geotherm

เสนอณหภมภายในโลกเทา

เสนหรอพนผวภายในโลกทเชอมตอระหวางจดตาง ๆ ทมคาอณหภมเทากน ด isotherm ประกอบ

724. isogonal; isogonic line

เสนมมบายเบนแมเหลกเทา, เสนไอโซกอนก

เสนทลากเชอมตอระหวางจดตาง ๆ ทมคามมบายเบนแมเหลกเทากน

725. isogonic line; isogonal

เสนไอโซกอนก, เสนมมบายเบนแมเหลกเทา

ด isogonal; isogonic line

726. isograd เสนแปรสภาพเทา เสนบนแผนททลากผานจดทมการแปรสภาพเทากน กาหนดไดโดยหนทอยในชดลกษณของการแปรสภาพเทากน ขอบเขตของการแปรสภาพกาหนดไดโดยการปรากฏของแรดรรชน เชน การเนต เรยก เสนแปรสภาพเทาการเนต หรอสตอโรไลต เรยก เสนแปรสภาพเทาสตอโรไลต

727. isogyre ไอโซจายร เสนกากบาทหรอเสนโคงสดา ๒ เสนของรปแทรกสอด ซงบงบอกบรเวณจดมดของเมดแร ทศทางของแกนแสงจะอยตรงจดมดซงลอมรอบดวยวงแถบสแทรกสอด แรทมการกระจายแสงสง จะเหนแถบสแดงและนาเงนปรากฏทขอบเสนของไอโซจายร แถบสแดงแทนรงสแสงสแดง สวนสนาเงนแทนรงสแสงสมวง ดรปท interference figure และด interference figure และ

477

isochromatic curves ประกอบ

728. isoheptane value คาไอโซเฮปเทน คาแสดงความสมบรณพรอมของหนตนกาเนดปโตรเลยมโดยใชปรมาณของ C7 ปรกตมกใชพลอตคกบคาเฮปเทน

729. isomagnetic line เสนแรงแมเหลกเทา เสนทลากเชอมตอระหวางจดตาง ๆ ทมคาแรงแมเหลกเทากน

730. isomerization ไอโซเมอไรเซชน กระบวนการทโมเลกลของสารหนงเปลยนรปเปนโมเลกลของสารใหมโดยทมจานวนอะตอมเทากนแตจดเรยงตวตางกน หรอมสตรเคมเหมอนกนแตมสตรโครงสรางตางกน เชน อลคน (CnH2n) กบ ไซโคลอลเคน (CnH2n)

731. isometric system ระบบสามแกนเทา ระบบผลกระบบหนงซงแกนผลกทง ๓ มความยาวเทากนและตงฉากซงกนและกน ผลกในระบบนจะมแกนไตรสมมาตร (three fold axis) จานวน ๔ แกน มความหมายเหมอนกบ cubic system ด axis of symmetry ประกอบ

732. isomorphism* สมสณฐาน ลกษณะของสารผลกตงแต ๒ ชนดขนไปทมสตรแตกตางกน แตมโครงสรางผลกเหมอนกน ตวอยางเชน เฮไลต (NaCl) กบซลไวต (KCl) ซงตางกมรปผลกแบบลกบาศกเหมอนกน

733. isopach เสนความหนาเทา ๑. เสนบนแผนทซงลากเชอมตอจดทมความหนาจรงของหนวยหนหรอกลมของหนวยลาดบชนหนทกาหนดเทากน ๒. เสนซงใชแสดงตาแหนงทมความแตกตางของเวลาการเดนทางเทากนของคลนสะทอน ถาความเรวคลนสะทอนมคาเทากน แสดงวาเปนตาแหนงชนสะทอนทมความหนาเทากน

734. isopach map แผนทความหนาเทา แผนทซงใชเสนความหนาเทาแสดงความหนาของชนหน

478

หมวดหน พนงแทรกชน หรอวตถทมลกษณะเปนแผนแบนตลอดพนทของภมประเทศชนหนง ๆ โดยแสดงชวงเสนชนความหนาเปนชวงสมาเสมอกน

735. isoprene ไอโซพรน ไฮโดรคารบอนอมตวทเปนสารตงตนของสารทผลตไดจากตนไม เชน ยางธรรมชาต เรซน ไอโซพรนเปนหนวยพนฐานของตวชชวภาพตาง ๆ ไดแก สฟนอยด (sphenoid) ไฟเทน (phytane) และพรสเทน (pristane)

736. isoprenoid ไอโซพรนอยด ชดของสารประกอบทไฮโดรคารบอนไมเปนวง ประกอบดวยไอโซพรนอยางนอย ๑ หนวยหรอมากกวา สวนใหญไดมาจากพชและแบคทเรย ด isoprene ประกอบ

737. isoseismal line เสนความไหวสะเทอนเทา

เสนทลากในแผนทเพอแสดงแรงสะเทอนทเทากนของตาบลทตาง ๆ เนองจากเกดแผนดนไหวแตละครง

738. isostasy ดลเสมอภาคของเปลอกโลก

การปรบสภาวะการรบนาหนกของหนเปลอกโลกเพอใหเกดความสมดลซงกนและกน เมอบรเวณสวนใดสวนหนงของเปลอกโลกเกดการกรอนไปและเกดมการทบถมขนในทอน เปลอกโลกจะเกดการเคลอนไหวขนเปนครงคราวอยางชา ๆ หรออยางรนแรง เพอปรบการรบนาหนกของหนทรองรบอยขางใตใหกลบคนสสภาวะสมดลเชนปรกต

739. isostatic anomaly คาผดปรกตดลเสมอภาค

คาความถวงผดปรกตทคานวณไดจากสมมตฐานทวา ความโนมถวงทเกดโดยมวลทอยสงกวาระดบนาทะเล เชน ภเขา ทราบสง มการชดเชยจากมวลทอยเบองลางทมความหนาแนนนอยกวาปรกต สาหรบในบรเวณทเปนนาในมหาสมทรจะถก

479

ชดเชยโดยมวลทอยใตมหาสมทรทมความหนาแนนมากกวา 740. isostatic

compensation

การชดเชยดลเสมอภาค

๑. ในทางธรณฟสกส หมายถง การปรบตวธรณภาคของโลกเพอใหเกดดลระหวางสวนตาง ๆ ของเปลอกโลกทมมวลและความหนาแนนตางกน มวลสวนเกนทอยดานบนจะไดรบการถวงดลโดยมวลทอยเบองลางทมความหนาแนนนอยกวาปรกต หรอเปนไปในทางกลบกน ๒. ในทางธรณวทยา หมายถง กระบวนการพดพาไปทางดานขางบนผวโลก เชน การกดกรอน การพดพาจะถกชดเชยโดยการเคลอนทไปทางดานขางภายในชนใตเปลอกโลก

741. isotherm เสนอณหภมเทา เสนทเชอมตอระหวางจดตาง ๆ ทมคาอณหภมเทากน แผนทอณหภมเทามกใชแสดงรปแบบอณหภมพนผวของมวลนา ด isogeotherm; geoisotherm; geotherm ประกอบ

742. isothermal -คงอณหภม คาทใชเกยวกบกระบวนการเปลยนแปลงสถานะทางอณหพลศาสตรของสสารเมออณหภมคงท เชน การเปลยนแปลงของความดนและปรมาตร

743. isotope ไอโซโทป ธาต ทมจานวนอะตอมทเทากนแตมนาหนกอะตอมตางกน และมสมบตทางเคมเหมอนกน ไอโซโทปของคารบอนและกามะถนใชประโยชนมากในปโตรเลยม

744. isotopic age; absolute age; radiometric age

อายสมบรณ ด absolute age; isotopic age; radiometric age

745. isotropic -ไอโซทรอปก, -สม คาทใชกบตวกลางซงมสมบตในตวเปนอยางเดยวกนในทก

480

สมบต ทศทาง ในวชาผลกศาสตร หมายถง ผลกซงสมบตทางฟสกสไมเปลยนแปลงตามแนวหรอทศทางของโครงสรางผลก เชน ไมวาแสงจะผานผลกในทศทางใดกจะมความเรวเทาเดม โดยปรกตแรทมผลกระบบสามแกนเทาและสารจาพวกอสณฐานจะเปนพวกไอโซทรอปก ตรงขามกบ anisotropic 44/55

746. isotropy ไอโซทรอป การมสมบตเปนอยางเดยวกนในทกทศทาง คาคณศพทคอ isotropic

747. isthmus คอคอด แผนดนทกวคอดและมนาขนาบอย ๒ ดาน ตรงทกวคอดอยระหวางแผนดนใหญ ๒ แหง หรอเชอมตอระหวางแผนดนใหญกบแหลมใหตดตอถงกนได เชน คอคอดปานามา คอคอดสเอซ คอคอดกระ มความหมายเหมอนกบ neck ๑

748. ตดศพท geoaros; geo exp

การสารวจทางธรณฟสกส

ด geo exp; geoprospect 21/56

749. ตดศพท geotectonic 31/56

750. ตดศพท hinge fault รอยเลอนแนวพบ รอยเลอนทมการเคลอนทเปนมมหรอหมนไปจากดานของแกนทตงฉากกบระนาบรอยเลอน รอทบทวน 1/56, (2/56 ตดศพท)

751. ตดศพท identified subeconomic resources;

ทรพยากรเงอนไข ด conditional resource; identified

14,15/56

481

conditional resource

subeconomic resources

752. ตดศพท isopotential surface; piezometric surface; potentiometric surface; pressure surface*

ระดบแรงดนนา แกศพททเกยวของดวย 31/56

753. ตดศพท hinge fault รอยเลอนแนวพบ รอยเลอนทมการเคลอนทเปนมมหรอหมนไปจากดานของแกนทตงฉากกบระนาบรอยเลอน